Titus Lukretius Karus (lat. Titus Lucretius Carus, m. ö. 99 – 55) — Roma epikürçülüyünün ən tanınmış təmsilçisi isə olmuşdur. "Hər şeyin təbiəti haqqında" (lat. De rerum natura) adlı məşhur əsərində o bir çox fəlsəfi problemlərə toxunmuşdur, bunu edərkən Epikürün fəlsəfəsindən yararlanmışdır. Bu kitabda Lukretius ilk növbədə xalqın arasında yayılmış müxtəlif mövhumat və inanclara qarşı çıxış etmişdir. Onun fikrincə onlar insanlarda qorxu hissi yaradır. Azadlığı əldə etmək üçün isə bu qorxudan qurtarmaq gərəkdir. Bunun üçün təbiət olduğu kimi öyrənilib qavranılmalıdır. Mövhumatların əsasını isə din təşkil edir, insanları bədbəxtliklərə sürükləyir. Ona görə də, Lukretius dini tamamilə inkar edirdi.
Lukretiusdan da öncə bəzi filosoflar (örnək üçün Kritius) hesab edirdilər ki, əslində tanrılar yoxdur. İnsanlar onları uydurmuşdurlar. Ancaq, tanrılara inanc və onlardan qorxu hissi olmasaydı, insanlar ağlasığmaz dərəcədə qətllər və digər başqa cinayətlər törədərdilər. Ona görə tanrıları uyduranlar cəmiyyətdə düzənin saxlanması üçün müsbət iş görmüşdülər.
Ancaq, Lukretius bu fikirlə razılaşmırdı. Onun fikrincə, dini inkar etməklə insanlar arasında cinayətkarlıq artmayacaq, əksinə bəzi hallarda müxtəlif dini mövhumatlar adamları cinayətin törədilməsinə sürükləyəcəkdir.
Təbiətdə hər şey özü-özlüyündən, yəni onun əzəli qanunauyğunluğundan irəli gələrək baş verir. Bütün bunların yaranmasında heç bir tanrı iradəsi yoxdur. Dünyanı da heç bir tanrı yaratmayıb və idarə etmir, çünki heç nədən nə isə yarana bilməz. Eyni zamanda, dünya yalnız insanlar üçün deyil, özü üçün mövcuddur. İnsan isə dünyanın məqsədi deyil, yalnız onun bir hissəciyidir. O da təbiətin qanunlarına tabedir və onu üstələyə bilmir.
Lukretius tanrıların var olmasını inkar etməsə də, onları yaradıcı və idarəçi funksiyalardan məhrum etmişdir. O hesab edirdi ki, tanrılar ölməzdir, ancaq təbiətin və insanların işlərinə qarışmırlar. Onlar özlərinə məxsus bir məkanda yaşayır və həzzlərlə dolu həyat sürürlər. O məkan insanlardan sonsuz qədər uzaqdadır. Bu səbəbdən tanrılara nə insanlar, nə də edilən ibadət və dualar gərək deyildir. Onlar insanlara qarşı biganədirlər. Bu səbəbdən də, Lukretiusa görə dinlərə, kahinlərə, falçılara, peyğəmbərlərə heç bir ehtiyac yoxdur.
Lukretius tanrılar və dinlərin rolunu heçə endirərək əsas dəyəri insanların düşüncəsində görürdü. Düşüncəsiz insanın ömrü qaranlıq və qorxu içində keçir. Ağıl və sağlam düşüncə isə mövhumatın qarşısını alır; insanı ölüm, xəstəlik və həyatın problemləri qarşısında qorxudan qurtarır. Yalnız sağlam düşüncənin vasitəsi ilə təbiətdə hər şeyi olduğu kimi anlamaq olar. İnsan sağlam düşüncədən başqa mühakimə etmə xüsusiyyətinə də malikdir. Çünki, dünyada bir çox şeyləri yalnız mühakimə yolu ilə izah etmək mümkündür.
"Hər şeyin təbiəti haqqında" kitabının əlyazması, 1483 il
Lukretiusa görə təbiətdə fövqəladəlik yoxdur. Dünyalar gözə görünməyən və duyulmayan hissəciklərin qasırğalarından yaranır. Bu hissəciklər hər şeyin "toxumlarıdır" (atomlardır). Cisimlər, ruhlar və dünyalar onlardan ibarətdir. Onlar təbii zərurətdən yaranır. Hissəciklərin hərəkətdə olması üçün boşluqlar vardır. Hissəciklər əbədidir, onlardan ibarət olan hər şey məhvə məhkumdur və keçicidir.
Ətrafımızın dərki prosesində duyğulara böyük əhəmiyyət verən Lukretius, eyni zamanda onların çərçivəli olmasını etiraf edirdi. Buna görə də o, idrakda düşüncəyə də böyük əhəmiyyət verirdi. Məsələn, kainat duyğu vasitəsi ilə deyil, düşüncənin fəaliyyəti nəticəsində anlaşıla bilər.
Ümumiyyətlə, heç nədən nə isə yaranmır. Hər şeyin əsasında toxumlar (atomlar) durur. Şeylərin məhv olması materiyanın məhv olması demək deyildir. Bu yalnız daha mürəkkəb şeyin ən sadə elementlərə bölünməsidir.
Lukretiusun fikrincə ruh da bədən kimi kiçik hissəciklərdən (atomlardan) ibarətdir və o bədəndən asılıdır. Bədənin ölümü hissəciklərin əlaqələrinin pozulması və dağılmasıdır. Bu baş verən kimi bədənlə bir yerdə ruhun hissəcikləri də dağılır və o məhv olur. Beləliklə, Epikür kimi Lukrtetsius da ruhun ölməzliyini qəbul etmirdi.
Daha sonra o, ölümlə həyatın bir-biri ilə qarşılaşmamasını iddia etmişdir. Onlar qarşılaşmır deyə ölüm həyatda olan insan üçün qorxulu deyil, çünki həyatda olan insanın ölüm haqqında təsəvvürü yoxdur. Ölümün gəlişindən sonra isə insanlar artıq bu dünyada olmur və heç nəyi duymur. Ona görə də ölümün qarşısında qorxu hissi olmamalıdır.
Ruhun bir bədəndən başqasına köçməsi ideyasını (metempsixozu) və onun insanın doğulmasından öncə var olması inancını rədd edən Lukretius hesab edirdi ki, belə bir şey olsaydı, onda insanlar öz keçmiş həyatlarını yada salardılar. Metempsixoz ya da ruhların öncə var olmasını iddia edənlərin fikrincə ruh bədənə girərkən öz keçmiş həyatını yaddan çıxarır. Bu belədirsə, onda Lukretiusa görə bu hal ölümdən fərqlənmir. İnsanın keçmişdə həyatda olmasının mənası yoxdur. Ona görə ölən adamların ruhları ölü, dirilərin isə diri hesab edilməlidir.
Bundan başqa əgər metempsixoz real bir şey olsaydı, onda heyvanların davranışı bir-biri ilə qarışardı. Məsələn, şahin göyərçindən qorxardı. Düşüncə isə təkcə insanlarda deyil, həm də heyvanlarda olardı.
Lukretius əxlaqi fikirləri irəli sürərkən Epikür təliminin müddəalarını təkrar edir və deyirdi ki, iztirabların aradan qaldırılması, ruhi sakitlik və ataraksiya xoşbəxtliyin əsas şərtləridir.
Mənbə
Aydın Əlizadə (2016). Antik fəlsəfə tarixi(PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. s. 139-142. ISBN5-89968-061-X. 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
lukresi, titus, lukretius, karus, titus, lucretius, carus, roma, epikürçülüyünün, tanınmış, təmsilçisi, isə, olmuşdur, hər, şeyin, təbiəti, haqqında, rerum, natura, adlı, məşhur, əsərində, çox, fəlsəfi, problemlərə, toxunmuşdur, bunu, edərkən, epikürün, fəlsəf. Titus Lukretius Karus lat Titus Lucretius Carus m o 99 55 Roma epikurculuyunun en taninmis temsilcisi ise olmusdur Her seyin tebieti haqqinda lat De rerum natura adli meshur eserinde o bir cox felsefi problemlere toxunmusdur bunu ederken Epikurun felsefesinden yararlanmisdir Bu kitabda Lukretius ilk novbede xalqin arasinda yayilmis muxtelif movhumat ve inanclara qarsi cixis etmisdir Onun fikrince onlar insanlarda qorxu hissi yaradir Azadligi elde etmek ucun ise bu qorxudan qurtarmaq gerekdir 1 Bunun ucun tebiet oldugu kimi oyrenilib qavranilmalidir Movhumatlarin esasini ise din teskil edir insanlari bedbextliklere surukleyir Ona gore de Lukretius dini tamamile inkar edirdi LukresiTitus Lucretius CarusDogum tarixi e e 94Dogum yeri Pompey Pompei d Neapol eyaleti d Kampaniya ItaliyaVefat tarixi e e 55Vefat yeri Roma Roma respublikasiVefat sebebi qanitirme d Vetendasligi Qedim RomaIstiqameti AtomistikaEsas maraqlari felsefe Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebiFales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebiKsenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflarHeraklit Anaksaqor Empedokl PifaqorcularPifaqor Filolaus Hippasus Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculariLevkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve HipparxiaKirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus EvhemerusMeqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus KronusEretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetrius AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler SkeptisizmPirron Enesidemus Aqrippa EpikurculukEpikur Lukretius PeripatetizmRodoslu Andronikus PlatonizmKarneades Kliptomaxus Filon Larissali StoaciliqErken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler SkeptisizmSekst Empirik StoaciliqSeneka Epiktet Mark Avreli Siseron PeripatetizmAfrodisiali Aleksandr Orta platonizmAlkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon NeoplatonizmRoma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius AmeliusApameya mektebi Yamblix SopaterPerqama mektebi Sallustius Yulian AvqustAfina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatia Ioann Filoponus Antik dini telimlerQnostisizm Hermetizm MitraizmNeopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesiKlement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitLukretiusdan da once bezi filosoflar ornek ucun Kritius hesab edirdiler ki eslinde tanrilar yoxdur Insanlar onlari uydurmusdurlar Ancaq tanrilara inanc ve onlardan qorxu hissi olmasaydi insanlar aglasigmaz derecede qetller ve diger basqa cinayetler torederdiler Ona gore tanrilari uyduranlar cemiyyetde duzenin saxlanmasi ucun musbet is gormusduler Ancaq Lukretius bu fikirle razilasmirdi Onun fikrince dini inkar etmekle insanlar arasinda cinayetkarliq artmayacaq eksine bezi hallarda muxtelif dini movhumatlar adamlari cinayetin toredilmesine surukleyecekdir 2 Tebietde her sey ozu ozluyunden yeni onun ezeli qanunauygunlugundan ireli gelerek bas verir Butun bunlarin yaranmasinda hec bir tanri iradesi yoxdur Dunyani da hec bir tanri yaratmayib ve idare etmir cunki hec neden ne ise yarana bilmez 3 Eyni zamanda dunya yalniz insanlar ucun deyil ozu ucun movcuddur Insan ise dunyanin meqsedi deyil yalniz onun bir hisseciyidir O da tebietin qanunlarina tabedir ve onu usteleye bilmir Lukretius tanrilarin var olmasini inkar etmese de onlari yaradici ve idareci funksiyalardan mehrum etmisdir O hesab edirdi ki tanrilar olmezdir ancaq tebietin ve insanlarin islerine qarismirlar Onlar ozlerine mexsus bir mekanda yasayir ve hezzlerle dolu heyat sururler 4 O mekan insanlardan sonsuz qeder uzaqdadir Bu sebebden tanrilara ne insanlar ne de edilen ibadet ve dualar gerek deyildir Onlar insanlara qarsi biganedirler Bu sebebden de Lukretiusa gore dinlere kahinlere falcilara peygemberlere hec bir ehtiyac yoxdur Lukretius tanrilar ve dinlerin rolunu hece endirerek esas deyeri insanlarin dusuncesinde gorurdu Dusuncesiz insanin omru qaranliq ve qorxu icinde kecir Agil ve saglam dusunce ise movhumatin qarsisini alir insani olum xestelik ve heyatin problemleri qarsisinda qorxudan qurtarir Yalniz saglam dusuncenin vasitesi ile tebietde her seyi oldugu kimi anlamaq olar Insan saglam dusunceden basqa muhakime etme xususiyyetine de malikdir Cunki dunyada bir cox seyleri yalniz muhakime yolu ile izah etmek mumkundur Her seyin tebieti haqqinda kitabinin elyazmasi 1483 il Lukretiusa gore tebietde fovqeladelik yoxdur Dunyalar goze gorunmeyen ve duyulmayan hisseciklerin qasirgalarindan yaranir Bu hissecikler her seyin toxumlaridir atomlardir 5 Cisimler ruhlar ve dunyalar onlardan ibaretdir Onlar tebii zeruretden yaranir Hisseciklerin hereketde olmasi ucun bosluqlar vardir 6 Hissecikler ebedidir onlardan ibaret olan her sey mehve mehkumdur ve kecicidir Etrafimizin derki prosesinde duygulara boyuk ehemiyyet veren Lukretius eyni zamanda onlarin cerciveli olmasini etiraf edirdi Buna gore de o idrakda dusunceye de boyuk ehemiyyet verirdi Meselen kainat duygu vasitesi ile deyil dusuncenin fealiyyeti neticesinde anlasila biler Umumiyyetle hec neden ne ise yaranmir Her seyin esasinda toxumlar atomlar durur 7 Seylerin mehv olmasi materiyanin mehv olmasi demek deyildir Bu yalniz daha murekkeb seyin en sade elementlere bolunmesidir Lukretiusun fikrince ruh da beden kimi kicik hisseciklerden atomlardan ibaretdir ve o bedenden asilidir Bedenin olumu hisseciklerin elaqelerinin pozulmasi ve dagilmasidir Bu bas veren kimi bedenle bir yerde ruhun hissecikleri de dagilir ve o mehv olur Belelikle Epikur kimi Lukrtetsius da ruhun olmezliyini qebul etmirdi 8 Daha sonra o olumle heyatin bir biri ile qarsilasmamasini iddia etmisdir Onlar qarsilasmir deye olum heyatda olan insan ucun qorxulu deyil cunki heyatda olan insanin olum haqqinda tesevvuru yoxdur Olumun gelisinden sonra ise insanlar artiq bu dunyada olmur ve hec neyi duymur Ona gore de olumun qarsisinda qorxu hissi olmamalidir 9 Ruhun bir bedenden basqasina kocmesi ideyasini metempsixozu ve onun insanin dogulmasindan once var olmasi inancini redd eden Lukretius hesab edirdi ki bele bir sey olsaydi onda insanlar oz kecmis heyatlarini yada salardilar Metempsixoz ya da ruhlarin once var olmasini iddia edenlerin fikrince ruh bedene girerken oz kecmis heyatini yaddan cixarir Bu beledirse onda Lukretiusa gore bu hal olumden ferqlenmir Insanin kecmisde heyatda olmasinin menasi yoxdur Ona gore olen adamlarin ruhlari olu dirilerin ise diri hesab edilmelidir 10 Bundan basqa eger metempsixoz real bir sey olsaydi onda heyvanlarin davranisi bir biri ile qarisardi Meselen sahin goyercinden qorxardi Dusunce ise tekce insanlarda deyil hem de heyvanlarda olardi Lukretius exlaqi fikirleri ireli surerken Epikur teliminin muddealarini tekrar edir ve deyirdi ki iztirablarin aradan qaldirilmasi ruhi sakitlik ve ataraksiya xosbextliyin esas sertleridir Menbe RedakteAydin Elizade 2016 Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC s 139 142 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Hemcinin bax RedakteEpikur Epikurculuk Karpe diemIstinadlar Redakte Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 60 61 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 29 30 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 31 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 28 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 34 35 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 35 37 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 39 43 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 97 98 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 415 420 Lukrecij O prirode veshej Perevod F Petrovskogo M Hudozhestvennaya literatura 1983 s 410 413 Vikianbarda Lukresi ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Lukresi amp oldid 6060161, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
