Bruney
Bruney ya da rəsmi adıyla Bruney Sülh Dövləti (malayca Negara Brunei Darussalam) - Asiyada dövlət. Cənub-şərqi Asiya da, Cənubi Çin Dənizi sahillərində yerləşən və yalnız Malayziya ilə quru sərhəddinə malikdir. Ərazisi 5.8 min км². Əhalisi 401 min nəfər (2011). Paytaxtı Bandar Səri Bəgavan. İslami monarxiya ilə idarə olunur. Rəsmi dili malaycadır. Millətlər Birliyi`nə daxildir. Ölkənin gəlir qaynaqlarının əsasını təbii qaz və neft təşkil edir. Qətərdən sonra dünyanın ən varlı ikinci ölkəsi sayılır. Dünyanın ən varlı insanları arasında adı çəkilən Bruney Sultanı Hassanal Bolkiahdır.
Bruney Darussalam Dövləti Negara Brunei Darussalam Bruney | |
|---|---|
| Paytaxtı və ən böyük şəhəri | Bandar Səri Bəgavan |
| Rəsmi dilləri | Malay |
| İdarəetmə forması | miraslı tamamilə teokratik monarxiya |
• Sultan | Hassanal Bolkiah [4.X.1967~ ] |
• Vəliəht Şahzadə | Al-Muhtadee Billah |
| Qurulması | |
| Tarixi | |
• Müstəqillik elan olunub | 1 yanvar 1984 |
• Yaranması | 1984 |
| Ərazisi | |
• Ümumi | 5765 (172-ci yer) |
• Su (%) | 8,6 |
| Əhalisi | |
• İyul 2015 təxmini təxmini | 417 200 (175-cı) |
• 1.IV.2011 siyahıya alma | 393 372 nəfər |
• Sıxlıq | 72.11/km2 (186.8/kv. mil) (134) |
| ÜDM (AQP) | 2016 təxmini təxmini |
• Ümumi | 33,376 milyard (116) |
• Adam başına | 80,000 (5) |
| ÜDM (nominal) | 2015 təxmini təxmini |
• Ümumi | 13,002 milyard (111) |
• Adam başına | 30,933 (25) |
| İİİ (2014) | 0.856 çox yüksək · 31 |
| Valyutası | Bruney dolları (BND) |
| Saat qurşağı | Brunei Darussalam Time |
| Yolun hərəkət istiqaməti | sol |
| Telefon kodu | 673 |
| ISO 3166 kodu | BN |
| İnternet domeni | .bn |
Coğrafiya
Bruney Kalimantan adasında yerləşir.Ekvatorial iqlimi olan Bruneyda yağıntıların illik miqdarı 2000-2700 mm-dən çoxdur,il ərzində temperatur az tərəddüd edir,24°-31°C arasında dəyişir.
Əhalisi
Əhali - 426 444 (iyul 2015 təxmini ) İllik artım - 1,73% Orta ömür həddi - kişilərdə 74 yaş, qadınlarda 78 yaş.
Etnik qruplar: Malaylar (66%), qohum etnik qruplar - kelayanlar, ibanlar, melanau, dusunlar, murutlar, dayaklar və s. - 8%,həmçinin çinlər (11%), avropalılar, hindlilər və b.
Rəsmi dil - Malay, danışıq dili kimi İngilis və Çin dilləri.
Təhsil almış əhali - 95% kişi, 90% qadınlar (2001 siyahıyaalma).
Şəhər əhalisi - 75%. Əhalinin sıxlığı - 62 nəfər/km². Bruney əhalisi qeyri-bərabər məskunlaşıb: əhalinin 1/3 paytaxtda yaşayır, qalan əhalinin böyük əksəriyyəti neft yataqlarının yerləşdiyi ərazidə cəmləşib.
Din
Rəsmi din - İslamdir - əhalinin 67%, 13% - Buddist, 10% - xristianlar (əsasən protestant və katolik), 10% - digər (əsasən yerli inanclar).
1980-ci illərdən sonra ölkədə Melayu İslam Beraja ("Malay İslam monarxiya") konsepsiyası fəaliyyət göstərirdi ki, bununla bütün dinlərə hörmət və bərabər hüquqlar təmin edilirdi, lakin İslam əsas din sayılırdı. 2013-cü ildə Bruney Sultanı Hassanal Bolkiah qəbul etdiyi Şəriət cinayət ədliyyə sistemi ilə əaqədar olaraq
Silahlı qüvvələri
Bruney kraliyyət silahlı qüvvələri ibarətdir:
Quru qoşunları - üç piyada batalyonu və bir ehtiyat batalyonu.
Hərbi hava qüvvələri - üç vertolyot eskadra, 1 eskadra(dəstə) nəqliyyat təyyarəsi, Hava Hücumundan müdafiə bölüyü, texniki və köməkçi bölüklər.
Hərbi dəniz qüvvələri - 3 raket qayığı, 3 patrul kateri, 2 amfibiya, 2 desant kateri, 17 kiçik çay qayığı.
Bundan başqa, Britaniya ordusunun veteranlarından ibarət ehtiyat qurklar bölüyü var. Sultanı və neft obyektlərini qorumaq vəzifəsini yerinə yetirirlər. Onlar Bruney Daxili İşlər Nazirliyinin tabeliyindədirlər.