Vikipediya azad ensiklopediya Elm və tarix fəlsəfəsi ing History and philosophy of science HPS elmin tarixini və fəlsəfə

Vikipediya azad ensiklopediya Elm ve tarix felsefesi ing History and philosophy of science HPS elmin tarixini ve felsefesini oyrenen multidissiplinar sahe Bu sahe elmin nece inkisaf etdiyini onun cemiyyetle qarsiliqli elaqesini metodlarini nezeri esaslarini ve biliklerin elde olunmasi prosesini arasdirir Elm ve tarix felsefesi hem elm tarixi hem de fenlerini birlesdirerek elmin tekce neticelerini deyil eyni zamanda bu neticelerin nece ve hansi sosial medeni tarixi kontekstde elde olundugunu oyrenir Tarixi span Elm ve tarix felsefesinin esaslari antik dovre xususile de Qedim Yunan felsefesine dayanir Elmin menseyi haqqinda ilk sistemli dusunceler Aristotel Platon ve Pifaqor kimi filosoflarin eserlerinde oz eksini tapmisdir Aristotel elmi bilik episteme anlayisini formalasdirmis ve biliklerin sebeb netice elaqelerine esaslanmali oldugunu ireli surmusdur Orta esrlerde elm felsefesi esasen inkisaf etmisdir Ibn Sina El Ferabi Ibn Rusd kimi muselman filosoflari Aristotelin ideyalarini serh ederek elmi biliklerin tebietini ve metodlarini izah etmeye calismislar Bu dovrde elmi fealiyyet esasen felsefe ve teologiya ile six elaqeli olmusdur XVII esrde Frensis Bekon eksperimental metodun esaslarini qoydu ve empirizmin terefdari olaraq elmi biliklerin musahide ve tecrubeye esaslanmali oldugunu bildirdi Paralel olaraq Rene Dekart rasionalist yanasma ile elmi biliklerin subhe metoduna ve mentiqe esaslandigini mudafie edirdi Bu dovr elmi inqilablarin baslangici sayilir Qalileo Qaliley Isaak Nyuton ve fealiyyetleri tebiet elmlerinin ciddi sekilde deyismesine sebeb oldu XIX esrde elmlerin inkisaf tarixine sistemli sekilde yanasan alimler ortaya cixdi Corc Sarton elmler tarixi ni ayrica akademik sahe kimi teqdim etdi Ogust Kont elmi inkisafi musbet merhele adlandiraraq elmin teologiya ve metafizikadan daha ustun bilik novu oldugunu ireli surdu XX esr span XX esrde elm felsefesi ve tarixi ayrica sahe kimi formalasmaga basladi Bu dovrde bir nece ehemiyyetli nezeriyye meydana cixdi Karl Popper elmi nezeriyyelerin empirik testlere meruz qalmali oldugunu ve falsifikasiya prinsipinin elmi biliklerin esas meyari oldugunu ireli surdu Tomas Kun eserinde elmin lineer sekilde yox yolu ile inkisaf etdiyini gosterdi Imre Lakatos elmi tedqiqat proqramlari anlayisini teqdim ederek elmi nezeriyyelerin davamli tekamulunu vurguladi Pol Feyerabend elmin inkisafinda vahid metodun olmadigini metodoloji anarxizm anlayisi ile teqdim etdi Muasir dovr span Hazirda Elm ve tarix felsefesi HPS History and Philosophy of Science dunyanin bir cox universitetlerinde tedris olunan felsefe tarix ve elmsunasligi birlesdiren interdisiplinar sahedir Sahede Bruno Latur kimi yeni nesil alimler elmin sosial medeni ve gender aspektlerini arasdirirlar HPS sahesi muasir dovrde elmin ictimai rolu etik mesuliyyeti texnologiya ile elaqesi ve ictimaiyyete teqdimati kimi aktual movzulari da ehate edir Bu sahenin inkisafi elmi fealiyyetin tekce texniki tereflerini deyil hem de onun ictimai ve felsefi deyerlerini derk etmeye komek edir Istinadlar span Galison Peter Ten Problems in History and Philosophy of Science Isis 99 1 mart 2008 111 124 doi 10 1086 587536 Weingart Scott B Finding the History and Philosophy of Science Erkenntnis 80 1 fevral 2015 201 213 doi 10 1007 s10670 014 9621 1 A Discussion with Thomas S Kuhn in The Road Since Structure Chicago University of Chicago Press 2000 p 302 A Discussion with Thomas S Kuhn p 302 Lydia Patton Philosophy Science and History pp 27 33 New York Routledge 2014 http www routledge com books details 9780415898317 Arxiv sureti 18 may 2015 tarixinden Wayback Machine saytinda The Relations Between the History and the Philosophy of Science pp 3 20 in The Essential Tension Chicago University of Chicago Press 1977 Elm ve texnologiya tedqiqatlariIqtisadiyyatElm iqtisadiyyatiTarixElm ve tarix felsefesi Elm tarixi ve texnologiya Texnologiya tarixiFelsefeAntroposen Antipozitivizm Empirizm Qeyri selis mentiq Neoluddizm Elmin felsefesi Sosial elm felsefesi Texnologiya felsefesi Pozitivizm Postpozitivizm Elm ve din Ssientizm Sosial konstruktivizm Sosial epistemologiya TranshumanizmSosiologiyaAktor sebeke nezeriyyesi Sosial texnologiyanin konstruksiyasi Bilik sosiologiyasi elmi Elmi cehalet sosiologiyasi Elm tarixinin sosiologiyasi Sosiotexnologiya Guclu sosiologiyaElmi tedqiqatlarAntielm Bibliometriya Uygunluq Elmin tenqidi Demarkasiya problemi Ikiqat hermenevtika Logologiya Xeritecekme mubahiseleri Metaelm qara qu qusu nezeriyyesi Yalan elmler Elm vetendas kommunikasiya tehsili Elmi metod Elmmetriya Elmde qadinlarTexnologiya tedqiqatlariReqemsal antropologiya Reqemsal mediadan istifade ve psixi saglamliq Muhendislik Maliyye texnologiyasi Innovasiya diffuziya Texnokratiya Texnoloji determinizm Texnologiya ve cemiyyetSiyasetInformasiya berabersizliyi Subutlara esaslanan siyaset Tedqiqat etikasiPortallar Elm Texnologiya Kateqoriya Kateqoriyalar Elm tarixiFelsefe saheleri