fbpx
Wikipedia

Qeyri-səlis məntiq

Qeyri-səlis məntiq (Bulanıq məntiq və ya Qeyri-səlis çoxluq nəzəriyyəsi də adlandırılmışdır) — riyaziyyatın bir bölməsi olub , klassik məntiq və çoxluq anlayışlarını özündə ümumiləşdirir. Qeyri-səlis məntiq anlayışı 1965-ci ildə Lütfi Zadə tərəfindən irəli sürülmüşdür. Adi məntiqi məsələlərdə qiymət 1 və 0 olmalıdırsa, qeyri-səlis məntiqə aid məsələlərdə qiymətlər [0;1] intervalında olur.

Qeyri-səlis məntiqin tədqiqatında istiqamətlər

Hazırda qeyri-səlis məntiq sahəsində aparılan tədqiqatlar ən azı iki istiqamətə ayrılır:

  • Qeyri-səlis məntiq geniş mənada (Təqribi hesablama nəzəriyyəsi)
  • Qeyri-səlis məntiq məhdud mənada (Rəmzi qeyri-səlis məntiq)

Mahiyyəti

Məntiq idrak elmidir. Yunan filosofu Aristotelin belə bir fəlsəfi deyimi var: "Bir adamın dediyi ya doğrudur, ya yalan". Göründüyü kimi, Aristotel yalan və doğru kimi kateqoriyalar arasında qalan aralıq dərəcələri qəbul etməyib. Amma ilk dəfə dünyada Lütfi Zadə hər şeyin dərəcəsinin olduğunu sübut etdi. Yəni dünyada qəti olaraq tam ağ və qəti olaraq tam qara deyilən şey yoxdur. Bu iki məfhum arasında minlərlə çalar dəyişikliyi - aralıq nüanslar var. Aristotelin kəskinliyini Lütfi Zadə yumşaltdı. Başqa sözlə desək, həqiqətdə mövcud olan aralıq kateqoriyaları aşkarladı. Nəzəriyyənin mahiyyəti tolerantlığındadır. Bu nəzəriyyə arada qalaraq aşkardakı səhnədə görünməyən çalarların hüquqlarını tanıtdı və bərpa etdi. Konfliktlərin həll olunması, həqiqətin aşkarlanması, hesablamaların dəqiqliyi aralıq fazalara əhəmiyyət verilmədən aparıla bilməz. Aparılmış olarsa onlarda kifayət qədər qüsurlar mövcud olacaqdır. Nəzəriyyəni ilk olaraq iqtisadiyyatlarına yaponlar tətbiq etdilər. Hazırda Yaponiyada istehsal olunan texniki avadanlıqların böyük əksəriyyətinin üzərində qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinə əsaslanaraq hazırlandığı bildirilir. Yaponlardan sonra amerikanlar həmin nəzəriyyəni öz ölkələrinə tətbiq etdilər. Amerikanın hava hücumundan qorunmasının yenidən qurulması məsələsi gündəmə gələndə Kasko adında bir alim bu nəzəriyyəni tətbiq etməyi təklif etdi. Trilyon dollarla vəsait sərfi ilə görülməli işi bu nəzəriyyə həll elədi. Nəzəriyyə Çinə ildə yüz milyardlarla dollar gəlir gətirir.

Riyazi əsaslar

Rəmzi qeyri-səlis məntiq

Rəmzi qeyri-səlis məntiq t-normalar anlayışına əsaslanır. Bəzi t-normaları seçdikdən sonra (bunu isə bir neçə üsulla tətbiq etmək olar) konyunksiya, dizyunskiya, implikasiya, inkar və digər proporsional dəyişənlər üzərində həyata keçirilən əsas əməliyyatları müəyyən etmək imkanı yaranır. Klassik məntiqdə rast gəlinən distributivliyin t-normalar kimi Hödelin t-norması seçildikdə həyata keçməsi halını isbat etmək bir o qədər də çətin deyil. Bundan əlavə, bəlli səbəblərdən implikasiya yerinə residium adlanan əməlliyyat seçilir (bu da ümumiyyətlə götürdükdə, t-normalar seçimindən asılıdır). Yuxarıda sadalanan əsas əməliyyatların təyini klassik bazis qeyri-səlis məntiq anlayışına gətirir. Üç əsas bazis qeyri-səlis məntiq mövcuddur: Lukaseviç məntiqi, Hödel məntiqi və ehtimal məntiqi (Product Logic). Maraqlıdır ki, bu üç məntiqdən istənilən ikisinin sintezi klassik Boolean məntiqinə gətirir.

Təqribi hesablama nəzəriyyəsi

Qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin geniş mənada əsas anlayışı xarakterik funksiya köməkliyi ilə təyin edilən qeyri-səlis çoxluq anlayışıdır. Daha sonra çoxluqların birləşdirliməsi, kəsişməsi və əlavə edilməsi, qeyri-səlis nisbət anlayışı, eləcə də ən əsas anlayışlardan biri – linqvistik dəyişən anlayışı daxil edilir.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. . 2011-11-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-22.

qeyri, səlis, məntiq, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, oktyabr, 2021, məqa. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz oktyabr 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Qeyri selis mentiq Bulaniq mentiq ve ya Qeyri selis coxluq nezeriyyesi de adlandirilmisdir riyaziyyatin bir bolmesi olub klassik mentiq ve coxluq anlayislarini ozunde umumilesdirir Qeyri selis mentiq anlayisi 1965 ci ilde Lutfi Zade terefinden ireli surulmusdur Adi mentiqi meselelerde qiymet 1 ve 0 olmalidirsa qeyri selis mentiqe aid meselelerde qiymetler 0 1 intervalinda olur Mundericat 1 Qeyri selis mentiqin tedqiqatinda istiqametler 2 Mahiyyeti 3 Riyazi esaslar 4 Remzi qeyri selis mentiq 5 Teqribi hesablama nezeriyyesi 6 Hemcinin bax 7 IstinadlarQeyri selis mentiqin tedqiqatinda istiqametler RedakteHazirda qeyri selis mentiq sahesinde aparilan tedqiqatlar en azi iki istiqamete ayrilir Qeyri selis mentiq genis menada Teqribi hesablama nezeriyyesi Qeyri selis mentiq mehdud menada Remzi qeyri selis mentiq Mahiyyeti RedakteMentiq idrak elmidir Yunan filosofu Aristotelin bele bir felsefi deyimi var Bir adamin dediyi ya dogrudur ya yalan Gorunduyu kimi Aristotel yalan ve dogru kimi kateqoriyalar arasinda qalan araliq dereceleri qebul etmeyib Amma ilk defe dunyada Lutfi Zade her seyin derecesinin oldugunu subut etdi Yeni dunyada qeti olaraq tam ag ve qeti olaraq tam qara deyilen sey yoxdur Bu iki mefhum arasinda minlerle calar deyisikliyi araliq nuanslar var Aristotelin keskinliyini Lutfi Zade yumsaltdi Basqa sozle desek heqiqetde movcud olan araliq kateqoriyalari askarladi Nezeriyyenin mahiyyeti tolerantligindadir Bu nezeriyye arada qalaraq askardaki sehnede gorunmeyen calarlarin huquqlarini tanitdi ve berpa etdi Konfliktlerin hell olunmasi heqiqetin askarlanmasi hesablamalarin deqiqliyi araliq fazalara ehemiyyet verilmeden aparila bilmez Aparilmis olarsa onlarda kifayet qeder qusurlar movcud olacaqdir Nezeriyyeni ilk olaraq iqtisadiyyatlarina yaponlar tetbiq etdiler Hazirda Yaponiyada istehsal olunan texniki avadanliqlarin boyuk ekseriyyetinin uzerinde qeyri selis mentiq nezeriyyesine esaslanaraq hazirlandigi bildirilir Yaponlardan sonra amerikanlar hemin nezeriyyeni oz olkelerine tetbiq etdiler Amerikanin hava hucumundan qorunmasinin yeniden qurulmasi meselesi gundeme gelende Kasko adinda bir alim bu nezeriyyeni tetbiq etmeyi teklif etdi Trilyon dollarla vesait serfi ile gorulmeli isi bu nezeriyye hell eledi Nezeriyye Cine ilde yuz milyardlarla dollar gelir getirir 1 Riyazi esaslar RedakteRemzi qeyri selis mentiq RedakteRemzi qeyri selis mentiq t normalar anlayisina esaslanir Bezi t normalari secdikden sonra bunu ise bir nece usulla tetbiq etmek olar konyunksiya dizyunskiya implikasiya inkar ve diger proporsional deyisenler uzerinde heyata kecirilen esas emeliyyatlari mueyyen etmek imkani yaranir Klassik mentiqde rast gelinen distributivliyin t normalar kimi Hodelin t normasi secildikde heyata kecmesi halini isbat etmek bir o qeder de cetin deyil Bundan elave belli sebeblerden implikasiya yerine residium adlanan emelliyyat secilir bu da umumiyyetle goturdukde t normalar seciminden asilidir Yuxarida sadalanan esas emeliyyatlarin teyini klassik bazis qeyri selis mentiq anlayisina getirir Uc esas bazis qeyri selis mentiq movcuddur Lukasevic mentiqi Hodel mentiqi ve ehtimal mentiqi Product Logic Maraqlidir ki bu uc mentiqden istenilen ikisinin sintezi klassik Boolean mentiqine getirir Teqribi hesablama nezeriyyesi RedakteQeyri selis mentiq nezeriyyesinin genis menada esas anlayisi xarakterik funksiya komekliyi ile teyin edilen qeyri selis coxluq anlayisidir Daha sonra coxluqlarin birlesdirlimesi kesismesi ve elave edilmesi qeyri selis nisbet anlayisi elece de en esas anlayislardan biri linqvistik deyisen anlayisi daxil edilir Hemcinin bax RedakteQeyri selis coxluq Lutfi ZadeIstinadlar Redakte Musavat com Iki sagirdle bir akademikin sohbeti Rafiq Eliyev Bizim nezeriyye Cine ilde yuz milyardlarla dollar gelir getirir 2011 11 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 09 22 Riyaziyyat ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Menbe https az wikipedia org w index php title Qeyri selis mentiq amp oldid 5929169, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.