O, tanınmış alim olmuş; psixologiya, siyasət, pedaqogika, riyaziyyat, fizika, kosmologia elmləri üzrə zamanımıza çatmayan kitablar qələmə almışdır. Demokrit hesab edirdi ki, yalnız hissələrdən ibarət olan bölünən şeylər doğulur, dəyişmiş, ölür və dağılır. Belədirsə, deməli dünyanın əsasında bölünməz bir şey durur ki, hər şey ondan ibarətdir. Bu da kiçicik hissəciklər olan atomlardır. Onlar əbədidir: olub, var və olacaq.
Fəlsəfəsi
Atomçuluq nəzəriyyəsi
Hər şey bir-biri ilə əlaqədə olan atom və boşluqlardan ibarətdir. Atomlar öz forması, yerləşməsi və hərəkəti baxımından bir-birindən fərqlənirlər. Bu fərqlilikdən də müxtəlifliliklər yaranır. Onların birləşməsi hər şeyi yaradır, dağılması isə məhv edir. Yaradıcı qüvvə atomların burulğanıdır. Beləliklə də, dünya hər zaman hərəkətdədir.
Atomların hərəkəti bəlli qanunauyğunluqlara tabe olduğuna görə hər şey zərurətdən doğur və təsadüf yoxdur. Bizim tərəfimizdən təsadüf kimi başa düşülən şey əslində qanunauyğunluqdur. Demokrit buna örnək olaraq küçədə bir insanın başına əşyanın düşdüyünü göstərirdi. O insan hansısa bir iş üçün küçəyə çıxmışdır, əşya isə elə o anda yerə düşməli idi. Deməli, bu hal bizə təsadüf kimi görsənsə də, qanunauyğunluqdur.
Atomçuluğu Demokrit həm də həyat və ruha aid edirdi. Bütün orqanizmlərin həyatı və ölümü atomların birləşməsi və ayrılması üzündən baş verir. Həyatverici atomlar girdə və hamar olur, ölçüləri də çox kiçikdir. Ruh isə odlu atomlardan ibarətdir və onların müvəqqəti birləşməsindən yaranır. Atomların bağları qırılan kimi ruh da məhv olur. Beləliklə, Demokrit ruhun ölməzliyini inkar edirdi. Onun fikrincə insanlar öz ölümlərindən qorxub ruhun ölməməzliyi haqqında əfsanələr uydurmuşdurlar.
Demokritə görə əslində biz bu dünyanı gerçək görkəmində görmür, duymur və qavramırıq. Onun atomlardan və onların boşluqlarda sonsuz hərəkətindən ibarət olan görünməyən tərəfləri vardır. Bu dünyanı anlamaq üçün o pərdəarxası aləmi anlamaq və araşdırmaq lazımdır. Beləliklə, burada pərdəarxası "həqiqət", anlamaq isə "ümumi rəy" əks etdirir. Hər şeyin həqiqəti vardır, ona görə də onu araşdırmaq və ona doğru gedilməlidir. Belə etdikdə dünya olduğu kimi insan üçün açılır. "Ümumi rəy" isə cəmiyyətdə oturuşmuş fikirlərdən ya da bizim subyektiv yanaşmamızdan doğan şeylər haqqında təsəvvürlərdir. Onlar həqiqəti əks etdirmir.
Demokritin (və Levkippin) atomlar nəzəriyyəsi sonrakı dövrlərdə öz təsdiqini tapmışdır. Müasir dövrümüzdə elm onların varlığını və daim hərəkət etməsini sübut etmişdir. Fərq yalnız ondadır ki, Demokrit atomları bölünməz və tam hissəcik kimi təsəvvür edirdi. Çağdaş elm isə sübut edib ki, atomlar öz növbəsində nüvə və elektronlar kimi daha da kiçik hissəciklərdən ibarətdir.
Çevrənin qavranılması
Çevrəmizin qavranılması duyğusal və düşüncəvi olur. Dünyada baş verən hadisələr bizim atomlardan ibarət olan ruhumuza daxil olaraq düşüncə tərəfindən "emal" olunur. Bunun vasitəsi ilə biz onlar haqqında bilgi alırıq. Ancaq, əslində daxil olanlar şeylərin obrazlarıdır. Bu obrazlar insanda o anda olan durumla (halla) qarışaraq hər şey haqqında təsəvvür yaradır. Durumlar (hallar) isə insanın tərbiyəsi, mədəniyyəti, bilik səviyyəsi, fiziki halları, qavram və analitik düşüncə qabiliyyəti kimi xüsusiyyətlərdir. Deməli daxil olan obrazlar insan özəllikləri ilə qarışır və beləliklə, insanda dünyadakı şeylər haqqında bilgi formalaşmış olur. Bu isə obyektiv bilgi deyil "bütlərdir". Elə ona görə də insanların şeylər haqqında təsəvvürləri fərqli olur. Hətta zaman keçdikcə və insanın durumları (halları) dəyişdikcə o eyni şey haqqında fərqli fikir söyləyir. Beləliklə, insanlar çevrənin həqiqətlərini deyil, yalnız onlar haqqında nisbi təsəvvür yaradan "bütləri" qavrayır və ona görə də onlar yanlışlıqlar içindədirlər. Məqsəd isə "bütlərdən" azad olub həqiqətə çatmaqdır. Bunu da yüksək məqama və müdrikliyə çatdıqdan sonra əldə etmək olar. Məsələn, atomların varlığını duymaq olmur. Ancaq ağıl işlədən adam bu həqiqəti anlaya bilər. Obyektiv biliyin əldə edilməsinin imkansızlığı ideyasını sofistlər də irəli sürürdülər. "Bütlər" haqqında fikri isə yüzilliklər keçdikdən sonra ingilis filosofu Frensis Bekon inkişaf etdirmişdir.
Din haqqında
Din haqqında fikir irəli sürən Demokrit hesab edirdi ki, insanlar tufan, şimşək, zəlzələ kimi olaylardan dəhşətlənərək onların tanrılar tərəfindən yaradıldığını sanmışlar. Məhz, tanrılara inancın səbəbi də budur. Daha sonra Demokritə görə əslində tanrılar yoxdur, çünki hər bir millətin və yerin öz tanrısı vardır. Deməli, onları insanlar öz şəraitinə uyğun olaraq uydurmuşdurlar. Ona görə də, Demokrit bu tanrıların varlığını şübhə altına qoyaraq bəzən təbiəti, bəzənsə insan düşüncəsini tanrılaşdırırdı.
Əxlaq haqqında
Əxlaq məsələlərinə toxunan Demokrit hesab edirdi ki, insan xoş əhvalada olmalıdır. Kədər isə pisliyin əlamətidir, ona görə də ondan uzaqlaşmaq lazımdır. İnsan xoş əhvalı əldə etmək istəyirsə, hər bir yükün altına onu qaldıra biləcək qədər girməlidir. Ondan artıq yükü boynuna götürməməlidir, təbiətinə zidd getməməlidir. İstər özün üçün, istərsə də cəmiyyət üçün olsun istənilən şey ölçüsündə edilməlidir, ölçünü aşmaq olmaz. Buna əməl etməyən kəs kədərə qərq olur.
Mənbə
Aydın Əlizadə (2016). Antik fəlsəfə tarixi(PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. s. 55-59. ISBN5-89968-061-X. 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
Adil Əsədov. Fəlsəfə tarixindən etüdlər: İdeal və reallıq arasında ziddiyyət və onun Qərb, rus və Şərq təfəkküründə həll imkankarı. Bakı: Təknur, 2007, 116 s.
Adil Əsədov. Yunan fəlsəfəsiindən etüdlər: yunan fəlsəfəsiində idealin və realliğin münasibətlərinə dair. Ön sözün müəllifi – fəlsəfə elmləri doktoru Tahirə Allahyarova. Bakı: Təknur, 2008.
Aydın Əlizadə (2016). Antik fəlsəfə tarixi(PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. s. 55-59. ISBN5-89968-061-X. 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Aristotle. Metaphysics / Translated by T. Taylor. : Printed for the author by Davis, Wilks, and Taylor, 1801.
Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi. Bakı: 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC, 2016, s. 55–59.
Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915.
Uill Dürant. Fəlsəfi hekayətlər: dünya fəlsəfəsinin ən görkəmli nümayəndələrinin həyat və baxışları. Azərbaycan dilinə tərcümə edən — fəlsəfə elmləri doktoru Adil Əsədov. Bakı: Zəkioğlu, 2006.
Gunnar Skirbekk, Nils Gilye. Fəlsəfə tarixi. Azərbaycan dilinə tərcümə edən — fəlsəfə elmləri doktoru Adil Əsədov. Bakı: Zəkioğlu, 2007.
Маковельский А. О. Древнегреческие атомисты. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР, 1946.
Aristotle. Metaphysics / Translated by T. Taylor. : Printed for the author by Davis, Wilks, and Taylor, 1801, s. 13.
Маковельский А. О. Древнегреческие атомисты. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР, 1946, c. 62.
Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, c. 394–395.
Маковельский А. О. Древнегреческие атомисты. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР, 1946, s. 65.
Маковельский А. О. Древнегреческие атомисты. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР, 1946, s. 69.
Маковельский А. О. Маковельский А. О. Древнегреческие атомисты. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР, 1946, s. 290–293.
Маковельский А. О. Древнегреческие атомисты. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР, 1946, s.307.
Avqust 12, 2021
demokrit, Δημόκριτος, təxminən, qədim, yunan, filosofu, levkippusun, tələbəsi, atomçuluğun, əsasını, qoyanlardan, biri, Δημόκριτοςdoğum, tarixi, illər, doğum, yeri, abdera, municipality, avdira, şərqi, makedoniya, frakiya, makedoniya, frakiya, yunanıstan, vəfa. Demokrit m o yun Dhmokritos texminen e e 460 370 Qedim yunan filosofu Levkippusun telebesi atomculugun esasini qoyanlardan biri DemokritDhmokritosDogum tarixi e e 460 ci iller 1 2 Dogum yeri Abdera d Municipality of Avdira d Serqi Makedoniya ve Frakiya Makedoniya ve Frakiya Yunanistan 3 Vefat tarixi e e 360 ci illerVefat yeri YunanistanIstiqameti AtomistikaEsas maraqlari felsefeTesirlenib Levkipp Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebiFales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebiKsenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflarHeraklit Anaksaqor Empedokl PifaqorcularPifaqor Filolaus Hippasus Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculariLevkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve HipparxiaKirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus EvhemerusMeqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus KronusEretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetrius AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler SkeptisizmPirron Enesidemus Aqrippa EpikurculukEpikur Lukretius PeripatetizmRodoslu Andronikus PlatonizmKarneades Kliptomaxus Filon Larissali StoaciliqErken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler SkeptisizmSekst Empirik StoaciliqSeneka Epiktet Mark Avreli Siseron PeripatetizmAfrodisiali Aleksandr Orta platonizmAlkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon NeoplatonizmRoma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius AmeliusApameya mektebi Yamblix SopaterPerqama mektebi Sallustius Yulian AvqustAfina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatia Ioann Filoponus Antik dini telimlerQnostisizm Hermetizm MitraizmNeopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesiKlement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitO taninmis alim olmus psixologiya siyaset pedaqogika riyaziyyat fizika kosmologia elmleri uzre zamanimiza catmayan kitablar qeleme almisdir Demokrit hesab edirdi ki yalniz hisselerden ibaret olan bolunen seyler dogulur deyismis olur ve dagilir Beledirse demeli dunyanin esasinda bolunmez bir sey durur ki her sey ondan ibaretdir Bu da kicicik hissecikler olan atomlardir Onlar ebedidir olub var ve olacaq Mundericat 1 Felsefesi 1 1 Atomculuq nezeriyyesi 1 2 Cevrenin qavranilmasi 1 3 Din haqqinda 1 4 Exlaq haqqinda 2 Menbe 3 Edebiyyat 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidler 6 IstinadlarFelsefesi RedakteAtomculuq nezeriyyesi Redakte Her sey bir biri ile elaqede olan atom ve bosluqlardan ibaretdir Atomlar oz formasi yerlesmesi ve hereketi baximindan bir birinden ferqlenirler Bu ferqlilikden de muxteliflilikler yaranir Onlarin birlesmesi her seyi yaradir dagilmasi ise mehv edir 4 Yaradici quvve atomlarin burulganidir Belelikle de dunya her zaman hereketdedir Atomlarin hereketi belli qanunauygunluqlara tabe olduguna gore her sey zeruretden dogur ve tesaduf yoxdur Bizim terefimizden tesaduf kimi basa dusulen sey eslinde qanunauygunluqdur Demokrit buna ornek olaraq kucede bir insanin basina esyanin dusduyunu gosterirdi 5 O insan hansisa bir is ucun kuceye cixmisdir esya ise ele o anda yere dusmeli idi Demeli bu hal bize tesaduf kimi gorsense de qanunauygunluqdur Atomculugu Demokrit hem de heyat ve ruha aid edirdi 6 Butun orqanizmlerin heyati ve olumu atomlarin birlesmesi ve ayrilmasi uzunden bas verir Heyatverici atomlar girde ve hamar olur olculeri de cox kicikdir Ruh ise odlu atomlardan ibaretdir ve onlarin muveqqeti birlesmesinden yaranir Atomlarin baglari qirilan kimi ruh da mehv olur Belelikle Demokrit ruhun olmezliyini inkar edirdi Onun fikrince insanlar oz olumlerinden qorxub ruhun olmemezliyi haqqinda efsaneler uydurmusdurlar Demokrite gore eslinde biz bu dunyani gercek gorkeminde gormur duymur ve qavramiriq Onun atomlardan ve onlarin bosluqlarda sonsuz hereketinden ibaret olan gorunmeyen terefleri vardir Bu dunyani anlamaq ucun o perdearxasi alemi anlamaq ve arasdirmaq lazimdir Belelikle burada perdearxasi heqiqet anlamaq ise umumi rey eks etdirir 7 Her seyin heqiqeti vardir ona gore de onu arasdirmaq ve ona dogru gedilmelidir Bele etdikde dunya oldugu kimi insan ucun acilir Umumi rey ise cemiyyetde oturusmus fikirlerden ya da bizim subyektiv yanasmamizdan dogan seyler haqqinda tesevvurlerdir Onlar heqiqeti eks etdirmir Demokritin ve Levkippin atomlar nezeriyyesi sonraki dovrlerde oz tesdiqini tapmisdir Muasir dovrumuzde elm onlarin varligini ve daim hereket etmesini subut etmisdir Ferq yalniz ondadir ki Demokrit atomlari bolunmez ve tam hissecik kimi tesevvur edirdi Cagdas elm ise subut edib ki atomlar oz novbesinde nuve ve elektronlar kimi daha da kicik hisseciklerden ibaretdir Cevrenin qavranilmasi Redakte Cevremizin qavranilmasi duygusal ve dusuncevi olur Dunyada bas veren hadiseler bizim atomlardan ibaret olan ruhumuza daxil olaraq dusunce terefinden emal olunur Bunun vasitesi ile biz onlar haqqinda bilgi aliriq Ancaq eslinde daxil olanlar seylerin obrazlaridir Bu obrazlar insanda o anda olan durumla halla qarisaraq her sey haqqinda tesevvur yaradir Durumlar hallar ise insanin terbiyesi medeniyyeti bilik seviyyesi fiziki hallari qavram ve analitik dusunce qabiliyyeti kimi xususiyyetlerdir Demeli daxil olan obrazlar insan ozellikleri ile qarisir ve belelikle insanda dunyadaki seyler haqqinda bilgi formalasmis olur Bu ise obyektiv bilgi deyil butlerdir 8 Ele ona gore de insanlarin seyler haqqinda tesevvurleri ferqli olur Hetta zaman kecdikce ve insanin durumlari hallari deyisdikce o eyni sey haqqinda ferqli fikir soyleyir Belelikle insanlar cevrenin heqiqetlerini deyil yalniz onlar haqqinda nisbi tesevvur yaradan butleri qavrayir ve ona gore de onlar yanlisliqlar icindedirler Meqsed ise butlerden azad olub heqiqete catmaqdir Bunu da yuksek meqama ve mudrikliye catdiqdan sonra elde etmek olar Meselen atomlarin varligini duymaq olmur Ancaq agil isleden adam bu heqiqeti anlaya biler Obyektiv biliyin elde edilmesinin imkansizligi ideyasini sofistler de ireli sururduler Butler haqqinda fikri ise yuzillikler kecdikden sonra ingilis filosofu Frensis Bekon inkisaf etdirmisdir Din haqqinda Redakte Din haqqinda fikir ireli suren Demokrit hesab edirdi ki insanlar tufan simsek zelzele kimi olaylardan dehsetlenerek onlarin tanrilar terefinden yaradildigini sanmislar Mehz tanrilara inancin sebebi de budur Daha sonra Demokrite gore eslinde tanrilar yoxdur cunki her bir milletin ve yerin oz tanrisi vardir Demeli onlari insanlar oz seraitine uygun olaraq uydurmusdurlar Ona gore de Demokrit bu tanrilarin varligini subhe altina qoyaraq bezen tebieti bezense insan dusuncesini tanrilasdirirdi 9 Exlaq haqqinda Redakte Exlaq meselelerine toxunan Demokrit hesab edirdi ki insan xos ehvalada olmalidir Keder ise pisliyin elametidir ona gore de ondan uzaqlasmaq lazimdir Insan xos ehvali elde etmek isteyirse her bir yukun altina onu qaldira bilecek qeder girmelidir Ondan artiq yuku boynuna goturmemelidir tebietine zidd getmemelidir Ister ozun ucun isterse de cemiyyet ucun olsun istenilen sey olcusunde edilmelidir olcunu asmaq olmaz Buna emel etmeyen kes kedere qerq olur 10 Menbe RedakteAydin Elizade 2016 Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC s 55 59 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Edebiyyat RedakteAdil Esedov Felsefe tarixinden etudler Ideal ve realliq arasinda ziddiyyet ve onun Qerb rus ve Serq tefekkurunde hell imkankari Baki Teknur 2007 116 s Adil Esedov Yunan felsefesiinden etudler yunan felsefesiinde idealin ve realligin munasibetlerine dair On sozun muellifi felsefe elmleri doktoru Tahire Allahyarova Baki Teknur 2008 Aydin Elizade 2016 Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC s 55 59 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Aristotle Metaphysics Translated by T Taylor Printed for the author by Davis Wilks and Taylor 1801 Aydin Elizade Antik felsefe tarixi Baki 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 55 59 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 Uill Durant Felsefi hekayetler dunya felsefesinin en gorkemli numayendelerinin heyat ve baxislari Azerbaycan diline tercume eden felsefe elmleri doktoru Adil Esedov Baki Zekioglu 2006 Gunnar Skirbekk Nils Gilye Felsefe tarixi Azerbaycan diline tercume eden felsefe elmleri doktoru Adil Esedov Baki Zekioglu 2007 Makovelskij A O Drevnegrecheskie atomisty Baku Izdatelstvo AN Azerbajdzhanskoj SSR 1946 Hemcinin bax RedakteLevkippXarici kecidler Redakte Democritus Internet Encyclopedia of Philosophy O Connor John J Robertson Edmund F Democritus MacTutor History of Mathematics archive University of St Andrews Istinadlar Redakte Laertios D ὁ Bioi kaὶ gnῶmai tῶn ἐn filosofiᾳ eὐdokimhsantwn lt a href https wikidata org wiki Track Q1282359 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q59138 gt lt a gt unknown type Vol 2 P 298 lt a href https wikidata org wiki Track Q15621188 gt lt a gt Encyklopedie antiky Academia 1973 seh 31 741 seh lt a href https wikidata org wiki Track Q10379185 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q100707143 gt lt a gt Aristotle Metaphysics Translated by T Taylor Printed for the author by Davis Wilks and Taylor 1801 s 13 Makovelskij A O Drevnegrecheskie atomisty Baku Izdatelstvo AN Azerbajdzhanskoj SSR 1946 c 62 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 c 394 395 Makovelskij A O Drevnegrecheskie atomisty Baku Izdatelstvo AN Azerbajdzhanskoj SSR 1946 s 65 Makovelskij A O Drevnegrecheskie atomisty Baku Izdatelstvo AN Azerbajdzhanskoj SSR 1946 s 69 Makovelskij A O Makovelskij A O Drevnegrecheskie atomisty Baku Izdatelstvo AN Azerbajdzhanskoj SSR 1946 s 290 293 Makovelskij A O Drevnegrecheskie atomisty Baku Izdatelstvo AN Azerbajdzhanskoj SSR 1946 s 307 Menbe https az wikipedia org w index php title Demokrit amp oldid 6061559, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
