fbpx
Wikipedia

Tomas Maltus

Tomas Robert Maltus (ing. Thomas Robert Malthus, 13 fevral 1766, Hilford - 23 dekabr 1834) — ingilis iqtisadçı, alim-demoqraf, kilsə xadimi.

Tomas Maltus
ing. Thomas Malthus
Doğum tarixi 13 fevral 1766(1766-02-13) və ya 14 fevral 1766(1766-02-14)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 23 dekabr 1834(1834-12-23) (68 yaşında)
Vəfat yeri
Vətəndaşlığı
  •  Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı[d]
Təhsili
Üzvlüyü
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Tomas Maltus London yaxınlığındakı bir kənddə, mülkədar ailəsində anadan olmuşdur. O, Kembric Universitetini bitirərək ingilis kilsəsində ruhani rütbəsi almış və kənd keşişi işləmişdir. 1807- ildən o, Ost-hind kompaniyasının kollecində siyasi iqtisad professoru dərəcəsi almışdır. Maltus elmdə demoqrafik problemləri və əhalinin sayının dəyişməsi qanunauyğunluqlarını öyrənən ilk adam olmamışdır, lakin yarandığı gündən ictimai elmlər sahəsində mübahisəyə səbəb olmuş əhali nəzəriyyəsinin yaranması onun adı ilə bağlıdır. Tomas Maltus dünya əhalisinin sayının tənzimlənməyəcəyi halda bütün dünyanın aclıq çəkəcəyi ilə bağlı pessimist iqtisadi nəzəriyyəninin müəllifi kimi şöhrət qazanmışdır. Maltus göstərir ki, insan cəmiyyəti yarandığı vaxtdan əhali yaşayış vasitələrinə nisbətən daha sürətlə artma meylinə malikdir. Bunu sübut etmək üçün o, əhalinin və yaşayış vasitələrinin artımının müxtəlif meyllərini kəşf edir: "Hər 25 ildə əhali 2 dəfə, yəni, həndəsi silsilənin rəqəm sırası kimi-2, 4, 8, 16, 32, 64, ... arta bilər, yaşayış vasitələri isə ən yaxşı halda həmin vaxt ərzində ədədi silsilə üzrə- 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7... arta bilər. İki əsrdən sonra əhali yaşayış vasitələrinə qarşı 256-nın 9-a nisbəti şəklində olar. Üç əsrdən sonra isə 4096-nın 13-ə olan nisbəti kimi olaar. İki min ildən sonra isə bu nisbət sonsuz olar və hesablanması qeyri-mümkün olar".

“Əhali Haqqında Esse”

Robert Maltus 1798‐ci ildə  nəşr edilən “Əhali Haqqında Esse” (Essay on Population) əsəri ilə iqtisadiyyat və siyasətin ümumi mənzərəsini dəyişdirərək çox qısa bir zamanda Adam Smit, Marquis de Condorcet və digər rasionalizm tərəfdarlarının nikbin baxışlarının önündə səddə çevrildi. Önə sürdüyü tez, dünyadakı ehtiyatların mütəmadi olaraq artan dünya  əhalisinin tələbatlarını ödəyə bilməyəcəyi ilə bağlı idi. Fikirləri qısa zamanda o qədər geniş rezonans doğurdu ki, bundan təsirlənən İngiltərə 1801‐ci ildə ilk dəfə olaraq əhalinin siyahıya alınmasına qərar verdi. Ona görə də Maltus eyni zamanda demoqrafiyanın banisi sayılır.

Bu  əsər, Çarlz Darvinin məşhur “təkamül nəzəriyyəsi”nin də  ilham mənbəyi oldu. Darvin  əsər haqqında deyirdi: “Bəlkə də oxuduğum  ən əhəmiyyətli kitab Maltusun “Əhali Haqqında Esse”siydi... Fəlsəfi biologiyanın problemlərini  ələ alan o günə qədər oxuduğum ilk kitab idi və onun əsas prinsipləri daima ağlımda qaldı. İyirmi il sonra bu prinsiplər mənə üzvi növlərin təkamülündə təsirli ünsürün nə olduğu mövzusunda uzun müddətdir axtardığım ip uclarını verəcəkdi”.

Maltusun tezinə görə, əhalinin sayı həndəsi olaraq (1, 2, 4, 8), qida istehsalı (ehtiyatlar) isə riyazi olaraq (1, 2, 3, 4) artır. Ona görə də əhalinin artımı ciddi nəzarətə götürülməli və bu artım səfalətə, yoxsulluğa yol açdığı anda əngəllənməliydi.

Əhalinin artımı Maltusun proqnozlaşdırdığının  əksinə, iki səbəbdən, birincisi, təbabət elmindəki inkişaf nəticəsində bir çox xəstəliyə çarə tapıldığından uşaq ölümlərinin ciddi şəkildə azalması və ikincisi, həyat standartlarındakı yüksəlmə, tibb sahəsindəki inkişaf, qidalanma  şərtlərinin yaxşılaşmasıyla orta insan ömrünün uzanması nəticəsində meydana gəlib. Yəni hər iki səbəb də  Malthusun səfalət və  ölüm qorxuları ilə  ziddiyyət təşkil edir.

Maltus və davamçılarının mənimsəmiş olduğu fəlakət nəzəriyyəsinin özünü doğrultmayan bir başqa tərəfi də XX əsrin ikinci yarısında həm inkişaf etmiş, həm də  inkişaf etməkdə  olan ölkələrdə əhalinin artım sürətinin azalmasıdır. Bu ölkələrdə əhalinin artım sürətindəki azalmanın səbəblərini də tibb sahəsindəki inkişaf və gəlirlərdəki yüksəlmə təşkil edir. Amma Maltus deyirdi ki, adambaşına düşən gəlir artdıqca, əhali daha sürətlə artacaq və nəticədə adambaşına düşən gəlir yenidən minimum səviyyəyə düşəcək. Tarixi təcrübə isə tam əksini sübut etməkdədir.

Əsərləri

 
Essay on the principle of population, 1826
  • Əhali qanunu haqqında təcrübə (1789)
  • Torpaq rentasının təbiəti və onun artırılması haqqında tədqiqat (1815)
  • Siyasi iqtisadın prinsipləri (1820)

İstinadlar

  1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru: açıq məlumat platforması — 2011.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P268"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a>
  2. Almaniya Milli Kitabxanası, Berlin Dövlət Kitabxanası, Bavariya Dövlət Kitabxanası və b. Record #118576860 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) — 2012—2016.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
  3. https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Malthus,_Thomas_Robert
  4. Babelio — 2007.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2877812"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P3630"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P3631"></a>
  5. http://schoolworkhelper.net/thomas-malthus-biography-theory/
  6. http://www.florenceinferno.com/malthus-essay-on-the-principle-of-population/
  7. http://musicandhistory.com/music-and-history-by-the-year/93-1834.html
  8.  İlkin Sabiroğlu (22.09.2004). ""Əhalinin artımı tənzimlənməli, amma necə?", IqtisadNet," (azərb.). (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  9. Mark Skousen (2003). ""Modern İktisadın İnşası", Tərcümə: Mustafa Acar və digərləri, Liberte Yayınları, Ankara," (azərb.). (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  10. İlkin Sabiroğlu (2006). "Kapitalizm kapitalizmə bənzəməz" (PDF) (azərb.). İstifadə tarixi: 2017-08-24.

Xarici keçidlər

tomas, maltus, tomas, robert, maltus, thomas, robert, malthus, fevral, 1766, hilford, dekabr, 1834, ingilis, iqtisadçı, alim, demoqraf, kilsə, xadimi, thomas, malthusdoğum, tarixi, fevral, 1766, 1766, fevral, 1766, 1766, doğum, yeri, westcott, mole, valley, su. Tomas Robert Maltus ing Thomas Robert Malthus 13 fevral 1766 Hilford 23 dekabr 1834 ingilis iqtisadci alim demoqraf kilse xadimi Tomas Maltusing Thomas MalthusDogum tarixi 13 fevral 1766 1766 02 13 1 ve ya 14 fevral 1766 1766 02 14 2 Dogum yeri Westcott d Mole Valley d Surrey Ingiltere Boyuk Britaniya KralligiVefat tarixi 23 dekabr 1834 1834 12 23 1 3 4 68 yasinda Vefat yeri Bath Bath and North East Somerset d Somerset qrafligi Ingiltere Boyuk Britaniya ve Irlandiya Birlesmis Kralligi d 5 6 7 Vetendasligi Boyuk Britaniya ve Irlandiya Birlesmis Kralligi d Tehsili Kembric UniversitetiUzvluyu London Kral Cemiyyeti Rusiya Elmler Akademiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Ehali Haqqinda Esse 3 Eserleri 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteTomas Maltus London yaxinligindaki bir kendde mulkedar ailesinde anadan olmusdur O Kembric Universitetini bitirerek ingilis kilsesinde ruhani rutbesi almis ve kend kesisi islemisdir 1807 ilden o Ost hind kompaniyasinin kollecinde siyasi iqtisad professoru derecesi almisdir Maltus elmde demoqrafik problemleri ve ehalinin sayinin deyismesi qanunauygunluqlarini oyrenen ilk adam olmamisdir lakin yarandigi gunden ictimai elmler sahesinde mubahiseye sebeb olmus ehali nezeriyyesinin yaranmasi onun adi ile baglidir Tomas Maltus dunya ehalisinin sayinin tenzimlenmeyeceyi halda butun dunyanin acliq cekeceyi ile bagli pessimist iqtisadi nezeriyyeninin muellifi kimi sohret qazanmisdir Maltus gosterir ki insan cemiyyeti yarandigi vaxtdan ehali yasayis vasitelerine nisbeten daha suretle artma meyline malikdir Bunu subut etmek ucun o ehalinin ve yasayis vasitelerinin artiminin muxtelif meyllerini kesf edir Her 25 ilde ehali 2 defe yeni hendesi silsilenin reqem sirasi kimi 2 4 8 16 32 64 arta biler yasayis vasiteleri ise en yaxsi halda hemin vaxt erzinde ededi silsile uzre 1 2 3 4 5 6 7 arta biler Iki esrden sonra ehali yasayis vasitelerine qarsi 256 nin 9 a nisbeti seklinde olar Uc esrden sonra ise 4096 nin 13 e olan nisbeti kimi olaar Iki min ilden sonra ise bu nisbet sonsuz olar ve hesablanmasi qeyri mumkun olar Ehali Haqqinda Esse RedakteRobert Maltus 1798 ci ilde nesr edilen Ehali Haqqinda Esse Essay on Population eseri ile iqtisadiyyat ve siyasetin umumi menzeresini deyisdirerek cox qisa bir zamanda Adam Smit Marquis de Condorcet ve diger rasionalizm terefdarlarinin nikbin baxislarinin onunde sedde cevrildi One surduyu tez dunyadaki ehtiyatlarin mutemadi olaraq artan dunya ehalisinin telebatlarini odeye bilmeyeceyi ile bagli idi Fikirleri qisa zamanda o qeder genis rezonans dogurdu ki bundan tesirlenen Ingiltere 1801 ci ilde ilk defe olaraq ehalinin siyahiya alinmasina qerar verdi Ona gore de Maltus eyni zamanda demoqrafiyanin banisi sayilir 8 Bu eser Carlz Darvinin meshur tekamul nezeriyyesi nin de ilham menbeyi oldu Darvin eser haqqinda deyirdi Belke de oxudugum en ehemiyyetli kitab Maltusun Ehali Haqqinda Esse siydi Felsefi biologiyanin problemlerini ele alan o gune qeder oxudugum ilk kitab idi ve onun esas prinsipleri daima aglimda qaldi Iyirmi il sonra bu prinsipler mene uzvi novlerin tekamulunde tesirli unsurun ne oldugu movzusunda uzun muddetdir axtardigim ip uclarini verecekdi 9 Maltusun tezine gore ehalinin sayi hendesi olaraq 1 2 4 8 qida istehsali ehtiyatlar ise riyazi olaraq 1 2 3 4 artir Ona gore de ehalinin artimi ciddi nezarete goturulmeli ve bu artim sefalete yoxsulluga yol acdigi anda engellenmeliydi Ehalinin artimi Maltusun proqnozlasdirdiginin eksine iki sebebden birincisi tebabet elmindeki inkisaf neticesinde bir cox xesteliye care tapildigindan usaq olumlerinin ciddi sekilde azalmasi ve ikincisi heyat standartlarindaki yukselme tibb sahesindeki inkisaf qidalanma sertlerinin yaxsilasmasiyla orta insan omrunun uzanmasi neticesinde meydana gelib Yeni her iki sebeb de Malthusun sefalet ve olum qorxulari ile ziddiyyet teskil edir Maltus ve davamcilarinin menimsemis oldugu felaket nezeriyyesinin ozunu dogrultmayan bir basqa terefi de XX esrin ikinci yarisinda hem inkisaf etmis hem de inkisaf etmekde olan olkelerde ehalinin artim suretinin azalmasidir Bu olkelerde ehalinin artim suretindeki azalmanin sebeblerini de tibb sahesindeki inkisaf ve gelirlerdeki yukselme teskil edir Amma Maltus deyirdi ki adambasina dusen gelir artdiqca ehali daha suretle artacaq ve neticede adambasina dusen gelir yeniden minimum seviyyeye dusecek Tarixi tecrube ise tam eksini subut etmekdedir 10 Eserleri Redakte Essay on the principle of population 1826 Ehali qanunu haqqinda tecrube 1789 Torpaq rentasinin tebieti ve onun artirilmasi haqqinda tedqiqat 1815 Siyasi iqtisadin prinsipleri 1820 Istinadlar Redakte 1 2 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru aciq melumat platformasi 2011 lt a href https wikidata org wiki Track Q193563 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19938912 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q54837 gt lt a gt Almaniya Milli Kitabxanasi Berlin Dovlet Kitabxanasi Bavariya Dovlet Kitabxanasi ve b Record 118576860 Umumi tenzimleme nezareti GND 2012 2016 lt a href https wikidata org wiki Track Q27302 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q304037 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q256507 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q170109 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q36578 gt lt a gt https en wikisource org wiki 1911 Encyclop C3 A6dia Britannica Malthus Thomas Robert Babelio 2007 lt a href https wikidata org wiki Track Q2877812 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P3630 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P3631 gt lt a gt http schoolworkhelper net thomas malthus biography theory http www florenceinferno com malthus essay on the principle of population http musicandhistory com music and history by the year 93 1834 html Ilkin Sabiroglu 22 09 2004 Ehalinin artimi tenzimlenmeli amma nece IqtisadNet azerb cite web url accessdate missing url Mark Skousen 2003 Modern Iktisadin Insasi Tercume Mustafa Acar ve digerleri Liberte Yayinlari Ankara azerb cite web url accessdate missing url Ilkin Sabiroglu 2006 Kapitalizm kapitalizme benzemez PDF azerb Istifade tarixi 2017 08 24 Xarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Tomas Maltus amp oldid 6078211, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.