Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyası (IATA)
Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyası (ing. International Air Transport Association).
1945-ci ilin aprel ayında Havanada keçirilən 31 ölkənin 57 hava nəqliyyatı şirkətinin iştirak etdiyi Konfransda təsis olunmuşdur.
IATA hava nəqliyyatı sahəsində qeyri-hökumət təşkilatıdır. IATA-nın fikir və tövsiyələrini ICAO nəzərə alır və istifadə edir. IATA-nın üzvləri həqiqi (beynəlxalq hava daşımaları həyata keçirən istənilən kommersiya avia şirkətlər) və assosiasiya edilmiş (daxili hava daşımalarını həyata keçirən avia şirkətlər) üzvlərə bölünürlər.
IATA tarif və rüsumlara, sərnişinlərə ümumi xidmət standartlarına dair tövsiyələrin işlənib hazırlanması, daşıma sənədlərinin unifikasiyası və standartlaşdırılması kimi işlərlə məşğul olur. IATA-nın üzvü olan aviaşirkətlər arasında özünün xüsusi hesablama orqanı vasitəsilə maliyyə hesablamaları aparır.
IATA-nın idarəedici və işçi orqanları: Ümumi İclas, İcraiyyə Komitəsi, Daimi Komitələr, Katiblik, Daşımalar üzrə müvəqqəti regional konfranslar.
Mənzil-qərargahı Monrealda yerləşir.
MDB ölkələrinin bir çox iri avia şirkətləri IATA-nın üzvüdür. MDB-nin Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsi, IATA ilə 1994-cü il 5 dekabr tarixli ikitərəfli sazişə əsasən əlaqələr yaratmışdır. Azərbaycan mart 1997-ci ildən etibarən IATA-nın üzvüdür.
Tarixi
IATA, 1919-cu ildə Niderlandın Haaqa şəhərində yaradılmış Beynəlxalq Hava Hərəkəti Assosiasiyasının (International Air Traffic Association) davamçısıdır. İlk əvvəllər IATA-nın işi texniki idi və sonradan o, həmin illərdə Çikaqo konvensiyasına refleksiya verilməsi və onun qəbul edilməsindən sonra beynəlxalq hökumət təşkilatı olaraq fəaliyyətə başlayan ICAO təşkilatına girişi təmin etdi. 1947-ci ildə keçirilən ilk Nəqliyyat Konfransı zamanı IATA-nın etirazsız olaraq 400 qərarı qəbul edildi. Aviasiya növbəti onilliklər boyunca sürətlə böyüdü və Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyasının (BHNA-nın) işi lazımi tərzdə genişləndi və 1978-ci ildə qiymət artımının baş verməsi səbəbilə Amerika Birləşmiş Ştatlarının dövlət nəzarətindən kənarlaşdırıldı.
IATA, böhranlar qarşısında strategik proqramların istifadəsi ilə “Aviasiya Sənayesinin Səsi” adı altında öz mövqeyini qorudu. Bütün bu faktiki təsirlərə baxmayaraq, IATA qanunverici hakimiyyət (güclər) olmadan fəaliyyət göstərən ticarət qrupudur.
Prioritetlər
- Təhlükəsizlik. Təhlükəsizlik IATA üçün nömrə bir prioritetdir. Təhlükəsizlik üçün əsas vasitə isə IOSA (IATA Əməliyyat Təhlükəsizliyi Auditi) və onun davamçısı böyüdülmüş IOSA-dır. IOSA bir neçə ölkədə dövlət səviyyəsində fəaliyyət göstərir. 2012-ci ildə aviasiya sahəsi özünün ən təhlükəsiz ilini elan etdi və bu ildə hər 5 milyon uçuşa 1 qəza düşürdü. 2014-cü ildə IATA özünün yeni xüsusi panelini yaratdı və bunun sayəsində o, uçuşları real vaxt ərzində izləməni təmin etdi. Lakin bu sistemə cavab olaraq isə 8 Mart 2014-cü ildə Malayziya Hava Yolları Uçuş 370 təyyarəsinin yoxa çıxması hadisəsi baş verdi.
- Mühafizə. Mühafizə məsələsi 2001-ci il sentyabrın 11-də baş vermiş hücumdan sonra daha da genişləndirildi və müxtəlif ölkələrin razılaşması ilə gələcəkdə sənayedə yeni “Buraxılış Məntəqəsi” anlayışının yaranmasına səbəb oldu. Bu yenilik isə risklərin qiymətləndirilməsinə və sərnişin fərqləndirməsinə (diferensiallaşmasına) əsaslanır.
- Biznes sadələşdirilməsi. 2004-cü ildə biznes sadələşdirilməsi anlayışı yaradılmışdır. Bu təşəbbüs sərnişin səyahəti üçün bir neçə kritik konsepsiyanı təqdim etmişdir, elektron bilet və bar daxil olmaqla minik talonunun kodlaşdırılması buna daxildir.
- Xidmətlər.
Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyası (BHNA) aviasiya üçün həlledici olan sahələr üzrə konsultasiya və təlim xidmətlərini təmin edir.
Səyahət Agentliyi Akkreditasiyası sadəcə səyahət mütəxəssisləri üçün uyğundur. Tam akkreditasiya (Akkreditasiya - səlahiyyətli orqan vasitəsi ilə konkret işləri yerinə yetirmək üçün uyğunluğun qiymətləndirilməsi orqanlarının səlahiyyətlərinin rəsmi tanınması prosedurudur) agentlərə IATA-nın üzvlüyündə olan havayollarının adından bilet satışına icazə verir.
Yük daşınması Agentliyi (Cargo Agency) də eyni proqramdır.
IATA həmçinin Hesabların Tərtibi və Tənzimlənməsi planlarını işə salır və bu hava yolları xərcini idarə edən maliyyə sistemi 300 milyard $-dır.
Və o bir neçə işgüzar intellektual nəşr və xidməti təmin edir.
Təlim, başlanğıc kursdan yüksək idarəetmə kursuna qədər bütünlüklə aviasiya aspektlərini əhatə edir.
Hazırda IATA-nın üzvləri sırasına 119 ölkədən 255 aviasiya şirkəti daxildir. IATA-nın əsas fəaliyyət istiqamətlərini uçuşların təhlükəsizliyi, normativ tələblərin, beynəlxalq rüsumların təyin olunması və treninqlərin keçirilməsi təşkil edir. Assosiasiyanın dünya üzrə 10 institutu var və bu təhsil ocaqlarında hər il minlərlə aviasiya mütəxəssisi yetişir.
IOSA
Uçuşların təhlükəsizliyi IATA üçün bir nömrəli prioritetdir. Uçuşların təhlükəsizliyinin təmin edilməsində əsas alət IATA Əməliyyat Təhlükəsizliyi Auditi (IATA Operational Safety Audit (IOSA) və onun sonrakı inkişaf etmiş versiyası Enhanced IOSA. Bir sıra ölkələr tərəfindən milli təhlükəsizlik tələbi olaraq IOSA yoxlaması həyata keçirilir. 2012-ci il aviasiya tarixində ən təhlükəsiz il olmuşdur. Qərb istehsalı olan təyyarələrdə aviasiya qəzalarının qlobal reytinqi 0,20 təşkil edib ki, bu da 5 milyon uçuşda 1 aviasiya qəzasına ekvivalentdir.
ISAGO
Yerüstü xidmət üçün analoji İOSA standartı mövcuddur — IATA-nın yerüstü xidmətin təhlükəsizliyi üzrə auditi (IATA Safety Audit for Ground Operations).
İATAnın üzvləri
| Aviaşirkət | İATA kodu | Ölkə | |
|---|---|---|---|
| 1 | Adria Airways | JP | Sloveniya |
| 2 | Aegean Airlines | A3 | Yunanıstan |
| 3 | Aer Lingus | EI | İrlandiya |
| 4 | Aero Contractors | NG | Nigeriya |
| 5 | Aero República | P5 | Kolumbiya |
| 6 | Аэрофлот | SU | Rusiya |
| 7 | Aerolineas Argentinas | AR | Argentina |
| 8 | Aerolineas Galapagos | 2К | Ekvador |
| 9 | AeroMexico | AM | Meksika |
| 10 | Afriqiyah Airways | 8U | Liviya |
| 11 | Aigle Azur | ZI | Fransa |
| 12 | Air Algerie | AH | Əlcəzair |
| 13 | Air Arabia | G9 | BƏƏ |
| 14 | Air Astana | KC | Qazaxıstan |
| 15 | Air Austral | UU | Avstraliya |
| 16 | Air Baltic | BT | Latviya |
| 17 | Air Botswana | BP | Botsvana |
| 18 | Air Burkina | 2J | Burkina-Faso |
| 19 | Air Cairo | SM | Misir |
| 20 | Air Caledonie | TY | Yeni Kaledoniya |
| 21 | Air Canada | AC | Kanada |
| 22 | Air China 中国国际航空公司 | CA | ÇXR |
| 23 | Air Corsica | XK | Fransa |
| 24 | Air Europa | UX | İspaniya |
| 25 | Air France | AF | Fransa |
| 26 | Air India | AI | Hindistan |
| 27 | Air Italy | IG | İtaliya |
| 28 | Air Koryo | JS | Şimali Koreya |
| 29 | Air Macau | NX | Makao |
| 30 | Air Madagascar | MD | Madaqaskar |
| 31 | Air Malta | KM | Malta |
| 32 | Air Mauritius | MK | Mavriki |
| 33 | Air Moldova | 9U | Moldova |
| 34 | Air Namibiyaa | SW | Namibiya |
| 35 | Air New Zealand | NZ | Yeni Zelandiya |
| 36 | Air Niugini | PX | Papua-Yeni Qvineya |
| 37 | Air Nostrum | YW | İspaniya |
| 38 | Air Serbia | JU | Serbiya |
| 39 | Air Seychelles | HM | Seyşel adaları |
| 40 | Air Tahiti | VT | Fransa Polineziyası |
| 41 | Air Tahiti Nui | TN | Fransa Polineziyası |
| 42 | Air Transat | TS | Kanada |
| 43 | AirBridgeCargo | RU | Rusiya |
| 44 | Aircalin | SB | Yeni Kaledoniya |
| 45 | Airlink | 4Z | Cənubi Afrika Respublikası |
| 46 | Alaska Airlines | AS | ABŞ |
| 47 | Alitalia | AZ | İtaliya |
| 48 | All Nippon Airways | NH | Yaponiya |
| 49 | Allied Air | 4W | Nigeriya |
| 50 | AlMasria Universal Airlines | UJ | Misir |
| 51 | American Airlines | AA | ABŞ |
| 52 | Arik Air | W3 | Nigeriya |
| 53 | Arkia Israeli Airlines Ltd | IZ | İsrail |
| 54 | Asiana Airlines | OZ | Cənubi Koreya |
| 55 | Atlas Air | 5Y | ABŞ |
| 56 | Atlas Global | KK | Türkiyə |
| 57 | Austral | AU | Argentina |
| 58 | Austrian Airlines | OS | Avstriya |
| 59 | Avianca | AV | Kolumbiya |
| 60 | Avianca Brasil | О6 | Braziliya |
| 61 | AZAL | J2 | Azərbaycan |
| 62 | Azul Brazilian Airlines | AD | Braziliya |
| 63 | Bahamasair | UP | Baham adaları |
| 64 | Bangkok Airways | PG | Tailand |
| 65 | Белавиа | B2 | Belarus |
| 66 | BH Air | 8H | Bolqarıstan |
| 67 | Biman Bangladesh Airlines | BG | Banqladeş |
| 68 | Binter Canarias | NT | İspaniya |
| 69 | Blue Air | 0В | Rumıniya |
| 70 | Blue Panorama | BV | İtaliya |
| 71 | BMI Regional | BM | Böyük Britaniya |
| 72 | Boliviana de Aviación | OB | Boliviya |
| 73 | Braathens Regional Aviation | TF | İsveç |
| 74 | British Airways | BA | Böyük Britaniya |
| 75 | Brussels Airlines | SN | Belçika |
| 76 | Bulgaria Air | FB | Bolqarıstan |
| 77 | C.A.L. Cargo Airlines | 5C | İsrail |
| 78 | Camair-Co | QC | Kamerun |
| 79 | Capital Airlines | JD | ÇXR |
| 80 | Cargojet Airways Ltd. | W8 | Kanada |
| 81 | Cargolux S.A. | CV | Lüksemburq |
| 82 | Caribbean Airlines | BW | Trinidad və Tobaqo |
| 83 | Carpatair | V3 | Rumıniya |
| 84 | Cathay Pacific | CX | Honkonq |
| 85 | China Airlines | CI | ÇXR |
| 86 | China Cargo Airlines Ltd. | CK | ÇXR |
| 87 | China Eastern | MU | ÇXR |
| 88 | China Postal Airlines | CF | ÇXR |
| 89 | China Southern Airlines | CZ | ÇXR |
| 90 | CityJet | WX | İrlandiya |
| 91 | Comair | MN | Cənubi Afrika Respublikası |
| 92 | Condor Airlines | DE | Almaniya |
| 93 | Copa Airlines | CM | Panama |
| 94 | Corendon Airlines | XC | Türkiyə |
| 95 | Corsair | SS | Fransa |
| 96 | Croatia Airlines | OU | Xorvatiya |
| 97 | Cubana | CU | Kuba |
| 98 | Czech Airlines | OK | Çexiya |
| 99 | Delta Air Lines | DL | ABŞ |
| 100 | DHL Air Ltd. | D0 | Böyük Britaniya |
| 101 | DHL International E.C. | ES* | Bəhreyn |
| 102 | Днеправиа | Z6* | Ukrayna |
| 103 | Dragonair | KA | Honkonq |
| 104 | EgyptAir | MS | Misir |
| 105 | EL AL | LY | İsrail |
| 106 | Emirates | EK | BƏƏ |
| 107 | Ethiopian Airlines | ET | Efiopiya |
| 108 | Etihad Airways | EY | BƏƏ |
| 109 | EuroAtlantic Airways | YU | Portuqaliya |
| 110 | European Air Transport | QY | Almaniya |
| 111 | Eurowings | EW | Almaniya |
| 112 | EVA Air | BR | ÇXR |
| 113 | Federal Express | FX | ABŞ |
| 114 | Fiji Airways | FJ | Fici |
| 115 | Finnair | AY | Finlandiya |
| 116 | Flybe | BE | Böyük Britaniya |
| 117 | Flydubai | FZ | BƏƏ |
| 118 | FlyEgypt | FT | Misir |
| 119 | Freebird Airlines | FH | Türkiyə |
| 120 | Garuda | GA | İndoneziya |
| 121 | Georgian Airways | A9 | Gürcüstan |
| 122 | Germania | ST | Almaniya |
| 123 | Gulf Air | GF | Bəhreyn |
| 124 | Hahn Air | HR* | Almaniya |
| 125 | Hainan Airlines | HU | ÇXR |
| 126 | Hawaiian Airlines | HA | ABŞ |
| 127 | Hi Fly | 5K | Portuqaliya |
| 128 | Hong Kong Airlines | HX | Honkonq |
| 129 | Hong Kong Express Airways | UO | Honkonq |
| 130 | Iberia | IB | İspaniya |
| 131 | Icelandair | FI | İslandiya |
| 132 | Insel Air | 7i | Kürasao |
| 133 | Interjet | 4O | Meksika |
| 134 | Iran Air | IR | İran |
| 135 | Iran Aseman Airlines | EP | İran |
| 136 | Israir | 6H | İsrail |
| 137 | Japan Airlines | JL | Yaponiya |
| 138 | Jazeera Airways | J9 | Küveyt |
| 139 | Jet Airways | 9W | Hindistan |
| 140 | Jet Lite (India) Limited | S2 | Hindistan |
| 141 | JetBlue | B6 | ABŞ |
| 142 | Jordan Aviation | R5 | İordaniya |
| 143 | Nordavia | 5N | Rusiya |
| 144 | Juneyao Airlines | HO | ÇXR |
| 145 | Kenya Airways | KQ | Keniya |
| 146 | Kish Air | Y9 | İran |
| 147 | KLM | KL | Niderland |
| 148 | Korean Air | KE | Cənubi Koreya |
| 149 | Kuwait Airways | KU | Küveyt |
| 150 | LACSA | LR | Kosta-Rika |
| 151 | LAM | TM | Mozambik |
| 152 | Lan Airline | LA | Çili |
| 153 | Lao Airlines | QV | Laos |
| 154 | LATAM Airlines Brasil | JJ | Braziliya |
| 155 | LATAM Argentina | 4M | Argentina |
| 156 | LATAM Cargo Brasil | M3 | Braziliya |
| 157 | LATAM Cargo Chile | UC | Çili |
| 158 | LATAM Cargo Mexico | М7 | Meksika |
| 159 | LATAM Colombia | 4С | Kolumbiya |
| 160 | LATAM Ecuador | XL | Ekvador |
| 161 | LATAM Paraguay | PZ | Paraqvay |
| 162 | LATAM Peru | LP | Peru |
| 163 | LIAT Airlines | LI | Antiqua və Barbuda |
| 164 | Loong Air | GJ | ÇXR |
| 165 | LOT Polish Airlines | LO | Polşa |
| 166 | Lucky Air | 8L | ÇXR |
| 167 | Lufthansa | LH | Almaniya |
| 168 | Lufthansa Cargo | LH | Almaniya |
| 169 | Lufthansa CityLine | CL | Almaniya |
| 170 | Luxair | LG | Lüksemburq |
| 171 | Mahan Air | W5 | İran |
| 172 | Malaysia Airlines | MH | Malayziya |
| 173 | Mandarin Airlines | AE | ÇXR |
| 174 | Martinair | MP | Niderland |
| 175 | Mauritania Airlines International | L6 | Mavritaniya |
| 176 | Middle East Airlines | ME | Livan |
| 177 | MIAT Mongolian Airlines | OM | Monqolustan |
| 178 | Mistral Air | М4 | İtaliya |
| 179 | Montenegro Airlines | YM | Monteneqro |
| 180 | Myanmar Airways International | 8M | Myanma |
| 181 | Nesma Airlines | NE | Misir |
| 182 | Nextjet | 2N | İsveç |
| 183 | Nile Air | NP | Misir |
| 184 | Nippon Cargo Airlines | KZ | Yaponiya |
| 185 | Nordwind Airlines | N4 | Rusiya |
| 186 | Nouvelair | BJ | Tunis |
| 187 | Okay Airways | BK | ÇXR |
| 188 | Olympic Airlines | OA | Yunanıstan |
| 189 | Oman Air | WY | Oman |
| 190 | Onur Air | 8Q | Türkiyə |
| 191 | Overland Airways | Nigeriya | |
| 192 | Pakistan International Airlines | PK | Pakistan |
| 193 | Pegasus Airlines | PC | Türkiyə |
| 194 | PGA-Portugalia Airlines | NI | Portuqaliya |
| 195 | Philippine Airlines | PR | Filippin |
| 196 | Precision Air | PW | Tanzaniya |
| 197 | PrivatAir | PV | İsveçrə |
| 198 | Qantas | QF | Avstraliya |
| 199 | Qatar Airways | QR | Qətər |
| 200 | АО «Авиакомпания «Rusiya» | FV | Rusiya |
| 201 | Royal Air Maroc | AT | Mərakeş |
| 202 | Royal Brunei | BI | Bruney |
| 203 | Royal Jordanian | RJ | İordaniya |
| 204 | RwandAir | WB | Ruanda |
| 205 | S7 Airlines | S7 | Rusiya |
| 206 | SAA | SA | Cənubi Afrika Respublikası |
| 207 | Safair | FA* | Cənubi Afrika Respublikası |
| 208 | Safi Airways | 4Q | Əfqanıstan |
| 209 | SAS | SK | İsveç |
| 210 | SATA Air Acores | SP | Portuqaliya |
| 211 | SATA International | S4 | Portuqaliya |
| 212 | Saudi Arabian Airlines | SV | Səudiyyə Ərəbistanı |
| 213 | SBA Airlines | S3 | Venesuela |
| 214 | Shandong Airlines | SC | ÇXR |
| 215 | Shanghai Airlines | FM | ÇXR |
| 216 | Shenzhen Airlines | ZH | ÇXR |
| 217 | SIA | SQ | Sinqapur |
| 218 | SIA Cargo | SQ | Sinqapur |
| 219 | Sichuan Airlines | 3U | ÇXR |
| 220 | Silk Way West Airlines | ZP | Azərbaycan |
| 221 | Silkair | MI | Sinqapur |
| 222 | Sky Airline | H2 | Çili |
| 223 | South African Express | XZ | Cənubi Afrika Respublikası |
| 224 | SriLankan Airlines | UL | Şri-Lanka |
| 225 | SunExpress | XQ* | Türkiyə |
| 226 | Surinam Airways | PY | Surinam |
| 227 | Swiss | LX | İsveçrə |
| 228 | Syrianair | RB | Suriya |
| 229 | TAAG Angola Airlines | DT | Anqola |
| 230 | TACA | TA | Salvador |
| 231 | TACA Peru | T0 | Peru |
| 232 | TACV Cabo Verde Airlines | VR | Kabo-Verde |
| 233 | TAME | EQ | Ekvador |
| 234 | TAP - Air Portugal | TP | Portuqaliya |
| 235 | TAROM | RO | Rumıniya |
| 236 | Tassili Airlines | SF | Əlcəzair |
| 237 | Thai Airways | TG | Tailand |
| 238 | Thai Lion Air | SL | Tailand |
| 239 | Tianjin Airlines | GS | ÇXR |
| 240 | TNT Airways | 3V | Belçika |
| 241 | TransAsia Airways | GE | ÇXR |
| 242 | TUIfly | X3* | Almaniya |
| 243 | Tunis Air | TU | Tunis |
| 244 | Turkish Airlines | TK | Türkiyə |
| 245 | T'way Airlines | TW | Cənubi Koreya |
| 246 | Ukraine International Airlines | PS | Ukrayna |
| 247 | United Airlines | UA | ABŞ |
| 248 | UPS Airlines | 5X | ABŞ |
| 249 | Ural Airlines | U6 | Rusiya |
| 250 | Utair | UT | Rusiya |
| 251 | Uzbekistan Airways | HY | Özbəkistan |
| 252 | VietJet Air | VJ | Vyetnam |
| 253 | Vietnam Airlines | VN | Vyetnam |
| 254 | Virgin Atlantic | VS | Böyük Britaniya |
| 255 | Virgin Australia | VA | Avstraliya |
| 256 | Volaris | Y4* | Meksika |
| 257 | Волга-Днепр | VI* | Rusiya |
| 258 | VRG Linhas Aéreas S.A. | G3 | Braziliya |
| 259 | Vueling Airlines | VY | İspaniya |
| 260 | Wamos Air | EB | İspaniya |
| 261 | WestJet | WS | Kanada |
| 262 | White Airways | WI | Portuqaliya |
| 263 | Wideroe | WF | Norveç |
| 264 | Xiamen Airlines | MF | ÇXR |
| 265 | Yemenia | IY | Yəmən |
| 266 | Somon Air | TJ | Tacikistan |
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyası (IATA) rəsmi saytı