Elektrovakuum cihazlar — daxilində vakuumda və ya, qazda hərəkət edən elektronların, yaxud, ionların hərəkəti hesabına elektrik keçiriciliyi yerinə yetirilən cihazlardır. Elektrovakuum cihazları elektron-idarə olunan lampalara, elektron-şüa və qazboşalma cihazlarına bölünürlər. İstənilən elektrovakuum cihazının əsas konstruktiv elementləri balonun (qaz keçməyən örtüyün) daxilində yerləşdirilmiş elektrodlardır. Elektrodlar, elektronları (ionları) emissiya edən (buraxan), yaxud yığan, ya da onların bir elektroddan o biri elektroda hərəkətini idarə edən naqillərdir. Təyinatından asılı olaraq elektrovakuum cihazlarının elektrodları katod, anod və idarəedici elektrodlara bölünürlər. Katod bu cihazlarda elektronlar mənbəyidir. Anod sürətləndirici elektrod olub çıxış elektrodu və əsas kollektor (yığıcı) rolunu oynayır. İdarəedici elektrod, əsas elektron selini idarə etmək üçün nəzərdə tutulmuş elektroddur. Əgər idarəedici elektrod tor şəklində hazırlanıbsa, onu idarəedici tor adlandırırlar. Elektrodları sap, müstəvi lövhə, boş silindr və spiral şəklində hazırlayırlar, onları balonun daxilində xüsusi tutqacların üstündə: traverslərdə və slyudada , yaxud keramik izolyatorlarda bərkidirlər.
Elektron - idarə olunan lampalar
Elektron-idarə olunan lampalar dedikdə, işi elektrodlar arasındakı potensiallar fərqi vasitəsi ilə fəza yükünün idarə olunmasına əsaslanan elektrovakuum cihazları başa düşülür. Funksional təyinatına və tətbiq sahələrinə görə elektron-idarə olunan lampaları generator, modulyator, tənzimləyici, gücləndirici, düzləndirici lampalara bölürlər. Bundan əlavə adi lampalardan bir çox xüsusiyyətləri ilə fərqlənən böyük güclü gücləndirici və ifrat yüksək tezlik diapazonlu lampalar da mövcuddur.
Elektrodlarının sayına görə elektron-idarə olunan lampaları diodlara, triodlara, tetrodlara, pentodlara, heksodlara, heptodlara, oktodlara, ennodlara və dekodlara bölürlər.
Elektron emissiyasının fiziki təbiəti
Elektron emissiyası, maddənin səthindən ətraf fəzaya elektronların buraxılmasına deyilir. Katodların hazırlandığı metallarda sərbəst elektronlar fasiləsiz xaotik istilik hərəkətində olurlar və katodun temperaturundan asılı olan kinetik enerjiyə malikdirlər. Adi temperaturlarda elektronun öz enerjisi onun metaldan çıxmasına kifayət etmir.
Elektron emissiyasının fiziki təbiəti. Elektron emissiyası, maddənin səthindən ətraf fəzaya elektronların buraxılmasına deyilir. Katodların hazırlandığı metallarda sərbəst elektronlar fasiləsiz xaotik istilik hərəkətində olurlar və katodun temperaturundan asılı olan kinetik enerjiyə malikdirlər. Adi temperaturlarda elektro-nun öz enerjisi onun metaldan çıxmasına kifayət etmir.
Yalnız metalın (elektrodun) qızdırılması hesabına baş verən emissiya termo-elektron emissiyası adlanır. Metalın qızdırılması hesabına elektronların kinetik enerjisi və sürəti artır. Müəyyən temperaturda elektronun enerjisi metaldan çıxmağa kifayət edir və elektron metalın səthini tərk edir. Elektron-idarə olunan lampalarda geniş istifadə olunan termokatodların işi termoelektron emissiyası hadisəsinə əsaslan-mışdır. Elektronların, optik diapazonlu elektromaqnit şüalanmaların (fotonların) təsiri ilə baş verən emissiyası fotoelektron emissiyası adlanır. Elektrovakuum fotoelementlərinin iş prinsipi fotoelektron emissiyası hadisəsinə əsaslanmışdır. Avtoelektron emissiya, güclü elektrik sahəsinin təsiri altında metaldan elektron-ların emissiyasına deyilir. Bu növ emissiya civəli ventillərdə və bəzi qazboşalma cihazlarında tətbiq tapır. İkinci elektron emissiyası, metalın səthinin bombardman edilməsi zamanı onun səthindən elektronların emissiya edilməsini adlandırırlar. İlkin adlanan elektronlar metalın səthinə dəydikdə öz enerjisini səthdəki elektronlara verir. Bu halda səthdəki elektronlar əlavə enerjinin hesabına bombalanan səthi tərk edirlər. Bu hadisə hesabına emissiya olunan elektronlar ikinci elektronlar adlanırlar.
Termoelektron katodlar
Termoelektron emissiyası almaq üçün elektrovakuum cihazının katodunu müəyyən temperatura qədər qızdırırlar. Qızdırılma üsuluna görə termokatodlar birbaşa və dolayısı yolla közərdilən katodlara bölünürlər. Birbaşa közərmə katodu bilavasitə ondan keçən cərəyanın hesabına qızdırılır. Dolayı qızdırılma katodunu qızdırmaq üçün ondan izolə edilmiş, metal sap şəkilli xüsusi qızdırıcı katoddan (hansından ki, cərəyan buraxılır) istifadə olunur. Termokatodlar hazırlandığı materialın növünə görə təmiz metallardan hazırlanan, aktivləşdirilmiş (örtüklü) və yarımkeçirici katodlara bölünürlər. Təmiz metallardan hazırlanan katodlar birbaşa közərdilmə katodlarıdır, onları əsasən, ərimə temperaturu 3410C olan volframdan hazırlayırlar. Aktivləşdirilmiş katodları, üstünə çıxış işi volframın işindən az olan materialdan örtük çəkilmiş volfram əsas şəklində hazırlayırlar. Yarımkeçirici katodlar, üstünə nazik oksid təbəqəsi çəkilmiş volfram və ya nikel əsas şəklində hazırlayırlar. Belə katodları oksidli katodlar da adlandırırlar. Oksidli katodlar ən yüksək emissiya qabiliyyətinə malikdirlər.
Elektron-şüa boruları
Elektron – şüa boruları (EŞB), daxilində elektron şüası, elektrik siqnallarını görünən işıq siqnallarına çevirmək üçün nəzərdə tutulan cihazlardır. EŞB - də katoddan emissiya olunan elektron seli elektrik və ya maqnit sahəsi-nin təsiri ilə nazik elektron şüası şəklinə salınaraq ekrana yönəldilir. EŞB - də elektron şüasının böyük sürətlə hərəkət edən elektronları ekranın daxili səthinə çəkilmiş lüminofor təbəqəsinin səthini bombalayaraq ondan elektronları ayırır və bunun nəticəsində həyəcanlanmış atomlar öz normal halına qayıtdıqda işıq kvantları şüalandırır. Bombalanma nəticəsində elektronların səthdən qopub ayrılması prosesi ikinci elektron emissiyası adlanır. Elektron şüası ekran boyunca hərəkət etdirildikdə, onun hərəkət trayektoriyası boyunca işıq izi alınır. Elektron şüasının fokuslanma və meyl etdirmə üsulundan asılı olaraq EŞB -ləri aşağıdakı növlərə bölürlər:
elektron şüası elektrik sahəsi ilə fokuslanan və meyl etdirilən elektrostatik idarəli (elektrostatik);
elektron şüası maqnit sahəsi ilə fokuslanan və meyl etdirilən maqnit idarəli;
elektron şüasının fokuslanması və meyl etdirilməsi sistemi kombinə edilmiş olan.
Təyinatına görə EŞB-ləri aşağıdakı əsas qruplara bölürlər:
elektrik siqnallarının ossilloqramları müşahidə etməyə xidmət edən ossilloqrafik EŞB-lər. Bu EŞB-lər ölçmə texnikasında tətbiq olunurlar;
RLS-lərdə və radionaviqasiya qurğularında elektrik siqnallarının qeydə alınması üçün nəzərdə tutulan indikator EŞB-lər ;
televiziya siqnallarını işıq təsvirinə çevirmək üçün tətbiq olunan kineskoplar ;
yazma və informasiyanın yadda saxlanılması üçün istifadə olunan yaddaş EŞB-ləri. Radiolokasiyada və hesablama texnikasında tətbiq olunur;
optik təsvirləri elektrik televiziya siqnallarına çevirmək üçün nəzərdə tutulmuş ikonoskoplar – ötürücü televiziya boruları.
İstinadlar
O.M.Sadiqov, Z.S.Musayev, Elektronika. Ġngilis, rus və azərbaycan dillərində izahlı terminoloji lüğət, 2011, 284
Griffiths, J. B. (1991). Colliding Plane Waves in General Relativity. Oxford
Абрамян Е.А., Альтеркоп Б.А., Кулешов Г.Д. Интенсивные электронные пучки: физика,техника,применение. — М.: Энергоатомиздат, 1984. — 231 с
Попов В. Ф., Горин Ю. Н. Процессы и установки электронно-ионной технологии. — М.: Высш. шк., 1988. — 255 с
З. Шиллер, У. Гайзиг, З. Панцер. Электронно-лучевая технология. — М.: Энергия, 1980. — 528 с.
Виноградов М.И., Маишев Ю.П. Вакуумные процессы и оборудование ионно - и электронно-лучевой технологии. — М.: Машиностроение, 1989. — 56 с.
Xarici keçidlər
How Television Works
Understanding of Cathode Ray Tube – CRT
Oktyabr 28, 2021
elektrovakum, cihazlar, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, elektrovakuum, cihazlar, daxilində, vakuumda, qazda, hərəkət, edən, elektronların, yaxud, ionların, hərəkəti, hesab. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Elektrovakuum cihazlar daxilinde vakuumda ve ya qazda hereket eden elektronlarin yaxud ionlarin hereketi hesabina elektrik keciriciliyi yerine yetirilen cihazlardir Elektrovakuum cihazlari elektron idare olunan lampalara elektron sua ve qazbosalma cihazlarina bolunurler Istenilen elektrovakuum cihazinin esas konstruktiv elementleri balonun qaz kecmeyen ortuyun daxilinde yerlesdirilmis elektrodlardir Elektrodlar elektronlari ionlari emissiya eden buraxan yaxud yigan ya da onlarin bir elektroddan o biri elektroda hereketini idare eden naqillerdir Teyinatindan asili olaraq elektrovakuum cihazlarinin elektrodlari katod anod ve idareedici elektrodlara bolunurler Katod bu cihazlarda elektronlar menbeyidir Anod suretlendirici elektrod olub cixis elektrodu ve esas kollektor yigici rolunu oynayir Idareedici elektrod esas elektron selini idare etmek ucun nezerde tutulmus elektroddur Eger idareedici elektrod tor seklinde hazirlanibsa onu idareedici tor adlandirirlar Elektrodlari sap mustevi lovhe bos silindr ve spiral seklinde hazirlayirlar onlari balonun daxilinde xususi tutqaclarin ustunde traverslerde ve slyudada yaxud keramik izolyatorlarda berkidirler 1 Mundericat 1 Elektron idare olunan lampalar 1 1 Elektron emissiyasinin fiziki tebieti 1 2 Termoelektron katodlar 2 Elektron sua borulari 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerElektron idare olunan lampalar RedakteElektron idare olunan lampalar dedikde isi elektrodlar arasindaki potensiallar ferqi vasitesi ile feza yukunun idare olunmasina esaslanan elektrovakuum cihazlari basa dusulur Funksional teyinatina ve tetbiq sahelerine gore elektron idare olunan lampalari generator modulyator tenzimleyici guclendirici duzlendirici lampalara bolurler Bundan elave adi lampalardan bir cox xususiyyetleri ile ferqlenen boyuk guclu guclendirici ve ifrat yuksek tezlik diapazonlu lampalar da movcuddur Elektrodlarinin sayina gore elektron idare olunan lampalari diodlara triodlara tetrodlara pentodlara heksodlara heptodlara oktodlara ennodlara ve dekodlara bolurler Elektron emissiyasinin fiziki tebieti Redakte Elektron emissiyasi maddenin sethinden etraf fezaya elektronlarin buraxilmasina deyilir Katodlarin hazirlandigi metallarda serbest elektronlar fasilesiz xaotik istilik hereketinde olurlar ve katodun temperaturundan asili olan kinetik enerjiye malikdirler Adi temperaturlarda elektronun oz enerjisi onun metaldan cixmasina kifayet etmir Elektron emissiyasinin fiziki tebieti Elektron emissiyasi maddenin sethinden etraf fezaya elektronlarin buraxilmasina deyilir Katodlarin hazirlandigi metallarda serbest elektronlar fasilesiz xaotik istilik hereketinde olurlar ve katodun temperaturundan asili olan kinetik enerjiye malikdirler Adi temperaturlarda elektro nun oz enerjisi onun metaldan cixmasina kifayet etmir 2 Yalniz metalin elektrodun qizdirilmasi hesabina bas veren emissiya termo elektron emissiyasi adlanir Metalin qizdirilmasi hesabina elektronlarin kinetik enerjisi ve sureti artir Mueyyen temperaturda elektronun enerjisi metaldan cixmaga kifayet edir ve elektron metalin sethini terk edir Elektron idare olunan lampalarda genis istifade olunan termokatodlarin isi termoelektron emissiyasi hadisesine esaslan misdir Elektronlarin optik diapazonlu elektromaqnit sualanmalarin fotonlarin tesiri ile bas veren emissiyasi fotoelektron emissiyasi adlanir Elektrovakuum fotoelementlerinin is prinsipi fotoelektron emissiyasi hadisesine esaslanmisdir Avtoelektron emissiya guclu elektrik sahesinin tesiri altinda metaldan elektron larin emissiyasina deyilir Bu nov emissiya civeli ventillerde ve bezi qazbosalma cihazlarinda tetbiq tapir Ikinci elektron emissiyasi metalin sethinin bombardman edilmesi zamani onun sethinden elektronlarin emissiya edilmesini adlandirirlar Ilkin adlanan elektronlar metalin sethine deydikde oz enerjisini sethdeki elektronlara verir Bu halda sethdeki elektronlar elave enerjinin hesabina bombalanan sethi terk edirler Bu hadise hesabina emissiya olunan elektronlar ikinci elektronlar adlanirlar 3 Termoelektron katodlar Redakte Termoelektron emissiyasi almaq ucun elektrovakuum cihazinin katodunu mueyyen temperatura qeder qizdirirlar Qizdirilma usuluna gore termokatodlar birbasa ve dolayisi yolla kozerdilen katodlara bolunurler Birbasa kozerme katodu bilavasite ondan kecen cereyanin hesabina qizdirilir Dolayi qizdirilma katodunu qizdirmaq ucun ondan izole edilmis metal sap sekilli xususi qizdirici katoddan hansindan ki cereyan buraxilir istifade olunur 4 Termokatodlar hazirlandigi materialin novune gore temiz metallardan hazirlanan aktivlesdirilmis ortuklu ve yarimkecirici katodlara bolunurler Temiz metallardan hazirlanan katodlar birbasa kozerdilme katodlaridir onlari esasen erime temperaturu 3410C olan volframdan hazirlayirlar Aktivlesdirilmis katodlari ustune cixis isi volframin isinden az olan materialdan ortuk cekilmis volfram esas seklinde hazirlayirlar Yarimkecirici katodlar ustune nazik oksid tebeqesi cekilmis volfram ve ya nikel esas seklinde hazirlayirlar Bele katodlari oksidli katodlar da adlandirirlar Oksidli katodlar en yuksek emissiya qabiliyyetine malikdirler 5 Elektron sua borulari RedakteElektron sua borulari ESB daxilinde elektron suasi elektrik siqnallarini gorunen isiq siqnallarina cevirmek ucun nezerde tutulan cihazlardir ESB de katoddan emissiya olunan elektron seli elektrik ve ya maqnit sahesi nin tesiri ile nazik elektron suasi sekline salinaraq ekrana yoneldilir ESB de elektron suasinin boyuk suretle hereket eden elektronlari ekranin daxili sethine cekilmis luminofor tebeqesinin sethini bombalayaraq ondan elektronlari ayirir ve bunun neticesinde heyecanlanmis atomlar oz normal halina qayitdiqda isiq kvantlari sualandirir Bombalanma neticesinde elektronlarin sethden qopub ayrilmasi prosesi ikinci elektron emissiyasi adlanir Elektron suasi ekran boyunca hereket etdirildikde onun hereket trayektoriyasi boyunca isiq izi alinir Elektron suasinin fokuslanma ve meyl etdirme usulundan asili olaraq ESB leri asagidaki novlere bolurler elektron suasi elektrik sahesi ile fokuslanan ve meyl etdirilen elektrostatik idareli elektrostatik elektron suasi maqnit sahesi ile fokuslanan ve meyl etdirilen maqnit idareli elektron suasinin fokuslanmasi ve meyl etdirilmesi sistemi kombine edilmis olan Teyinatina gore ESB leri asagidaki esas qruplara bolurler 6 elektrik siqnallarinin ossilloqramlari musahide etmeye xidmet eden ossilloqrafik ESB ler Bu ESB ler olcme texnikasinda tetbiq olunurlar RLS lerde ve radionaviqasiya qurgularinda elektrik siqnallarinin qeyde alinmasi ucun nezerde tutulan indikator ESB ler televiziya siqnallarini isiq tesvirine cevirmek ucun tetbiq olunan kineskoplar yazma ve informasiyanin yadda saxlanilmasi ucun istifade olunan yaddas ESB leri Radiolokasiyada ve hesablama texnikasinda tetbiq olunur optik tesvirleri elektrik televiziya siqnallarina cevirmek ucun nezerde tutulmus ikonoskoplar oturucu televiziya borulari Istinadlar Redakte O M Sadiqov Z S Musayev Elektronika Ġngilis rus ve azerbaycan dillerinde izahli terminoloji luget 2011 284 Griffiths J B 1991 Colliding Plane Waves in General Relativity Oxford Abramyan E A Alterkop B A Kuleshov G D Intensivnye elektronnye puchki fizika tehnika primenenie M Energoatomizdat 1984 231 s Popov V F Gorin Yu N Processy i ustanovki elektronno ionnoj tehnologii M Vyssh shk 1988 255 s Z Shiller U Gajzig Z Pancer Elektronno luchevaya tehnologiya M Energiya 1980 528 s Vinogradov M I Maishev Yu P Vakuumnye processy i oborudovanie ionno i elektronno luchevoj tehnologii M Mashinostroenie 1989 56 s Xarici kecidler RedakteHow Television Works Understanding of Cathode Ray Tube CRT Menbe https az wikipedia org w index php title Elektrovakum cihazlar amp oldid 4506380, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
