Böyük böhran (ing.Great Depression) — 1929-cu ildə başlanmış və 1939-cu ilə qədər davam etmiş dünya iqtisadi böhranı. Amma dünya 1945-ci ilə qədər böhrandan çıxırdı. Buna görə 1930-cu illər bütovlükdə Böyük böhran dövrü hesab edilir.
Böyük böhran ABŞ-a, Kanadaya, Böyük Britaniyaya, Almaniyaya və Fransaya ən güclü toxundu, amma başqa dövlətlərdə də hiss olunurdu. Ən yüksək dərəcə sənaye şəhərləri zərər çəkdi, ölkələr bir sıra tikintini praktik olaraq qurtardı. Ödəmə qabiliyyəti olan tələbatın ixtisarına görə, kənd təsərrüfatı məhsuluna qiymətlər 40–60% düşdü.
Səbəblər
1910–60-cı illərdə ABŞ-ın ÜDM-ı, Böyük böhranın (1929–1939) illəri seçilib.
1910–60-cı ildə ABŞ-da işsizlik, Böyük dböhranın (1929–1939) illəri seçilib.
İqtisadçılar Böyük böhranın səbəbləri haqqında ümumi fikirə gəlmiyiblər.
Bir sıra nəzəriyyələr bu məsələdə mövcuddur:
Keynsian izahati — pul kütləsinin çatışmazlığı. O zaman pul qızıl ehtiyata bağlanmışdı, bu pul kütləsini məhdudlaşdırırdı. Eyni zamanda istehsal artırdı, əsrlərin sərhədində malların belə yeni görünüşləri çıxdı, avtomobillər kimi, təyyarələr, radio. Malların miqdarı, ümumi kimi, həm də çeşid üzrə, dəfələrlə artdı. Pul kütləsinin məhdudluğu və mal kütləsinin artması nəticəsində güclü deflyasiya yarandı — qiymətlərin düşməsi, hansı ki, maliyyə qeyri-sabitini çağırdı, çox müəssisələrin müflisliyi, kreditlərin qayıtmaması. Güclü multiplikativ effekti hətta artan sahələrə vurdu.
Marksizm — təkrar istehsalın növbəti böhran, kapitalizmə məxsus.
Birja "qovuğu"; real ehtiyacın əlavə istehsala investisiyalar.
Çox sürətli əhali artımı; ailədə böyük miqdarda uşaq əvvəlki aqrar istehsalat üsulu üçün tipik idi(orta hesabla ailəyə 3–5 uşaq), ancaq tibbin irəliləməsiylə və həyat səviyyəsinin müvəqqəti artımıyla əlaqədar xəstəliklərə görə təbii azalma ciddi azaldı.
Böyük böhranın gəlməsini tələsdirmiş amillərdən birinə idxal mallarına yüksək gömrük rüsumlarını daxil etmiş 1930-cu ildə Smutun-Houlinin tarif haqqında qanunu qəbulunu adlandırırlar. Beləliklə daxili istehsalçını qorumağa çalışaraq, hökumət proteksionizm ölçüləriylə ucuz idxala qiymətləri yüksəltdi. Bu öz növbəsində azaltdı və onsuz əhalinin əhəmiyyətsiz alıcılıq qabiliyyətini, həmçinin başqa ölkələri Amerika eksportçularına zərər vermiş əks-tədbirləri tətbiq etməyə məcbur etdi. Yalnız 30-cu illərin ortasında qarşılıqlı ticarət haqqında razılaşmalar haqqında qanunun qüvvəyə minməsindən sonra, gömrük rüsumlarını azaltmışı əhəmiyyətli dərəcədədir, beynəlxalq ticarət dünya iqtisadiyyatına pozitiv təsiri göstərərək bərpa olunmağa başladı.
Birinci dünya müharibəsi həmçinin böyük böhranın səbəblərindən birinə xidmət etdi — Amerika iqtisadiyyatı əvvəlcə hökumətin hərbi sifarişləriylə "yellənmişdi", hansılar ki, Birinci dünya müharibəsi bitəndən sonra kəskin azaldılar, nə ölkənin ÜDM və yanaşı iqtisadiyyat sektorlarında düşməyə gətirib çıxardı.
Marjinal borclar. Borcun mahiyyəti sadədir — onların dəyərindən 10 % hamı daxil edib şirkətlərin aksiyalarını almaq olar. Məsələn: aksiyalar dəyərlə 1000 dollar 100 dollara almaq olar. Ssudanın bu tipi 20-ci illərdə məşhur idi, çünki hamı səhmlər bazarında oynayırdı. Amma bu borcda bir hiylə var. Broker istənilən vaxt borcun ödənişini tələb edə bilər və onu 24 saat ərzində qaytarmaq lazımdır. Bu marj tələbi adlanır və adətən o kreditə alınmış aksiyaların satışına səbəb olur. 24 oktyabr 1929 Nyu-York brokerləri, hansılar ki, marj borcları verirdilər, kütləvi onlara görə ödənişi tələb etməyə başladılar. Hamı aksiyalardan qurtulmağa başladı, marj borclara üzrə ödənişdən qaçmaq üçün. Marj tələblərə üzrə ödəniş ehtiyacı oxşar səbəblərdən banklarda vasitələrin çatışmazlığını doğurdu ( çünki bankların aktivləri qiymətli kağızlara qoyulmuşdu və banklar təcili onları satmağa məcbur edilmişdilər) və on altı min bankın iflasına gətirib çıxardı, nə yalnız beynəlxalq bankirlərə rəqiblər banklarını almağa, həm də mövcud qəpiklərə böyük Amerika şirkətlərini almağa icazə verdi. Nə vaxt ki, cəmiyyət tamamilə dağıdılmışdı, ABŞ-ın Federal ehtiyatının bankirləri ABŞ-ın qızıl standartını ləğv etməyə qərar verdilər. Bu məqsədlə onlar ABŞ-da qalmış qızılı yığmağa qərar verdilər. Belə böhranın nəticələriylə mübarizə bəhanəsi ilə ABŞ-ın əhalisində qızılın müsadirəsi keçirilmişdi.
Nəticələr
Sənaye istehsalatının səviyyəsi XX əsrin başlanğıcının səviyyəsinə tullanmışdı, yəni 30 ilə əvvəl;
Bazar iqtisadiyyatıyla sənaye-inkişaf etmiş ölkələrdə təxminən 30 milyon işsiz hesablanırdı;
Fermerlərin, xırda tacirlər, orta sinifin nümayəndələri vəziyyəti pisləşdi. Çoxları kasıbçılıq həddinin o tayında oldular
Oklahomada quraqlıqdan qaçqınların uşaqları. Altı insandan ailə; sığınacaq yoxdur, yemək yoxdur, pul yoxdur və demək olar ki yoxdur benzin. Uşaqda sümük vərəmi. 1935-ci il.
Böyük böhran dövründə bankirlər o qədər qeyri-populyar oldular ki, bank soyğunçuları milli qəhrəman olurdular (Bonni və Klayd kimi)
Ədəbiyyat
Ambrosius, G. and W. Hibbard, A Social and Economic History of Twentieth-Century Europe (1989)
Beaudreau, Bernard C. 1996 Mass Production, The Stock Market Crash and the Great Depression: The Macroeconomics of Electrification Greenwood Press, Westport, CT. Republished 2004 iUniverse, New York, NY.
Bernanke, Ben S. "The Macroeconomics of the Great Depression: A Comparative Approach" Journal of Money, Credit & Banking, Vol. 27, 1995
Brown, Ian. The Economies of Africa and Asia in the inter-war depression (1989)
Davis, Joseph S., The World Between the Wars, 1919–39: An Economist’s View (1974)
Feinstein. Charles H. The European economy between the wars (1997)
Filene, Edward A. The Way Out: A Forecast of the Coming Changes in American Business and Industry New York, NY: Doubleday, 1924.
Ford, Henry Today and Tomorrow New York, NY: Doubleday, 1926.
Garraty, John A., The Great Depression: An Inquiry into the causes, course, and Consquences of the Worldwide Depression of the Nineteen-Thirties, as Seen by Contemporaries and in Light of History (1986)
Garraty John A. Unemployment in History. (1978)
Garside, William R. Capitalism in crisis: international responses to the Great Depression (1993)
Haberler, Gottfried. The world economy, money, and the great depression 1919–1939 (1976)
Hall Thomas E. and J. David Ferguson. The Great Depression: An International Disaster of Perverse Economic Policies (1998)
Kaiser, David E. Economic diplomacy and the origins of the Second World War: Germany, Britain, France and Eastern Europe, 1930–1939 (1980)
Kindleberger, Charles P. The World in Depression, 1929–1939 (1983)
League of Nations, World Economic Survey 1932–33 (1934)
Madsen, Jakob B. "Trade Barriers and the Collapse of World Trade during the Great Depression"' Southern Economic Journal, Vol. 67, 200
Mundell, R. A. "A Reconsideration of the Twentieth Century' "The American Economic Review" Vol. 90, No. 3 (Jun., 2000), pp. 327–340
Rothbard, Murray "America’s Great Depression" (2000)
Rothermund, Dietmar. The Global Impact of the Great Depression (1996)
Tipton, F. and R. Aldrich, An Economic and Social History of Europe, 1890–1939 (1987)
В.Кизилов, Гр. Сапов. Инфляция и её последствия / под ред. Е.Михайловской. — М.: РОО "Центр "Панорама", 2006. — 146 с.
Rə.ad Bayramlı. . Milliyyət Araşdırmalar Mərkəzi. 2019-07-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
Avqust 24, 2021
böyük, böhran, great, depression, 1929, ildə, başlanmış, 1939, ilə, qədər, davam, etmiş, dünya, iqtisadi, böhranı, amma, dünya, 1945, ilə, qədər, böhrandan, çıxırdı, buna, görə, 1930, illər, bütovlükdə, dövrü, hesab, edilir, abş, kanadaya, böyük, britaniyaya, . Boyuk bohran ing Great Depression 1929 cu ilde baslanmis ve 1939 cu ile qeder davam etmis dunya iqtisadi bohrani Amma dunya 1945 ci ile qeder bohrandan cixirdi Buna gore 1930 cu iller butovlukde Boyuk bohran dovru hesab edilir 1 Boyuk bohran ABS a Kanadaya Boyuk Britaniyaya Almaniyaya ve Fransaya en guclu toxundu amma basqa dovletlerde de hiss olunurdu En yuksek derece senaye seherleri zerer cekdi olkeler bir sira tikintini praktik olaraq qurtardi Odeme qabiliyyeti olan telebatin ixtisarina gore kend teserrufati mehsuluna qiymetler 40 60 dusdu Mundericat 1 Sebebler 2 Neticeler 3 Sekiller 4 EdebiyyatSebebler Redakte 1910 60 ci illerde ABS in UDM i Boyuk bohranin 1929 1939 illeri secilib 1910 60 ci ilde ABS da issizlik Boyuk dbohranin 1929 1939 illeri secilib Iqtisadcilar Boyuk bohranin sebebleri haqqinda umumi fikire gelmiyibler Bir sira nezeriyyeler bu meselede movcuddur Keynsian izahati pul kutlesinin catismazligi O zaman pul qizil ehtiyata baglanmisdi bu pul kutlesini mehdudlasdirirdi Eyni zamanda istehsal artirdi esrlerin serhedinde mallarin bele yeni gorunusleri cixdi avtomobiller kimi teyyareler radio Mallarin miqdari umumi kimi hem de cesid uzre defelerle artdi Pul kutlesinin mehdudlugu ve mal kutlesinin artmasi neticesinde guclu deflyasiya yarandi qiymetlerin dusmesi hansi ki maliyye qeyri sabitini cagirdi cox muessiselerin muflisliyi kreditlerin qayitmamasi Guclu multiplikativ effekti hetta artan sahelere vurdu Monetarizm bohran Federal Ehtiyat Sisteminin pul siyaseti cagirdi Marksizm tekrar istehsalin novbeti bohran kapitalizme mexsus Birja qovugu real ehtiyacin elave istehsala investisiyalar Cox suretli ehali artimi ailede boyuk miqdarda usaq evvelki aqrar istehsalat usulu ucun tipik idi orta hesabla aileye 3 5 usaq ancaq tibbin irelilemesiyle ve heyat seviyyesinin muveqqeti artimiyla elaqedar xesteliklere gore tebii azalma ciddi azaldi Boyuk bohranin gelmesini telesdirmis amillerden birine idxal mallarina yuksek gomruk rusumlarini daxil etmis 1930 cu ilde Smutun Houlinin tarif haqqinda qanunu qebulunu adlandirirlar Belelikle daxili istehsalcini qorumaga calisaraq hokumet proteksionizm olculeriyle ucuz idxala qiymetleri yukseltdi Bu oz novbesinde azaltdi ve onsuz ehalinin ehemiyyetsiz aliciliq qabiliyyetini hemcinin basqa olkeleri Amerika eksportcularina zerer vermis eks tedbirleri tetbiq etmeye mecbur etdi Yalniz 30 cu illerin ortasinda qarsiliqli ticaret haqqinda razilasmalar haqqinda qanunun quvveye minmesinden sonra gomruk rusumlarini azaltmisi ehemiyyetli derecededir beynelxalq ticaret dunya iqtisadiyyatina pozitiv tesiri gostererek berpa olunmaga basladi Birinci dunya muharibesi hemcinin boyuk bohranin sebeblerinden birine xidmet etdi Amerika iqtisadiyyati evvelce hokumetin herbi sifarisleriyle yellenmisdi hansilar ki Birinci dunya muharibesi bitenden sonra keskin azaldilar ne olkenin UDM ve yanasi iqtisadiyyat sektorlarinda dusmeye getirib cixardi Marjinal borclar Borcun mahiyyeti sadedir onlarin deyerinden 10 hami daxil edib sirketlerin aksiyalarini almaq olar Meselen aksiyalar deyerle 1000 dollar 100 dollara almaq olar Ssudanin bu tipi 20 ci illerde meshur idi cunki hami sehmler bazarinda oynayirdi Amma bu borcda bir hiyle var Broker istenilen vaxt borcun odenisini teleb ede biler ve onu 24 saat erzinde qaytarmaq lazimdir Bu marj telebi adlanir ve adeten o kredite alinmis aksiyalarin satisina sebeb olur 24 oktyabr 1929 Nyu York brokerleri hansilar ki marj borclari verirdiler kutlevi onlara gore odenisi teleb etmeye basladilar Hami aksiyalardan qurtulmaga basladi marj borclara uzre odenisden qacmaq ucun Marj teleblere uzre odenis ehtiyaci oxsar sebeblerden banklarda vasitelerin catismazligini dogurdu cunki banklarin aktivleri qiymetli kagizlara qoyulmusdu ve banklar tecili onlari satmaga mecbur edilmisdiler ve on alti min bankin iflasina getirib cixardi ne yalniz beynelxalq bankirlere reqibler banklarini almaga hem de movcud qepiklere boyuk Amerika sirketlerini almaga icaze verdi Ne vaxt ki cemiyyet tamamile dagidilmisdi ABS in Federal ehtiyatinin bankirleri ABS in qizil standartini legv etmeye qerar verdiler Bu meqsedle onlar ABS da qalmis qizili yigmaga qerar verdiler Bele bohranin neticeleriyle mubarize behanesi ile ABS in ehalisinde qizilin musadiresi kecirilmisdi Neticeler RedakteSenaye istehsalatinin seviyyesi XX esrin baslangicinin seviyyesine tullanmisdi yeni 30 ile evvel Bazar iqtisadiyyatiyla senaye inkisaf etmis olkelerde texminen 30 milyon issiz hesablanirdi Fermerlerin xirda tacirler orta sinifin numayendeleri veziyyeti pislesdi Coxlari kasibciliq heddinin o tayinda oldular Kommunist hem de fasist partiyalari kimi terefdarlarin sayi artdi meselen Almaniyada Alman Nasional Sosialist Fehle Partiyasi hakimiyyete geldi Sekiller Redakte Bohran dovrunde noxud yigicilarinin ailesi Uoll Strit de birja binasinin qabaginda camaat Issizlerin marsi Toronto Kanada Oklahomada quraqliqdan qacqinlarin usaqlari Alti insandan aile siginacaq yoxdur yemek yoxdur pul yoxdur ve demek olar ki yoxdur benzin Usaqda sumuk veremi 1935 ci il Boyuk bohran dovrunde bankirler o qeder qeyri populyar oldular ki bank soygunculari milli qehreman olurdular Bonni ve Klayd kimi Edebiyyat RedakteAmbrosius G and W Hibbard A Social and Economic History of Twentieth Century Europe 1989 Beaudreau Bernard C 1996 Mass Production The Stock Market Crash and the Great Depression The Macroeconomics of Electrification Greenwood Press Westport CT Republished 2004 iUniverse New York NY Bernanke Ben S The Macroeconomics of the Great Depression A Comparative Approach Journal of Money Credit amp Banking Vol 27 1995 Brown Ian The Economies of Africa and Asia in the inter war depression 1989 Davis Joseph S The World Between the Wars 1919 39 An Economist s View 1974 Feinstein Charles H The European economy between the wars 1997 Filene Edward A The Way Out A Forecast of the Coming Changes in American Business and Industry New York NY Doubleday 1924 Ford Henry Today and Tomorrow New York NY Doubleday 1926 Garraty John A The Great Depression An Inquiry into the causes course and Consquences of the Worldwide Depression of the Nineteen Thirties as Seen by Contemporaries and in Light of History 1986 Garraty John A Unemployment in History 1978 Garside William R Capitalism in crisis international responses to the Great Depression 1993 Haberler Gottfried The world economy money and the great depression 1919 1939 1976 Hall Thomas E and J David Ferguson The Great Depression An International Disaster of Perverse Economic Policies 1998 Kaiser David E Economic diplomacy and the origins of the Second World War Germany Britain France and Eastern Europe 1930 1939 1980 Kindleberger Charles P The World in Depression 1929 1939 1983 League of Nations World Economic Survey 1932 33 1934 Madsen Jakob B Trade Barriers and the Collapse of World Trade during the Great Depression Southern Economic Journal Vol 67 200 Mundell R A A Reconsideration of the Twentieth Century The American Economic Review Vol 90 No 3 Jun 2000 pp 327 340 Rothbard Murray America s Great Depression 2000 Rothermund Dietmar The Global Impact of the Great Depression 1996 Tipton F and R Aldrich An Economic and Social History of Europe 1890 1939 1987 V Kizilov Gr Sapov Inflyaciya i eyo posledstviya pod red E Mihajlovskoj M ROO Centr Panorama 2006 146 s Re ad Bayramli Maliyye bohranlari ve milletcilik Milliyyet Arasdirmalar Merkezi 2019 07 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Boyuk bohran amp oldid 5925466, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
