Malta
| ||||
Şüar: | ||||
Paytaxt | Valletta | |||
Rəsmi dil | Malta və İngilis dili | |||
Din | Katolik kilsəsi | |||
İdarəetmə forması | Parlamentli respublika | |||
Prezident | Corc Vella | |||
Baş nazir | Robert Abela | |||
Yaranması B. Britaniyadan müstəqillik | 21 sentyabr 1964 | |||
Ərazi - Ümumi - % Su | 316 km² (185-ci) 0.001% | |||
Əhali - Ümumi - Əhali sıxlığı | 493,000 1310/km² | |||
Pul | Avro | |||
Saat qurşağı | UTC +1 | |||
Internet TLD | .mt | |||
Telefon kodu | +356 |
Malta (malt. Malta; ing. Malta) və ya rəsmi adı ilə Malta Respublikası (malt. Repubblika ta' Malta; ing. Republic of Malta) — Cənubi Avropada ada-dövlət. Malta Aralıq dənizində Malta arxipelaqında yerləşən mikrodövətdir. İtaliyadan 80 km cənubda, Tunisdən 284 km şərqdə, Liviyadan 333 km şimalda yerləşir. Paytaxtı Valletta şəhəri, ümumi sahəsi 316 kvadrat kilometrdir. Malta üç adadan ibarətdir: Malta (246 km²), Qozo (67 km²) və Komino (3.5 km²). Ölkə 2004-cü ildən Avropa Birliyinin üzvüdür.
Tarixi
Maltada ilk yaşayan insan əlamətləri 1, Neolit Dövrə əsaslanır. Yeni Daş Dövrü insanlarının yaranma kanıtlarına Maltanı cənubunda, Birzebbuga'nın yaxınındakı Ghar Dalam mağarasında rast gəlinməkdədir. Arxeoloqlar bu bölgədə əvvəlki dövrlərdən qalma maral, hipopotam və bəstəboy fillərin qalıqlarını da kəşf etmişlər. Bu qalıqlar, Maltanı günümüz Avropa və Afrika kıtalarına bağlı olduğu dövrlərə aiddir. Threads edən koloniyalar, böyük ehtimalla Sicilədən gəldikləri təxmin edilən, məbəd inşa edən irqlər (birliklər) gətirmişlər. O dövr yaşamış olan Maltalılar, minlərlə ildən sonra belə bu gün hələ ayaqda qala bilmək bacarmış, həyat tərzləri və mədəniyyət səviyyələri haqqında bizi heyrətə salan strukturlar buraxmışlar.
Araşdırmaçılar Ggantija'da (Gozo) olan məbədlərin yer üzünün ən qədim, tək başına ayaqda dayana bilən abidələri olaraq xarakterizə etməkdədir. Bərpa işləri səbəbiylə müvəqqəti olaraq bağlı olan Paola'daki Hypogeum, tarix əvvəli dövr mühəndisliyinin fövqəladə müvəffəqiyyətinin bir göstəricisi olaraq, qayalardan oyulmuş otaqlar və labirint geçişleriyle növünün tək yeraltı məbədidir. Digər məbədlər Mnajdra, Hagar Qim, Tarxien görülməyə dəyər bir çox yer kimi Maltanı "Müqəddəs Ada" olması nəzəriyyəsini təsdiqləyir. Malta 1800-cü ildən başlayaraq Böyük Britaniyanın müsəmləkəsi olmuş,1964-cü ilin sentyabrın 21-də müstəqillik qazanmışdır.
Demoqrafiya
2015-ci ilin təxminlərinə görə Maltanın əhalisi 415 min nəfərdir. Əhalinin 95.7%-ini adanın yerli əhalisi, yəni maltalılar təşkil edir. Ölkənin 2 rəsmi dili var - Malta dili və ingilis dili. Əhalinin 97%-i Malta dilində, 76%-i ingilis dilində sərbəst danışa bilir. Gündəlik ünsiyyət dili Malta dilidir. Əhalinin 86%-i onu ana dili hesab edir. 12%-i isə ingilis dilindən istifadə edir. Din baxımından Malta Avropa ölkələri arasında inanclı ölkələrdəndir. Malta əhalisinin 96%-i Roma Katolik Kilsəsinə bağlıdır. Ölkənin paytaxtı Valetta şəhəridir (əhalisi 8.000 nəfər).
İqlimi
Malta adaları, yumşaq keçən qışları və isti yaz mövsümüylə sağlam bir iqlimə malikdir. Soyuq küləklər, qar, don və sis Maltada bilinməyən terminlərdir. Apreldə sonra seyrək olmaqla birlikdə yazın demək olar ki, heç rast gəlinməyən yağışlar ən çox Sentyabr ilə Aprel ayları arasında görülər.
İstilik qış aylarında (Noyabr - Aprel) orta 14.3 °C, yaz aylarında (May-Oktyabr) isə ortalama olaraq 32.6 °C ətrafındadır. Malta adaları, isti yaz günləri və gecələrində dənizdən əsən sərin meltemlerle, İyul ayı ortalarından Sentyabr ayı ortalarına qədər davam edən istiliyin yüksək olduğu dövrlərdə belə, nadir olaraq həddindən artıq istilərə məruz qalır.
Tarlaların əksəriyyəti kiçik və az eğimlidir. Lakin yağış əskikliyi və tərs ərazi şərtlərinə baxmayaraq kənd təsərrüfatı inkişaf etmişdir.
Coğrafiyası
Maltada heç dağ ya da axar su yoxdur və adanın xarakteristika xüsusiyyətini teraslanmış sahələri və bir sıra alçaq təpələri təşkil edir. 137 kilometr uzunluğundakı sahillərində isə gözəl qumsallara sahib bir çox yerləri və limanları vardır. Adanı Siciliya adasında Malta boğazı ayırır.
Xarici keçidlər
- Laws of Malta 2013-12-28 at the Wayback Machine Laws of Malta
- Malta live TV[ölü keçid]
- Malta Travel Guide and Info 2010-03-05 at the Wayback Machine
- Malta travel guide 2007-03-29 at the Wayback Machine
- Malta Tourist Guide 2009-09-09 at the Wayback Machine