Vikipediya azad ensiklopediya Aralıq seçim nəzəriyyəsi istehlakçı seçimini təsvir edərkən zaman amilinin açıq şəkildə nə

Vikipediya azad ensiklopediya Araliq secim nezeriyyesi istehlakci secimini tesvir ederken zaman amilinin aciq sekilde nezere alinmasi lazim oldugu nezeriyyesi Gelirlerin bolusdurulmesine qerar vererken istehlakci yalniz movcud deyerini deyil heyati boyu alacagi butun geliri de nezere alir Muveqqeti secim nezeriyyesinde istehlakci indi ne qeder istehlak edeceyine ve daha sonra istehlak etmek ucun ne qeder qenaet edeceyine qerar verir Onun qerarina gozlenilen gelir ve bazarda faiz dereceleri tesir gosterir Nezeriyye istehlakci davranisini tesvir etmek ucun makroiqtisadi modellerde istifade olunur Benzer bir problem investisiya qerarlari vererken ortaya cixir Investorun ferqli investisiya variantlari arasinda secim etmesi lazimdir Layihelerin deyerini muqayise ederken zaman amilinin nezere alinmasini teleb etdiyi ucun maliyye riyaziyyatinda en yaxsi investor secimi qaydalari nezere alinir Tarixi span Bu nezeriyye Irving Fisher terefinden ireli surulmus ve sonradan makroiqtisadi modelleri esaslandirmaq ucun istifade edilmisdir 20 ci esrin ortalarinda iqtisadiyyatda Keynes baxislari ustunluk teskil etdiyi ucun o qeder de populyar deyildi Bunlar Keyns terefinden formalasdirilmis esas psixoloji qanuna ve ona esaslanan istehlakin Keynescilik funksiyasina esaslanirdi Vaxt kecdikce istehlak ve elverisli gelir seviyyesi arasinda musahide olunan elaqeni kifayet qeder inandirici sekilde tesvir etmedikleri ortaya cixdi Keyns istehlakin yalniz cari gelirden asili olduguna inanirdi Gelirde artim istehlakin artmasina sebeb olur lakin gelir artdiqca eyni derecede deyil Gelir artdiqca istehlaka meyil azalir Gelecek gelirin de emanet faizlerinin de ehemiyyeti yoxdur Eslinde istehlaka olan meyil cox sabitdir Nezeriyye ile faktlar arasindaki ziddiyyet muveqqeti secim nezeriyyesine yonelmekle aradan qaldirildi Nezeriyye hem de agent ucun yalniz cari deyil hem de gelecek butun gelirlerin hem de emanet faiz derecelerinin seviyyesinin vacib olmasina esaslanir Eslinde agent cari gelirin hansi hissesini bu gun hansi hissesini sabah istehlak edeceyini secir Istifade olunmayan hisse qenaet kimi qeyd olunur Borclar menfi isaresi olan qenaet kimi qebul edile biler O zaman cari dovrde istehlak gelirden cox ola biler Benzer mentiqe heyat dovru ve daimi gelir ferziyyelerinde de rast gelinir Secim nezeriyyesi span Istehlakci secim modellerinde endirim emeliyyatindan da istifade olunur Bununla birlikde bir investisiya layihesi secmek vezifesinden ferqli olaraq istehlakci yalniz pul axinlarini deyil hem de subyektiv hissleri muqayise etmelidir istehlakin sabahdan bu gune kocurulmesinden kommunal xidmetin artmasi ve eks halda faydaliligin azalmasi Bele bir muqayiseye numune Subyektiv endirim faktoru b 0 1 displaystyle beta in 0 1 de subyektiv yardim proqramlarini muqayise etmek ucun istifade olunur Bir istehlakci istehlakdan imtina etmek ve qenaeti artirmaq qerarina gelse kommunal xidmetde azalma seklinde subyektiv itkiler verir lakin gelecekde elave istehlaka xercleye bileceyi elave gelir alir Optimum qenaet miqdarinin secilmesi uc amilden asilidir endirim derecesinin deyerinden yeni emanetlerin yerlesdirildiyi faiz mebleginden istehlakcinin geleceye nisbeten bugunku istehlaki ne qeder yuksek qiymetlendirdiyini gosteren subyektiv endirim emsali deyerinden ferdi ustunlukler kommunal funksiyalar Heyat dovru ve qalici gelir ferziyyeleri istehlakci davranisini tesvir eden sade aralararasi secim modellerine numunedir Heyat dovru ferziyyesine gore rasional istehlakci pensiya sonrasi istehlaki qorumaq ucun butun is omru boyu qenaet etmeye calisir Daimi gelir ferziyyesi rasional bir istehlakcinin gozlenilen sabit gelire yonelmeye meyilli oldugunu gosterir Muveqqeti elave gelir esasen emanetlerden artir ve ya borcun azalmasina sebeb olur Gelirde muveqqeti azalma ile istehlakci eksine qenaet xercleyecek ve ya borc goturecekdir Rasional davranisin neticesi olan istehlakin hamarlanmasi vardir Formal resmi modeli span Umumiyyetle optimal secim ile tesvir olunur u ct u ct 1 b 1 r displaystyle frac u c t u c t 1 beta 1 r burada u displaystyle u cdot kommunal funksiyasi ct ct 1 displaystyle c t c t 1 istehlak b 0 1 displaystyle beta in 0 1 subyektiv endirim derecesi r displaystyle r qenaet ucun faiz derecesi endirim derecesi Faydali funksiyanin loqaritmik oldugunu ve b 1 r 1 displaystyle beta 1 r 1 endirim dereceleri bir birini legv edir oldugunu dusunsek onda dustur beraber deyerlere qeder sadelesir muxtelif dovrlerde istehlak ct ct 1 displaystyle c t c t 1 Belelikle istehlakci istehlaki dovrden dovre duzeltmeye calisir Daha murekkeb bir kommunal funksiyasi veziyyetinde tam beraberlik olmayacaq lakin istehlakci istehlak seviyyesindeki ehemiyyetli dalgalanmalardan qacacagi ucun hamarlasma hele de musahide edilecekdir Nezeriyyenin normativ deyeri span Muveqqeti secim nezeriyyesi iqtisadiyyatda insanlarin heqiqi davranislarini tesvir etmek ucun istifade olunur yeni musbet iqtisadi nezeriyyenin bir hissesidir Lakin bu nezeriyyenin esasinda dayanan mentiq optimalliq sertlerine soykendiyinden tenzimleyici teleb kimi yozula biler Xususile nezeriyye qenaet emele gelmesinin ve gelirin gozlenilmez deyismesi halinda istifadesinin rasionalligini nezerde tutur Bu sabit istehlak seviyyesini temin edir Istinadlar span MacKillop J Delayed reward discounting and addictive behavior Psychopharmacology 216 3 2011 doi 10 1007 s00213 011 2229 0 PMC 3201846 Hampton W Things for Those Who Wait Predictive Modeling Highlights Importance of Delay Discounting for Income Attainment Frontiers in Psychology 9 1545 2018 doi 10 3389 fpsyg 2018 01545 Berns Gregory S Laibson David Loewenstein George Intertemporal choice Toward an Integrative Framework PDF Trends in Cognitive Sciences 11 11 2007 482 8 doi 10 1016 j tics 2007 08 011 PMID 17980645 Archived from the original on 30 may 2016 Menkyu 1994 Thaler Richard H Irving Fisher Modern Behavioral Economist PDF The American Economic Review 87 2 1997 439 441 JSTOR 2950963 Archived from the original on 4 mart 2016 Barro Robert J Macroeconomics ingilis 5th Cambridge Mass MIT Press 1998 ISBN 9780262024365 31 avqust 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Mankiw N Gregory Principles of Macroeconomics ingilis 5th Cengage Learning 2008 ISBN 9780324589993 3 avqust 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 oktyabr 2020 Varian Hal Intermediate Micro Economics 2006 Adaptive expectations Friedman s permanent income hypothesis 4 mart 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 avqust 2013 Edebiyyat span Abel E Bernanke B Makroekonomika SPb Piter 2010 Menkyu Gregori Makroekonomika M Izdatelstvo MGU 1994 ISBN 5 211 03213 6 Romer David Vysshaya makroekonomika 2 e izd M Izdatelskij dom Vyssh shk ekonomiki 2015 ISBN 978 5 7598 1241 8 Saks Dzheffri Larren Felipe Makroekonomika Globalnyj podhod M Delo 1996 ISBN 5 7749 0004 5 IqtisadiyyatIqtisadi nezeriyye Siyasi iqtisadiyyatMetodologiyaIqtisadi model Iqtisadi sistemler Mikroiqtisadiyyat temelleri Riyazi iqtisadiyyat Ekonometrika Hesablama iqtisadiyyati Tecrubi iqtisadiyyatMikroiqtisadiyyatBudce mehdudiyyeti Istehlakcinin davranis nezeriyyesi Xerc Ortalama Marjinal Furset Sosial Batma Xerc fayda analizi Paylanma Miqyas iqtisadiyyatlari Imkan iqtisadiyyatlari Elastiklik Muvazinet Umumi Xarici tesir Firma Mallar ve xidmetler Emtee Ferqsizlik eyrisi Faiz Araliq secim Bazar Bazar ugursuzlugu Bazar qurulusu Reqabet Inhisarci Mukemmel reqabet Inhisar Ikili Monopsoniya Oliqopoliya Oliqopsoniya Qeyri qabariqliliq Pareto effektivliyi Oncelik Qiymet Istehsalat fealiyyeti Qazanc Ictimai mal Qazanc derecesi Gelir Icare Miqyasa qayidislar Riskden imtina Qitliq Catismazliq Artiq Sosial secim Teleb ve teklif Ticaret Qeyri mueyyenlik Faydaliliq Gozlenen Marjinal Deyer MaasMakroiqtisadiyyatMecmu teleb Tediye balansi Iqtisadi tsikl Kapital ucusu Merkezi bank Istehlakci etimadi Valyuta Deflyasiya Teleb soku Boyuk bohran Disinflyasiya DSUT Effektiv teleb Gozlentiler Adaptiv Rasional Fiskal siyaset Keynsin umumi nezeriyyesi Artim Gostericiler Inflyasiya Hiperinflyasiya Faiz derecesi Investisiya IS LM modeli Milli giris cixislarin olculmesi Modeller Pul Yaratmaq Teleb Teklif Monetar siyaset NAIRU Milli hesablar Qiymet seviyyesi Aliciliq qabiliyyeti pariteti Resessiya Qenaet Srinkflyasiya Staqflyasiya Teklif soku IssizlikRiyazi iqtisadiyyatMuqavile nezeriyyesi Qerar nezeriyyesi Ekonometrika Oyunlar nezeriyyesi Giris cixis modeli Riyazi maliyye Mexanizm dizayn nezeriyyesi Emeliyyat arasdirmasiTetbiq saheleriKend teserrufati Biznes Ehali Inkisaf Iqtisadi cografiya Iqtisadi tarix Tehsil Senaye muhendisliyi Sivil muhendislik Etraf muhit Maliyye Sehiyye Senayenin teskili Beynelxalq Bilik Emek Huquq ve iqtisadiyyat Monetar Tebii ehtiyatlar Iqtisadi planlasdirma Iqtisadi siyaset Ictimai iqtisadiyyat Ictimai secim Regional Xidmet Sosioiqtisadiyyat Iqtisadi sosiologiya Iqtisadi statistika Neqliyyat Seher RifahIqtisadi telim mektebleri tarix Qedim dovr Anarxist Avstriya Davranis Buddist Cartalizm Muasir Monetar Nezeriyye Cikaqo Klassik Qeyri muvazinet Ekoloji Tekamul Feminist Corcizm Alternativ Tarix Keynscilik Neo neoklassik sintez Yeni Post Sirkuitizm Ortodoksal Maltusculuq Marjinalizm Marksist Neo Merkantilizm Neoklasik Lozan Yeni klassik Yeni iqtisadi tsikl nezeriyyesi Yeni institusional Fiziokratiya Sosialist Teklif iqtisadiyyati Termo iqtisadiyyatEsas iqtisadcilarFransua Kene Adam Smit David Rikardo Tomas Maltus Yohan fon Tunen Fridrix List German Henrix Qossen Jul Dupui Antuan Ogusten Kurno Con Stuart Mill Karl Marks Uilyam Stenli Cevons Henri Corc Leon Valras Alfred Marsal Qeorq Fridrix Knap Vilfredo Pareto Fridrix fon Vizer Con Beyts Klark Torsteyn Veblen Irvinq Fiser Con Meynard Keyns Yozef Sumpeter Artur Sesil Piqu Con fon Neyman Elvin Hansen Raqnar Fris Oskar Lanqe Qunnar Myurdal Abba Lerner Roy Harrod Saymon Kuznes Fridrix fon Hayek Con Hikk Tyallinq Kupmans Vasili Leontyev Herbert Saymon Milton Fridmen Pol Samuelson Kennet Errou Geri Bekker Elinor Ostrom Robert Solou Amartya Sen Robert Lukas Cozef Stiqlits Ricard Taler Pol Kruqman Tomas Piketti daha coxBeynelxalq teskilatlarAsiya Sakit Okean Iqtisadi Emekdasligi Iqtisadi Emekdasliq Teskilati Avropa Azad Ticaret Assosiasiyasi Beynelxalq Valyuta Fondu Iqtisadi Emekdasliq ve Inkisaf Teskilati Dunya Banki Dunya Ticaret TeskilatiIqtisadiyyat Siyahi Iqtisadiyyat portali Kateqoriya Makroiqtisadiyyat