fbpx
Wikipedia

Belçika

Belçika (nid. België, alm. Belgien‎ (fr. Belgique [Beljik], Köhnə Azərbaycanca: بلجيك) — Şimal-qərbi Avropada dövlət. Avropa İttifaqıNATO-nun üzvüdür. Federativ dövlət quruluşuna sahibdir və üç hissəyə — Niderland dilinin rəsmi dil olduğu Flandriya (Vlaanderen), fransız dilinin rəsmi dil kimi qəbul edildiyi Valloniya (Wallonie) və Brüssel paytaxt bölgələrinə (Région də Bruxelles-Capitale; Brussels Hoofdstedelijk Gewest) bölünür.

Belçika Krallığı

nid. Koninkrijk België
fr. Royaume de Belgique
alm. Königreich Belgien
Belçika
Gerbi
Himni: La Brabançonne/De Brabançonne
Paytaxtı
və ən böyük şəhəri
Brüssel
Rəsmi dilləriNiderland dili (Flandriya və Brüssel)
Fransız dili (Valloniya və Brüssel)
Alman dili
Etnik qrupları
Belçikalılar 78%
Digər 22% (2008)
İdarəetmə formasıKonstitusiyalı monarxiya
• Kral
Filipp [ 21.VII.2013 ]
• Baş nazir
Aleksandr De Kro [ 1.X.2020 ]
Qurulması
Tarixi 
• Niderlanddan müstəqillik
4 oktyabr 1830
• Müstəqilliyin tanınması
19 aprel 1839
• Aİ-yə qəbul
25 mart 1957
• Yaranması
4 oktyabr 1830
Ərazisi
• Ümumi
30528 (141-ci yer)
• Su (%)
0.8
Əhalisi
• 2016 təxmini
11 267 910 (78-ci yer)
• 2001 siyahıya alma
10 296 350
• Sıxlıq
369/km2 (955.7/kv. mil) (33)
ÜDM (AQP)2014 təxmini
• Ümumi
481,5 milyard (39-cu)
• Adam başına
43 000 (37-ci)
ÜDM (nominal)2010 təxmini
• Ümumi
461,3 milyard
• Adam başına
42 596
İİİ (2010)0.867
çox yüksək · 18-ci
ValyutasıAvro (€) (EUR)
Saat qurşağıUTC+2 (Mərkəzi Avropa Vaxtı)
• Yay (DST)
Mərkəzi Avropa Yay Vaxtı
Yolun hərəkət istiqamətisağ
Telefon kodu32
ISO 3166 koduBE
İnternet domeni.be
Belçika

Şimalda Niderland, şərqdə Almaniya, cənub-şərqdə Lüksemburq və cənub-qərbdə Fransa ilə həmsərhəddir. Şimal-qərbdə Şimal dənizinə çıxışı var. Sahəsi 30 528 km², əhalisi 10,8 milyon nəfərdir. Ölkə kelt tayfalarından olan bölgələrin etnoniminə görə adlandırılmışdır.

Tarix

Belçikaya ilk yerləşənlər Belgelər olub, 5. əsrə qədər Roma İmperiyası idarəsi altında idilər. Beşinci əsrdə isə Franklar ın zəbtinə məruz qaldılar. Daha sonra ölkə Charles (Şarlken)in Qərb imperatorluğuna daxil oldu. 1477-ci ildən sonra, Şarlkenin qardaş oğlu Maximilianın əlinə keçdi. Bundan sonra 300 il qədər Belçika xaricilər tərəfindən idarə edildi. 1713-cu ildə Avstriya İmperatorluğunun əlinə keçdi və "Avstriya Hollandiyası" deyə xatırlandı. Fransa 1813-cü ildə Belçikanı işğal etdi. 1815 də Napoleon məğlub olunca, Belçika Hollandiyalıların idarəsinə girdi. 1830-cu ildə Belçikalılar birləşərək Fransa və İngiltərənin zəmanəti altında müstəqil bir dövlət qurdular. 4 iyun 1831 tarixində bir krallıq halına gələn Belçika, Afrikada müstəmləkəçilik arzularınıda realaşdıra bilmişdir. Müstəmləkələrindən ən son Konqo, 3 iyun 1960 da müstəqilliyini qazandı. Belçika, Birinci və İkinci Dünya Müharibələrinə qatılmış və hər iki döyüşdə də Almaniya tərəfindən işğal edilmiş, Almaniyanın məğlub olması üzərinə işğaldan xilas olmuşdur. BMTNATO üzvüdür.

Coğrafiyası

Belçika coğrafi baxımdan üç bölgəyə ayrılır. Qərbdə "Aşağı Belçika", "Orta Vadi" və cənub-şərqdə "Arden platosu"dur. Aşağı Belçika, düz bir ərazi olub, Hollandiya və Şimal dənizi tərəfindən təxminən 64 km əhatələnmişdir. Aşağı Belçikadakı Qərbi Flandriya əyalətinin 500 km-lik sahil bölgəsi polder adlı quru əraziləri ilə əhatələnmişdir ki, bu da sahil ərazilərin okean səviyyəsinin yüksəlməsinə qarşı qorunmasına yardımçı olur. Şimaldakı Kampenland və şərq hissələri qumlu və əkinçiliyə əlverişli olmayan torpaqlara malikdir. Ancaq əhəmiyyətli kömür yataqları burada yerləşir. Antrasit kömürü Belçikanın başlıca gəlir qaynağıdır. Kaolin, dəmir və əhəng daşı da çıxarılır.

Əhalinin böyük bir qismi Orta Belçikada yaşayır və bura yumşaq dalğalı vadilərlə bölünmüşdür. Bu bölgə son dərəcə münbit bir ərazi olub, son zamanlara qədər Belçikanın başlıca kömür qaynağı idi. Şelda çayı Belçikanın şimal-qərbində yerləşir. Ölkənin mərkəzi, təbii geniş kanallara sahib deyil.

 
Belçika xəritəsi

Arden yaylası, mərkəz vadiyə Sambre və Maas çayları ilə bağlanır. Ən yüksək yeri Botranj olub, hündürlüyü 694 metrdir. Belçikanın orta yüksəkliyi 160 metrdir. Ölkənin 18%-i meşələrlə örtülmüşdür və taxta-şalbanı çox məşhurdur.

Axar suları: Belçika sərhədində iki axar su qolu vardır. Şelda çayının iki yüz kilometrlik hissəsi Belçika sərhədindən axır. Çayın Almaniya sərhədinə yaxın hissəsində liman şəhəri Antverpen yerləşir. Digəri isə Maas çayıdır. 183 kilometrlik hissəsi Belçika torpaqlarından keçir.

İnzibati bölgü

 
Belçikanın üç federal bölgəsi və on bir eli

Bölgələr

  • Brüssel bölgəsi (paytaxt Brüssel)
  • Flamand bölgəsi (paytaxt Brüssel)
  • Valloniya bölgəsi (paytaxt Namur)

Belçikanın əyalətləri

10 əyalət və bunlara bağlı mahal statusunda bələdiyyələr vardır.

  • Flamand bölgəsiın əyalətləri:
    • Antverpen: 2.867 km² (paytaxt Antverpen (şəhər))
    • Limburq: 2.422 km² (paytaxt Hasselt)
    • Şərqi Flandriya: 2.982 km² (paytaxt Gent)
    • Flamand Brabantı: 2.106 km² (paytaxt Löven)
    • Qərbi Flandriya: 3.144 km² (paytaxt Brügge)
  • Vallon bölgəsiın əyalətləri:
    • Vallon Brabantı: 1.091 km² (paytaxt Vavr)
    • Eno: 3.786 km² (paytaxt Mons)
    • Lyej: 3.862 km² (paytaxt Lyej (şəhər))
    • Lüksemburq: 4.440 km² (paytaxt Arlon)
    • Namur: 3.666 km² (paytaxt Namur (şəhər))

Şəhərlər

Belçika əhalisinin 97,3%-i şəhərlərdə yaşayır, ölkədəki ən böyük şəhərlər:

  • Brüssel (Brüssel bölgəsi)(1 006 749)
  • Antverpen (Antverpen əyalətinin paytaxtı) (457 749)
  • Gent (Şərqi Flandriya əyalətinin paytaxtı) (230 951)
  • Şarlerua (Eno əyalətində şəhər) (201 373)
  • Lyej (Lyej əyalətinin paytaxtı) (185 574)
  • Brügge (Qərbi Flandriya əyalətinin paytaxtı) (117 351)

Əhali və sosial həyat

Belçikada yaşayan insanlar etnik baxımdan iki qrupa ayrılır. Ölkənin şimalında yaşayan Flamandlar, cənubunda yaşayan Vallonlardır. Əhalinin böyük bir əksəriyyəti Brüsseldə yaşıyır. Flamandlar german, vallonlar isə roman mənşəlidirlər. Avropada əhalinin ən az artdığı ölkələrdən biridir. Əhali sıxlığı ən yüksək olan Avropa ölkələrindəndir. Kvadrat kilometrə 323,7 nəfər düşür. Belçikalılar sadə həyatı sevirlər. Xalq ümumiyyətlə festival, velosiped yarışı, idman və kino kimi əyləncələrə düşkündür. Avropada həyat standartı ən yüksək ölkələrdəndir. Ailədə dini bağlar çox qüvvətlidir.

Din

Əhalisinin böyük əksəriyyəti katolikdir. Bir qismi isə protestant kilsəsinə ibadət edir. Vətəndaşlarının əksəriyyəti şəhərlərdə yaşayır. Əhalinin 67%-ni katoliklər, 27%-ni dinsiz, 6%-ni müsəlmanlar təşkil edir.

Təhsil

Belçikada təhsil çox inkişaf etmişdir. Gənclərin təhsilində kilsənin böyük bir yeri vardır. 14 yaşına qədər təhsil məcburudur. Kilsənin və Yəhudilərin idarəsində olan məktəblər məşhurdur. Məktəblərdə ümumiyyətlə Flamandca və Fransızca birlikdə öyrədilər. Müxtəlif sahələrdə və bir çox şəhərdə universitetlər qurulmuşdur. Belçika Krallığında ali təhsil

Belçikada ali təhsilin Boloniya prosesinin prinsiplərinə uyğunlaşdırılması məqsədilə aparılan islahatlar bu sahədə ciddi dəyişikliklərə səbəb olub. Ölkənin 2003-cü ildə qəbul olunmuş Ali Təhsil Aktına əsasən ali təhsilin dərəcələri müəyyənləşdirilib. 2004–2005-ci tədris ilindən etibarən ali təhsildə bakalavriat, magistratura və doktorantura pillələri tətbiq edilməyə başlayıb.

Bakalavr dərəcəsinə yiyələnmək üçün 180 Avropa Kredit Transferi (AKT) əldə etmək tələb olunur. Magistr dərəcəsi üçün isə ən azından 60 AKT qazanmaq lazımdır. Bu tələbləri ödəyən məzunların diplomları Avropa ali təhsil məkanının 46 ölkəsində tanınır.

Ali təhsilin kifayət qədər inkişaf etdiyi Belçikanın ən böyük ali məktəbi Levren Universiteti hesab olunur. Bu universitet 14 fakültədən ibarətdir. Təhsil müəssisəsində humanitar fənlər, təbiət elmləri, texnologiya, bio-elm və tibb ixtisasları üzrə mütəxəssislər hazırlanır. Tədris proqramlarının holland və ingilis dillərində aparıldığı universitetdə 26000-dən çox tələbə təhsil alır. Onların 2300 nəfəri dünyanın 100 müxtəlif ölkəsindən olan əcnəbi tələbələrdir. Zəngin maddi-texniki bazası olan ali məktəbin dünya şöhrətli kitabxanasında dörd milyondan çox kitab və 15000-ə yaxın dövri nəşr var.

Belçikada universitetlərlə yanaşı, universitet kolleci də fəaliyyət göstərir. Universitet və universitet kollecində eyni ixtisaslar üzrə tədris proqramları fərqlidir. Yalnız universitetlərdə doktorluq dərəcəsi verilir. Universitet kollecində isə müəyyən peşə istiqaməti üzrə bakalavr proqramı təklif edilir.

Universitetlər və universitet kollecləri bir-biri ilə yaxından əməkdaşlıq edirlər. Bu əməkdaşlıq elmi tədqiqat sahəsində daha çox özünü büruzə verir.

Ölkənin ali təhsil müəssisələrinin fəaliyyəti əsasən hökumət tərəfindən tənzimlənir və onların inkişafı üçün lazım olan tədbirlər həyata keçirilir. Odur ki, ali təhsil müəssisələri daha çox təşkilati müstəqilliyə malikdirlər. Bu müstəqillik maliyyə məsələlərində də özünü göstərir.

İdman

Belçika idmanın müxtəlif budaqlarında özünü göstərən bir ölkədir. Atletizm, futbol, velosiped, basketbol ən müvəffəqiyyətli idmanlarıdır. Bu vaxt güləş ən çox maraq görən idmanlar arasındadır.

Etnik tərkibi

Avropanın güclü dövlətləri tərəfindən, 1830-cu ildə, "tampon bölgə" olaraq qurulan, İngiltərədə yaşayan bir Alman şahzadənin krallığına verilən və Konqo müstəmləkəsiylə zənginləşərək, ehtiyaclarının böyük qisimini aradan qaldıran Belçika, Hollandiya tərəfindən danışan Flamanlar və Fransızca danışan Valonlardan meydana gəlir. Əhalinin 58%-ni flamanlar, 31%-ni vallonlar, 11%-ni fransızlaralmanlar təşkil edir.

Dil

Ölkədə almanca danışan kiçik bir xalq qrupu da var. 90%-i fransızca danışan Brüsselin "cüt dilli bölgə" hesab olunur. Flamandlar flamandca, Vallonlar fransızca danışır. Bəzi bölgələrdə almanca da danışılır.

Belçika bu gün

Belçikalılar, 1980-ci illərin başında, "model olmaq" iddiasıyla yönəldikləri federal sistemlə yerli parlament və rəhbərliklərin səlahiyyətlərini genişlətdilər. Valonya, Flandr və Brüssel bölgələrində fərqli hökumətlər qurularkən, "ayrılıqçılıq" (seperatisme) ölkə konstitusiyasının "təməl qanunları" arasında iştirak etdi. Bu vəziyyət, Valonlar, Flamanlar və Brüssellilər arasındakı qopuqluğu artırarkən, mənfəət qarşıdurmalarını da sürətləndirdi. Siyasi partiyaları da Flaman və Valon olaraq bölünən ölkədə, ayrı-ayrı qurulmuş olan liberal, mühafizəkar və ya sosialist Flaman partiyalar ilə Valon partiyaların, ideoloji meylləri eyni göründüyü halda, tamamilə fərqli görüşlər içində qarşıdurmaları da sürət qazandı. Siyasətçilər, təşkilatlar və vətəndaşlar arasında dialoq gedərək qopdu, cəmiyyətlər arası mənfəət döyüşləri artdı. "Belçikalı" sözü, gedərək yerini "Flaman", "Valon" və "Brüsselli"yə buraxdı. Siyasətçilər, regional problemləri aşmaq və öz seçicilərinin tələblərini cavablamaq üçün dövlət büdcəsini kiçildib, regional büdcələrə ağırlıq verdilər. "Federal təşkilatlar" dövlətin ortaq malları, dəyərləri, mənfəətləri üçün qərar ala bilməz vəziyyətə gəldilər. Dəmiryollarını, vergi sistemini və sosial sığortaları da "regionallaşdırmaq" hədəfi ön plana çıxdı.

Belçika bölünürmü ?

Belçika mətbuatı və siyasi alimləri, Valon və Flamand siyasətçilərin uzlaşmazlığından qaynaqlanan, 5 aydır davam edən böhranın "süni" olduğunu, bu böhranın, "ictimaiyyəti, ölkənin bölünməsi gərəyinə razısalma məqsədiylə" yaradıldığını müdafiə edir.

Hökumət qurmaqla vəzifələndirilən, Flamand seqmentinin güclü adlarından Xristian Demokrat Partiya (CDV) üzvü Yves Leterme, Valon partiyalarıyla koalisiya axtarışlarında müvəffəqiyyətli ola bilmədi. Müzakirələri tez-tez təxirə salan və şəxsən dövrəyə girən Belçika Kralı II. Albertin təmasları da konkret nəticələndirər gətirmədi.

Mütəxəssislər, "müstəqillik elanına hazır olan Flamandların, Belçikanın sonunu gətirmənin məsuliyyətini tək başına boynuna götürmək istəmədiklərini, Valonları da bu məsuliyyəti paylaşmağa itələdiklərini" ifadə edir. Belçikanın xəritədən silinməsi ehtimalının gedərək artması, gələcəyi məchul bir hal alan Kral ailəsini də narahat edir.

Siyasi partiyaların, ictimai və iqtisadi işləri icra edəcək "keçici bir koalisiya hökuməti" qurması, ölkənin bölünməsi və paylaşılması müzakirələrinin ayrı bir platformada davam etdirilməsi təklifi ön plana çıxır. Belçikanın köhnə baş nazirlərindən, bu günki Dövlət Naziri Mark Eyskens, siyasi böhran üzündən ölkə iqtisadiyyatının ağır zərbə yediyini, illik inflyasiyanın yüzdə 1,5-dən yüzdə 5-ə atıla biləcəyini söylədi.

İqtisadiyyat

  • Sənaye: Belçika dünyanın ən köhnə dəmir və polad sənayelərindən birinə malikdir. Polad illik istehsalı ortalama 11.000.000 tondur və dünyanın saylı dəmir və polad ixrac edən ölkələrindəndir. Ağır sənaye fabrikləri, metal tökmələr, sink, şüşə fabrikləri və Gand bölgəsində kimya sənayesi qurulmuşdur. Kimya sənaye üç ana sektordan ibarətdir. Təməl kimyəvi məhsulları, çıxarılmış kimyəvi maddələr və həssas kimyəvi mallardır. Kimyəvi malların xeyli çoxu ixrac edilməkdədir. Dövlət gəlirlərinin cəmi 7% ini təşkil edər. Əhalinin 40% ı sənayedə çalışmaqdadır.
  • Tekstil istehsal: Kətan bezi, pambıqlı toxuma və jüt kimi toxuculuq çox irəlidir. Tekstil sənaye məhsullarının çoxu ixrac edilər. İxracat, məmulat və yarı məmulat şəklində edilər. Brüssel, Brüqqe əhəmiyyətli tekstil mərkəzləridir.

Nəqliyyat

Belçika şəbəkə kimi hörülmüş bir quru və dəmiryoluna malikdir Avropa qitəsinin ilk dəmiryolu Belçikada döşənilmişdir. Dəmiryollarının hamısı elektriklidir və bütün qonşularıyla əlaqəlidir. Brüsseldə tutumu böyük bir hava limanı qurulmuşdur. Dünya ölkələriylə əlaqə Brüsseldən təmin edilər. Belçika, çölə, kimyəvi maddələr, maşın növləri, qida maddəsi, meyvə, çiçək satar; çöldən neft, xammal və kimya sənayesində istifadə edilən xammallar satın alar. İxracatının 40% ını sənaye məhsulları təşkil edir.

Maraqlı faktlar

  • Belçikada 800 növ pivə istehsal olunur.
  • Belçikada hər km²-da 320 insan yaşayır.
  • Hər il Belçikada 172 min ton şokolad istehsal olunur və 2130 mağazada satılır.Brüssel Hava Limanı isə dünyada ən böyük şokolad satış məntəqəsidir.
  • Hər belçikalı ildə 150 litr pivə içir.
  • Dünyada ilk pivə akademiyası Belçikanın Limburq əyalətinin Xerk-de-Stad şəhərində 1999-cu ildə açılıb.
  • 2002-ci ildən Belçikada intihar etməyə icazə verilir.
  • Avropada ən az McDonald`s Belçikadadır.
  • Belçikada 18 yaşı tamam olmuş hər insan 3 qram çətənə gəzdirə bilər.
  • Əcnəbilərə vətəndaşlıq verməsinə görə Belçika dünyada 2-cidir (Birinci Kanadadır.)
  • İlk dəfə elektron vəsiqə tədbiq etmiş ölkə Belçikadır. (2003-cü ildə)
  • Avropada ilk kazino 1763-cü ildə Belçikanın Spa şəhərində açılıb.
  • Dünyada bilyard şarlarının 80%-i Belçikada istehsal olunur.
  • Belçika hər km²-a düşən avtomobil sayısına görə dünyada 3-cü (Birinci Hollandiya, ikinci Yaponiya), dəmiryollarının sıxlığına görə isə dünyada 1-cidir.
  • Belçika əhalisinin 98%-i kabel televiziyasına sahibdir. Bu sahədə dünyada birincidir.
  • Belçika neft-kimya sənayesinə görə dünyada 2-cidir.
  • Dünyada faiz göstəricisinə görə ən çox şəhər əhalisinə Belçika sahibdir: 97%
  • Saksafonu 1840-ci ildə belçikalı Adolf Saks ixtira edib.
  • Dünyada ilk qəzet çapı 1605-ci ildə Belçikanın Antverpen şəhərində reallaşıb.
  • "Pralayn" şokolad növü ilk dəfə Belçikada hazırlanıb.
  • Belçika dünyada ən çox komiks çap edən ölkələrdəndir.
  • Belçikanın Eno əyalətinin Tyo şəhərində hündürlüyü 73,15 metr olan gəmiqaldırma lifti var.
  • 2016-cı ildə Belçikanın Vaterloo şəhərində Xurşidbanu Natəvanın abidəsi ucaldılıb. Abidənin müəllifi heykəltəraş İmran Mehdiyevdir.

İstinadlar

  1. Belçikada Xurşidbanu Natəvanın abidəsi ucaldıldı. Mədəniyyət xəbərləri 20.02.16 TTV

Həmçinin bax

belçika, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, m. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Belcika nid Belgie alm Belgien fr Belgique Beljik Kohne Azerbaycanca بلجيك Simal qerbi Avropada dovlet Avropa Ittifaqi ve NATO nun uzvudur Federativ dovlet qurulusuna sahibdir ve uc hisseye Niderland dilinin resmi dil oldugu Flandriya Vlaanderen fransiz dilinin resmi dil kimi qebul edildiyi Valloniya Wallonie ve Brussel paytaxt bolgelerine Region de Bruxelles Capitale Brussels Hoofdstedelijk Gewest bolunur Belcika Kralliginid Koninkrijk Belgie fr Royaume de Belgique alm Konigreich Belgien BelcikaBayragi GerbiHimni La Brabanconne De Brabanconne source source track track track track track track track track Paytaxtive en boyuk seheriBrusselResmi dilleriNiderland dili Flandriya ve Brussel Fransiz dili Valloniya ve Brussel Alman diliEtnik qruplariBelcikalilar 78 Diger 22 2008 Idareetme formasiKonstitusiyali monarxiya KralFilipp 21 VII 2013 Bas nazirAleksandr De Kro 1 X 2020 QurulmasiTarixi Niderlanddan musteqillik4 oktyabr 1830 Musteqilliyin taninmasi19 aprel 1839 AI ye qebul25 mart 1957 Yaranmasi4 oktyabr 1830Erazisi Umumi30528 141 ci yer Su 0 8Ehalisi 2016 texmini11 267 910 78 ci yer 2001 siyahiya alma10 296 350 Sixliq369 km2 955 7 kv mil 33 UDM AQP 2014 texmini Umumi481 5 milyard 39 cu Adam basina43 000 37 ci UDM nominal 2010 texmini Umumi461 3 milyard Adam basina42 596III 2010 0 867cox yuksek 18 ciValyutasiAvro EUR Saat qursagiUTC 2 Merkezi Avropa Vaxti Yay DST Merkezi Avropa Yay VaxtiYolun hereket istiqametisagTelefon kodu32ISO 3166 koduBEInternet domeni beBelcika Simalda Niderland serqde Almaniya cenub serqde Luksemburq ve cenub qerbde Fransa ile hemserheddir Simal qerbde Simal denizine cixisi var Sahesi 30 528 km ehalisi 10 8 milyon neferdir Olke kelt tayfalarindan olan bolgelerin etnonimine gore adlandirilmisdir Mundericat 1 Tarix 2 Cografiyasi 3 Inzibati bolgu 3 1 Bolgeler 3 2 Belcikanin eyaletleri 3 3 Seherler 4 Ehali ve sosial heyat 5 Din 6 Tehsil 7 Idman 8 Etnik terkibi 9 Dil 10 Belcika bu gun 11 Belcika bolunurmu 12 Iqtisadiyyat 13 Neqliyyat 14 Maraqli faktlar 15 Istinadlar 16 Hemcinin baxTarix RedakteBelcikaya ilk yerlesenler Belgeler olub 5 esre qeder Roma Imperiyasi idaresi altinda idiler Besinci esrde ise Franklar in zebtine meruz qaldilar Daha sonra olke Charles Sarlken in Qerb imperatorluguna daxil oldu 1477 ci ilden sonra Sarlkenin qardas oglu Maximilianin eline kecdi Bundan sonra 300 il qeder Belcika xariciler terefinden idare edildi 1713 cu ilde Avstriya Imperatorlugunun eline kecdi ve Avstriya Hollandiyasi deye xatirlandi Fransa 1813 cu ilde Belcikani isgal etdi 1815 de Napoleon meglub olunca Belcika Hollandiyalilarin idaresine girdi 1830 cu ilde Belcikalilar birleserek Fransa ve Ingilterenin zemaneti altinda musteqil bir dovlet qurdular 4 iyun 1831 tarixinde bir kralliq halina gelen Belcika Afrikada mustemlekecilik arzularinida realasdira bilmisdir Mustemlekelerinden en son Konqo 3 iyun 1960 da musteqilliyini qazandi Belcika Birinci ve Ikinci Dunya Muharibelerine qatilmis ve her iki doyusde de Almaniya terefinden isgal edilmis Almaniyanin meglub olmasi uzerine isgaldan xilas olmusdur BMT ve NATO uzvudur Cografiyasi RedakteBelcika cografi baximdan uc bolgeye ayrilir Qerbde Asagi Belcika Orta Vadi ve cenub serqde Arden platosu dur Asagi Belcika duz bir erazi olub Hollandiya ve Simal denizi terefinden texminen 64 km ehatelenmisdir Asagi Belcikadaki Qerbi Flandriya eyaletinin 500 km lik sahil bolgesi polder adli quru erazileri ile ehatelenmisdir ki bu da sahil erazilerin okean seviyyesinin yukselmesine qarsi qorunmasina yardimci olur Simaldaki Kampenland ve serq hisseleri qumlu ve ekinciliye elverisli olmayan torpaqlara malikdir Ancaq ehemiyyetli komur yataqlari burada yerlesir Antrasit komuru Belcikanin baslica gelir qaynagidir Kaolin demir ve eheng dasi da cixarilir Ehalinin boyuk bir qismi Orta Belcikada yasayir ve bura yumsaq dalgali vadilerle bolunmusdur Bu bolge son derece munbit bir erazi olub son zamanlara qeder Belcikanin baslica komur qaynagi idi Selda cayi Belcikanin simal qerbinde yerlesir Olkenin merkezi tebii genis kanallara sahib deyil Belcika xeritesi Arden yaylasi merkez vadiye Sambre ve Maas caylari ile baglanir En yuksek yeri Botranj olub hundurluyu 694 metrdir Belcikanin orta yuksekliyi 160 metrdir Olkenin 18 i meselerle ortulmusdur ve taxta salbani cox meshurdur Axar sulari Belcika serhedinde iki axar su qolu vardir Selda cayinin iki yuz kilometrlik hissesi Belcika serhedinden axir Cayin Almaniya serhedine yaxin hissesinde liman seheri Antverpen yerlesir Digeri ise Maas cayidir 183 kilometrlik hissesi Belcika torpaqlarindan kecir Inzibati bolgu Redakte Belcikanin uc federal bolgesi ve on bir eli Bolgeler Redakte Brussel bolgesi paytaxt Brussel Flamand bolgesi paytaxt Brussel Valloniya bolgesi paytaxt Namur Belcikanin eyaletleri Redakte 10 eyalet ve bunlara bagli mahal statusunda belediyyeler vardir Flamand bolgesiin eyaletleri Antverpen 2 867 km paytaxt Antverpen seher Limburq 2 422 km paytaxt Hasselt Serqi Flandriya 2 982 km paytaxt Gent Flamand Brabanti 2 106 km paytaxt Loven Qerbi Flandriya 3 144 km paytaxt Brugge Vallon bolgesiin eyaletleri Vallon Brabanti 1 091 km paytaxt Vavr Eno 3 786 km paytaxt Mons Lyej 3 862 km paytaxt Lyej seher Luksemburq 4 440 km paytaxt Arlon Namur 3 666 km paytaxt Namur seher Seherler Redakte Belcika ehalisinin 97 3 i seherlerde yasayir olkedeki en boyuk seherler Brussel Brussel bolgesi 1 006 749 Antverpen Antverpen eyaletinin paytaxti 457 749 Gent Serqi Flandriya eyaletinin paytaxti 230 951 Sarlerua Eno eyaletinde seher 201 373 Lyej Lyej eyaletinin paytaxti 185 574 Brugge Qerbi Flandriya eyaletinin paytaxti 117 351 Ehali ve sosial heyat RedakteBelcikada yasayan insanlar etnik baximdan iki qrupa ayrilir Olkenin simalinda yasayan Flamandlar cenubunda yasayan Vallonlardir Ehalinin boyuk bir ekseriyyeti Brusselde yasiyir Flamandlar german vallonlar ise roman menselidirler Avropada ehalinin en az artdigi olkelerden biridir Ehali sixligi en yuksek olan Avropa olkelerindendir Kvadrat kilometre 323 7 nefer dusur Belcikalilar sade heyati sevirler Xalq umumiyyetle festival velosiped yarisi idman ve kino kimi eylencelere duskundur Avropada heyat standarti en yuksek olkelerdendir Ailede dini baglar cox quvvetlidir Din RedakteEhalisinin boyuk ekseriyyeti katolikdir Bir qismi ise protestant kilsesine ibadet edir Vetendaslarinin ekseriyyeti seherlerde yasayir Ehalinin 67 ni katolikler 27 ni dinsiz 6 ni muselmanlar teskil edir Tehsil RedakteBelcikada tehsil cox inkisaf etmisdir Genclerin tehsilinde kilsenin boyuk bir yeri vardir 14 yasina qeder tehsil mecburudur Kilsenin ve Yehudilerin idaresinde olan mektebler meshurdur Mekteblerde umumiyyetle Flamandca ve Fransizca birlikde oyrediler Muxtelif sahelerde ve bir cox seherde universitetler qurulmusdur Belcika Kralliginda ali tehsilBelcikada ali tehsilin Boloniya prosesinin prinsiplerine uygunlasdirilmasi meqsedile aparilan islahatlar bu sahede ciddi deyisikliklere sebeb olub Olkenin 2003 cu ilde qebul olunmus Ali Tehsil Aktina esasen ali tehsilin dereceleri mueyyenlesdirilib 2004 2005 ci tedris ilinden etibaren ali tehsilde bakalavriat magistratura ve doktorantura pilleleri tetbiq edilmeye baslayib Bakalavr derecesine yiyelenmek ucun 180 Avropa Kredit Transferi AKT elde etmek teleb olunur Magistr derecesi ucun ise en azindan 60 AKT qazanmaq lazimdir Bu telebleri odeyen mezunlarin diplomlari Avropa ali tehsil mekaninin 46 olkesinde taninir Ali tehsilin kifayet qeder inkisaf etdiyi Belcikanin en boyuk ali mektebi Levren Universiteti hesab olunur Bu universitet 14 fakulteden ibaretdir Tehsil muessisesinde humanitar fenler tebiet elmleri texnologiya bio elm ve tibb ixtisaslari uzre mutexessisler hazirlanir Tedris proqramlarinin holland ve ingilis dillerinde aparildigi universitetde 26000 den cox telebe tehsil alir Onlarin 2300 neferi dunyanin 100 muxtelif olkesinden olan ecnebi telebelerdir Zengin maddi texniki bazasi olan ali mektebin dunya sohretli kitabxanasinda dord milyondan cox kitab ve 15000 e yaxin dovri nesr var Belcikada universitetlerle yanasi universitet kolleci de fealiyyet gosterir Universitet ve universitet kollecinde eyni ixtisaslar uzre tedris proqramlari ferqlidir Yalniz universitetlerde doktorluq derecesi verilir Universitet kollecinde ise mueyyen pese istiqameti uzre bakalavr proqrami teklif edilir Universitetler ve universitet kollecleri bir biri ile yaxindan emekdasliq edirler Bu emekdasliq elmi tedqiqat sahesinde daha cox ozunu buruze verir Olkenin ali tehsil muessiselerinin fealiyyeti esasen hokumet terefinden tenzimlenir ve onlarin inkisafi ucun lazim olan tedbirler heyata kecirilir Odur ki ali tehsil muessiseleri daha cox teskilati musteqilliye malikdirler Bu musteqillik maliyye meselelerinde de ozunu gosterir Idman RedakteBelcika idmanin muxtelif budaqlarinda ozunu gosteren bir olkedir Atletizm futbol velosiped basketbol en muveffeqiyyetli idmanlaridir Bu vaxt gules en cox maraq goren idmanlar arasindadir Etnik terkibi RedakteAvropanin guclu dovletleri terefinden 1830 cu ilde tampon bolge olaraq qurulan Ingilterede yasayan bir Alman sahzadenin kralligina verilen ve Konqo mustemlekesiyle zenginleserek ehtiyaclarinin boyuk qisimini aradan qaldiran Belcika Hollandiya terefinden danisan Flamanlar ve Fransizca danisan Valonlardan meydana gelir Ehalinin 58 ni flamanlar 31 ni vallonlar 11 ni fransizlar ve almanlar teskil edir Dil RedakteOlkede almanca danisan kicik bir xalq qrupu da var 90 i fransizca danisan Brusselin cut dilli bolge hesab olunur Flamandlar flamandca Vallonlar fransizca danisir Bezi bolgelerde almanca da danisilir Belcika bu gun RedakteBelcikalilar 1980 ci illerin basinda model olmaq iddiasiyla yoneldikleri federal sistemle yerli parlament ve rehberliklerin selahiyyetlerini genisletdiler Valonya Flandr ve Brussel bolgelerinde ferqli hokumetler qurularken ayriliqciliq seperatisme olke konstitusiyasinin temel qanunlari arasinda istirak etdi Bu veziyyet Valonlar Flamanlar ve Brusselliler arasindaki qopuqlugu artirarken menfeet qarsidurmalarini da suretlendirdi Siyasi partiyalari da Flaman ve Valon olaraq bolunen olkede ayri ayri qurulmus olan liberal muhafizekar ve ya sosialist Flaman partiyalar ile Valon partiyalarin ideoloji meylleri eyni gorunduyu halda tamamile ferqli gorusler icinde qarsidurmalari da suret qazandi Siyasetciler teskilatlar ve vetendaslar arasinda dialoq gederek qopdu cemiyyetler arasi menfeet doyusleri artdi Belcikali sozu gederek yerini Flaman Valon ve Brusselli ye buraxdi Siyasetciler regional problemleri asmaq ve oz secicilerinin teleblerini cavablamaq ucun dovlet budcesini kicildib regional budcelere agirliq verdiler Federal teskilatlar dovletin ortaq mallari deyerleri menfeetleri ucun qerar ala bilmez veziyyete geldiler Demiryollarini vergi sistemini ve sosial sigortalari da regionallasdirmaq hedefi on plana cixdi Belcika bolunurmu RedakteBelcika metbuati ve siyasi alimleri Valon ve Flamand siyasetcilerin uzlasmazligindan qaynaqlanan 5 aydir davam eden bohranin suni oldugunu bu bohranin ictimaiyyeti olkenin bolunmesi gereyine razisalma meqsediyle yaradildigini mudafie edir Hokumet qurmaqla vezifelendirilen Flamand seqmentinin guclu adlarindan Xristian Demokrat Partiya CDV uzvu Yves Leterme Valon partiyalariyla koalisiya axtarislarinda muveffeqiyyetli ola bilmedi Muzakireleri tez tez texire salan ve sexsen dovreye giren Belcika Krali II Albertin temaslari da konkret neticelendirer getirmedi Mutexessisler musteqillik elanina hazir olan Flamandlarin Belcikanin sonunu getirmenin mesuliyyetini tek basina boynuna goturmek istemediklerini Valonlari da bu mesuliyyeti paylasmaga itelediklerini ifade edir Belcikanin xeriteden silinmesi ehtimalinin gederek artmasi geleceyi mechul bir hal alan Kral ailesini de narahat edir Siyasi partiyalarin ictimai ve iqtisadi isleri icra edecek kecici bir koalisiya hokumeti qurmasi olkenin bolunmesi ve paylasilmasi muzakirelerinin ayri bir platformada davam etdirilmesi teklifi on plana cixir Belcikanin kohne bas nazirlerinden bu gunki Dovlet Naziri Mark Eyskens siyasi bohran uzunden olke iqtisadiyyatinin agir zerbe yediyini illik inflyasiyanin yuzde 1 5 den yuzde 5 e atila bileceyini soyledi Iqtisadiyyat RedakteSenaye Belcika dunyanin en kohne demir ve polad senayelerinden birine malikdir Polad illik istehsali ortalama 11 000 000 tondur ve dunyanin sayli demir ve polad ixrac eden olkelerindendir Agir senaye fabrikleri metal tokmeler sink suse fabrikleri ve Gand bolgesinde kimya senayesi qurulmusdur Kimya senaye uc ana sektordan ibaretdir Temel kimyevi mehsullari cixarilmis kimyevi maddeler ve hessas kimyevi mallardir Kimyevi mallarin xeyli coxu ixrac edilmekdedir Dovlet gelirlerinin cemi 7 ini teskil eder Ehalinin 40 i senayede calismaqdadir Tekstil istehsal Ketan bezi pambiqli toxuma ve jut kimi toxuculuq cox irelidir Tekstil senaye mehsullarinin coxu ixrac ediler Ixracat memulat ve yari memulat seklinde ediler Brussel Bruqqe ehemiyyetli tekstil merkezleridir Neqliyyat RedakteBelcika sebeke kimi horulmus bir quru ve demiryoluna malikdir Avropa qitesinin ilk demiryolu Belcikada dosenilmisdir Demiryollarinin hamisi elektriklidir ve butun qonsulariyla elaqelidir Brusselde tutumu boyuk bir hava limani qurulmusdur Dunya olkeleriyle elaqe Brusselden temin ediler Belcika cole kimyevi maddeler masin novleri qida maddesi meyve cicek satar colden neft xammal ve kimya senayesinde istifade edilen xammallar satin alar Ixracatinin 40 ini senaye mehsullari teskil edir Maraqli faktlar RedakteBelcikada 800 nov pive istehsal olunur Belcikada her km da 320 insan yasayir Her il Belcikada 172 min ton sokolad istehsal olunur ve 2130 magazada satilir Brussel Hava Limani ise dunyada en boyuk sokolad satis menteqesidir Her belcikali ilde 150 litr pive icir Dunyada ilk pive akademiyasi Belcikanin Limburq eyaletinin Xerk de Stad seherinde 1999 cu ilde acilib 2002 ci ilden Belcikada intihar etmeye icaze verilir Avropada en az McDonald s Belcikadadir Belcikada 18 yasi tamam olmus her insan 3 qram cetene gezdire biler Ecnebilere vetendasliq vermesine gore Belcika dunyada 2 cidir Birinci Kanadadir Ilk defe elektron vesiqe tedbiq etmis olke Belcikadir 2003 cu ilde Avropada ilk kazino 1763 cu ilde Belcikanin Spa seherinde acilib Dunyada bilyard sarlarinin 80 i Belcikada istehsal olunur Belcika her km a dusen avtomobil sayisina gore dunyada 3 cu Birinci Hollandiya ikinci Yaponiya demiryollarinin sixligina gore ise dunyada 1 cidir Belcika ehalisinin 98 i kabel televiziyasina sahibdir Bu sahede dunyada birincidir Belcika neft kimya senayesine gore dunyada 2 cidir Dunyada faiz gostericisine gore en cox seher ehalisine Belcika sahibdir 97 Saksafonu 1840 ci ilde belcikali Adolf Saks ixtira edib Dunyada ilk qezet capi 1605 ci ilde Belcikanin Antverpen seherinde reallasib Pralayn sokolad novu ilk defe Belcikada hazirlanib Belcika dunyada en cox komiks cap eden olkelerdendir Belcikanin Eno eyaletinin Tyo seherinde hundurluyu 73 15 metr olan gemiqaldirma lifti var 2016 ci ilde Belcikanin Vaterloo seherinde Xursidbanu Natevanin abidesi ucaldilib Abidenin muellifi heykelteras Imran Mehdiyevdir 1 Istinadlar Redakte Belcikada Xursidbanu Natevanin abidesi ucaldildi Medeniyyet xeberleri 20 02 16 TTVHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Belcika amp oldid 6038926, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.