Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kalkedonlu Ksenokrates (yun. Ξενοκράτης,E.ə. 395 – E.ə. 314) — qədim yunan filosofu, Platonun öyrəncisi, Spevsippusdan sonra Akademiyaya başçılıq etmişdir.
| Ksenokrates | |
|---|---|
| Ξενοκράτης | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | e.ə. 314 |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Dövr | Ellinizm |
| İstiqaməti | Platonizm |
| Əsas maraqları | fəlsəfə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəlsəfəsi
Ksenokrates, fəlsəfəni sistemləşdirmiş, onu üç hissəyə bölmüşdür:
- Dialektika (idrak nəzəriyyəsi və məntiqlə birlikdə);
- Fizika;
- Etika.
Onun fikrincə üç növ ilk varlıq və ya başlanğıc (substansiya) vardır: ağılla dərk edilən, hissi və onların üzərində qurulmuş mürəkkəb. Ağılla dərk edilən göy qatından yüksəklərdə olanların, hissi yerin və göyaltı sahələrin, mürəkkəb isə göyün özünün substansiyasıdır. Buna görə də ağılla dərk ediləni elmin, hissi substansiyanı duyğuların vasitəsilə qavramaq olar. Mürəkkəb substansiya isə rəylə dərk edilə bilər. Elm vasitəsilə qavranılarlar dayanıqlı və həqiqi olur. Duyğularla qavranılanlar da həqiqi olur, ancaq dərəcəsi elmlə qavranılarlar qədər olmur. Mürəkkəbdə isə həqiqət və yanlışlıq vardır. Çünki, hər bir rəydə həm həqiqət, həm də yanlışlıq mövcuddur.
Dünyanın əsasında Vahid və Diada (İkilik) durur. Vahidi Ksenokrates yunanların baş tanrısı Zeusla eyniləşdirib "Ata" adlandırırdı. Vahid həm də dünya Əqlidir. Diadanı isə o, "tanrıların anası" adlandırırdı və onu dünya "Ruhu" ilə eyniləşdirirdi.
Ksenokratesə görə dünya Ruhu rəqəmlər (ideyalar) və dəyişikliklərə məruz qalan maddi dünya arasında bir keçid mərhələsidir. Beləliklə o, Vahid başlanğıc və dünya Əqli anlayışlarına dünya Ruhu anlayışını da əlavə etmişdir. Bu fikir sonralar yeni-platonçular tərəfindən daha da inkişaf etdirilmişdir.
Ksenokratesə görə dünyanı ilahi qüvvələr bürüyüb və onlar dünya Ruhunda təcəssüm olunur. O kamildir, ancaq tədricən maddi aləmin təsiri ilə kamilliyini itirir. Ksenokrates göyü, ulduzları, hətta ünsürləri tanrılaşdırırdı. Onun təlimində ilk ünsürlər beşdir: efir, od, hava, su və yer.
Ksenokrates demonların varlığına da inanırdı. Onların yeri insanlarla tanrıların arasındadır, vəzifəsi isə onların arasında rabitə yaratmaqdır. Şərin mövcudluğu da demonlarla əlaqəlidir.
Ksenokratesə görə insan həyatının məqsədi ruhun düyğular aləmindən azad olunmasındadır. Müdriklik isə özünü təkcə nəzəriyyədə deyil, həm də praktik həyatda göstərməlidir.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 200-201. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 200-201. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Диллон Дж. Наследники Платона: Исследование истории Древней Академии (347–274 гг. до н. э.). Пер. с англ. Е. В. Афонасина. СПб., 2005. С.108–181.
- Мочалова И. Н. Ксенократ Халкедонский как интерпретатор диалогов Платона // Универсум платоновской мысли: Вопросы познания. Процедуры правильного мышления. Докса и ноэсис. СПб., 1997. С.86–94.
- Мочалова И. Н. Философия ранней Академии. СПб., 2007.
- Мочалова И. Н. От Ксенократа к Аристотелю: формирование физики как теоретической науки в Академии Платона // Вестник Ленинградского государственного университета имени А. С. Пушкина. СПб., 2012. — № 3. Том 2. Философия. — С. 19–30. — ISSN 1818–6653.
Xarici bağlantılar
- Dancy, Russell. "Xenocrates". Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- University of St Andrews, Scotland, Biography of Xenocrates
Həmçinin bax
İstinadlar
- Две книги против логиков // / Перевод А. Ф. Лосева. Том 1.: Мысль, 1976, s. 90.
- О рождении души по Тимею // Плутарх. Сочинения 2022-04-03 at the Wayback Machine / Перевод Т. Г. Сидаша. СПб.: Санкт-Петербургский университет, 2008, s. 55–56.
- Marcus Tullius Cicero. / Translated by F. Brooks. London: Methuen, 1896, p. 47.
- Асмус В.Ф. Античная философия 2020-06-26 at the Wayback Machine. М.: Высшая школа, 1976, s. 259.
- Лосев А. Ф. История античной эстетики 2017-08-19 at the Wayback Machine. Т. 3. М.: ACT; Харьков: Фолио, 2000, s. 445–456.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kalkedonlu Ksenokrates yun 3enokraths E e 395 E e 314 qedim yunan filosofu Platonun oyrencisi Spevsippusdan sonra Akademiyaya basciliq etmisdir Ksenokrates3enokrathsDogum tarixiVefat tarixi e e 314Vefat yeri AfinaVetendasligi Qedim AfinaDovr EllinizmIstiqameti PlatonizmEsas maraqlari felsefe Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitFelsefesiKsenokrates felsefeni sistemlesdirmis onu uc hisseye bolmusdur Dialektika idrak nezeriyyesi ve mentiqle birlikde Fizika Etika Onun fikrince uc nov ilk varliq ve ya baslangic substansiya vardir agilla derk edilen hissi ve onlarin uzerinde qurulmus murekkeb Agilla derk edilen goy qatindan yukseklerde olanlarin hissi yerin ve goyalti sahelerin murekkeb ise goyun ozunun substansiyasidir Buna gore de agilla derk edileni elmin hissi substansiyani duygularin vasitesile qavramaq olar Murekkeb substansiya ise reyle derk edile biler Elm vasitesile qavranilarlar dayaniqli ve heqiqi olur Duygularla qavranilanlar da heqiqi olur ancaq derecesi elmle qavranilarlar qeder olmur Murekkebde ise heqiqet ve yanlisliq vardir Cunki her bir reyde hem heqiqet hem de yanlisliq movcuddur Dunyanin esasinda Vahid ve Diada Ikilik durur Vahidi Ksenokrates yunanlarin bas tanrisi Zeusla eynilesdirib Ata adlandirirdi Vahid hem de dunya Eqlidir Diadani ise o tanrilarin anasi adlandirirdi ve onu dunya Ruhu ile eynilesdirirdi Ksenokratese gore dunya Ruhu reqemler ideyalar ve deyisikliklere meruz qalan maddi dunya arasinda bir kecid merhelesidir Belelikle o Vahid baslangic ve dunya Eqli anlayislarina dunya Ruhu anlayisini da elave etmisdir Bu fikir sonralar yeni platoncular terefinden daha da inkisaf etdirilmisdir Ksenokratese gore dunyani ilahi quvveler buruyub ve onlar dunya Ruhunda tecessum olunur O kamildir ancaq tedricen maddi alemin tesiri ile kamilliyini itirir Ksenokrates goyu ulduzlari hetta unsurleri tanrilasdirirdi Onun teliminde ilk unsurler besdir efir od hava su ve yer Ksenokrates demonlarin varligina da inanirdi Onlarin yeri insanlarla tanrilarin arasindadir vezifesi ise onlarin arasinda rabite yaratmaqdir Serin movcudlugu da demonlarla elaqelidir Ksenokratese gore insan heyatinin meqsedi ruhun duygular aleminden azad olunmasindadir Mudriklik ise ozunu tekce nezeriyyede deyil hem de praktik heyatda gostermelidir MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 200 201 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 200 201 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Dillon Dzh Nasledniki Platona Issledovanie istorii Drevnej Akademii 347 274 gg do n e Per s angl E V Afonasina SPb 2005 S 108 181 Mochalova I N Ksenokrat Halkedonskij kak interpretator dialogov Platona Universum platonovskoj mysli Voprosy poznaniya Procedury pravilnogo myshleniya Doksa i noesis SPb 1997 S 86 94 Mochalova I N Filosofiya rannej Akademii SPb 2007 Mochalova I N Ot Ksenokrata k Aristotelyu formirovanie fiziki kak teoreticheskoj nauki v Akademii Platona Vestnik Leningradskogo gosudarstvennogo universiteta imeni A S Pushkina SPb 2012 3 Tom 2 Filosofiya S 19 30 ISSN 1818 6653 Xarici baglantilarDancy Russell Xenocrates Stanford Encyclopedia of Philosophy University of St Andrews Scotland Biography of XenocratesHemcinin baxPlaton AkademiyasiIstinadlarDve knigi protiv logikov Perevod A F Loseva Tom 1 Mysl 1976 s 90 O rozhdenii dushi po Timeyu Plutarh Sochineniya 2022 04 03 at the Wayback Machine Perevod T G Sidasha SPb Sankt Peterburgskij universitet 2008 s 55 56 Marcus Tullius Cicero Translated by F Brooks London Methuen 1896 p 47 Asmus V F Antichnaya filosofiya 2020 06 26 at the Wayback Machine M Vysshaya shkola 1976 s 259 Losev A F Istoriya antichnoj estetiki 2017 08 19 at the Wayback Machine T 3 M ACT Harkov Folio 2000 s 445 456