Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Tirli Maksim (Μάξιμος Τύριος, lat. Cassius Maximus Tyrius; II yüzillik) — antik filosof, orta platonizmin nümayəndəsi. O, Romada istedadlı natiq kimi tanınmışdır.
| Maksim Tirli | |
|---|---|
| Doğum tarixi | II əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | II əsr |
| Fəaliyyəti | filosof, orator |
Əsərləri
Maksimin qırxa qədər fəlsəfi nitqləri zamanımıza gəlib çatmışdır. Onlar əsasən dini-fəlfəsi və əxlaqi məzmunludur. “Platona görə Tanrı nədir”, “Sokratın demonu”, “Tanrıya yalvarmağın mənası var, ya yox?”, “Hər şey taleyə tabedirsə, iradə azadlığı var, ya yox?” adlanan fəlsəfi nitqləri daha çox maraq kəsb edir. Burada din fəlsəfəsinin əsas problemləri olan Tanrının varlığı, şərin təbiəti, azad iradə və tale problemlərinə diqqət yetirilir. Bütün bu problemlər sonralar, yəni ortaəsr fəlsəfəsinin ən mübahisəli məsələlərinə çevrilmişdir.
Tanrılara inanc haqqında düşüncələri
“Tanrıya yalvarmağın mənası var, ya yox?” nitqində Maksim demişdir ki, Tanrıdan nəsə istəyən insan istədiyi şeyə layiq olmalıdır. Əgər layiqdirsə, onda dua etməyin mənası yoxdur, çünki səbəb-nəticə qanununa görə istədiyi şeyi duasız da əldə edər. Layiq deyilsə, duaları etsə belə heç nə almaz. Heç olmasa ona görə ki, layiq olmayana nəsə vermək ədalətsizlikdir. Tanrı isə ədalətsiz ola bilməz. Dua etmək heç də istədiyin şeyə layiq olmaq demək deyil. Layiq olan təvazökar olar, yalvarmaqla heç kəsə əziyyət verməz. Əziyyət verən və həyasızlıq edən layiq olmayandır. Ona görə də, dua etməyən layiq olan adam dua edən layiq olmayandan yaxşıdır. Məsələn, Tanrı sərkərdə olsaydı və bir qul ondan əskər olmaq istəyində olduğunu bildirsəydi, məgər o ona istədiyini verərdimi? Ordu yaşasın deyə əskərliyə layiq olanı əskər edər, qulu isə qul yerində qoyardı, hətta o ona nə qədər yalvarsaydı belə. Beləliklə, yalvarmağın mənası yoxdur.
Daha sonra Maksim Platona istinad edərək yazmışdır ki, tanrılar insanlara tale yazmışdırlarsa, onda onlara dua etməyin mənası yoxdur. Çünki, insan istəyi ilə tale dəyişməz. Hər şey ümumi və fərdidən ibarətdir. İnsan da kainatın tamlığında bir hissəcikdir. Tanrı isə taleyi ümumi üçün yazıbsa, fərd olan ayrıca insanın duasını təmin etməz. Çünki, fərdə görə o tamlığı pozmaz. Tanrı hər fərdin istədiyini təmin etsə, onda tamlıq pozular. Bir yerdə zəlzələdirsə, onun sakinlərinin duaları ilə ona son qoyulmaz, çünki o zəlzələ kainat tamlığının bir hissəsidir.
Əlbəttə ki, taledən başqa təsadüf də vardır. Ancaq, təsadüfün düzəni və düşüncəsi yoxdur. Çünki, öz ehtiraslarını təmin etmək üçün hökmdarlıq edən kralın düşünülmüş siyasəti yoxdursa, hər şey hərcmərclikdədirsə, onda kraldan nəyi diləmək olar? Beləliklə, təsadüf olsa belə tanrılara dua etməyin mənası yoxdur.
Dualar etməkdənsə insan öz işini möhkəm tutmalı, bacarıqlı olmalı, öz üzərində işləməlidir ki, istədiyinə layiq olsun. Belə olarsa, onda duasız da istənilən şeyi əldə edə bilər.
Maksimə görə Sokrat və Platon kimi filosoflar tanrılara ona görə müraciət etmirdilər ki, özləri üçün nəsə əldə etsinlər. Onların istəyi yalnız ərdəmli ruh, sakit həyat və ləyaqətli ölüm idi.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 214-216. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Həmçinin bax:
İstinad
- Максим Тирский. О том, следует ли молиться 2021-02-27 at the Wayback Machine / Перевод И. И. Ковалевой. // Античность в контексте современности. М.: МГУ, 1990, s. 196-204.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tirli Maksim Ma3imos Tyrios lat Cassius Maximus Tyrius II yuzillik antik filosof orta platonizmin numayendesi O Romada istedadli natiq kimi taninmisdir Maksim TirliDogum tarixi II esrDogum yeri SurVefat tarixi II esrFealiyyeti filosof oratorAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitEserleriMaksimin qirxa qeder felsefi nitqleri zamanimiza gelib catmisdir Onlar esasen dini felfesi ve exlaqi mezmunludur Platona gore Tanri nedir Sokratin demonu Tanriya yalvarmagin menasi var ya yox Her sey taleye tabedirse irade azadligi var ya yox adlanan felsefi nitqleri daha cox maraq kesb edir Burada din felsefesinin esas problemleri olan Tanrinin varligi serin tebieti azad irade ve tale problemlerine diqqet yetirilir Butun bu problemler sonralar yeni ortaesr felsefesinin en mubahiseli meselelerine cevrilmisdir Tanrilara inanc haqqinda dusunceleri Tanriya yalvarmagin menasi var ya yox nitqinde Maksim demisdir ki Tanridan nese isteyen insan istediyi seye layiq olmalidir Eger layiqdirse onda dua etmeyin menasi yoxdur cunki sebeb netice qanununa gore istediyi seyi duasiz da elde eder Layiq deyilse dualari etse bele hec ne almaz Hec olmasa ona gore ki layiq olmayana nese vermek edaletsizlikdir Tanri ise edaletsiz ola bilmez Dua etmek hec de istediyin seye layiq olmaq demek deyil Layiq olan tevazokar olar yalvarmaqla hec kese eziyyet vermez Eziyyet veren ve heyasizliq eden layiq olmayandir Ona gore de dua etmeyen layiq olan adam dua eden layiq olmayandan yaxsidir Meselen Tanri serkerde olsaydi ve bir qul ondan esker olmaq isteyinde oldugunu bildirseydi meger o ona istediyini vererdimi Ordu yasasin deye eskerliye layiq olani esker eder qulu ise qul yerinde qoyardi hetta o ona ne qeder yalvarsaydi bele Belelikle yalvarmagin menasi yoxdur Daha sonra Maksim Platona istinad ederek yazmisdir ki tanrilar insanlara tale yazmisdirlarsa onda onlara dua etmeyin menasi yoxdur Cunki insan isteyi ile tale deyismez Her sey umumi ve ferdiden ibaretdir Insan da kainatin tamliginda bir hissecikdir Tanri ise taleyi umumi ucun yazibsa ferd olan ayrica insanin duasini temin etmez Cunki ferde gore o tamligi pozmaz Tanri her ferdin istediyini temin etse onda tamliq pozular Bir yerde zelzeledirse onun sakinlerinin dualari ile ona son qoyulmaz cunki o zelzele kainat tamliginin bir hissesidir Elbette ki taleden basqa tesaduf de vardir Ancaq tesadufun duzeni ve dusuncesi yoxdur Cunki oz ehtiraslarini temin etmek ucun hokmdarliq eden kralin dusunulmus siyaseti yoxdursa her sey hercmerclikdedirse onda kraldan neyi dilemek olar Belelikle tesaduf olsa bele tanrilara dua etmeyin menasi yoxdur Dualar etmekdense insan oz isini mohkem tutmali bacariqli olmali oz uzerinde islemelidir ki istediyine layiq olsun Bele olarsa onda duasiz da istenilen seyi elde ede biler Maksime gore Sokrat ve Platon kimi filosoflar tanrilara ona gore muraciet etmirdiler ki ozleri ucun nese elde etsinler Onlarin isteyi yalniz erdemli ruh sakit heyat ve leyaqetli olum idi MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 214 216 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Hemcinin bax Orta platonizmIstinadMaksim Tirskij O tom sleduet li molitsya 2021 02 27 at the Wayback Machine Perevod I I Kovalevoj Antichnost v kontekste sovremennosti M MGU 1990 s 196 204