Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Texnologiyanın sosial konstruksiyası (ing. Social construction of technology, SCOT) — elm və texnologiya tədqiqatları sahəsində nəzəriyyə. SCOT tərəfdarları, yəni sosial konstruktivistlər texnologiyanın insan fəaliyyətini müəyyən etmədiyini, əksinə, insan hərəkətinin texnologiyanı formalaşdırdığını iddia edirlər. Onlar həmçinin iddia edirlər ki, texnologiyanın sosial kontekstində necə yerləşdiyini anlamadan texnologiyadan istifadə yollarını başa düşmək olmaz. SCOT texnoloji determinizmə bir cavabdır və bəzən texnoloji konstruktivizm kimi də tanınır.
SCOT konstruktivist məktəbində görülən işlərə əsaslanır və onun alt mövzularına aktor-şəbəkə nəzəriyyəsi və tarixçi fəaliyyəti kimi sosial-texniki sistemlərin tarixi təhlili daxildir. Onun empirik metodları elmi tapıntıların sosial şəkildə qurulma yollarını nümayiş etdirmək üçün təhlil metodunu əks etdirən empirik nisbilik proqramının (EPOR) uyğunlaşdırılmasıdır. SCOT-un aparıcı tərəfdarları arasında Vibe Biyker və var.
SCOT hesab edir ki, texnologiyanın qəbul və ya rədd edilməsinin səbəblərini anlamaq istəyənlər sosial dünyaya baxmalıdırlar. SCOT-a görə, texnologiyanın uğurunu onun "ən yaxşı" olduğunu söyləməklə izah etmək kifayət deyil. Tədqiqatçılar "ən yaxşı" olma meyarlarının necə müəyyən edildiyinə və onun müəyyənləşdirilməsində hansı qrupların və maraqlı tərəflərin iştirak etdiyinə baxmalıdırlar. Onlar xüsusilə də texniki kriteriyaları kimin müəyyənləşdirdiyini, müvəffəqiyyətin ölçüldüyünü, texniki meyarların niyə bu şəkildə müəyyən edildiyini və kimin daxil edildiyini və ya xaric edildiyini soruşmalıdırlar. Pinç və Biyker iddia edirlər ki, texnoloji determinizm geriyə baxılanda və indiki zamana gedən yolun yeganə mümkün yol olduğuna inandıqda ortaya çıxan bir mifdir.
SCOT təkcə nəzəriyyə deyil, həm də metodologiyadır. Bu, texnoloji uğursuzluqların və ya uğurların səbəblərini təhlil etmək istəyən zaman izləməli olduğu addımları və prinsipləri formallaşdırır.
Tənqidi
1993-cü ildə dərc olunan "Upon Opening the Black Box and Finding it Empty: Social Constructivism and the Philosophy of Technology" adlı əsərində SCOT-u tənqid etmişdir. O, həddən artıq dar tədqiqat proqramı olduğunu müdafiə etmişdir.
Debora Delianis, Hendrik Dey və Payalo Sakturiti texnologiyanın sosial konstruksiyası konsepsiyasını olduğuna görə tənqid edirlər. Onlar hesab edirlər ki, bu, üçüncü, dördüncü və daha çox alternativlərə məhəl qoymayan, həmçinin texnologiyanın işləyə biləcək bir şey kimi necə inkişaf etdirilməsi prosesini nəzərdən qaçıran texnoloji cəhətdən determinist saman adamdır. Məsələn, yel dəyirmanına hansı qrupların maraq göstərəcəyinin hesablanması onun praktiki olaraq necə konstruksiya olunduğunu izah edə bilməz. Bu, həmçinin biliyə sahib olmaq, lakin nədənsə ondan istifadə etməmək və ümumiyyətlə biliyə malik olmamaq arasındakı fərqi nəzərə almır. Hələ yaradılmamış bilik ilə istifadəsinin kommesiya, bürokratiya və ya digər konstruksiya olunmuş faktorlar tərəfindən qarşısının alındığı bir məqam var. Bu ikisi arasındakı fərq səbəb olan süni repressiya olmadığı halda istifadəyə verilmə potensialı ilə istifadə olunmur. Beləliklə, bu, texnologiya nəticəsində sivilizasiyaların dağılmasından sonra zəngin texnoloji mədəniyyətlərin arxeoloji sübutları xatırlanmağa arqumentasiya kimi qəbul edilir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Winner, Langdon. "Upon Opening the Black Box and Finding it Empty: Social Constructivism and the Philosophy of Technology" (PDF). Science, Technology, & Human Values. 18 (3). Summer 1993: 362–378. doi:10.1177/016224399301800306. 1 May 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 1 February 2014.
- Deborah Deliyannis, Hendrik Dey, Paolo Squatriti (March 15, 2019). "Fifty Early Medieval Things: Materials of Culture in Late Antiquity and the Early Middle Ages"
Əlavə ədəbiyyat
- Pinch, Trevor J. and Wiebe E. Bijker. "The Social Construction of Facts and Artefacts: Or How the Sociology of Science and the Sociology of Technology Might Benefit Each Other." Social Studies of Science 14 (August 1984): 399–441.
- Russell, Stewart. "The Social Construction of Artefacts: Response to Pinch and Bijker." Social Studies of Science 16 (May 1986): 331–346.
- Pinch, Trevor J. and Wiebe E. Bijker. "Science, Relativism and the New Sociology of Technology: Reply to Russell." Social Studies of Science 16 (May 1986): 347–360.
- Bijker, Wiebe E., Thomas P. Hughes, and Trevor J. Pinch, eds. The Social Construction of Technological Systems: New Directions in the Sociology and History of Technology. Cambridge, MA: MIT Press, 1987.
- Sismondo, Sergio. "Some Social Constructions." Social Studies of Science, 23 (1993): 515–53.
Xarici keçidlər
- STS Wiki
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Texnologiyanin sosial konstruksiyasi ing Social construction of technology SCOT elm ve texnologiya tedqiqatlari sahesinde nezeriyye SCOT terefdarlari yeni sosial konstruktivistler texnologiyanin insan fealiyyetini mueyyen etmediyini eksine insan hereketinin texnologiyani formalasdirdigini iddia edirler Onlar hemcinin iddia edirler ki texnologiyanin sosial kontekstinde nece yerlesdiyini anlamadan texnologiyadan istifade yollarini basa dusmek olmaz SCOT texnoloji determinizme bir cavabdir ve bezen texnoloji konstruktivizm kimi de taninir SCOT elmi biliklerin sosiologiyasinin konstruktivist mektebinde gorulen islere esaslanir ve onun alt movzularina aktor sebeke nezeriyyesi ve tarixci Tomas Park Hyuzun fealiyyeti kimi sosial texniki sistemlerin tarixi tehlili daxildir Onun empirik metodlari elmi tapintilarin sosial sekilde qurulma yollarini numayis etdirmek ucun tehlil metodunu eks etdiren empirik nisbilik proqraminin EPOR uygunlasdirilmasidir SCOT un aparici terefdarlari arasinda Vibe Biyker ve Trevor Pinc var SCOT hesab edir ki texnologiyanin qebul ve ya redd edilmesinin sebeblerini anlamaq isteyenler sosial dunyaya baxmalidirlar SCOT a gore texnologiyanin ugurunu onun en yaxsi oldugunu soylemekle izah etmek kifayet deyil Tedqiqatcilar en yaxsi olma meyarlarinin nece mueyyen edildiyine ve onun mueyyenlesdirilmesinde hansi qruplarin ve maraqli tereflerin istirak etdiyine baxmalidirlar Onlar xususile de texniki kriteriyalari kimin mueyyenlesdirdiyini muveffeqiyyetin olculduyunu texniki meyarlarin niye bu sekilde mueyyen edildiyini ve kimin daxil edildiyini ve ya xaric edildiyini sorusmalidirlar Pinc ve Biyker iddia edirler ki texnoloji determinizm geriye baxilanda ve indiki zamana geden yolun yegane mumkun yol olduguna inandiqda ortaya cixan bir mifdir SCOT tekce nezeriyye deyil hem de metodologiyadir Bu texnoloji ugursuzluqlarin ve ya ugurlarin sebeblerini tehlil etmek isteyen zaman izlemeli oldugu addimlari ve prinsipleri formallasdirir Mundericat 1 Tenqidi 2 Hemcinin bax 3 Istinadlar 4 Elave edebiyyat 5 Xarici kecidlerTenqidiredakteLenqdon Vinner 1993 cu ilde derc olunan Upon Opening the Black Box and Finding it Empty Social Constructivism and the Philosophy of Technology adli eserinde SCOT u tenqid etmisdir O sosial konstruktivizmin hedden artiq dar tedqiqat proqrami oldugunu mudafie etmisdir 1 Debora Delianis Hendrik Dey ve Payalo Sakturiti texnologiyanin sosial konstruksiyasi konsepsiyasini saxta dixotomiya olduguna gore tenqid edirler Onlar hesab edirler ki bu ucuncu dorduncu ve daha cox alternativlere mehel qoymayan hemcinin texnologiyanin isleye bilecek bir sey kimi nece inkisaf etdirilmesi prosesini nezerden qaciran texnoloji cehetden determinist saman adamdir Meselen yel deyirmanina hansi qruplarin maraq gostereceyinin hesablanmasi onun praktiki olaraq nece konstruksiya olundugunu izah ede bilmez Bu hemcinin biliye sahib olmaq lakin nedense ondan istifade etmemek ve umumiyyetle biliye malik olmamaq arasindaki ferqi nezere almir Hele yaradilmamis bilik ile istifadesinin kommesiya burokratiya ve ya diger konstruksiya olunmus faktorlar terefinden qarsisinin alindigi bir meqam var Bu ikisi arasindaki ferq cemiyyetin suqutuna sebeb olan suni repressiya olmadigi halda istifadeye verilme potensiali ile istifade olunmur Belelikle bu texnologiya neticesinde sivilizasiyalarin dagilmasindan sonra zengin texnoloji medeniyyetlerin arxeoloji subutlari xatirlanmaga arqumentasiya kimi qebul edilir 2 Hemcinin baxredakteElm ve texnologiya tarixiIstinadlarredakte Winner Langdon Upon Opening the Black Box and Finding it Empty Social Constructivism and the Philosophy of Technology PDF Science Technology amp Human Values 18 3 Summer 1993 362 378 doi 10 1177 016224399301800306 1 May 2016 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 1 February 2014 Deborah Deliyannis Hendrik Dey Paolo Squatriti March 15 2019 Fifty Early Medieval Things Materials of Culture in Late Antiquity and the Early Middle Ages Elave edebiyyatredaktePinch Trevor J and Wiebe E Bijker The Social Construction of Facts and Artefacts Or How the Sociology of Science and the Sociology of Technology Might Benefit Each Other Social Studies of Science 14 August 1984 399 441 Russell Stewart The Social Construction of Artefacts Response to Pinch and Bijker Social Studies of Science 16 May 1986 331 346 Pinch Trevor J and Wiebe E Bijker Science Relativism and the New Sociology of Technology Reply to Russell Social Studies of Science 16 May 1986 347 360 Bijker Wiebe E Thomas P Hughes and Trevor J Pinch eds The Social Construction of Technological Systems New Directions in the Sociology and History of Technology Cambridge MA MIT Press 1987 Sismondo Sergio Some Social Constructions Social Studies of Science 23 1993 515 53 Xarici kecidlerredakteSTS Wiki Menbe https az wikipedia org w index php title Texnologiyanin sosial konstruksiyasi amp oldid 7499919