fbpx
Wikipedia

Gürcüstan

Gürcüstan (gürc. საქართველოSakartvelo) — Cənubi Qafqazda dövlət. Gürcüstan Şərqi Avropa ilə Qərbi Asiyanın kəsişməsində yerləşir. Şimalda Rusiya, şərqdə Azərbaycan, cənubda ErmənistanTürkiyə ilə həmsərhəddir. Ölkənin qərbində isə Qara dəniz yerləşir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Tbilisi şəhəri, ümumi sahəsi 69,700 kvadrat kilometrdir. Gürcüstan 1991-ci ildə SSRİ-dən müstəqilliyini əldə etmişdir.

Gürcüstan

საქართველო
Sakartvelo
Gürcüstan
Gerbi
Şüarı: ძალა ერთობაშია (Dzala ertobaşia)  (gürcü)
"Güc birlikdədir"
Himni: Tavisupleba
"Azadlıq"
PaytaxtıTbilisi
41°43′ şm. e. 44°47′ ş. u.
Ən böyük şəhəriTbilisi, Kutaisi, Batumi
Rəsmi dillərigürcü, abxaz
Etnik qrupları
86,8% gürcülər, 6,2% azərbaycanlılar, 4,5% ermənilər, 2,8% digər
İdarəetmə formasıUnitar parlament respublikası
• Prezident
Salome Zurabişvili
• Baş nazir
İrakli Qaribaşvili
• Parlamentin sədri
Arçil Talakvadze
Birləşmə
Tarixi 
1008
26 may 1918
• Müstəqilliyin bərpası
elan edilib
təsdiq olunub


9 aprel 1991
25 dekabr 1991
• Yaranması
1991
Ərazisi
• Ümumi
69700 (121-ci)
Əhalisi
• 2015 təxmini
3 729 500 (117-ci)
• 2014 siyahıya alma
3 729 635
• Sıxlıq
64/km2 (165.8/kv. mil) (129-cu)
ÜDM (nominal)2010 təxmini
• Ümumi
11.2 milyard (122-ci)
• Adam başına
2.560 (119-cu)
İİİ (2008)0.763
yüksək · 93-cü
ValyutasıLari (ლ) (GEL)
Saat qurşağıUKV
Yolun hərəkət istiqamətisağ
Telefon kodu995
ISO 3166 koduGE
İnternet domeni.ge
Gürcüstan

Gürcüstan qədim tarixə malik bir ölkədir. Gürcüstanın tarixi qədim Kolxidaİberiya krallıqlarına gedib çıxır. Dünyada xristanlığı qəbul edən 2-ci dövlət olan Gürcüstan XI və XII əsrlərdə ən qüdrətli çağını yaşamışdır. XIX əsrin əvvəlində Rusiyaya birləşdilib. 1918-ci ildə müstəqillik əldə etsə də, qısa müddətdən sonra RSFSR tərəfindən işğal olundu.

Etimologiya

Gürcülər özlərini "kartveli" (gürcü)(tək hal) və "kartvelebi" (gürcülər)(cəm hal), ölkələrini "Sakartvelo" (Gürcüstan / kartvel və ya gürcü diyarı), dillərini "kartuli" (gürcücə, kartvelcə) və ya "kartuli ena" (gürcü dili, kartvel dili) olaraq adlandırır. Kartvelebi adlanan qrup isə sadəcə gürcülərin əksəriyyətini deyil, Gürcüstanın digər kartveldilli millətlərini də (bunlara meqrelləri və svanları aid etmək olar) əhatə etməkdədir.

Qonşuları və bölgə xalqları tərəfindən gürcülər fərqli adlarla tanınırlar: azərbaycanlılar "gürcü", "gürcülər", "Gürcüstan", türklər "gürcü", "gürcüler", "Gürcistan", farslar "qorci", "qorciha", "Qorcestan", ermənilər "vratsi", "vratsineri", "Vrastan", ruslar "qruzin", "qruzinı", "Qruziya" ifadələrini istifadə edirlər. İngiliscə isə "Georgian" (corcian), "Georgians" (corcians) və "Georgia" (Corciya) adları istifadə edilirlər.

Fars dilindən qaynaqlanan "gürcü" sözünün mənşəyi haqqında iki fərqli yanaşma mövcuddur. Bunlardan birincisi qədim yunanlatın mənşəli, "təsərrüfatla əlaqəsi olan" mənasında işlənən "georgos / georgicus" sözündən əmələ gəldiyinə dair teoremdir. Bir başqa yanaşma isə qədim fars dövlətində gürcülərin "Gurcan" və ya "Gurc" olaraq adlandırıldığı və "gürcü", "georgian" kimi adların farsca "gorg" (canavar) sözündən gəldiyi və bu sözdən yaranmış olmasıdır.

Tarix

  Əsas məqalə: Gürcüstan tarixi

Uzaq keçmişdə bu ərazilərdə yunanlararomalılara məlum olan iki dövlət mövcud idi: İberiyaKolxida. Bu dövlətlər 337-ci ildə xristianlıq qəbul etdilər. Bizans və ərəb idarəsindən qurtarıb gürcü məlikləri XI əsrdə torpaqlarını birləşdirib müstəqil Gürcü şahlığını yaratdılar. XII əsrdə bu şahlıq qonşu əraziləri fəth edib güclü bir dövlətə dönür. XIV əsrdən bəri monqollar, iranlılarosmanlılar ölkəyə hücum edib müstəqilliyinə dəfələrlə son qoyurdular. 1783-cü ildə gürcü Kartli-Kaxeti şahı İrakli II Rusiya ilə Georgievsk müqaviləsini imzaladı. Bu müqavilə əsasəm Rusiya Gürcüstana mühafizə tə'min etsə də, Qacarlar hələ də ölkəyə qarşı hücum etməyə davam edirdi. 1801-ci ildə Gürcüstan Rusiya tərəfindən zəbt edildi. 1810 Rusiya qərbi gürcü İmereti çarlığını da özünə tabe etdi. 1918-ci ilə 1921-ci illər arasında Gürcüstan müstəqil respublika idi. 1921-ci ildə rus ordusu Gürcüstana daxil olub, müstəqilliyi ləğv etdi və SSRİ-nin tərkibində Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikası yaradıldı. 1922–1936-cı illərdə Gürcüstan Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikasına daxil idi. 1991-ci ildən bəri Gürcüstana Respublikası müstəqil ölkədir.

Ərazi

İqlim

Gürcüstanın iqlimi coğrafi bölgələr üzrə dəyişkəndir. Qafqaz dağlarının soyuq şimal küləklərini və ölkənin Qaradənizdən gələn nəmli və isti bir hava axınının təsirində qalması iqlimin yumşaq və yağışlı olmasına imkan yaradır.

Qara Dənizə yaxın Kolxida ovalığında isə astropikal iqlim özəllikləri görülür. Əsasən payızqış aylarında yağan yağışlar qərbdən şərqə doğru getdikcə azalır. Kolxida ovalığında ildə orta hesabla 1600–2000 mm. olan yağış miqdarı Kartli və Kaxetiya yaylalarında 508 miliimetrə qədər azalır.

Yay və qış arasındakı istilik fərqi qərbdə çox dəyişkən quru iqliminin hökm sürdüyü şərqə daha çoxdur.

Gürcüsdan qədim döv Gürcüstanın ən vacib faydalı qazıntı ehtiyatları marqans, mis, arsen, qurğuşun, sink filizi və digər metal filizi yataqları, həmçinin neftdaş kömürdür. Gürcüstanın əsas neft yataqları Kolxida düzənliyində və Kaxetiya regionunun cənub hissəsində, Azərbaycanla sərhəd ərazilərdə yerləşir. Neft yataqları 350–1500 metr dərinliklərdə yerləşir. Daş kömür ehtiyatları əsasən qərbi Gürcüstanda yerləşir. Onun ehtiyatları bir neçə yüz milyon tondur. Dəmir filizi ehtiyatı 150 milyon ton, marqans yataqları ehtiyatı 50 milyon ton həcmində dəyərləndirilir.

Daxili sular

Təbii su ehtiyatları baxımından zəngin bir ölkə olan Gürcüstanda Böyük Qafqaz dağlarının buzlaqlarından qidalanan Bzibi, Kodori, İnquri, Tsxenitskali və Rioni çayları Qara dəniz hövzəsinə daxildirlər. Mənbəyi Türkiyədən başlayan Çorux çayı Batum yaxınlarında Qara dənizə, Kür isə Xəzər dənizinə tökülür. Kürün qolları olan Liaxvi, Çama, Tana, Tedzami, Araqvi, İori (Qabırrı)Alazani (Qanıx)dan əkin sahələrinin sulanmasında əhəmiyyətli yer tutur.

Cavaxetiya vulkanik yaylasında olan irili xırdalı bir neçə göl yağış və yeraltı su mənbələrindən qidalanır; bu göllərdə bol miqdarda forel ve sazan balıqları var.

Bölgələri

Gürcüstan səth şəkilləri baxımından üç bölgəyə ayrılır.

  • 1. Şimalda Böyük Qafqaz sıra dağlarının yerləşdiyi bölgə.
  • 2. Cənubdakı Acara-İmereti. Trialeti, Borjomi-Bakuriani və Axalçixe dağlarının yerləşdiyi Kiçik Qafqaz kütləsindən yaranan bölgə.
  • 3. Bu iki kütlə arasında ova və yaylaların yer aldığı Engebeli çöküntü bölgəsi.

Qərbdən Şərqə doğru getdikcə yüksələn Böyük Qafqaz sıra dağları ölkəni Rusiya Federasiyasından ayırır. Ən yüksək zirvələri təşkil edən Şxara (5068 m), Kazbek (5047 m), Rustavi (4960 m), Tetnults (4852 m) və Uşba (4700 m) bu bölgədədir; cənubdakı Kiçik Qafqaz dağları daha alçaq olub yüksəklik Didi-Abuli doruğunda ancaq 3301 metrə qədər çıxır.

Şimal və cənubdakı dağlıq kütlələr arasında qalan çöküntü alanının qərb tərəfində Kolxida ovalığı, şərqdə Kartli və Kaxetiya yaylaları var.

Təbiət

Flora

Bol yağış alan Kolxida ovalığında astropikal bitki örtüyü görülür və burada bambuk, evkalipt, palma kimi ağacların da yetişməsinə uyğun şərait var. Qaradənizə yaxın bölgələrdə 1000–1200 metrə qədər gürgən və 2000 metrəyə qədər şam ağaclarından yaranan meşələr hakimdir: daha yüksəklərdə isə otlaqlar yerləşir.

Torpaqlarının üçdə biri meşələrə örtülü olan ölkədə şam, ladin, meşə, şabalıd, ağcaqayın, küknar, dişbudaq ve ihlamur boldur.

Fauna

Meşələrin yüksək yerlərində və dağlarda dağ keçisi, karaca, çöl donuzu, ayı, vaşaq, tülküqurd kimi heyvanlar, çaylarında bol miqdarda balıq yaşayır.

İnzibati-ərazi bölgüsü

  Əsas məqalə: Gürcüstan Respublikasının inzibati-ərazi bölgüsü

Gürcüstan 2 muxtar respublikadan və 9 diyardan ibarətdir. Muxtar respublikalara AcarıstanAbxaziya aiddir. Onların hər ikisi Sovet dövründə yaradılmış və müasır Gürcüstan Konstitutsiyası tərəfindən tanınırlar. Separatist Cənubi Osetiya isə administrativ olaraq Şida Kartli regionuna daxildir. Digər 9 region isə Quriya, İmeretiya, Kaxetiya, Yuxarı Kartli, Mtsxeta-Mtianeti, Raça-Leçxumi və Kvemo Svaneti, Sameqrelo-Zemo Svaneti, Samtsxe-Cavaxeti, Aşağı Kartli regionlarıdır. Sağdakı cədvəldə Gürcüstanın inzibatı dairələri və onların mərkəzi şəhərləri göstərilmişdir. Bu regionlar özləri də inzibati olaraq rayonlara bölünürlər. Ümumi olaraq Gürcüstanda 72 rayon mövcuddur.

İqtisadiyyat

Gürcüstan aqrar-sənaye ölkəsidir. 2004-cü ildən etibarən iqtisadiyyatı sabit artım tempi, kiçikhəcmli büdcə kəsiri (2006-cı ildə ÜDM-in 0,3%-i həcmində), valyuta ehtiyatlarının sürətlə artması, xarici dövlət borcunun idarəolunan səviyyəyə düşməsi və inflyasiya proseslərinin sürətlənməsi ilə xarakterizə olunur.

2006-cı ildə burada iqtisadi artım 9,6%, adambaşına düşən ÜDM 3153 lari (1771 ABŞ dolları) təşkil etmişdir. Son 3 ildə (2004–2006) büdcə xərclərinin orta illik 47% artması qiymətlərin bahalaşmasını stimullaşdıraraq 2006-cı ildə 8,8%-ə çatmasını şərtləndirmişdir. Xarici ticarət balansında irihəcmli kəsirə baxmayaraq, ölkəyə intensiv axıb gələn xarici investisiyalar daxili valyuta bazarında təzyiq yaradaraq ABŞ dollarına nəzərən larinin məzənnəsini 2002-ci ilin aprelindən etibarən davamlı olaraq bahalaşdırmaqdadır.

Gürcüstanın ÜDM istehsalı 1990-cı ildə 8,5 milyard dollar olduğu halda 2010-cu ildə 11,7 milyard dollara yüksəlib. Müqayisə üçün onu bildirək ki, 1990-cı ildə Ermənistanın ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsalı indiki (2010-cu il) qiymətlərlə 2,2 milyard dollar idisə, 2010-cu ildə 9,3 milyard dollar, Azərbaycanda isə 1990-cı ildə olan 6,5 milyardlıq ÜDM istehsalı 2010-cu ilin yekununda 54,3 milyard dollarlıq istehsala çatıb. 1990-cı ildə Gürcüstan iqtisadiyyatı Cənubi Qafqaz iqtisadiyyatının 50 faizini təşkil edirdi. 2010-cu ildə isə Gürcüstan Cənubi Qafqaz iqtisadiyyatının 15,5 faizini formalaşdırır. 2010-cu ildə Gürcüstanda adambaşına düşən ÜDM məbləği 2,6 min dollardır, 1990-cı ildə isə bu göstərici 2.400 dollar olub. Bu göstəricilər onu bildirir ki, ötən 20 il ərzində Gürcüstan iqtisadiyyatında artım çox cüzi olub. Proqnozlara görə 2015-ci ildə Gürcüstanın Ümumi Daxili Məhsulu 14,8 milyard dollar olacaq.

Sənayesi — Gürcüstan SSR sənaye3si, 1982-ci ildə 1913-cü ilə nisbətən 119 dəfə artmışdır. Maşınqayırma, kimya sənayesi və elektroenergetika sürətlə inkişaf etdirilməsinə baxmayaraq, hələlik kənd təsərrüfatı xammalını emal edən sahələri üstünlük təşkil edir.

Yeyinti sənayesi məhsul istehsalına görə birinci yeri tutur. Onun tərkibində meyvə-tərəvəz konserv sənayesi həlledici rol oynayır. Çay fabrikləri Qərbi Gürcüstanın çayçılıq rayonlarında yerləşir və Tbilisidə və SSRİ-nin bir sıra şəhərlərindəki çay şökmə və doldurma fabriklərinə xammal veriri. Şərabçılıq əsasən Alazan dairəsində (Kaxetiya) Pioni çayının aşağı axarında (İmeretiya) və şərab doldurma isə Tbilisi şəhərində inkişaf etdirilir. O cümlədən şampan şərabı, meyvə-tərəvəz konservi müəssisələri tərəvəzçilik və bağçılıq rayonlarında yerləşir.

Yüngül sənaye- yun, ipək, pambıq, parça, dəri ayaqqabı istehsalı ilə təmsil olunmuşdur. İpəkçiliyin əsas mərkəzlərində ipək sarıma və ipək parça toxumu ( (Tbilisi və Kutaisi) fabrikləri yaradılmışdır. Tbilisdə mahmud parça və trikotaj-əyirmə, Qoridə pambıq-parça kombinatları da var.

Kimya sənayesi azot kübrələri, kimya əczaçılıq preparatları, kaprolaktam və sintetik liflər istehsal edir. (Rustavidə)

Maşınqayırmanın ixtisaslaşması Zaqafqaziya təsərrüfatının tələbatı ilə sıx bağlıdır. Tbilisi və Batumi şəhərlərində çay yığımı və emalı, şərab, konserv, ipək toxuculuğu sənayesi üçün maşın və avadanlıqlar istehsal olunur. Bundan əlavə Tbilisidə metalkəsən dəzgahlar, magistral elektrovozları, mürəkkəb və dəqiq elektron cihazları hazırlanır. Kutaisidə yük avtomobilləri, traktorlar, dağ-mədən, çayyığan kombayınlar və şaxta avadanlıqları istehsal olunur.

Rustavinin metallurgiya kombinatları çuqun, polad, prokat və boru istehsal edir. Çiaturidə çıxarılan manqan Zestafoni ferroərintilər zavodunda əridilir. Tbilisi yaxınlığında mis kolçedani və polimetal filizi çıxaran və emal edən Madneuli dağ-mədən kombinatı tikilmişdir.

Ordu

SSRİ dağıldıqdan sonra digər respublikalar kimi Gürcüstan da müstəqil ordu quruculuğuna başladı. Lakin keçmiş Sovet İttifaqının digər regionlarından fərqli olaraq Gürcüstanda ordu quruculuğu bir qədər fərqli aparıldı. Gürcüstan müstəqilliyə müharibə ilə başladı. Cənubi OsetiyaAbxaziya Gürcüstanın başağrısına çevrildi. Məhz buna görə, Gürcüstanın ordu quruculuğunda problemlər yaşandı. Məhz 94–95-ci illərdən sonra Gürcüstanda ordu quruculuğuna start verildi.

Gürcüstan Silahlı Qüvvələri NATO ölkələri hesabına formalaşdırılıb. 2003-cü ildə Gürcüstanda baş verən Narıncı inqilabdan sonra hakimiyyətə gələn Mixail Saakaşvili ölkədə digər sahələrlə yanaşı orduda da ciddi islahatlara başladı. İlk növbədə ordunun Rusiya sistemindən NATO standartlarına keçidinə başlanıldı. Digər sahələrdən fərqli olaraq, Silahlı Qüvvələrin modernləşdirilməsi daha sürətlə aparıldı və demək olar ki, ölkə büdcəsinin çox hissəsi orduya yönəldildi. Məhz ölkənin xarici dövlətlərdən aldığı çoxsaylı kreditlər bu gün Gürcüstan üçün üçün nəhəng həcmdə borc yaratmışdır. Hazırda Gürcüstanın Silahlı Qüvvələri Quru Qoşunlarından, Hərbi Hava və Hava Hücumundan Müdafiə Qüvvələrindən, Hərbi Dəniz Qüvvələrindən, eləcə də Milli Qvardiyadan ibarətdir. Şəxsi heyətin ümumi sayı 25–30 minə nəfərə yaxındır. Səfərbərlik ehtiyatı 100 minə yaxındır. Amma prezident Mixail Saakaşvili bir neçə il əvvəl bəyan etmişdi ki, Gürcüstan Silahlı Qüvvələrinin şəxsi heyəti 100 min nəfərə qədər olacaq. Ölkənin Quru Qoşunlarında 12,5 min hərbi qulluqçu (digər məlumata görə – 16,5 min nəfər) xidmət edir. 2007-ci ilin əvvəlinə olan məlumata görə, Quru Qoşunlarına aşağıdakılar daxildir:

  • Birinci piyada briqadası (dislokasiya yeri Vaziani), heyəti 2500 nəfər. Onun tərkibində 11-ci Telavi yüngül piyada taburu (560 nəfər), 13-cü Şavnabad yüngül piyada taburu (560 nəfər), 16-cı Saçxer dağ-atıcı taburu (560 nəfər), kommandos taburu (560 nəfər), tank taburu (T-72), arxa təminat taburu, kəşfiyyat və mühnədis-istehkam bölükləri;
  • İkinci piyada briqadası (dislokasiya yeri Kutaisi): 22-ci (Batumi), 23 və 24-cü piyada taburları, tank taburu (T-72), artilleriya diviziyası, arxa təminat taburu, kəşfiyyat və mühəndis-istehkam bölükləri;
  • Üçüncü piyada briqadası (dislokasiya yeri Qori): 31, 32, 33, 34-cü piyada taburları, tank taburu (T-72), artilleriya diviziyası, arxa təminat taburu, kəşfiyyat və mühəndis-istehkam bölüyü. Briqada 2004-cü ilin avqustundan sonra amerikalı təlimatçılar tərəfindən təlim görüb;
  • Dördüncü piyada briqadası (dislokasiya yeri Tbilisi): iki piyada və bir mexanikləşdirilmiş tabur (1,5 min nəfər), tank taburu (T-72), artilleriya diviziyası, arxa təminat taburu, kəşfiyyat və mühəndis-istehkam bölükləri. Bu briqada ən təcrübəli hissələrdən biridir. Orada xidmət edənlər arasında Abxaziya müharibəsində xidmət etmiş hərbi qulluqçular da var;
  • Xüsusi təyinatlı əlahiddə briqada (dislokasiya yeri – Tbilisi yaxınlığındakı Kocori yaşayış məntəqəsi). "İraq taburu" adlanan hissə məhz burada komplektləşdirilib. Bu briqadada döyüş qabiliyyətli xüsusi təyinatlılar xidmət edir. Amma onlardan əksər vaxtlarda xüsusi obyektləri və dövlətin birinci şəxslərini mühafizə etmək üçün istifadə olunur. "İraq taburu"ndan əsasən Sxinvali üçün diversiya qrupları formalaşdırılır;
  • Əlahiddə artilleriya briqadası (dislokasiya yeri Axalsix): 4 diviziya, o cümlədən bir reaktiv hissə.

Gürcüstan Silahlı Quru Qoşunlarında 167 tank (30 ədəd T-55, 137 ədəd T-72), 40 ədəd BMP-1, 55 ədəd BMP-2, 11 ədəd BRDM-1, 37 ədəd BTR-70 və 33 ədəd BTR-80, 50 ədəd MTLB), 373 ədəd artilleriya sistemi (3 ədəd 152 mm-lik Qiaçint-B topları, 11 ədəd 152 mm-lik Msta-B qaubitsaları, 67 ədəd 122 mm-lik D-30 qautibsaları 62 – SAU (Pion, "Msta-S", "Dana", "Akasiya", "Qvozdika"), 21 ədəd BM-21 Qrad RYAS (Reaktiv Yaylım Atəş Sistemi), 6 ədəd RM-70 RYAS, 2 ədəd Uraqan RYAS var. HHQ və HHM-də 2 min hərbi qulluqçu xidmət edir. Buraya daxildir: HHM əlahiddə diviziyası (Kutaisi), Marneuli və Kopitnaridə aviabazalar, Alekseyevka aerodromu. Aviasiya 10–12 ədəd Su-25 təyyarəsindən ibarətdir. Digər məlumatlara görə, gürcü ordusunda 16 ədəd Su-25T (SSRİ istehsalı) və 5 ədəd Su-25 Scorrion (İsrailin Elbit system şirkəti müasirləşdirib) var. Bundan başqa aviasiyada 2 ədəd MiQ-23, 4 ədəd – Yak-52, 4 ədəd L-29 "Delfin" təlim təyyarəsi, 6 ədəd An-2 desant təyyarəsi, 2 ədəd Yak-40, 4 ədəd MiQ-23 cəbhə qırıcısı, 4 ədəd L-159 ALCA var. Orduda Mi-24Mi-8 vertolyotları var. Aviasiyada əlahiddə eskadrilya var. HHM-ə 40 ədəd Strela-10 zenit raket kompleksi, Şilka, Neva, İqla və Strela daxildir. Ukrayna istehsalı RLS 36D6-M kompleksi var. HDQ-yə 3,1 min hərbi qulluqçu daxildir. Komanda qərargahı və əsas baza Potidə yerləşir. HDQ-yə eləcə də dəniz eskadrilyası, dəniz piyadası (Poti), sahil mühafizəsi bölməsi daxildir. HDQ-nin silah və texnikası aşağıdakılardan ibarətdir: "Dioskuriya" raket kateri (1971-ci il istehsalı, Fransa istehsalı). Gəmi 2003-cü ilin əvvəlində Yunanıstanda təmir olunub. Su tutumu 255 tondur; "Tbilisi" raket kateri; "Batumi" və "Akmeta" artilleriya katerləri; "İveriya", "Mestia", "Kutaisi", "Bofors", "Tsxaltubo", "Qali" keşikçi katerləri, "Qantiadi" patrul kateri. Bundan başqa kiçik desant katerləri və yardımçı gəmilər mövcuddur. Bir sıra katerlər SSRİ-nin sərhəd qoşunlarından qalıb. Hazırda onlar təmir olunub. İki "Point" tipli keşikçi kateri ABŞ Sahil Mühafizəsi tərəfindən verilib. Bundan başqa Gürcüstan Silahlı Qüvvələri öz arsenalına Türkiyə istehsalı olan "Ejder" və "Otokar Cobra" BTR-lərini daxil edib.

NATO standartlarına keçmiş gürcü ordusu 2008-ci il avqust hadisələri zamanı az qala məhv olmaq təhlükəsi altında qalmışdı. Həmin müharibə Gürcüstan ordusunda kifayət qədər nöqsanların olduğunu bir daha üzə çıxardı. Gürcüstan ordusu həm də xaricdə bir çox sülhməramlı və hərbi əməliyyatlarda iştirak edir. 2012-ci ilin əvvəlinə olan məlumata görə Əfqanıstanda 900 gürcü hərbçisi xidmət edir, 2012-ci ilin payızından onların sayının 1.600 nəfərə çatdırılıb. Ümumilikdə, 2014-cü ilin iyun ayına qədər Əfqanıstanda 30 gürcü hərbçisi öldürülüb, daha 435 əsgər isə yaralanıb.

Əhali

  Əsas məqalə: Gürcüstan əhalisi

2015-cü ilin yanvar ayının 1-ə olan rəsmi məlumata əsasən Gürcüstan əhalisi 3 729 500 nəfər təşkil etmişdir. (Abxaziyanın və Cənubi Osetiyanın əhalisi bu saya əlavə edilməmişdir). ki, onun da 2410.8 min nəfəri şəhər və şəhər tipli qəsəbələrdə, 2073 min nəfəri kəndlərdə yaşayır. Ümumi əhalinin 762.9 min nəfərini 0–14 yaşlarda olanlar, 3100.2 min nəfərini 15–64 yaşda olanlar, 620.7 min nəfərini isə 65 və daha yuxarı yaşda olanlar təşkil edir. Əhalinin sayında Abxaziyada və Cənubi Osetiyada yaşayan insanlar nəzərə alınmayıb.

Şəhərlər

Əhalisinin sayına görə Gürcüstanda ən böyük şəhər 1.1 milyon əhalisi olan paytaxt Tbilisidir. İkinci böyük şəhər isə İmeretiya regionunda yerləşən 188.000 əhalisi olan Kutaisidir. Lakin son illərdə Gürcüstanda şəhərlərin demək olar ki, hamısının əhalisi azalmaqdadır. Belə ki, 1989-cu ildə Tbilisi əhalisi 1.250.000 nəfər idi, həmçinin Kutaisinin əhalisi də həmin ildə 232.000 nəfər olsa da, 2009-cu ildə onun da əhalisi azalmışdır. Aşağıdakı cədvəldə Gürcüstanın 10 ən böyük şəhərlərinin əhalisi göstərilmişdir.

Sıralaması Adı 1989-cu ildə əhalisi 2002-ci ildə əhalisi 2009-cu ildə əhalisi
1. Tbilisi 1.243.200 1.073.300 1.106.700
2. Kutaisi 232.500 186.000 188.600
3. Batumi 136.900 121.800 122.500
4. Rustavi 159.000 116.400 117.400
5. Zuqdidi 49.600 68.900 72.300
6. Qori 67.800 49.500 50.800
7. Poti 50.600 47.100 47.500
8. Samtredia 34.300 29.800 29.600
9. Xaşuri 31.700 28.600 28.300
10. Senaki 28.900 28.100 28.100

Etnik tərkib

 
Gürcüstanın etnik xəritəsi (2002 sa.)

17–24 yanvar 2002-ci il ümumrespublika əhali siyahıyaalınmasının yekunlarına əsasən Gürcüstanın ümumi 4.371.535 nəfər əhalisinin 3.661.173 nəfərini və ya 83,75 %-ni kartvellər, 785.578 nəfərini və ya 6,51 %-ni azərbaycanlılar, 284.761 nəfərini və ya 5,69 %-ni ermənilər, 24.256 nəfərini və ya 1,55 %-ni ruslar, 4.896 nəfərini və ya 0,87 %-ni osetinlər, 70.973 nəfərini və ya 1,63 %-ni isə digərləri təşkil edir.

Milli tərkib
Etnik qrup 1989 sa. 2017 sa.
cəmi 5 400 841 4 371 535
kartvel 3 787 393 3 661 173
azərbaycanlı 595 556 796 761
erməni 437 211 248 929
rus 341 172 67 671
osetin 164 055 38 028
yezidi 33 331 18 329
berzen 100 324 15 166
ukraynalı 52 443 7 039
kistin m.y. 7 011
yəhudi 24 795 3 772
abxaz 95 853 3 527
assuriyalı 6 206 3 299
kürd 2 514
avar 4 230 1 996
çeçen 609 1 271
polyak 2 014 870
moldavan 2 842 864
alman 1 546 651
belorus 8 595 542
qaraçı 1 744 472
axısqa türkü 1 375 441
udin 93 203
bolqar 671 138
litvalı 977 134
latış 530 91
eston 2 316 56
iranlı 123 46
çex 101 46
ləzgi 720 44
inquş 170
digər 21 846 2 349

Mədəniyyət

İncəsənət

Mətbəx

  Əsas məqalə: Gürcüstan mətbəxi

Gürcüstanda ən populyar soyadlar

Gürcüstan Reyestr Xidmətinin məlumatına görə 2015-ci il üçün ölkədə ən populyar 10 soyad aşağıdakılardır:

  1. Beridze 19 987
  2. Məmmədov 19 294
  3. Kakbadze 13 914
  4. Gelaşvili 13 505
  5. Əliyev 13 118
  6. Maisuradze 12 542
  7. Georqadze 10 710
  8. Lomidze 9 581
  9. Çiklauri 9 499
  10. Kvaraçxeliya 8 815

Din

17–24 yanvar 2002-ci il ümumrespublika əhali siyahıyaalınmasının yekunlarına əsasən Gürcüstanın ümumi 4.371.535 nəfər əhalisinin 3.872.099 nəfərini və ya 88,58 %-ni xristianlar, 433.784 nəfərini və ya 9,92 %-ni müsəlmanlar, 3.541 nəfərini və ya 0,08 %-ni iudaistlər, 62.111 nəfərini və ya 1,42 %-ni isə digərləri təşkil edir.

Şəkillər

Mənbə

  1. . Archived from the original on 2015-07-07. İstifadə tarixi: 7 iyul 2015..

İstinadlar

  1. . 2021-01-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-14.
  2. (PDF). National Statistics Office of Georgia. Archived from the original on 23 October 2015. İstifadə tarixi: 1 may 2015..
  3. "Preliminary Results of 2014 General Population Census of Georgia" (PDF). National Statistics Office of Georgia. İstifadə tarixi: 1 may 2015. Arxivləşdirilib:
  4. Beynəlxalq Valyuta Fondunun Hesabatı
  5. . 2011-11-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-11-19.
  6. R.Məmmədov SSRİ-nin iqtisadi coğrafiyası s.256
  7. Azərbaycan və Gürcüstan ordusu müqayisəsi
  8. "Georgian Soldier Succumbs to Injuries Suffered in Afghanistan". Civil Georgia. 8 June 2015. İstifadə tarixi: 8 June 2015.
  9. National Statistics Office of Georgia: Population
  10. National Statistics Office of Georgia: 02 Population by age and sex for the beginning of the year
  11. The European Centre for Minority Issues Caucasus: Ethnic Groups of Georgia: Censuses 1926 – 2002
  12. http://modern.az/articles/79244/1/
  13. Population by religious beliefs (By Major Adminstrative-Territorial Units)

Xarici keçidlər

  • United Nations: Concludes Public Review of Initial Report of Georgia
  • Full information about (country) Georgia
  • Friends of Georgia (Friends of Georgia International Foundation).

Həmçinin bax

gürcüstan, gürc, საქართველო, sakartvelo, cənubi, qafqazda, dövlət, şərqi, avropa, ilə, qərbi, asiyanın, kəsişməsində, yerləşir, şimalda, rusiya, şərqdə, azərbaycan, cənubda, ermənistan, türkiyə, ilə, həmsərhəddir, ölkənin, qərbində, isə, qara, dəniz, yerləşir,. Gurcustan gurc საქართველო Sakartvelo Cenubi Qafqazda dovlet Gurcustan Serqi Avropa ile Qerbi Asiyanin kesismesinde yerlesir Simalda Rusiya serqde Azerbaycan cenubda Ermenistan ve Turkiye ile hemserheddir Olkenin qerbinde ise Qara deniz yerlesir Paytaxti ve en boyuk seheri Tbilisi seheri umumi sahesi 69 700 kvadrat kilometrdir Gurcustan 1991 ci ilde SSRI den musteqilliyini elde etmisdir Gurcustanსაქართველო SakartveloGurcustanBayragi GerbiSuari ძალა ერთობაშია Dzala ertobasia gurcu Guc birlikdedir Himni Tavisupleba Azadliq source source track track PaytaxtiTbilisi 41 43 sm e 44 47 s u En boyuk seheriTbilisi Kutaisi BatumiResmi dillerigurcu abxaz 1 Etnik qruplari86 8 gurculer 6 2 azerbaycanlilar 4 5 ermeniler 2 8 digerIdareetme formasiUnitar parlament respublikasi PrezidentSalome Zurabisvili Bas nazirIrakli Qaribasvili Parlamentin sedriArcil TalakvadzeBirlesmeTarixi Gurcustan carligi1008 Gurcustan Demokratik Respublikasi26 may 1918 Musteqilliyin berpasielan edilibtesdiq olunub9 aprel 199125 dekabr 1991 Yaranmasi1991Erazisi Umumi69700 121 ci Ehalisi 2015 texmini3 729 500 2 117 ci 2014 siyahiya alma3 729 635 3 Sixliq64 km2 165 8 kv mil 129 cu UDM nominal 2010 texmini Umumi11 2 milyard 4 122 ci Adam basina2 560 119 cu III 2008 0 763yuksek 93 cuValyutasiLari ლ GEL Saat qursagiUKVYolun hereket istiqametisagTelefon kodu995ISO 3166 koduGEInternet domeni ge Gurcustan Gurcustan qedim tarixe malik bir olkedir Gurcustanin tarixi qedim Kolxida ve Iberiya kralliqlarina gedib cixir Dunyada xristanligi qebul eden 2 ci dovlet olan Gurcustan XI ve XII esrlerde en qudretli cagini yasamisdir XIX esrin evvelinde Rusiyaya birlesdilib 1918 ci ilde musteqillik elde etse de qisa muddetden sonra RSFSR terefinden isgal olundu Mundericat 1 Etimologiya 2 Tarix 3 Erazi 3 1 Iqlim 3 2 Daxili sular 3 3 Bolgeleri 3 4 Tebiet 3 4 1 Flora 3 4 2 Fauna 3 5 Inzibati erazi bolgusu 4 Iqtisadiyyat 5 Ordu 6 Ehali 6 1 Seherler 6 2 Etnik terkib 7 Medeniyyet 7 1 Incesenet 7 2 Metbex 8 Gurcustanda en populyar soyadlar 8 1 Din 9 Sekiller 10 Menbe 11 Istinadlar 12 Xarici kecidler 13 Hemcinin baxEtimologiya RedakteGurculer ozlerini kartveli gurcu tek hal ve kartvelebi gurculer cem hal olkelerini Sakartvelo Gurcustan kartvel ve ya gurcu diyari dillerini kartuli gurcuce kartvelce ve ya kartuli ena gurcu dili kartvel dili olaraq adlandirir Kartvelebi adlanan qrup ise sadece gurculerin ekseriyyetini deyil Gurcustanin diger kartveldilli milletlerini de bunlara meqrelleri ve svanlari aid etmek olar ehate etmekdedir Qonsulari ve bolge xalqlari terefinden gurculer ferqli adlarla taninirlar azerbaycanlilar gurcu gurculer Gurcustan turkler gurcu gurculer Gurcistan farslar qorci qorciha Qorcestan ermeniler vratsi vratsineri Vrastan ruslar qruzin qruzini Qruziya ifadelerini istifade edirler Ingilisce ise Georgian corcian Georgians corcians ve Georgia Corciya adlari istifade edilirler Fars dilinden qaynaqlanan gurcu sozunun menseyi haqqinda iki ferqli yanasma movcuddur Bunlardan birincisi qedim yunan ve latin menseli teserrufatla elaqesi olan menasinda islenen georgos georgicus sozunden emele geldiyine dair teoremdir Bir basqa yanasma ise qedim fars dovletinde gurculerin Gurcan ve ya Gurc olaraq adlandirildigi ve gurcu georgian kimi adlarin farsca gorg canavar sozunden geldiyi ve bu sozden yaranmis olmasidir Tarix Redakte Esas meqale Gurcustan tarixiUzaq kecmisde bu erazilerde yunanlara ve romalilara melum olan iki dovlet movcud idi Iberiya ve Kolxida Bu dovletler 337 ci ilde xristianliq qebul etdiler Bizans ve ereb idaresinden qurtarib gurcu melikleri XI esrde torpaqlarini birlesdirib musteqil Gurcu sahligini yaratdilar XII esrde bu sahliq qonsu erazileri feth edib guclu bir dovlete donur XIV esrden beri monqollar iranlilar ve osmanlilar olkeye hucum edib musteqilliyine defelerle son qoyurdular 1783 cu ilde gurcu Kartli Kaxeti sahi Irakli II Rusiya ile Georgievsk muqavilesini imzaladi Bu muqavile esasem Rusiya Gurcustana muhafize te min etse de Qacarlar hele de olkeye qarsi hucum etmeye davam edirdi 1801 ci ilde Gurcustan Rusiya terefinden zebt edildi 1810 Rusiya qerbi gurcu Imereti carligini da ozune tabe etdi 1918 ci ile 1921 ci iller arasinda Gurcustan musteqil respublika idi 1921 ci ilde rus ordusu Gurcustana daxil olub musteqilliyi legv etdi ve SSRI nin terkibinde Gurcustan Sovet Sosialist Respublikasi yaradildi 1922 1936 ci illerde Gurcustan Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikasina daxil idi 1991 ci ilden beri Gurcustana Respublikasi musteqil olkedir Erazi RedakteIqlim Redakte Gurcustanin iqlimi cografi bolgeler uzre deyiskendir Qafqaz daglarinin soyuq simal kuleklerini ve olkenin Qaradenizden gelen nemli ve isti bir hava axininin tesirinde qalmasi iqlimin yumsaq ve yagisli olmasina imkan yaradir Qara Denize yaxin Kolxida ovaliginda ise astropikal iqlim ozellikleri gorulur Esasen payiz ve qis aylarinda yagan yagislar qerbden serqe dogru getdikce azalir Kolxida ovaliginda ilde orta hesabla 1600 2000 mm olan yagis miqdari Kartli ve Kaxetiya yaylalarinda 508 miliimetre qeder azalir Yay ve qis arasindaki istilik ferqi qerbde cox deyisken quru iqliminin hokm surduyu serqe daha coxdur Gurcusdan qedim dov Gurcustanin en vacib faydali qazinti ehtiyatlari marqans mis arsen qurgusun sink filizi ve diger metal filizi yataqlari hemcinin neft ve das komurdur Gurcustanin esas neft yataqlari Kolxida duzenliyinde ve Kaxetiya regionunun cenub hissesinde Azerbaycanla serhed erazilerde yerlesir Neft yataqlari 350 1500 metr derinliklerde yerlesir Das komur ehtiyatlari esasen qerbi Gurcustanda yerlesir Onun ehtiyatlari bir nece yuz milyon tondur Demir filizi ehtiyati 150 milyon ton marqans yataqlari ehtiyati 50 milyon ton hecminde deyerlendirilir Daxili sular Redakte Tebii su ehtiyatlari baximindan zengin bir olke olan Gurcustanda Boyuk Qafqaz daglarinin buzlaqlarindan qidalanan Bzibi Kodori Inquri Tsxenitskali ve Rioni caylari Qara deniz hovzesine daxildirler Menbeyi Turkiyeden baslayan Corux cayi Batum yaxinlarinda Qara denize Kur ise Xezer denizine tokulur Kurun qollari olan Liaxvi Cama Tana Tedzami Araqvi Iori Qabirri ve Alazani Qanix dan ekin sahelerinin sulanmasinda ehemiyyetli yer tutur Cavaxetiya vulkanik yaylasinda olan irili xirdali bir nece gol yagis ve yeralti su menbelerinden qidalanir bu gollerde bol miqdarda forel ve sazan baliqlari var Bolgeleri Redakte Gurcustan seth sekilleri baximindan uc bolgeye ayrilir 1 Simalda Boyuk Qafqaz sira daglarinin yerlesdiyi bolge 2 Cenubdaki Acara Imereti Trialeti Borjomi Bakuriani ve Axalcixe daglarinin yerlesdiyi Kicik Qafqaz kutlesinden yaranan bolge 3 Bu iki kutle arasinda ova ve yaylalarin yer aldigi Engebeli cokuntu bolgesi Qerbden Serqe dogru getdikce yukselen Boyuk Qafqaz sira daglari olkeni Rusiya Federasiyasindan ayirir En yuksek zirveleri teskil eden Sxara 5068 m Kazbek 5047 m Rustavi 4960 m Tetnults 4852 m ve Usba 4700 m bu bolgededir cenubdaki Kicik Qafqaz daglari daha alcaq olub yukseklik Didi Abuli dorugunda ancaq 3301 metre qeder cixir Simal ve cenubdaki dagliq kutleler arasinda qalan cokuntu alaninin qerb terefinde Kolxida ovaligi serqde Kartli ve Kaxetiya yaylalari var Tebiet Redakte Flora Redakte Bol yagis alan Kolxida ovaliginda astropikal bitki ortuyu gorulur ve burada bambuk evkalipt palma kimi agaclarin da yetismesine uygun serait var Qaradenize yaxin bolgelerde 1000 1200 metre qeder gurgen ve 2000 metreye qeder sam agaclarindan yaranan meseler hakimdir daha yukseklerde ise otlaqlar yerlesir Torpaqlarinin ucde biri meselere ortulu olan olkede sam ladin mese sabalid agcaqayin kuknar disbudaq ve ihlamur boldur Fauna Redakte Meselerin yuksek yerlerinde ve daglarda dag kecisi karaca col donuzu ayi vasaq tulku ve qurd kimi heyvanlar caylarinda bol miqdarda baliq yasayir Inzibati erazi bolgusu Redakte Esas meqale Gurcustan Respublikasinin inzibati erazi bolgusuGurcustanin regionlari Xerite nom Region Paytaxt1 Abxaziya Suxumi Sokhumi 2 Sameqrelo Zemo Svaneti Zuqdidi3 Quriya Ozurgeti4 Acaristan Batumi5 Raca Lecxumi ve Kvemo Svaneti Ambrolauri6 Imereti Kutaisi7 Samtsxe Cavaxeti Axalkalaki8 Daxili Kartli Qori9 Msxeta Mtianeti Msxeta10 Kvemo Kartli Rustavi11 Kaxeti Telavi12 Tbilisi TbilisiGurcustan 2 muxtar respublikadan ve 9 diyardan ibaretdir Muxtar respublikalara Acaristan ve Abxaziya aiddir Onlarin her ikisi Sovet dovrunde yaradilmis ve muasir Gurcustan Konstitutsiyasi terefinden taninirlar Separatist Cenubi Osetiya ise administrativ olaraq Sida Kartli regionuna daxildir Diger 9 region ise Quriya Imeretiya Kaxetiya Yuxari Kartli Mtsxeta Mtianeti Raca Lecxumi ve Kvemo Svaneti Sameqrelo Zemo Svaneti Samtsxe Cavaxeti Asagi Kartli regionlaridir Sagdaki cedvelde Gurcustanin inzibati daireleri ve onlarin merkezi seherleri gosterilmisdir Bu regionlar ozleri de inzibati olaraq rayonlara bolunurler Umumi olaraq Gurcustanda 72 rayon movcuddur Iqtisadiyyat Redakte Esas meqale Gurcustan iqtisadiyyati BTC boru xetti Gurcustan aqrar senaye olkesidir 2004 cu ilden etibaren iqtisadiyyati sabit artim tempi kicikhecmli budce kesiri 2006 ci ilde UDM in 0 3 i hecminde valyuta ehtiyatlarinin suretle artmasi xarici dovlet borcunun idareolunan seviyyeye dusmesi ve inflyasiya proseslerinin suretlenmesi ile xarakterize olunur 2006 ci ilde burada iqtisadi artim 9 6 adambasina dusen UDM 3153 lari 1771 ABS dollari teskil etmisdir Son 3 ilde 2004 2006 budce xerclerinin orta illik 47 artmasi qiymetlerin bahalasmasini stimullasdiraraq 2006 ci ilde 8 8 e catmasini sertlendirmisdir Xarici ticaret balansinda irihecmli kesire baxmayaraq olkeye intensiv axib gelen xarici investisiyalar daxili valyuta bazarinda tezyiq yaradaraq ABS dollarina nezeren larinin mezennesini 2002 ci ilin aprelinden etibaren davamli olaraq bahalasdirmaqdadir Gurcustanin UDM istehsali 1990 ci ilde 8 5 milyard dollar oldugu halda 2010 cu ilde 11 7 milyard dollara yukselib Muqayise ucun onu bildirek ki 1990 ci ilde Ermenistanin umumi daxili mehsul UDM istehsali indiki 2010 cu il qiymetlerle 2 2 milyard dollar idise 2010 cu ilde 9 3 milyard dollar Azerbaycanda ise 1990 ci ilde olan 6 5 milyardliq UDM istehsali 2010 cu ilin yekununda 54 3 milyard dollarliq istehsala catib 1990 ci ilde Gurcustan iqtisadiyyati Cenubi Qafqaz iqtisadiyyatinin 50 faizini teskil edirdi 2010 cu ilde ise Gurcustan Cenubi Qafqaz iqtisadiyyatinin 15 5 faizini formalasdirir 2010 cu ilde Gurcustanda adambasina dusen UDM meblegi 2 6 min dollardir 1990 ci ilde ise bu gosterici 2 400 dollar olub Bu gostericiler onu bildirir ki oten 20 il erzinde Gurcustan iqtisadiyyatinda artim cox cuzi olub Proqnozlara gore 2015 ci ilde Gurcustanin Umumi Daxili Mehsulu 14 8 milyard dollar olacaq 5 Senayesi Gurcustan SSR senaye3si 1982 ci ilde 1913 cu ile nisbeten 119 defe artmisdir Masinqayirma kimya senayesi ve elektroenergetika suretle inkisaf etdirilmesine baxmayaraq helelik kend teserrufati xammalini emal eden saheleri ustunluk teskil edir Yeyinti senayesi mehsul istehsalina gore birinci yeri tutur Onun terkibinde meyve terevez konserv senayesi helledici rol oynayir Cay fabrikleri Qerbi Gurcustanin cayciliq rayonlarinda yerlesir ve Tbiliside ve SSRI nin bir sira seherlerindeki cay sokme ve doldurma fabriklerine xammal veriri Serabciliq esasen Alazan dairesinde Kaxetiya Pioni cayinin asagi axarinda Imeretiya ve serab doldurma ise Tbilisi seherinde inkisaf etdirilir O cumleden sampan serabi meyve terevez konservi muessiseleri terevezcilik ve bagciliq rayonlarinda yerlesir Yungul senaye yun ipek pambiq parca deri ayaqqabi istehsali ile temsil olunmusdur Ipekciliyin esas merkezlerinde ipek sarima ve ipek parca toxumu Tbilisi ve Kutaisi fabrikleri yaradilmisdir Tbilisde mahmud parca ve trikotaj eyirme Qoride pambiq parca kombinatlari da var Kimya senayesi azot kubreleri kimya eczaciliq preparatlari kaprolaktam ve sintetik lifler istehsal edir Rustavide Masinqayirmanin ixtisaslasmasi Zaqafqaziya teserrufatinin telebati ile six baglidir Tbilisi ve Batumi seherlerinde cay yigimi ve emali serab konserv ipek toxuculugu senayesi ucun masin ve avadanliqlar istehsal olunur Bundan elave Tbiliside metalkesen dezgahlar magistral elektrovozlari murekkeb ve deqiq elektron cihazlari hazirlanir Kutaiside yuk avtomobilleri traktorlar dag meden cayyigan kombayinlar ve saxta avadanliqlari istehsal olunur Rustavinin metallurgiya kombinatlari cuqun polad prokat ve boru istehsal edir Ciaturide cixarilan manqan Zestafoni ferroerintiler zavodunda eridilir Tbilisi yaxinliginda mis kolcedani ve polimetal filizi cixaran ve emal eden Madneuli dag meden kombinati tikilmisdir 6 Ordu Redakte Esas meqale Gurcustan Silahli QuvveleriSSRI dagildiqdan sonra diger respublikalar kimi Gurcustan da musteqil ordu quruculuguna basladi Lakin kecmis Sovet Ittifaqinin diger regionlarindan ferqli olaraq Gurcustanda ordu quruculugu bir qeder ferqli aparildi Gurcustan musteqilliye muharibe ile basladi Cenubi Osetiya ve Abxaziya Gurcustanin basagrisina cevrildi Mehz buna gore Gurcustanin ordu quruculugunda problemler yasandi Mehz 94 95 ci illerden sonra Gurcustanda ordu quruculuguna start verildi Gurcustan Silahli Quvveleri NATO olkeleri hesabina formalasdirilib 2003 cu ilde Gurcustanda bas veren Narinci inqilabdan sonra hakimiyyete gelen Mixail Saakasvili olkede diger sahelerle yanasi orduda da ciddi islahatlara basladi Ilk novbede ordunun Rusiya sisteminden NATO standartlarina kecidine baslanildi Diger sahelerden ferqli olaraq Silahli Quvvelerin modernlesdirilmesi daha suretle aparildi ve demek olar ki olke budcesinin cox hissesi orduya yoneldildi Mehz olkenin xarici dovletlerden aldigi coxsayli kreditler bu gun Gurcustan ucun ucun neheng hecmde borc yaratmisdir Hazirda Gurcustanin Silahli Quvveleri Quru Qosunlarindan Herbi Hava ve Hava Hucumundan Mudafie Quvvelerinden Herbi Deniz Quvvelerinden elece de Milli Qvardiyadan ibaretdir Sexsi heyetin umumi sayi 25 30 mine nefere yaxindir Seferberlik ehtiyati 100 mine yaxindir Amma prezident Mixail Saakasvili bir nece il evvel beyan etmisdi ki Gurcustan Silahli Quvvelerinin sexsi heyeti 100 min nefere qeder olacaq Olkenin Quru Qosunlarinda 12 5 min herbi qulluqcu diger melumata gore 16 5 min nefer xidmet edir 2007 ci ilin evveline olan melumata gore Quru Qosunlarina asagidakilar daxildir Birinci piyada briqadasi dislokasiya yeri Vaziani heyeti 2500 nefer Onun terkibinde 11 ci Telavi yungul piyada taburu 560 nefer 13 cu Savnabad yungul piyada taburu 560 nefer 16 ci Sacxer dag atici taburu 560 nefer kommandos taburu 560 nefer tank taburu T 72 arxa teminat taburu kesfiyyat ve muhnedis istehkam bolukleri Ikinci piyada briqadasi dislokasiya yeri Kutaisi 22 ci Batumi 23 ve 24 cu piyada taburlari tank taburu T 72 artilleriya diviziyasi arxa teminat taburu kesfiyyat ve muhendis istehkam bolukleri Ucuncu piyada briqadasi dislokasiya yeri Qori 31 32 33 34 cu piyada taburlari tank taburu T 72 artilleriya diviziyasi arxa teminat taburu kesfiyyat ve muhendis istehkam boluyu Briqada 2004 cu ilin avqustundan sonra amerikali telimatcilar terefinden telim gorub Dorduncu piyada briqadasi dislokasiya yeri Tbilisi iki piyada ve bir mexaniklesdirilmis tabur 1 5 min nefer tank taburu T 72 artilleriya diviziyasi arxa teminat taburu kesfiyyat ve muhendis istehkam bolukleri Bu briqada en tecrubeli hisselerden biridir Orada xidmet edenler arasinda Abxaziya muharibesinde xidmet etmis herbi qulluqcular da var Xususi teyinatli elahidde briqada dislokasiya yeri Tbilisi yaxinligindaki Kocori yasayis menteqesi Iraq taburu adlanan hisse mehz burada komplektlesdirilib Bu briqadada doyus qabiliyyetli xususi teyinatlilar xidmet edir Amma onlardan ekser vaxtlarda xususi obyektleri ve dovletin birinci sexslerini muhafize etmek ucun istifade olunur Iraq taburu ndan esasen Sxinvali ucun diversiya qruplari formalasdirilir Elahidde artilleriya briqadasi dislokasiya yeri Axalsix 4 diviziya o cumleden bir reaktiv hisse Gurcustan Silahli Quru Qosunlarinda 167 tank 30 eded T 55 137 eded T 72 40 eded BMP 1 55 eded BMP 2 11 eded BRDM 1 37 eded BTR 70 ve 33 eded BTR 80 50 eded MTLB 373 eded artilleriya sistemi 3 eded 152 mm lik Qiacint B toplari 11 eded 152 mm lik Msta B qaubitsalari 67 eded 122 mm lik D 30 qautibsalari 62 SAU Pion Msta S Dana Akasiya Qvozdika 21 eded BM 21 Qrad RYAS Reaktiv Yaylim Ates Sistemi 6 eded RM 70 RYAS 2 eded Uraqan RYAS var HHQ ve HHM de 2 min herbi qulluqcu xidmet edir Buraya daxildir HHM elahidde diviziyasi Kutaisi Marneuli ve Kopitnaride aviabazalar Alekseyevka aerodromu Aviasiya 10 12 eded Su 25 teyyaresinden ibaretdir Diger melumatlara gore gurcu ordusunda 16 eded Su 25T SSRI istehsali ve 5 eded Su 25 Scorrion Israilin Elbit system sirketi muasirlesdirib var Bundan basqa aviasiyada 2 eded MiQ 23 4 eded Yak 52 4 eded L 29 Delfin telim teyyaresi 6 eded An 2 desant teyyaresi 2 eded Yak 40 4 eded MiQ 23 cebhe qiricisi 4 eded L 159 ALCA var Orduda Mi 24 ve Mi 8 vertolyotlari var Aviasiyada elahidde eskadrilya var HHM e 40 eded Strela 10 zenit raket kompleksi Silka Neva Iqla ve Strela daxildir Ukrayna istehsali RLS 36D6 M kompleksi var HDQ ye 3 1 min herbi qulluqcu daxildir Komanda qerargahi ve esas baza Potide yerlesir HDQ ye elece de deniz eskadrilyasi deniz piyadasi Poti sahil muhafizesi bolmesi daxildir HDQ nin silah ve texnikasi asagidakilardan ibaretdir Dioskuriya raket kateri 1971 ci il istehsali Fransa istehsali Gemi 2003 cu ilin evvelinde Yunanistanda temir olunub Su tutumu 255 tondur Tbilisi raket kateri Batumi ve Akmeta artilleriya katerleri Iveriya Mestia Kutaisi Bofors Tsxaltubo Qali kesikci katerleri Qantiadi patrul kateri Bundan basqa kicik desant katerleri ve yardimci gemiler movcuddur Bir sira katerler SSRI nin serhed qosunlarindan qalib Hazirda onlar temir olunub Iki Point tipli kesikci kateri ABS Sahil Muhafizesi terefinden verilib Bundan basqa Gurcustan Silahli Quvveleri oz arsenalina Turkiye istehsali olan Ejder ve Otokar Cobra BTR lerini daxil edib NATO standartlarina kecmis gurcu ordusu 2008 ci il avqust hadiseleri zamani az qala mehv olmaq tehlukesi altinda qalmisdi Hemin muharibe Gurcustan ordusunda kifayet qeder noqsanlarin oldugunu bir daha uze cixardi 7 Gurcustan ordusu hem de xaricde bir cox sulhmeramli ve herbi emeliyyatlarda istirak edir 2012 ci ilin evveline olan melumata gore Efqanistanda 900 gurcu herbcisi xidmet edir 2012 ci ilin payizindan onlarin sayinin 1 600 nefere catdirilib Umumilikde 2014 cu ilin iyun ayina qeder Efqanistanda 30 gurcu herbcisi oldurulub daha 435 esger ise yaralanib 8 Ehali Redakte Esas meqale Gurcustan ehalisi2015 cu ilin yanvar ayinin 1 e olan resmi melumata esasen Gurcustan ehalisi 3 729 500 nefer teskil etmisdir Abxaziyanin ve Cenubi Osetiyanin ehalisi bu saya elave edilmemisdir 9 ki onun da 2410 8 min neferi seher ve seher tipli qesebelerde 2073 min neferi kendlerde yasayir 9 Umumi ehalinin 762 9 min neferini 0 14 yaslarda olanlar 3100 2 min neferini 15 64 yasda olanlar 620 7 min neferini ise 65 ve daha yuxari yasda olanlar teskil edir 10 Ehalinin sayinda Abxaziyada ve Cenubi Osetiyada yasayan insanlar nezere alinmayib Seherler Redakte Ehalisinin sayina gore Gurcustanda en boyuk seher 1 1 milyon ehalisi olan paytaxt Tbilisidir Ikinci boyuk seher ise Imeretiya regionunda yerlesen 188 000 ehalisi olan Kutaisidir Lakin son illerde Gurcustanda seherlerin demek olar ki hamisinin ehalisi azalmaqdadir Bele ki 1989 cu ilde Tbilisi ehalisi 1 250 000 nefer idi hemcinin Kutaisinin ehalisi de hemin ilde 232 000 nefer olsa da 2009 cu ilde onun da ehalisi azalmisdir Asagidaki cedvelde Gurcustanin 10 en boyuk seherlerinin ehalisi gosterilmisdir Siralamasi Adi 1989 cu ilde ehalisi 2002 ci ilde ehalisi 2009 cu ilde ehalisi1 Tbilisi 1 243 200 1 073 300 1 106 7002 Kutaisi 232 500 186 000 188 6003 Batumi 136 900 121 800 122 5004 Rustavi 159 000 116 400 117 4005 Zuqdidi 49 600 68 900 72 3006 Qori 67 800 49 500 50 8007 Poti 50 600 47 100 47 5008 Samtredia 34 300 29 800 29 6009 Xasuri 31 700 28 600 28 30010 Senaki 28 900 28 100 28 100Etnik terkib Redakte Gurcustanin etnik xeritesi 2002 sa 17 24 yanvar 2002 ci il umumrespublika ehali siyahiyaalinmasinin yekunlarina esasen Gurcustanin umumi 4 371 535 nefer ehalisinin 3 661 173 neferini ve ya 83 75 ni kartveller 785 578 neferini ve ya 6 51 ni azerbaycanlilar 284 761 neferini ve ya 5 69 ni ermeniler 24 256 neferini ve ya 1 55 ni ruslar 4 896 neferini ve ya 0 87 ni osetinler 70 973 neferini ve ya 1 63 ni ise digerleri teskil edir Milli terkib Etnik qrup 1989 sa 11 2017 sa 11 cemi 5 400 841 4 371 535kartvel 3 787 393 3 661 173azerbaycanli 595 556 796 761ermeni 437 211 248 929rus 341 172 67 671osetin 164 055 38 028yezidi 33 331 18 329berzen 100 324 15 166ukraynali 52 443 7 039kistin m y 7 011yehudi 24 795 3 772abxaz 95 853 3 527assuriyali 6 206 3 299kurd 2 514avar 4 230 1 996cecen 609 1 271polyak 2 014 870moldavan 2 842 864alman 1 546 651belorus 8 595 542qaraci 1 744 472axisqa turku 1 375 441udin 93 203bolqar 671 138litvali 977 134latis 530 91eston 2 316 56iranli 123 46cex 101 46lezgi 720 44inqus 170 diger 21 846 2 349Medeniyyet Redakte Esas meqale Gurcustan medeniyyetiIncesenet Redakte Esas meqale Gurcustan incesenetiMetbex Redakte Esas meqale Gurcustan metbexiGurcustanda en populyar soyadlar RedakteGurcustan Reyestr Xidmetinin melumatina gore 2015 ci il ucun olkede en populyar 10 soyad asagidakilardir 12 Beridze 19 987 Memmedov 19 294 Kakbadze 13 914 Gelasvili 13 505 Eliyev 13 118 Maisuradze 12 542 Georqadze 10 710 Lomidze 9 581 Ciklauri 9 499 Kvaracxeliya 8 815Din Redakte 17 24 yanvar 2002 ci il umumrespublika ehali siyahiyaalinmasinin yekunlarina esasen Gurcustanin umumi 4 371 535 13 nefer ehalisinin 3 872 099 13 neferini ve ya 88 58 ni xristianlar 433 784 13 neferini ve ya 9 92 ni muselmanlar 3 541 13 neferini ve ya 0 08 ni iudaistler 62 111 13 neferini ve ya 1 42 ni ise digerleri teskil edir Sekiller Redakte Sota Rustaveli boyuk gurcu sairi Vaja Psavela gurcu sairi 1914 Gurcustanin kosmosdan gorunusu Sara dagi Usba dagi Qafqaz daglari Ananuri qalasi Svanetiya Tbilisi merkezi parki 2005 Tbilisi 2002 Tbilisi 1671 Mtsxeta 1996 Mtsxeta Cvari kilsesi Batumi seheriMenbe Redakte Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda Rasppedelenie naseleniya Gpuzinskoj SSR po naibolee mnogochislennym nacionalnostyam i yazyku Ezhenedelnaya demograficheskaya gazeta Demoskop Weekly Archived from the original on 2015 07 07 Istifade tarixi 7 iyul 2015 Istinadlar Redakte Gurcustanin Konstitusiyasi art 8 2021 01 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 10 14 Number of Population as of January 1 2015 PDF National Statistics Office of Georgia Archived from the original on 23 October 2015 Istifade tarixi 1 may 2015 Preliminary Results of 2014 General Population Census of Georgia PDF National Statistics Office of Georgia Istifade tarixi 1 may 2015 Arxivlesdirilib gurc ing Beynelxalq Valyuta Fondunun Hesabati Cenubi Qafqaz iqtisadiyyati son 20 ilde 2011 11 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 11 19 R Memmedov SSRI nin iqtisadi cografiyasi s 256 Azerbaycan ve Gurcustan ordusu muqayisesi Georgian Soldier Succumbs to Injuries Suffered in Afghanistan Civil Georgia 8 June 2015 Istifade tarixi 8 June 2015 1 2 National Statistics Office of Georgia Population National Statistics Office of Georgia 02 Population by age and sex for the beginning of the year 1 2 The European Centre for Minority Issues Caucasus Ethnic Groups of Georgia Censuses 1926 2002 http modern az articles 79244 1 1 2 3 4 5 Population by religious beliefs By Major Adminstrative Territorial Units Xarici kecidler RedakteUnited Nations Concludes Public Review of Initial Report of Georgia Full information about country Georgia Friends of Georgia Friends of Georgia International Foundation Hemcinin bax RedakteTbilisi BorcaliMenbe https az wikipedia org w index php title Gurcustan amp oldid 6027544, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.