fbpx
Wikipedia

Şimşək

Avqust 02, 2021

Bu məqalə İldırım haqqındadır. Təşkilat üçün İldırım təşkilatı səhifəsinə baxın.

İldırım — göy gurultusu və şimşəkdən ibarət, səma ilə yer arasındakı elektrik boşalmasıdır.

İldırım və şimşək

Şimşək — bir buludun bazası ilə yer arasında, iki bulud arasında və ya bir bulud içində elektrik boşalarkən yaranan qırıq xətt formasındakı müvəqqəti işıqdır.

Havada olan su buxarı kondensasiya etdikdə və yuxarı qalxan hava axını kondensasiya etmiş həmin damcıların içərisindən sürətlə keçdikdə onları parçalayır, müsbət və mənfi ionlara ayırır. Həmin ionlar buludun müxtəlif sahəsinə yığıldıqda qüvvətli elektrik sahələri əmələ gəlir. Bir buludun müsbət (və ya mənfi) qütbü ilə digər buludun mənfi (və ya müsbət) qütbü və ya yer arasında gərginlik müəyyən həddə çatanda havada deşilmə baş verir. Bu zaman buludda olan mənfi yüklər yerə, yerdə olan müsbət yüklər isə buluda tərəf axmağa başlayır. Sürətli axın zamanı güclü parıltı (şimşək) görünür və gurultu səsi eşidilir. Gurultu havanın sürətli genişlənməsi və partlayışı nəticəsində baş verir. Boşalmada cərəyanın şiddəti 500 min amper, gərginlik isə 109 volt ola bilir.İldırımın işığı parlaq və gözqamaşdıran olur, əyri xətlərlə bir neçə km gedir, çoxlu qollara bölünür ki, bu da şimşək adlanır.

Planetimizdə hər dəqiqədə 500-dən çox ildırım çaxır. İldırım çaxarkən radio, televizor, kompüter, mobil telefonlardan istifadə etmək doğru deyil.

Şimşəkdə olan güc

Şimşəyin bir dəfə çaxması zamanı ABŞ-dakı elektrik stansiyalarından daha çox elektrik hasil edilir!

Şimşək çaxması atmosferdəki elektrik boşalması nəticəsində leysan yağışda yaranan parlaq işıqdır. Bəs bu parlaq işıq nə zaman meydana gəlir? Şimşək atmosferin iki müxtəlif nöqtəsində, yəni həm buludla yer, həm də iki bulud arasında çaxa bilər. Həmçinin tək bulud daxilində elektik gərginliyinin artması nəticəsində də şimşək çaxması müşahidə olunur.

İldırım ən az iki şimşək çaxmasına bərabərdir. İlk elektrik boşalması zamanı buluddan yerə mənfi (-) yük ötürülür. O qədər də parlaq olmayan bu çaxma zamanı şimşəyin əsas xəttindən ətrafa yayıldığını görə bilərik. Bu ilk çaxma zamanı ildırımın düşəcəyi nöqtədən mənfi yük və yerdən buluda doğru müsbət yük ötürən bir axın əmələ gəlir. Bu hadisə yerdən 50 m yüksəklikdə baş verir. İki şimşəyin toqquşduğu yerdə buludla yer arasında qısa qapanma yaranır və nəticədə buluda tərəf axan çox parlaq elektrik cərəyanı yaranır. Bu elektrik axını zamanı buludla yer arasındakı potensial fərqi bir neçə milyon voltdan daha çox olur.

Bir dəfə şimşək çaxması zamanı yaranan enerji Amerikadakı bütün elektrik stansiyalarının istehsal etdiyi enerjidən daha çoxdur. Şimşək çaxanda əmələ gələn temperatur 29000 °C-ə yaxın olur. Lakin dəmiri əritmək üçün böyük sobalarda 1400-1500 °C temeraturdan istifadə olunur. Başqa nümunəyə baxsaq, günəşin səthindəki temperatur 5000 °C-ə yaxındır, yəni ildırımın tempraturu günəşin səthindəki tempraturdan təxminən 6 dəfə çoxdur. Həmçinin çaxma zamanı 10 milyon dənə 100 vattlıq lampanın yaydığı işıqdan daha çox işıq ətrafa yayılır. Məsələn, İstanbuldakı hər evdə tək lampa yansa, şimşəyin bir dəfə çaxması ətrafı daha çox işıqlandırar. Allah, Quranda şimşəyin bu möcüzəvi parıltısına belə diqqət çəkir:

"... Buludların şimşəyinin parıltısı az qalır ki, gözləri kor etsin." (Nur surəsi, 43)

İldırım yerə çox sürətlə, saatda 96.000 km sürətlə düşür. Şimşək toqquşma nöqtəsinə və ya yer səthinə 20 millisaniyədə çatır və geriyə, yəni buluda 70 mikrosaniyədə qayıdır. Beləliklə, şimşək cəmi yarım saniyə davam edir.

Yaranan göy gurultusunun səbəbi isə şimşəyin ətrafındakı temperaturun birdən-birə artmasıdır. Nəticədə hava səsdən daha sürətlə yayılmağa başlayır, amma bir neçə metr sonra güclü səs dalğası normal səs dalğasına çevrilir. Daha sonra səs dalğaları ətrafdakı mühitə uyğunlaşır. Məhz bir-birinin ardınca baş verən və çox böyük bir partlayış səsi şəklində üzə çıxan göy gurultusunun səbəbi də budur.

Şimşək çaxmasının bütün xüsusiyyətlərinə nəzər salsaq, bu hadisənin möcüzəvi şəkildə baş verdiyini başa düşərik. Çünki gözlə görülməyən (+) və (-) yüklü zərrəciklərin hesabına yaranan belə güclü göy gurultusu şimşək çaxmasının şüurlu olaraq yaradıldığını göstərir. Həmçinin bitkilər üçün faydalı olan azot molekullarının əmələ gəlməsi şimşək çaxmasının müəyyən bir hikmətlə yaradıldığını da sübut edir. (Harun Yəhya, Təbiətdəki Dizayn)

Allah şimşək çaxmasına Quranda xüsusi olaraq diqqət çəkmişdir. Quranda "Rəd" surəsinin mənası "göy gurultusu" deməkdir. Rəbbimiz bir ayədə həm qorxu, həm də ümid vermək üçün ildırımı insanlara göstərdiyini bildirmişdir. Həqiqətən də şimşəyin çaxması yağışların yağacağına işarə edir. Yağışlar isə ya əkinləri bollu-bərəkətli edir, ya da sel, daşqın, torpaq sürüşməsi kimi fəlakətlərə səbəb olur. Allah "Rum" surəsində belə bildirmişdir:

"Həm qorxu, həm də ümid vermək üçün ildırımı sizə göstərməsi, göydən su endirib yeri ölümündən sonra onunla diriltməsi də Onun dəlillərindəndir. Həqiqətən, bunda başa düşən adamlar üçün ibrətamiz dəlillər vardır." (Rum surəsi, 24)

Allah şimşəyin çaxması ilə yaranan göy gurultusunun Onu təsbeh etdiyini bildirmişdir. Həmçinin Rəbbimiz şimşəyin çaxması ilə inkar edənləri cəzalandırdığını insanlara belə xəbər vermişdir:

"Göy gurultusu həmd edərək Ona təriflər deyir. Mələklər də Onun qorxusundan (təriflər deyirlər). (Allah) ildırımlar göndərib istədiyini vurur. Onlar Allah barəsində mübahisə edirlər. Halbuki, O, şiddətli cəza verəndir." (Rə'dsurəsi, 13)

Şimşəyin çaxmasında bizlər üçün bir çox hikmətlər var. Bəlkə də bir çox insanın heç ətraflı düşünmədiyi, insanı ürpədən və ümid duyğuları hiss etdirən göy gurultusu Allah qorxusunun artmasına səbəb olur. Allah'ın diləməsi ilə müəyyən bir məqsədlər üçün yaradılan bu hadisələr ətrafında düşünməli və şükür etməliyik.

Gecə leysan yağışda səma birdən-birə işıqlanır və bir müddət sonra şiddətli səs-küy eşidilir. Bəs bu qədər işıq verən ehtişamlı şimşəklərin necə meydana gəldiyini bilirdinizmi və ya nə qədər işıq yaydıqlarını? Ya da neçə dərəcə selsi temperatur yaydıqlarını?…

Faktlar

  • Orta hesabla şimşəyin çaxması 3 aydan daha çox davam edərsə, 100 vattlıq bir lampanı yandıra bilər.
  • Bir şimşəyin çaxmasının yerlə təmas nöqtəsində temperatur 25.000 Cº olur. Sürəti isə 150.000 km/san-dir. Şimşəyin orta qalınlığı 2.5-5 sm-dir.
  • Şimşək yer üzünü örtən bitki örtüyünün həyatını davam etdirə bilməsi üçün əhəmiyyətli olan ozon molekullarını yaradır.
  • Orta hesabla şimşək çaxması 500000 amperlik elektrik gücü yaradır. Bir qaynaqçı poladı qaynaqla birləşdirmək üçün 250-400 amper cərəyan istifadə edir.
  • Şimşək saniyədə 150.000 km, yəni demək olar ki, yarı işıq sürəti ilə hərəkət edir və səsdən 100.000 dəfə sürətlidir.

Mənbə

  • Coğrafiya ensiklopediyası (I cild). Eminov Z.N./Səmədov Q.M.

Həmçinin bax

buludlu havada şimşək çaxmasının səbəbi

Avqust 02, 2021
şimşək, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, məqalə, ildırım, haqqındadır, təşkilat, üçün, ildırım, təşkilatı, səhifəsinə, baxın, ildırım, göy, gurultusu, şimşəkdən, ibarət, sə. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqale Ildirim haqqindadir Teskilat ucun Ildirim teskilati sehifesine baxin Ildirim goy gurultusu ve simsekden ibaret sema ile yer arasindaki elektrik bosalmasidir Ildirim ve simsek Simsek bir buludun bazasi ile yer arasinda iki bulud arasinda ve ya bir bulud icinde elektrik bosalarken yaranan qiriq xett formasindaki muveqqeti isiqdir Havada olan su buxari kondensasiya etdikde ve yuxari qalxan hava axini kondensasiya etmis hemin damcilarin icerisinden suretle kecdikde onlari parcalayir musbet ve menfi ionlara ayirir Hemin ionlar buludun muxtelif sahesine yigildiqda quvvetli elektrik saheleri emele gelir Bir buludun musbet ve ya menfi qutbu ile diger buludun menfi ve ya musbet qutbu ve ya yer arasinda gerginlik mueyyen hedde catanda havada desilme bas verir Bu zaman buludda olan menfi yukler yere yerde olan musbet yukler ise buluda teref axmaga baslayir Suretli axin zamani guclu parilti simsek gorunur ve gurultu sesi esidilir Gurultu havanin suretli genislenmesi ve partlayisi neticesinde bas verir Bosalmada cereyanin siddeti 500 min amper gerginlik ise 109 volt ola bilir Ildirimin isigi parlaq ve gozqamasdiran olur eyri xetlerle bir nece km gedir coxlu qollara bolunur ki bu da simsek adlanir Planetimizde her deqiqede 500 den cox ildirim caxir Ildirim caxarken radio televizor komputer mobil telefonlardan istifade etmek dogru deyil Mundericat 1 Simsekde olan guc 2 Faktlar 3 Menbe 4 Hemcinin baxSimsekde olan guc RedakteSimseyin bir defe caxmasi zamani ABS daki elektrik stansiyalarindan daha cox elektrik hasil edilir Simsek caxmasi atmosferdeki elektrik bosalmasi neticesinde leysan yagisda yaranan parlaq isiqdir Bes bu parlaq isiq ne zaman meydana gelir Simsek atmosferin iki muxtelif noqtesinde yeni hem buludla yer hem de iki bulud arasinda caxa biler Hemcinin tek bulud daxilinde elektik gerginliyinin artmasi neticesinde de simsek caxmasi musahide olunur Ildirim en az iki simsek caxmasina beraberdir Ilk elektrik bosalmasi zamani buluddan yere menfi yuk oturulur O qeder de parlaq olmayan bu caxma zamani simseyin esas xettinden etrafa yayildigini gore bilerik Bu ilk caxma zamani ildirimin duseceyi noqteden menfi yuk ve yerden buluda dogru musbet yuk oturen bir axin emele gelir Bu hadise yerden 50 m yukseklikde bas verir Iki simseyin toqqusdugu yerde buludla yer arasinda qisa qapanma yaranir ve neticede buluda teref axan cox parlaq elektrik cereyani yaranir Bu elektrik axini zamani buludla yer arasindaki potensial ferqi bir nece milyon voltdan daha cox olur Bir defe simsek caxmasi zamani yaranan enerji Amerikadaki butun elektrik stansiyalarinin istehsal etdiyi enerjiden daha coxdur Simsek caxanda emele gelen temperatur 29000 C e yaxin olur Lakin demiri eritmek ucun boyuk sobalarda 1400 1500 C temeraturdan istifade olunur Basqa numuneye baxsaq gunesin sethindeki temperatur 5000 C e yaxindir yeni ildirimin tempraturu gunesin sethindeki tempraturdan texminen 6 defe coxdur Hemcinin caxma zamani 10 milyon dene 100 vattliq lampanin yaydigi isiqdan daha cox isiq etrafa yayilir Meselen Istanbuldaki her evde tek lampa yansa simseyin bir defe caxmasi etrafi daha cox isiqlandirar Allah Quranda simseyin bu mocuzevi pariltisina bele diqqet cekir Buludlarin simseyinin pariltisi az qalir ki gozleri kor etsin Nur suresi 43 Ildirim yere cox suretle saatda 96 000 km suretle dusur Simsek toqqusma noqtesine ve ya yer sethine 20 millisaniyede catir ve geriye yeni buluda 70 mikrosaniyede qayidir Belelikle simsek cemi yarim saniye davam edir Yaranan goy gurultusunun sebebi ise simseyin etrafindaki temperaturun birden bire artmasidir Neticede hava sesden daha suretle yayilmaga baslayir amma bir nece metr sonra guclu ses dalgasi normal ses dalgasina cevrilir Daha sonra ses dalgalari etrafdaki muhite uygunlasir Mehz bir birinin ardinca bas veren ve cox boyuk bir partlayis sesi seklinde uze cixan goy gurultusunun sebebi de budur Simsek caxmasinin butun xususiyyetlerine nezer salsaq bu hadisenin mocuzevi sekilde bas verdiyini basa duserik Cunki gozle gorulmeyen ve yuklu zerreciklerin hesabina yaranan bele guclu goy gurultusu simsek caxmasinin suurlu olaraq yaradildigini gosterir Hemcinin bitkiler ucun faydali olan azot molekullarinin emele gelmesi simsek caxmasinin mueyyen bir hikmetle yaradildigini da subut edir Harun Yehya Tebietdeki Dizayn Allah simsek caxmasina Quranda xususi olaraq diqqet cekmisdir Quranda Red suresinin menasi goy gurultusu demekdir Rebbimiz bir ayede hem qorxu hem de umid vermek ucun ildirimi insanlara gosterdiyini bildirmisdir Heqiqeten de simseyin caxmasi yagislarin yagacagina isare edir Yagislar ise ya ekinleri bollu bereketli edir ya da sel dasqin torpaq surusmesi kimi felaketlere sebeb olur Allah Rum suresinde bele bildirmisdir Hem qorxu hem de umid vermek ucun ildirimi size gostermesi goyden su endirib yeri olumunden sonra onunla diriltmesi de Onun delillerindendir Heqiqeten bunda basa dusen adamlar ucun ibretamiz deliller vardir Rum suresi 24 Allah simseyin caxmasi ile yaranan goy gurultusunun Onu tesbeh etdiyini bildirmisdir Hemcinin Rebbimiz simseyin caxmasi ile inkar edenleri cezalandirdigini insanlara bele xeber vermisdir Goy gurultusu hemd ederek Ona terifler deyir Melekler de Onun qorxusundan terifler deyirler Allah ildirimlar gonderib istediyini vurur Onlar Allah baresinde mubahise edirler Halbuki O siddetli ceza verendir Re dsuresi 13 Simseyin caxmasinda bizler ucun bir cox hikmetler var Belke de bir cox insanin hec etrafli dusunmediyi insani urpeden ve umid duygulari hiss etdiren goy gurultusu Allah qorxusunun artmasina sebeb olur Allah in dilemesi ile mueyyen bir meqsedler ucun yaradilan bu hadiseler etrafinda dusunmeli ve sukur etmeliyik Gece leysan yagisda sema birden bire isiqlanir ve bir muddet sonra siddetli ses kuy esidilir Bes bu qeder isiq veren ehtisamli simseklerin nece meydana geldiyini bilirdinizmi ve ya ne qeder isiq yaydiqlarini Ya da nece derece selsi temperatur yaydiqlarini Faktlar RedakteOrta hesabla simseyin caxmasi 3 aydan daha cox davam ederse 100 vattliq bir lampani yandira biler Bir simseyin caxmasinin yerle temas noqtesinde temperatur 25 000 Cº olur Sureti ise 150 000 km san dir Simseyin orta qalinligi 2 5 5 sm dir Simsek yer uzunu orten bitki ortuyunun heyatini davam etdire bilmesi ucun ehemiyyetli olan ozon molekullarini yaradir Orta hesabla simsek caxmasi 500000 amperlik elektrik gucu yaradir Bir qaynaqci poladi qaynaqla birlesdirmek ucun 250 400 amper cereyan istifade edir Simsek saniyede 150 000 km yeni demek olar ki yari isiq sureti ile hereket edir ve sesden 100 000 defe suretlidir Menbe RedakteCografiya ensiklopediyasi I cild Eminov Z N Semedov Q M Hemcinin bax Redaktebuludlu havada simsek caxmasinin sebebiMenbe https az wikipedia org w index php title Simsek amp oldid 5199595, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.