Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Spevsippus (yun. Σπεὐσιππος, m. ö. 409 – 339) — qədim yunan filosofu, Platonun öyrəncisi ondan sonra Akademiyanın rəhbəri (skolarxı). Müxtəlif sahələr üzrə çoxlu əsərlərin müəllifi kimi tanınırdı. Ancaq, həmin əsərlər bizim zamanımıza çatmamışdır.
| Spevsippus | |
|---|---|
| Σπεὐσιππος | |
 | |
| Doğum tarixi | e.ə. 407 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | e.ə. 339 |
| Vətəndaşlığı | |
| Dövr | Ellinizm |
| İstiqaməti | Platonizm |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəlsəfəsi
Spevsippus Platonun ontoloji təlimində də əsaslı dəyişikliklər etmiş, onun ideyalarını rəqəmlərdə təsəvvür etmişdir. Bununla da o, ideyaları inkar edirdi. Aristotel yazırdı ki, Platondan fərqli olaraq Speusippus şeylərin gözəlliyini onların başlanğıclarında görmürdü, çünki bu gözəlliklər onların özlərində müşahidə olunur.
Bütün rəqəmlərin başlanğıcı hər şeydən üstün olan Vahiddir. Platon fəlsəfəsində Vahid həm tanrı, həm də ərdəm kimi başa düşülürdü. Ancaq, Speusippusda o tam mənada nə tanrı, nə də ərdəmdir. Vahiddən başqa şeylərlə əlaqələndirilən rəqəmlər başlayır. Tanrını isə Speusippus Platonun Demuirqosunda görürdü, onu Əqllə eyniləşdirirdi.
Vahiddən fərqli olaraq maddi aləmdə hər şey çoxluqdadır. Vahidlə çoxluğun ahəngi rəqəmlərdə əks olunur. Bunlar da Platonun ideyalarıdır. Rəqəmlər maddi təzahürlərdən və şeylərdən fərqli və transsendentaldır. Speusippusun rəqəmlər mistikası onu pifaqorçulara yaxınlaşdırırdı. Həmçinin, Platondan fərqli olaraq Speusippus hesab edirdi ki, duyğular vasitəsilə həqiqi biliyi əldə etmək mümkündür.
Spevsippus Platon təlimində düşüncə və duyğu arasında ziddiyyəti ortadan qaldırmaq istəmişdir. Onun fikrincə bəzi şeyləri duyğularla, başqalarını isə düşüncə ilə qavramaq mümkündür. Düşüncə ilə qavranılan şeylərin meyarı "elmi düşüncədir" (yun. επιστημονικόν). Duyğularla qavranılanların meyarı isə "elmi hissdir" (yun. αισθησις). Speusippus güman edirdi ki, "elmi hiss" həqiqətin açılmasında düşüncə ilə birlikdə fəaliyyət göstərir. Duyğu orqanları məşq vasitəsilə şeylərin arasındakı fərqi səhvsiz təyin edir. Məsələn, musiqiçi musiqidə ahəngi və ahəngsizliyi təbiətin vergisinə görə deyil, nəzəriyyəni öyrənib bilməsinə görə təyin edə bilir.
Beləliklə, güman etmək olar ki, Speusippusa görə belə bir duyğularla duyulan gerçəklik vardır ki, onu "elmi hissi idrakla" dərk etmək olar. Bu gerçəklikdən başqa heç nə yoxdur. Ancaq, onun hər bir hissəciyi özünəməxsus şəkildə müəyyən bir riyazi qurumla bağlıdır.
Mənbə
Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 198-199. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 198-199. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- John Dillon: The Heirs of Plato. A Study of the Old Academy (347–274 BC). Clarendon Press, Oxford 2003.
- Debra Nails: The People of Plato. A prosopography of Plato and other Socratics, Indianapolis 2002.
- Мочалова И. Н. Философия ранней академии. СПб.,2007.-144 с.
Xarici bağlantılar
- Dancy, Russell. "Speusippus". Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- Jackson, Henry (1911). "Speusippus". Encyclopædia Britannica (11th ed.).
Həmçinin bax
İstinadlar
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. : Georg Bell & Sons, 1915, p. 153.
- Aristotle. Metaphysics / Translated by T. Taylor. : Printed for the author by Davis, Wilks, and Taylor, 1801, p. 152.
- Aristotle. Metaphysics / Translated by T. Taylor. : Printed for the author by Davis, Wilks, and Taylor, 1801, p. 182.
- Aristotle. Metaphysics / Translated by T. Taylor. : Printed for the author by Davis, Wilks, and Taylor, 1801, pp. 152–153.
- Две книги против логиков // / Перевод А. Ф. Лосева. Том 1. M: Мысль, 1976, s. 90.
- Лосев А. Ф. История античной эстетики. Т 3. 2017-08-19 at the Wayback Machine: ACT; Харьков: Фолио, 2000, s. 439–445.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Spevsippus yun Speὐsippos m o 409 339 qedim yunan filosofu Platonun oyrencisi ondan sonra Akademiyanin rehberi skolarxi Muxtelif saheler uzre coxlu eserlerin muellifi kimi taninirdi Ancaq hemin eserler bizim zamanimiza catmamisdir SpevsippusSpeὐsipposDogum tarixi e e 407Dogum yeri Qedim AfinaVefat tarixi e e 339Vetendasligi Qedim AfinaDovr EllinizmIstiqameti Platonizm Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitFelsefesiSpevsippus Platonun ontoloji teliminde de esasli deyisiklikler etmis onun ideyalarini reqemlerde tesevvur etmisdir Bununla da o ideyalari inkar edirdi Aristotel yazirdi ki Platondan ferqli olaraq Speusippus seylerin gozelliyini onlarin baslangiclarinda gormurdu cunki bu gozellikler onlarin ozlerinde musahide olunur Butun reqemlerin baslangici her seyden ustun olan Vahiddir Platon felsefesinde Vahid hem tanri hem de erdem kimi basa dusulurdu Ancaq Speusippusda o tam menada ne tanri ne de erdemdir Vahidden basqa seylerle elaqelendirilen reqemler baslayir Tanrini ise Speusippus Platonun Demuirqosunda gorurdu onu Eqlle eynilesdirirdi Vahidden ferqli olaraq maddi alemde her sey coxluqdadir Vahidle coxlugun ahengi reqemlerde eks olunur Bunlar da Platonun ideyalaridir Reqemler maddi tezahurlerden ve seylerden ferqli ve transsendentaldir Speusippusun reqemler mistikasi onu pifaqorculara yaxinlasdirirdi Hemcinin Platondan ferqli olaraq Speusippus hesab edirdi ki duygular vasitesile heqiqi biliyi elde etmek mumkundur Spevsippus Platon teliminde dusunce ve duygu arasinda ziddiyyeti ortadan qaldirmaq istemisdir Onun fikrince bezi seyleri duygularla basqalarini ise dusunce ile qavramaq mumkundur Dusunce ile qavranilan seylerin meyari elmi dusuncedir yun episthmonikon Duygularla qavranilanlarin meyari ise elmi hissdir yun ais8hsis Speusippus guman edirdi ki elmi hiss heqiqetin acilmasinda dusunce ile birlikde fealiyyet gosterir Duygu orqanlari mesq vasitesile seylerin arasindaki ferqi sehvsiz teyin edir Meselen musiqici musiqide ahengi ve ahengsizliyi tebietin vergisine gore deyil nezeriyyeni oyrenib bilmesine gore teyin ede bilir Belelikle guman etmek olar ki Speusippusa gore bele bir duygularla duyulan gerceklik vardir ki onu elmi hissi idrakla derk etmek olar Bu gerceklikden basqa hec ne yoxdur Ancaq onun her bir hisseciyi ozunemexsus sekilde mueyyen bir riyazi qurumla baglidir MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 198 199 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 198 199 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 John Dillon The Heirs of Plato A Study of the Old Academy 347 274 BC Clarendon Press Oxford 2003 Debra Nails The People of Plato A prosopography of Plato and other Socratics Indianapolis 2002 Mochalova I N Filosofiya rannej akademii SPb 2007 144 s Xarici baglantilarDancy Russell Speusippus Stanford Encyclopedia of Philosophy Jackson Henry 1911 Speusippus Encyclopaedia Britannica 11th ed Hemcinin baxPlaton AkademiyasiIstinadlarDiogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge Georg Bell amp Sons 1915 p 153 Aristotle Metaphysics Translated by T Taylor Printed for the author by Davis Wilks and Taylor 1801 p 152 Aristotle Metaphysics Translated by T Taylor Printed for the author by Davis Wilks and Taylor 1801 p 182 Aristotle Metaphysics Translated by T Taylor Printed for the author by Davis Wilks and Taylor 1801 pp 152 153 Dve knigi protiv logikov Perevod A F Loseva Tom 1 M Mysl 1976 s 90 Losev A F Istoriya antichnoj estetiki T 3 2017 08 19 at the Wayback Machine ACT Harkov Folio 2000 s 439 445