Vikipediya azad ensiklopediya Təchizata əsaslanan iqtisadiyyat və ya təklif iqtisadiyyatı ing supply side economics makr

Vikipediya azad ensiklopediya Techizata esaslanan iqtisadiyyat ve ya teklif iqtisadiyyati ing supply side economics makroiqtisadi nezeriyye buna gore mallarin ve xidmetlerin istehsalinda tedaruku maneelerin azaldilmasi yeni vergilerin azaldilmasi ve dovlet tenzimlemesinin yaratdigi qadagalarin qaldirilmasi yolu ile iqtisadi boyumenin effektiv sekilde stimullasdirila bileceyi Bu veziyyetde istehlakci daha asagi qiymete daha cox mal ve xidmet alir Vergiler 100 menfeetdirse istehsal zererlidir ve vergi gelirleri sifira enir sanki vergi derecesi sifira beraberdir Maksimum vergi yigimi vergi seviyyesinin mueyyen bir ara deyerinde 0 ile 100 arasinda mumkundur Bu sebebden hem vergi nisbetinde artim hem de azalma vergi yigimlarinin artmasina sebeb ola biler ve vergi siyasetindeki deyisikliklerin tesirini proqnozlasdirmaq ucun hesablamalar aparilmalidir Meselen 2003 cu ilde ABS Konqresinin Budce Ofisi vergi yukunun azalacagi gozlenilen zaman vergi gelirlerinin deyismesini proqnozlasdirmaq ucun arasdirmalar aparmisdir Hesablama modellerinin ekseriyyetinde eyni netice elde edilmisdir vergilerin o dovrde movcud olan seviyyeden endirilmesi vergi yigimlarinin artmasina sebeb olmayacaqdir Eslinde tedaruk terefli iqtisadiyyat termini 1970 ci illerde ortaya cixdi ve quruculari meshur iqtisadcilar Robert Mandell ve Artur Laffer hesab olunurlar Yaranmasi span Techizat iqtisadiyyatinin inkisafi 1970 ci illerde ABS nezeriyyesine esaslanan ABS ve diger Qerb olkelerindeki iqtisadi siyasetin ugursuzluguna cavab olaraq basladi M Keyns Bu dovrde Qerb iqtisadiyyati en keskin ifadesi 1973 cu il neft bohrani olan ucuncu dunya olkeleri ile iqtisadi ve siyasi reqabetin derin bir bohran stagflasyon ve keskinlesme yasadi Avstriya Iqtisadiyyat Mektebi Ibn Xeldun Conatan Svift Devid Yum Adam Smit Aleksandr Hamilton da daxil olmaqla kecmisin bir sira meshur mutefekkirlerinin telimlerine esaslanan yeni bir makroiqtisad konsepsiyasi teklif etdi Klassik siyasi iqtisad kimi teklif terefli iqtisadiyyat da iqtisadi rifahin acarinin mehsul ve xidmetlerin istehsali ve ya techizati olmasi istehlak ve telebin ise ikinci dereceli olmasi fikrine esaslanir Bu fikir evveller Sey qanununda ifade edilmisdi Mehsul o andan evvel yaradilmayib deyeri oz qiymetini tamamile ehate eden diger mehsullara deyisdirile biler Orijinal metn ing A product is no sooner created than it from that instant affords a market for other products to the full extent of its own value J B Say 1803 pp 138 9 Con Meynard Keyns bu qanunu deyisdirdi teklif teleb edir ve Sey qanununu alt ust etdi ve 1930 cu illerde tedaruk teleb etdiyini elan etdi Ancaq Sey qanunu mueyyen bir mehsulun istehsalinin bu mehsula telebat yaratdigini ifade etmir yalniz bir mehsul istehsalcisinin onu basqa mehsullarla deyisdirmek ucun bir yol axtardigini gosterir 1970 ci illerin sonu ve 1980 ci illerin evvellerinde bir sira iqtisadcilar yeni tedaruk nezeriyyesinin esas tezislerini ve Nikson rehberliyinin ve diger Qerb hokumetlerinin iqtisadiyyati heddinden artiq yuksek vergiye esaslanaraq tenzimlemeye yonelmis fealiyyetlerinin tenqidlerini formalasdirdilar Verginin daha tesirli olmasi ve onun istehsal qenaet ve iqtisadi artima tesiri ucun prinsipler hazirladilar Bu prinsipler vergi yigimlarinin vergi derecesinden asililigini ifade eden Laffer eyrisinin tehliline esaslanirdi Vergilerin heddinden artiq yuksek olmasi istehsalin azalmasina ve vergi gelirlerinin azalmasina getirib cixarir bu sebebden vergi derecesinin movcud vergi nisbetinden asagi salinmasi ve bezi vergilerin legvi istehsali stimullasdirmali ve neticede vergi gelirlerinin umumi hecmini artirmali idi Bundan elave vergi derecesini inflyasiya seviyyesine uygunlasdiraraq indekslesdirmek teklif edildi Yeni teklif nezeriyyesinin yaradicilari ve uzrxahlari siyasi muhafizekar kimi tenqid olunurdular lakin ozleri ideolojinin iqtisadi baxislarina tesirlerini inkar edirdiler Ustelik teklif olunan vergi islahatinin esas meqsedinin azaltmaq yox vergi yigimlarini ve milli gelirin yeniden bolusdurulmesinde dovletin istirakini artirmaq oldugunu bu da onlari enenevi muhafizekarlardan keskin sekilde ferqlendirdiyini gosterdiler Bezi iqtisadcilar tedaruk nezeriyyesi ile iqtisadiyyatin dovlet proqramlari vasitesi ile tenzimlenmesini de ehate eden Keynescilik ve dovlet xercleri ile vergi yigimi arasindaki ferq arasinda oxsarliqlar gorduler Lakin yeni teklif nezeriyyesi qesden istehlaki ve dovriyyeni stimullasdirmaq ucun budce kesiri yaratmir Techizat nezeriyyesi ile Karl Marks ve Adam Smitin iqtisadi baxislari arasinda da mueyyen bir oxsarliq var New York banki Morgan Stanley in en boyuk liderlerinden biri olan Barton Biqs yeni tedaruk nezeriyyesini Marksin iqtisadiyyat tarixinde iqtisadiyyat tarixinde en vacib hesab edir Yeni nezeriyyeni xidmete qebul eden Ronald Reyqan rehberliyi hereketlerini kohne yukselis butun qayiqlari qaldirir deyimi ile esaslandirdi Vergi siyaseti nezeriyyesi span Techizat nezeriyyesine gore vergi artimlari daxili bazardaki iqtisadi elaqeleri ve istehsala qoyulan investisiyalari bogur Vergiler iqtisadi agentleri daha az semereli iqtisadi fealiyyete xususen de daha az ixtisaslasmis ve daha az ixtisasli fealiyyete kecmeye mecbur eden iqtisadi engellerden ve ya tariflerden biridir Daxili bazarda vergilerin asagi salinmasi xarici bazarda gomruk tariflerinin endirilmesi ile eyni effekti yaradir yeni iqtisadi genislenmeye sebeb olan mallarin ve kapitalin serbest hereketini aktivlesdirir Pul siyaseti nezeriyyesi span Pul siyasetinin meqsedi yaratdigi ve ya dovriyyeden cixardigi pul kutlesinden asili olmayaraq merkezi bank terefinden mueyyen bir mezenneni qorumaq olmalidir Bu baxis hem monetaristden hem de keynesistden xeyli ferqlenir Makroiqtisadiyyat nezeriyyesine gore umumi qiymet seviyyesi istehlak sebetinin maya deyerinin artmasina uygun olaraq yukselir ve teklif nezeriyyesine gore inflyasiya seviyyesi mal ve xidmetler bazarinda alici seciminden asilidir ve daha keyfiyyetli mallarin istehlakindaki artim nezere alinmalidir 1980 ci illerin evvellerinden beri inflyasiya seviyyesini teyin etmek ucun istehlak qiymetleri indeksi istifade olunur lakin mal ve xidmetlerin keyfiyyetindeki artim nezere alinmir bu da real inflyasiyanin hesablandigindan daha asagi oldugunu gosterir Diger terefden bir cox iqtisadci 1990 ci iller erzinde pul kutlesinin ehemiyyetli derecede artdigina gore real inflyasiyanin iqtisadi gostericilerde qiymetlendirilmediyine isare edir Xususile bu sebebden UDM deflyatoru istehlak qiymetleri indeksinden daha cox secilir Techizat nezeriyyesinin bir sira terefdarlari qizillar pullarin deyerini qiymetlendirmek ucun istifade edile bilen en yaxsi valyuta hesab edirler Pul sisteminde hokumet pul kutlesinin hecmini teyin etmek ve bununla da pulun deyerini teyin etmek gucune malikdir Valyuta ucuzlasmasi sehv olan merkezi bank siyaseti neticesinde gorule biler Vergi yigimi span Yeni nezeriyyenin quruculari hesab edirdiler ki uzun muddetde iqtisadi artim vergi derecesinin azalmasi sebebinden vergi yigiminda qisa muddetli azalmani ehate etmelidir ve neticede umumi vergi yigimi hetta artacaqdir Bunun tesdiqini 1980 ci illerin iqtisadi siyasetinin neticelerinde gorduler baxmayaraq ki bir sira iqtisadcilar bununla mubahise etdiler Techizat terefli iqtisadiyyata dair genis vedler reallasmadi Prezident Reyqan Laffer eyri ile tesvir olunan tesir sayesinde hokumetinin xerclerini odemeyi vergileri azaltmagi ve budceni tarazlasdirmagi bacardigini soyledi Ancaq bu bele deyil Vergi yigimlari vergi endirimi olmadan gozlenilenden keskin sekilde azaldi Orijinal metn ing The extreme promises of supply side economics did not materialize President Reagan argued that because of the effect depicted in the Laffer curve the government could maintain expenditures cut tax rates and balance the budget This was not the case Government revenues fell sharply from levels that would have been realized without the tax cuts Karl Case amp Ray Fair Principles of Economics 2007 p 695 Techizat nezeriyyesinin terefdarlari bu tenqide reqiblerinin hesablamalarini tenqid ederek verilerinin vergi endirimlerine gore budce itkilerini cox qiymetlendirdiyini iddia ederek cavab verirler V 2003 g Konqresin Budce Ofisi ferqli hesablama metodlarindan istifade ederek bir sira yeni hesablamalar apardi Doqquz modelden ikisi vergi azaldilmasi halinda dovlet budcesi kesirinde ciddi bir azalma olacagini proqnozlasdirirdi lakin qalan yeddisine gore budce optimallasdirilmasi gozlenile bilmez ABS vergi ve pul siyasetinin real tecrubesi span 1970 ci iller span 1971 ci ilde prezident Nikson Bretton Vuds sisteminin sona catmasi ile dollari qizila cevirmeyi dayandirdi Onsuz da tedricen artan emtee qiymetleri xususile qizil ve neft bahalasdi Techizat nezeriyyesi baximindan investisiyalara heddinden artiq yuksek vergitutma kapitali yeniden investisiya tesviqini tukendirdi ve ABS valyutasinin gucune dair artan subheler ile bu qisa muddetde dollarin deyerden dusmesine sebeb oldu Eslinde evveller bahalasan mallarin deyil valyutanin qiymetinin dusmesi idi ve devalvasiyanin resmi elani yalniz bu fakti ifade edirdi Robert Mandellin sozlerine gore inflyasiya tezyiqleri prezident Consonun maliyye siyaseti terefinden tetbiq edildi halbuki prezidentliyi dovrunde yaradilan ABS budce aciginin iqtisadiyyata ciddi tesir gostermediyini ve en vacib faktorun 1960 ci illerdeki ticaret acigi oldugunu dusunur Stagflyasiya span Staqflyasiya yuksek issizlik durgunluq ve bahalasan qiymetler inflyasiya fonunda azalma ve ya yavas iqtisadi artim dovrudur Robert Mandell 1970 ci illerin staqflyasiyasini prezident Niksonun vergileri azaltmaq istememesi ile elaqelendirir ve bu da istehsal sahesindeki sermayelerin azalmasina sebeb olur S amp P 500 fond indeksinin hesablamalarina gore 1972 ile 1982 arasinda birja yarisi azaldi ve serbest buraxilan vesaitler dasinmaz emlaka yatirildi Techizat nezeriyyesinin terefdarlari bu tendensiyanin yalniz 1981 ci ilde vergileri azaltmaqla aradan qaldirildigini keynsciler ise sehmlerin qiymetlerini endirmek ucun yalniz uzun muddetli birja oyununun oldugunu ve inflyasiyanin azalmaga basladigi anda bitdiyini dusunurler Reyqanomika span Ronald Reyqan rehberliyi ucun tedaruk nezeriyyesini qebul etdi ve vergileri azaltdi Cumhuriyyetci partiyadaki reqibi Corc Bus eyni 1980 ci ilde Reyqan ile vitse prezidentliye namized olaraq prezident seckilerinde qalib geldikde yeni nezeriyyeni tehqiramiz bir sekilde vudu iqtisadiyyati adlandirdi Lakin sonradan ozu tedaruk nezeriyyesinin terefdari oldu bu da 1988 ci ilde prezident olmasina komek etdi ve kampaniya vedlerini yerine yetirmekden imtina etdiyi ve vergileri artirmamasi sebebinden 1992 seckilerinde meglubiyyetine sebeb oldu Techizat terefdarlari 1981 ci il vergi endiriminin 1980 1982 ci illerdeki iqtisadi bohrandan cixmaga komek etdiyine inanirlar ve sonraki yeddi qemgin ili teyin etdi Tenqidciler bohranin sonunun 1970 ci illerin sonlarinda IS LM modeli terefinden proqnozlasdirildigini ve inflyasiya dalgasini sarsidan federal fondlar nisbetindeki artimin neticesi oldugunu iddia edirler Istinadlar span Wanniski Jude The Way the World Works How Economies Fail and Succeed New York 1978 ISBN 0465090958 Bartlett Bruce How Supply Side Economics Tric New York Times 6 aprel 2007 6 sentyabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib Atkinson Robert D Supply side Follies Why Conservative Economics Fails Liberal Economics Falters and Innovation Economics Is the Answer Lanham Rowman amp Littlefield 2006 Print p 50 Case Karl E amp 1999 Principles of Economics 5th ed p 780 Prentice Hall ISBN 0 13 961905 4 Bartlett Bruce Supply Side Economics Voodoo Economics or Lasting Contribution PDF Laffer Associates Information on Jean Baptiste Say 26 mart 2009 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 sentyabr 2011 Malabre Jr Alfred L 1994 Lost Prophets An Insider s History of the Modern Economists p 182 Harvard Business School Press ISBN 0 87584 441 3 W H HUTT A Rehabilitation of Say s Law OHIO UNIVERSITY PRESS ATHENS 1974 Canto Victor The Foundations of Supply Side Economics 1983 olu kecid Alan Reynolds Capital gains tax Analysis of reform options for Australia PDF 1999 07 2006 02 14 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2011 09 08 Wanniski Jude Karl Marx Revisited 1994 1 dekabr 2008 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 sentyabr 2011 Malabre Jr p 193 Bouchard Mike A Rising Tide Lifts all Boats 12 sentyabr 2006 11 iyun 2011 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 iyul 2019 Gale W G amp Orszag P R Bush s Tax Plan Slashes Growth The Brookings Institution 9 may 2003 17 may 2004 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 oktyabr 2007 Chait J The Big Con How Washington Got Hoodwinked and Hijacked by Crackpot Economics Boston Houghton Mifflin Harcourt 2007 ISBN 0618685405 Blinder A S Can fiscal policy improve macro stabilization The macroeconomics of fiscal policy Cambridge MA MIT Press Kopcke E Tootell G M B Triest R K 2006 23 62 ISBN 0262112957 Quote from Mankiw with source in Bartels L M Unequal democracy The political economy of the new gilded age Princeton NJ Princeton University Press 2008 ISBN 9780691136639 Tobin J Voodoo curse 14 Harvard International Review 1992 10 Case K E Fair R C Principles of Economics 8th Upper Saddle Rive NJ Prentice Hall 2007 ISBN 0132289148 Microsoft Word SFB DP Frontpage doc PDF 12 may 2016 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 7 dekabr 2020 Dynamic Scoring Finally Ends Debate On Taxes Revenue By Alan Murray Wall Street Journal Eastern edition New York N Y Apr 1 2003 pg A 4 IqtisadiyyatIqtisadi nezeriyye Siyasi iqtisadiyyatMetodologiyaIqtisadi model Iqtisadi sistemler Mikroiqtisadiyyat temelleri Riyazi iqtisadiyyat Ekonometrika Hesablama iqtisadiyyati Tecrubi iqtisadiyyatMikroiqtisadiyyatBudce mehdudiyyeti Istehlakcinin davranis nezeriyyesi Xerc Ortalama Marjinal Furset Sosial Batma Xerc fayda analizi Paylanma Miqyas iqtisadiyyatlari Imkan iqtisadiyyatlari Elastiklik Muvazinet Umumi Xarici tesir Firma Mallar ve xidmetler Emtee Ferqsizlik eyrisi Faiz Araliq secim Bazar Bazar ugursuzlugu Bazar qurulusu Reqabet Inhisarci Mukemmel reqabet Inhisar Ikili Monopsoniya Oliqopoliya Oliqopsoniya Qeyri qabariqliliq Pareto effektivliyi Oncelik Qiymet Istehsalat fealiyyeti Qazanc Ictimai mal Qazanc derecesi Gelir Icare Miqyasa qayidislar Riskden imtina Qitliq Catismazliq Artiq Sosial secim Teleb ve teklif Ticaret Qeyri mueyyenlik Faydaliliq Gozlenen Marjinal Deyer MaasMakroiqtisadiyyatMecmu teleb Tediye balansi Iqtisadi tsikl Kapital ucusu Merkezi bank Istehlakci etimadi Valyuta Deflyasiya Teleb soku Boyuk bohran Disinflyasiya DSUT Effektiv teleb Gozlentiler Adaptiv Rasional Fiskal siyaset Keynsin umumi nezeriyyesi Artim Gostericiler Inflyasiya Hiperinflyasiya Faiz derecesi Investisiya IS LM modeli Milli giris cixislarin olculmesi Modeller Pul Yaratmaq Teleb Teklif Monetar siyaset NAIRU Milli hesablar Qiymet seviyyesi Aliciliq qabiliyyeti pariteti Resessiya Qenaet Srinkflyasiya Staqflyasiya Teklif soku IssizlikRiyazi iqtisadiyyatMuqavile nezeriyyesi Qerar nezeriyyesi Ekonometrika Oyunlar nezeriyyesi Giris cixis modeli Riyazi maliyye Mexanizm dizayn nezeriyyesi Emeliyyat arasdirmasiTetbiq saheleriKend teserrufati Biznes Ehali Inkisaf Iqtisadi cografiya Iqtisadi tarix Tehsil Senaye muhendisliyi Sivil muhendislik Etraf muhit Maliyye Sehiyye Senayenin teskili Beynelxalq Bilik Emek Huquq ve iqtisadiyyat Monetar Tebii ehtiyatlar Iqtisadi planlasdirma Iqtisadi siyaset Ictimai iqtisadiyyat Ictimai secim Regional Xidmet Sosioiqtisadiyyat Iqtisadi sosiologiya Iqtisadi statistika Neqliyyat Seher RifahIqtisadi telim mektebleri tarix Qedim dovr Anarxist Avstriya Davranis Buddist Cartalizm Muasir Monetar Nezeriyye Cikaqo Klassik Qeyri muvazinet Ekoloji Tekamul Feminist Corcizm Alternativ Tarix Keynscilik Neo neoklassik sintez Yeni Post Sirkuitizm Ortodoksal Maltusculuq Marjinalizm Marksist Neo Merkantilizm Neoklasik Lozan Yeni klassik Yeni iqtisadi tsikl nezeriyyesi Yeni institusional Fiziokratiya Sosialist Teklif iqtisadiyyati Termo iqtisadiyyatEsas iqtisadcilarFransua Kene Adam Smit David Rikardo Tomas Maltus Yohan fon Tunen Fridrix List German Henrix Qossen Jul Dupui Antuan Ogusten Kurno Con Stuart Mill Karl Marks Uilyam Stenli Cevons Henri Corc Leon Valras Alfred Marsal Qeorq Fridrix Knap Vilfredo Pareto Fridrix fon Vizer Con Beyts Klark Torsteyn Veblen Irvinq Fiser Con Meynard Keyns Yozef Sumpeter Artur Sesil Piqu Con fon Neyman Elvin Hansen Raqnar Fris Oskar Lanqe Qunnar Myurdal Abba Lerner Roy Harrod Saymon Kuznes Fridrix fon Hayek Con Hikk Tyallinq Kupmans Vasili Leontyev Herbert Saymon Milton Fridmen Pol Samuelson Kennet Errou Geri Bekker Elinor Ostrom Robert Solou Amartya Sen Robert Lukas Cozef Stiqlits Ricard Taler Pol Kruqman Tomas Piketti daha coxBeynelxalq teskilatlarAsiya Sakit Okean Iqtisadi Emekdasligi Iqtisadi Emekdasliq Teskilati Avropa Azad Ticaret Assosiasiyasi Beynelxalq Valyuta Fondu Iqtisadi Emekdasliq ve Inkisaf Teskilati Dunya Banki Dunya Ticaret TeskilatiIqtisadiyyat Siyahi Iqtisadiyyat portali Lugetler ve ensiklopediyalarBritannica onlayn Normativ yoxlamaBNF 12046487q GND 4120891 2 LCCN sh85130691 Microsoft 2779356393 SUDOC 02774177X Iqtisadi telim mektebleriMuasirden evvelkiQedim mektebler Orta esr islami SxolastikaMuasir dovrErken muasirKameralizm Merkantilizm Fiziokratiya Salamanka mektebiAvstriya Klassik Corcizm Alman tarixi Maltusculuq Marjinalizm Marksist mekteb Neoklassik Lozan SosialistMuasir XX ve XXI esrler Davranis Buddist Cartalizm Muasir monetar mezeriyye Cikaqo Qeyri muvazinet Ekoloji Tekamul Feminist Institutsionizm Keynscilik Neo Neoklassik sintez Yeni Post Monetar dovriyye Monetarizm Yeni maltusculuq Neomarksizm Neoliberalizm Yeni klassik Rasional gozlentiler Yeni iqtisadi tsikl nezeriyyesi Yeni institusional Ictimai secim Teklif Termo iqtisadiyyatElaqeliIqtisadi telimler tarixi Makroiqtisadi fikir tarixi Iqtisadiyyat Siyasi iqtisadiyyat Iqtisadi esas cereyan Alternativ iqtisadiyyat Kicilme Iqtisadi sistemler Kateqoriyalar Iqtisadi fikir cereyanlariIqtisadi artimGizli kateqoriya ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifeler