Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Kiniklər, siniklər (yun. κῠνικοί – it, lat. cynici) — ən tanınmış sokratçı məktəbinin ardıcılları olmuşdurlar.
Təlimləri
Kiniklərin fikrincə müdriklik nəzəri biliklər deyil, xeyrin nə olduğunun dərk edilməsidir. Həqiqi xeyir hər bir şəxsə ayrı-ayrılıqda aid edilə bilər. Ərdəmli (insanın müsbət keyfiyyətlərinin toplusu, xeyrə yönəlməsi və o xeyrin həyata keçirilməsidir) həyatın məqsədi bir məqamdır, yəni məmnunluq halıdır. Bu hala çatmağın şərti hər bir asılılıqdan (o cümlədən ailədən, əmlakdan) azad olmaqdır. Ona görə də kiniklər abidliyi, sadə həyat yaşamağı təbliğ etmişdirlər. Hətta onlardan bəziləri bir çox ehtiyac və tələbatlarını inkar edib onları rədd edirdilər. Onlar adətlərə və dini ayinlərə istehza ilə yanaşırdılar. Kiniklər çox vaxt ictimai əxlaqa və qaydalara qarşı olduqlarını açıq olaraq sərgiləyirdilər. Buna da sinizm (kinizm) deyilir.
Kiniklər bütövlükdə dərin fəlsəfi təlimlər ortaya qoymamışdılar. Kinizm daha çox bir həyat tərzi idi. Onlar abidliyi, yoxsulluğu və cəmiyyətdən ayrılaraq xüsusi bir həyatın sürülməsini təbliğ edirdilər. Onların fikrincə həyatın məqsədi azadlığa nail olmaqdır ki, bunu da cəmiyyətdə yaşayaraq əldə etmək mümkün deyildir.
Kiniklərin daimi yaşayış yeri olmamışdır. Onlar təkliyə çəkilərək fərdi həyat sürür, köhnəlmiş libaslar geyinib gəzir, dilənçiliklə məşğul olurdular. Yoxsulluq kiniklər üçün vacib şərtlərdən biri idi.
Daha sonra kiniklər heç bir avtoritetləri tanımır, başqa ideyaları və fəlsəfi məktəbləri inkar edir, beləliklə öz həyat tərzlərini istənilən vasitələrlə olsa belə müdafiə edirdilər. Onlar üçün vətənə bağlılıq anlayışı olmamışdır, hər bir cəmiyyətdə öz qanunları ilə yaşaya bilərdilər. Kosmopolitizm adlanan bu dünyagörüşün əsasını onlar qoymuşdur. Həmçinin onlar mübahisələrdə rəqiblərinə qarşı dözümsüzlük sərgiləyirdilər.
Kiniklərin yolunu sonralar Xristian abidləri və müsəlman dərvişləri davam etdirmişdirlər. Müasir dövrdə inkişaf etmiş ölkələrdə bu kimi baxışlar metallistlər, hippilər, anarxistlər kimi qruplarda və təlimlərdə özünü göstərməkdədir.
Əsas nümayəndələri
Başqa nümayəndələr
Bion Boristenes
Bion Boristenes (Βίων ὁ Βορυσθενίτης; m. ö. 325 – 250), öncə bir neçə fəlsəfi məktəblərin ardıcılı olmuş, ancaq sonra kinik olaraq əyninə xirqə, əlinə əsa alaraq gəzən abid həyatını yaşamışdır. Bion sadə xalq kütlələri arasında fəlsəfi fikirləri ədəbi üslub vasitəsilə yayırdı. Bunun üçün o parodiya, istehza, ironiya, sarkazm və kinayədən istifadə edirdi. Beləliklə, başqa kiniklər kimi Bion “diatriba” adlanan ədəbi janrının yaradıcılarından biri olmuşdur. Bu janrda ciddi və dərin mövzular sadə xalq dilində anlaşıqlı olaraq təqdim edilir; həmçinin, burada müqayisələrdən, əsatirlərdən, xalq deyimlərindən, istehzadan, bayağı xalq sözləri və zarafatlarından da geniş istifadə edilirdi. Bion öz diatribalarında insanların nöqsanlarını, varlanmaq istəklərini və ağılsızlıqlarını tənqid etmiş; tanrıları və onlara yönələn duaların əhəmiyyətini inkar etmişdir.
Kerkidas
Filosof Kerkidasın (yun. Κέρκιδᾰς) da Misirdə tapılan və “meliambalar” adlanan poetik üslubu diatribalara çox yaxın idi. Kerkidas aristokratlardan idi, ona görə də başqa kinik filosoflarından fərqli olaraq daha da mötədil mövqedə durmuşdur. Meliambalarda Kerkidas təvazökarlığın və sadəliyin carçısı kimi çıxış etmiş, var-dövlətə nifrət hissləri aşılamış, insanları ədalətə və yüksək əxlaqa çağırmışdır. Ona görə də sonralar bəzi Xristian ataları onu hörmətlə yad edirdilər.
Krates və Hipparxia
Kinik məktəbinin daha bir tanınmış nümayəndəsi Diogenesin öyrəncisi Krates (yun. Κράτης) və onun həyat yoldaşı Hipparxia (yun. Ἱππαρχία) olmuşdur. Məlumdur ki, onlar da abid həyatı sürmüşdürlər. Onların ikisi də varlı ailədən olduqlarına baxmayaraq hər şeydən imtina etmiş, abid həyatı yaşamışdırlar. Onlar hesab edirdilər ki, zənginliyi və şöhrəti dəyər kimi qəbul etmək olmaz. Çünki, müdrik insan üçün bütün bunlar şərdən başqa bir şey deyildir. Krates və Hipparxia cəmiyyətdə hökm sürən ictimai əxlaq qaydalarına istehza ilə yanaşır, imkan olduqda onları hamının gözü önündə kobudcasına pozurdular.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 100-105. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 100-105. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915.
- Gilbert Leung. A Critical History of Cosmopolitanism // Law, Culture and the Humanities 2009.
- Асмус В.Ф. Античная философия. М.: Высшая школа, 1976.
- Маковельский А. О. История логики, М.: Кучково поле, 2004.
- Нахов И. М., Киническая литература, М., «», 1981.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Киники // Философский энциклопедический словарь[ölü keçid]. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983.
- Gilbert Leung. A Critical History of Cosmopolitanism[ölü keçid] // Law, Culture and the Humanities 2009, s. 371.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 174
- Нахов И. М. Киническая литература. 2021-10-27 at the Wayback Machine М.: Наука, 1981, s. 94.
- Diogenes Laertius. / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, pp. 251, 254-255.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kinikler sinikler yun kῠnikoi it lat cynici en taninmis sokratci mektebinin ardicillari olmusdurlar Antik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitTelimleriKiniklerin fikrince mudriklik nezeri bilikler deyil xeyrin ne oldugunun derk edilmesidir Heqiqi xeyir her bir sexse ayri ayriliqda aid edile biler Erdemli insanin musbet keyfiyyetlerinin toplusu xeyre yonelmesi ve o xeyrin heyata kecirilmesidir heyatin meqsedi bir meqamdir yeni memnunluq halidir Bu hala catmagin serti her bir asililiqdan o cumleden aileden emlakdan azad olmaqdir Ona gore de kinikler abidliyi sade heyat yasamagi teblig etmisdirler Hetta onlardan bezileri bir cox ehtiyac ve telebatlarini inkar edib onlari redd edirdiler Onlar adetlere ve dini ayinlere istehza ile yanasirdilar Kinikler cox vaxt ictimai exlaqa ve qaydalara qarsi olduqlarini aciq olaraq sergileyirdiler Buna da sinizm kinizm deyilir Kinikler butovlukde derin felsefi telimler ortaya qoymamisdilar Kinizm daha cox bir heyat terzi idi Onlar abidliyi yoxsullugu ve cemiyyetden ayrilaraq xususi bir heyatin surulmesini teblig edirdiler Onlarin fikrince heyatin meqsedi azadliga nail olmaqdir ki bunu da cemiyyetde yasayaraq elde etmek mumkun deyildir Kiniklerin daimi yasayis yeri olmamisdir Onlar tekliye cekilerek ferdi heyat surur kohnelmis libaslar geyinib gezir dilencilikle mesgul olurdular Yoxsulluq kinikler ucun vacib sertlerden biri idi Daha sonra kinikler hec bir avtoritetleri tanimir basqa ideyalari ve felsefi mektebleri inkar edir belelikle oz heyat terzlerini istenilen vasitelerle olsa bele mudafie edirdiler Onlar ucun vetene bagliliq anlayisi olmamisdir her bir cemiyyetde oz qanunlari ile yasaya bilerdiler Kosmopolitizm adlanan bu dunyagorusun esasini onlar qoymusdur Hemcinin onlar mubahiselerde reqiblerine qarsi dozumsuzluk sergileyirdiler Kiniklerin yolunu sonralar Xristian abidleri ve muselman dervisleri davam etdirmisdirler Muasir dovrde inkisaf etmis olkelerde bu kimi baxislar metallistler hippiler anarxistler kimi qruplarda ve telimlerde ozunu gostermekdedir Esas numayendeleri Antisfen DiogenBasqa numayendeler Bion Boristenes Bion Boristenes Biwn ὁ Borys8eniths m o 325 250 once bir nece felsefi mekteblerin ardicili olmus ancaq sonra kinik olaraq eynine xirqe eline esa alaraq gezen abid heyatini yasamisdir Bion sade xalq kutleleri arasinda felsefi fikirleri edebi uslub vasitesile yayirdi Bunun ucun o parodiya istehza ironiya sarkazm ve kinayeden istifade edirdi Belelikle basqa kinikler kimi Bion diatriba adlanan edebi janrinin yaradicilarindan biri olmusdur Bu janrda ciddi ve derin movzular sade xalq dilinde anlasiqli olaraq teqdim edilir hemcinin burada muqayiselerden esatirlerden xalq deyimlerinden istehzadan bayagi xalq sozleri ve zarafatlarindan da genis istifade edilirdi Bion oz diatribalarinda insanlarin noqsanlarini varlanmaq isteklerini ve agilsizliqlarini tenqid etmis tanrilari ve onlara yonelen dualarin ehemiyyetini inkar etmisdir Kerkidas Filosof Kerkidasin yun Kerkidᾰs da Misirde tapilan ve meliambalar adlanan poetik uslubu diatribalara cox yaxin idi Kerkidas aristokratlardan idi ona gore de basqa kinik filosoflarindan ferqli olaraq daha da motedil movqede durmusdur Meliambalarda Kerkidas tevazokarligin ve sadeliyin carcisi kimi cixis etmis var dovlete nifret hissleri asilamis insanlari edalete ve yuksek exlaqa cagirmisdir Ona gore de sonralar bezi Xristian atalari onu hormetle yad edirdiler Krates ve Hipparxia Kinik mektebinin daha bir taninmis numayendesi Diogenesin oyrencisi Krates yun Kraths ve onun heyat yoldasi Hipparxia yun Ἱpparxia olmusdur Melumdur ki onlar da abid heyati surmusdurler Onlarin ikisi de varli aileden olduqlarina baxmayaraq her seyden imtina etmis abid heyati yasamisdirlar Onlar hesab edirdiler ki zenginliyi ve sohreti deyer kimi qebul etmek olmaz Cunki mudrik insan ucun butun bunlar serden basqa bir sey deyildir Krates ve Hipparxia cemiyyetde hokm suren ictimai exlaq qaydalarina istehza ile yanasir imkan olduqda onlari haminin gozu onunde kobudcasina pozurdular MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 100 105 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 100 105 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 Gilbert Leung A Critical History of Cosmopolitanism Law Culture and the Humanities 2009 Asmus V F Antichnaya filosofiya M Vysshaya shkola 1976 Makovelskij A O Istoriya logiki M Kuchkovo pole 2004 Nahov I M Kinicheskaya literatura M 1981 Hemcinin baxSokratci mektebler SinizmIstinadlarKiniki Filosofskij enciklopedicheskij slovar olu kecid M Sovetskaya enciklopediya Gl redakciya L F Ilichyov P N Fedoseev S M Kovalyov V G Panov 1983 Gilbert Leung A Critical History of Cosmopolitanism olu kecid Law Culture and the Humanities 2009 s 371 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 p 174 Nahov I M Kinicheskaya literatura 2021 10 27 at the Wayback Machine M Nauka 1981 s 94 Diogenes Laertius Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 pp 251 254 255