Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Makroiqtisadi model (ing. Macroeconomic model) — ölkənin və ya bölgənin iqtisadiyyatındakı problemlərin işini təsvir etmək üçün hazırlanmış analitik bir vasitədir. Bu modellər ümumiyyətlə istehsal olunan məhsul və xidmətlərin ümumi həcmi, ümumi qazanc, istehsal mənbələrindən istifadə səviyyəsi və qiymət səviyyəsi kimi cəmlənmiş miqdarların müqayisəli statikasını və dinamikasını öyrənmək üçün hazırlanmışdır.
Makroiqtisadi modellər məntiqi, riyazi və / və ya hesablama ola bilər; müxtəlif növ makroiqtisadi modellər fərqli məqsədlərə xidmət edir və fərqli üstünlük və mənfi cəhətlərə malikdir. Makroiqtisadi modellər əsas nəzəri prinsipləri aydınlaşdırmaq və göstərmək üçün istifadə edilə bilər; bunlar müxtəlif makroiqtisadi nəzəriyyələri yoxlamaq, müqayisə etmək və miqdarını təyin etmək üçün istifadə edilə bilər; ssenarilər yaratmaq üçün istifadə edilə bilər (ümumiyyətlə pul, maliyyə və ya digər makroiqtisadi siyasətlərdəki dəyişikliklərin təsirini proqnozlaşdırmaq üçün); və bunlardan iqtisadi proqnozlar vermək üçün istifadə edilə bilər. Beləliklə, makroiqtisadi modellər tədris və tədqiqat üçün akademik dairələrdə geniş istifadə olunur və beynəlxalq təşkilatlar, milli hökumətlər və daha böyük şirkətlər, iqtisadi məsləhətçilər və düşüncə mərkəzləri tərəfindən də geniş istifadə olunur.
Növləri
Sadə nəzəri modellər
Az sayda tənlik və ya diaqram daxil olan makroiqtisadiyyatın sadə dərslik təsvirlərinə tez-tez "modellər" deyilir. Buna misal olaraq IS-LM modeli və Keynsçilik makroiqtisadiyyatın Mandell-Fleminq modeli, eləcə də neoklassik böyümə nəzəriyyəsinin daxildir. Bu modellərin bir neçə ortaq cəhəti var. Bunlar çoxsaylı dəyişənləri əhatə edən çoxsaylı tənliklərə əsaslanır və bunlar tez-tez sadə diaqramlardan istifadə etməklə izah edilə bilər. Bu modellərin çoxu statikdir, lakin bəziləri dinamikdir və zamanla iqtisadiyyatları təsvir edir. Bu modellərdə görünən dəyişənlər fərdi seçim dəyişkənləri deyil, əksər hallarda makroiqtisadi aqreqatlardır (ÜDM və ya ümumi məşğulluq kimi) və bu dəyişənləri birləşdirən tənliklər iqtisadi qərarları təsvir etmək üçün nəzərdə tutulsa da, ümumiyyətlə modelləri ümumiləşdirərək fərdlərin seçimi birbaşa əldə edilmir. Makroiqtisadi fikirlərin giriş izahlarında nəzəri məqamların təsvirləri kimi istifadə oluna biləcək dərəcədə sadədir; bununla birlikdə proqnozlaşdırma, sınaq və ya siyasət qiymətləndirməsində kəmiyyət tətbiqi model quruluşunu əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirmədən ümumiyyətlə mümkün deyildir.
Ampirik proqnozlaşdırma modelləri
1940-1950-ci illərdə hökumətlər milli gəlir və istehsal üçün mühasibat məlumatları toplamağa başladıqca, iqtisadçılar məlumatlarda müşahidə olunan dinamikanı təsvir etmək üçün kəmiyyət modelləri yaratmağa başladılar. Bu modellər zaman seriyası analizindən (əsasən xətti) istifadə edərək müxtəlif makroiqtisadi dəyişənlər arasındakı əlaqələri qiymətləndirmişdir. Daha sadə nəzəri modellər kimi, bu empirik modellər aqreqatlar arasındakı münasibətləri təsvir edir, lakin bir çoxu daha incə bir təfərrüat səviyyəsinə toxunur (məsələn, bir çox fərqli sənayedə məhsul, məşğulluq, investisiya və digər dəyişənlər arasındakı əlaqəni araşdırmaq). Beləliklə, bu modellərə yüzlərlə və ya minlərlə qiymətlərin və miqdarların zaman içində təkamülünü təsvir edən yüzlərlə və ya minlərlə tənliklər daxil idi ki, bu da onları kompüterləri həll etmək üçün əvəzsiz etdi. Hər bir tənliyə daxil ediləcək dəyişənlərin seçilməsinə qismən iqtisadi nəzəriyyə (məsələn, keçmiş gəlirin istehlakın müəyyənedicisi kimi daxil edilməsi, adaptiv gözləntilər nəzəriyyəsinin təklif etdiyi kimi daxil edilməsi) əsas götürülsə də, dəyişənlərin daxil edilməsi sırf empirik mülahizələrə əsaslanıb.
Hollandiyalı iqtisadçı Jan Tinberqen, 1936-cı ildə Hollandiya üçün qurduğu ilk hərtərəfli milli modeli inkişaf etdirdi. Daha sonra eyni modelləşdirmə çərçivəsini ABŞ və İngiltərə iqtisadiyyatına tətbiq etdi. İlk qlobal makroiqtisadi model, Wharton Econometric Forecasting Associates-dən LINK layihəsi, Lawrence Klein tərəfindən başladıldı. Model 1980-ci ildə Klein, özündən əvvəl Tinbergen kimi Nobel mükafatı aldığı zaman gətirildi. Wharton modeli də daxil olmaqla bu tip genişmiqyaslı empirik modellər bu gün də xüsusilə proqnozlaşdırma məqsədi ilə istifadə olunur.
Dinamik stoxastik ümumi tarazlıq modelləri
1980 və 1990-cı illərin iqtisadçıları Lucasın tənqidlərinə cavab olaraq qismən, dinamik stoxastik ümumi tarazlıq (DSGE) modelləri olaraq bilinən rasional seçimə əsaslanan mikro səviyyəli makroiqtisadi modellər yaratmağa başladılar. Bu modellər, bir və ya daha çox ölkədəki ev təsərrüfatları, firmalar və hökumətlər kimi iqtisadiyyatda aktiv olan agentlər dəstini və hər birinin üstünlüklərini, texnologiyalarını və büdcə məhdudiyyətlərini təyin etməklə başlayır. Hər bir agentin həm cari dövrdə, həm də gələcəkdə digər agentlərin qiymətlərini və strategiyalarını nəzərə alaraq optimal bir seçim etdiyi düşünülür. Müxtəlif növ agentlərin həll yollarını ümumiləşdirərək, hər bazarda tələbi tələbə bərabərləşdirən qiymətlər tapıla bilər. Beləliklə, bu modellər bir növ tarazlığın özünə uyğunluğunu özündə cəmləşdirir: agentlər qiymətləri nəzərə alaraq optimal şəkildə seçim edir, qiymətlər isə agentlərin təklif və ehtiyaclarına uyğun olmalıdır.
DSGE modelləri tez-tez müəyyən bir növün bütün agentlərinin eyni olduğunu (yəni, "təmsilçi ev" və "təmsilçi firma" var) olduğunu və ortalama olaraq gələcəyi doğru proqnozlaşdıran (rasional gözləntilər deyilir) dəqiq hesablamalar apara biləcəyini düşünürlər. Lakin bunlar yalnız fərziyyələri sadələşdirir və DSGE metodologiyası üçün vacib deyildir; Bir çox DSGE tədqiqatı, heterojen maddələrə və ya müxtəlif növ adaptiv gözləntilərə baxaraq daha realist olmağa çalışır. Ampirik proqnozlaşdırma modelləri ilə müqayisədə DSGE modelləri adətən daha az dəyişkən və tənliklərə malikdir, çünki DSGE modellərinin kompüterlərlə belə həll edilməsi daha çətindir [18]. Ticarət dövrlərini idarə edən qüvvələri təhlil etmək üçün yalnız bir neçə dəyişənə malik sadə nəzəri DSGE modellərindən istifadə edilmişdir; Bu empirik iş, həqiqi iş dövrü modelivə yeni Keynesiya DSGE modeli adlanan iki böyük rəqib quruluşun ortaya çıxmasına səbəb oldu. Siyasət dəyişikliklərinin təsirini proqnozlaşdırmaq və onların sosial rifaha təsirini qiymətləndirmək üçün daha inkişaf etmiş DSGE modellərindən istifadə olunur. Bununla birlikdə, iqtisadi proqnozlaşdırma daha çox ənənəvi empirik modellərə etibar etməyə davam edir ki, bu da geniş yayılsa da, iqtisadi zərbələrin zamanla təsirini proqnozlaşdırmaqda daha dəqiq olmağa imkan verir.
İstinadlar
- Blanchard, Olivier (2017), “The need for different classes of macroeconomic models”, blog post, Jan. 12, 2017, Peterson Institute for International Economics.
- Blanchard, Olivier (2000), Macroeconomics, 2nd ed., Chap. 3.3, p. 47. Prentice Hall, ISBN .
- Klein, Lawrence. "The contribution of Jan Tinbergen to economic science". De Economist. 152 (2). 2004: 155–157. doi:10.1023/B:ECOT.0000023251.14849.4f.
- Koopmans, Tjalling C. "Measurement Without Theory". . 29 (3). 1947: 161–172. doi:10.2307/1928627. JSTOR 1928627.
- Klein, Lawrence R., redaktorComparative Performance of US Econometric Models. Oxford University Press. 1991. ISBN .
- Eckstein, Otto. The DRI Model of the US Economy. McGraw-Hill. 1983. ISBN .
- Bodkin, Ronald; Klein, Lawrence; Marwah, Kanta. A History of Macroeconometric Model Building. Edward Elgar. 1991.
- Edmund S. Phelps, ed., (1970), Microeconomic Foundations of Employment and Inflation Theory. New York, Norton and Co. ISBN .
- George W. Evans and Seppo Honkapohja (2001), Learning and Expectations in Macroeconomics. Princeton University Press, ISBN .
- DeJong, D. N. with C. Dave (2007), Structural Macroeconometrics. Princeton University Press, ISBN .
- ; "Time to Build and Aggregate Fluctuations". Econometrica. 50 (6). 1982: 1345–70. doi:10.2307/1913386. JSTOR 1913386.
- (1995), Frontiers of Business Cycle Research. Princeton University Press.
- Andrew Abel and Ben Bernanke (1995), Macroeconomics, 2nd ed., Ch. 11.1, pp. 355-362. Addison-Wesley, ISBN .
- Rotemberg, Julio J.; Woodford, Michael. "An optimization-based econometric framework for the evaluation of monetary policy" (PDF). NBER Macroeconomics Annual. 12. 1997: 297–346. doi:10.1086/654340. JSTOR 3585236. 2020-09-26 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-10-19.
- Woodford, Michael. Interest and Prices: Foundations of a Theory of Monetary Policy. Princeton University Press. 2003. ISBN .
Xarici keçidlər
- Classical & Keynesian AD-AS Model - An on-line, interactive model of the Canadian Economy
- FAIRMODEL - US models to download
- JAMEL - An on-line, interactive agent-based macroeconomic model
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Makroiqtisadi model ing Macroeconomic model olkenin ve ya bolgenin iqtisadiyyatindaki problemlerin isini tesvir etmek ucun hazirlanmis analitik bir vasitedir Bu modeller umumiyyetle istehsal olunan mehsul ve xidmetlerin umumi hecmi umumi qazanc istehsal menbelerinden istifade seviyyesi ve qiymet seviyyesi kimi cemlenmis miqdarlarin muqayiseli statikasini ve dinamikasini oyrenmek ucun hazirlanmisdir Makroiqtisadi modeller mentiqi riyazi ve ve ya hesablama ola biler muxtelif nov makroiqtisadi modeller ferqli meqsedlere xidmet edir ve ferqli ustunluk ve menfi cehetlere malikdir Makroiqtisadi modeller esas nezeri prinsipleri aydinlasdirmaq ve gostermek ucun istifade edile biler bunlar muxtelif makroiqtisadi nezeriyyeleri yoxlamaq muqayise etmek ve miqdarini teyin etmek ucun istifade edile biler ssenariler yaratmaq ucun istifade edile biler umumiyyetle pul maliyye ve ya diger makroiqtisadi siyasetlerdeki deyisikliklerin tesirini proqnozlasdirmaq ucun ve bunlardan iqtisadi proqnozlar vermek ucun istifade edile biler Belelikle makroiqtisadi modeller tedris ve tedqiqat ucun akademik dairelerde genis istifade olunur ve beynelxalq teskilatlar milli hokumetler ve daha boyuk sirketler iqtisadi meslehetciler ve dusunce merkezleri terefinden de genis istifade olunur NovleriSade nezeri modeller Az sayda tenlik ve ya diaqram daxil olan makroiqtisadiyyatin sade derslik tesvirlerine tez tez modeller deyilir Buna misal olaraq IS LM modeli ve Keynscilik makroiqtisadiyyatin Mandell Fleminq modeli elece de neoklassik boyume nezeriyyesinin daxildir Bu modellerin bir nece ortaq ceheti var Bunlar coxsayli deyisenleri ehate eden coxsayli tenliklere esaslanir ve bunlar tez tez sade diaqramlardan istifade etmekle izah edile biler Bu modellerin coxu statikdir lakin bezileri dinamikdir ve zamanla iqtisadiyyatlari tesvir edir Bu modellerde gorunen deyisenler ferdi secim deyiskenleri deyil ekser hallarda makroiqtisadi aqreqatlardir UDM ve ya umumi mesgulluq kimi ve bu deyisenleri birlesdiren tenlikler iqtisadi qerarlari tesvir etmek ucun nezerde tutulsa da umumiyyetle modelleri umumilesdirerek ferdlerin secimi birbasa elde edilmir Makroiqtisadi fikirlerin giris izahlarinda nezeri meqamlarin tesvirleri kimi istifade oluna bilecek derecede sadedir bununla birlikde proqnozlasdirma sinaq ve ya siyaset qiymetlendirmesinde kemiyyet tetbiqi model qurulusunu ehemiyyetli derecede genislendirmeden umumiyyetle mumkun deyildir Ampirik proqnozlasdirma modelleri 1940 1950 ci illerde hokumetler milli gelir ve istehsal ucun muhasibat melumatlari toplamaga basladiqca iqtisadcilar melumatlarda musahide olunan dinamikani tesvir etmek ucun kemiyyet modelleri yaratmaga basladilar Bu modeller zaman seriyasi analizinden esasen xetti istifade ederek muxtelif makroiqtisadi deyisenler arasindaki elaqeleri qiymetlendirmisdir Daha sade nezeri modeller kimi bu empirik modeller aqreqatlar arasindaki munasibetleri tesvir edir lakin bir coxu daha ince bir teferruat seviyyesine toxunur meselen bir cox ferqli senayede mehsul mesgulluq investisiya ve diger deyisenler arasindaki elaqeni arasdirmaq Belelikle bu modellere yuzlerle ve ya minlerle qiymetlerin ve miqdarlarin zaman icinde tekamulunu tesvir eden yuzlerle ve ya minlerle tenlikler daxil idi ki bu da onlari komputerleri hell etmek ucun evezsiz etdi Her bir tenliye daxil edilecek deyisenlerin secilmesine qismen iqtisadi nezeriyye meselen kecmis gelirin istehlakin mueyyenedicisi kimi daxil edilmesi adaptiv gozlentiler nezeriyyesinin teklif etdiyi kimi daxil edilmesi esas goturulse de deyisenlerin daxil edilmesi sirf empirik mulahizelere esaslanib Hollandiyali iqtisadci Jan Tinberqen 1936 ci ilde Hollandiya ucun qurdugu ilk herterefli milli modeli inkisaf etdirdi Daha sonra eyni modellesdirme cercivesini ABS ve Ingiltere iqtisadiyyatina tetbiq etdi Ilk qlobal makroiqtisadi model Wharton Econometric Forecasting Associates den LINK layihesi Lawrence Klein terefinden basladildi Model 1980 ci ilde Klein ozunden evvel Tinbergen kimi Nobel mukafati aldigi zaman getirildi Wharton modeli de daxil olmaqla bu tip genismiqyasli empirik modeller bu gun de xususile proqnozlasdirma meqsedi ile istifade olunur Dinamik stoxastik umumi tarazliq modelleri Esas meqale Dinamik stoxastik umumi tarazliq 1980 ve 1990 ci illerin iqtisadcilari Lucasin tenqidlerine cavab olaraq qismen dinamik stoxastik umumi tarazliq DSGE modelleri olaraq bilinen rasional secime esaslanan mikro seviyyeli makroiqtisadi modeller yaratmaga basladilar Bu modeller bir ve ya daha cox olkedeki ev teserrufatlari firmalar ve hokumetler kimi iqtisadiyyatda aktiv olan agentler destini ve her birinin ustunluklerini texnologiyalarini ve budce mehdudiyyetlerini teyin etmekle baslayir Her bir agentin hem cari dovrde hem de gelecekde diger agentlerin qiymetlerini ve strategiyalarini nezere alaraq optimal bir secim etdiyi dusunulur Muxtelif nov agentlerin hell yollarini umumilesdirerek her bazarda telebi telebe beraberlesdiren qiymetler tapila biler Belelikle bu modeller bir nov tarazligin ozune uygunlugunu ozunde cemlesdirir agentler qiymetleri nezere alaraq optimal sekilde secim edir qiymetler ise agentlerin teklif ve ehtiyaclarina uygun olmalidir DSGE modelleri tez tez mueyyen bir novun butun agentlerinin eyni oldugunu yeni temsilci ev ve temsilci firma var oldugunu ve ortalama olaraq geleceyi dogru proqnozlasdiran rasional gozlentiler deyilir deqiq hesablamalar apara bileceyini dusunurler Lakin bunlar yalniz ferziyyeleri sadelesdirir ve DSGE metodologiyasi ucun vacib deyildir Bir cox DSGE tedqiqati heterojen maddelere ve ya muxtelif nov adaptiv gozlentilere baxaraq daha realist olmaga calisir Ampirik proqnozlasdirma modelleri ile muqayisede DSGE modelleri adeten daha az deyisken ve tenliklere malikdir cunki DSGE modellerinin komputerlerle bele hell edilmesi daha cetindir 18 Ticaret dovrlerini idare eden quvveleri tehlil etmek ucun yalniz bir nece deyisene malik sade nezeri DSGE modellerinden istifade edilmisdir Bu empirik is heqiqi is dovru modelive yeni Keynesiya DSGE modeli adlanan iki boyuk reqib qurulusun ortaya cixmasina sebeb oldu Siyaset deyisikliklerinin tesirini proqnozlasdirmaq ve onlarin sosial rifaha tesirini qiymetlendirmek ucun daha inkisaf etmis DSGE modellerinden istifade olunur Bununla birlikde iqtisadi proqnozlasdirma daha cox enenevi empirik modellere etibar etmeye davam edir ki bu da genis yayilsa da iqtisadi zerbelerin zamanla tesirini proqnozlasdirmaqda daha deqiq olmaga imkan verir IstinadlarBlanchard Olivier 2017 The need for different classes of macroeconomic models blog post Jan 12 2017 Peterson Institute for International Economics Blanchard Olivier 2000 Macroeconomics 2nd ed Chap 3 3 p 47 Prentice Hall ISBN 0 13 013306 X Klein Lawrence The contribution of Jan Tinbergen to economic science De Economist 152 2 2004 155 157 doi 10 1023 B ECOT 0000023251 14849 4f Koopmans Tjalling C Measurement Without Theory 29 3 1947 161 172 doi 10 2307 1928627 JSTOR 1928627 Klein Lawrence R redaktorComparative Performance of US Econometric Models Oxford University Press 1991 ISBN 0 19 505772 4 Eckstein Otto The DRI Model of the US Economy McGraw Hill 1983 ISBN 0 07 018972 2 Bodkin Ronald Klein Lawrence Marwah Kanta A History of Macroeconometric Model Building Edward Elgar 1991 Edmund S Phelps ed 1970 Microeconomic Foundations of Employment and Inflation Theory New York Norton and Co ISBN 0 393 09326 3 George W Evans and Seppo Honkapohja 2001 Learning and Expectations in Macroeconomics Princeton University Press ISBN 0 691 04921 1 DeJong D N with C Dave 2007 Structural Macroeconometrics Princeton University Press ISBN 0 691 12648 8 Time to Build and Aggregate Fluctuations Econometrica 50 6 1982 1345 70 doi 10 2307 1913386 JSTOR 1913386 1995 Frontiers of Business Cycle Research Princeton University Press Andrew Abel and Ben Bernanke 1995 Macroeconomics 2nd ed Ch 11 1 pp 355 362 Addison Wesley ISBN 0 201 54392 3 Rotemberg Julio J Woodford Michael An optimization based econometric framework for the evaluation of monetary policy PDF NBER Macroeconomics Annual 12 1997 297 346 doi 10 1086 654340 JSTOR 3585236 2020 09 26 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 10 19 Woodford Michael Interest and Prices Foundations of a Theory of Monetary Policy Princeton University Press 2003 ISBN 0 691 01049 8 Xarici kecidlerClassical amp Keynesian AD AS Model An on line interactive model of the Canadian Economy FAIRMODEL US models to download JAMEL An on line interactive agent based macroeconomic model