Elmmetriya (Scientometrics) – elmi informasiya axını və massivlərinin dinamika və strukturunun tədqiqatı ilə məşğul olan elm sahəsidir. Elm fəlsəfəsinin, elmmetriyanın meydana gəlməsi Kembric və London universitetlərinin professoru, London Kral Cəmiyyətinin (Royal Society of London) üzvü Con Bernalın (John Desmond Bernal) 1939-cu ildə “Elmin sosial funksiyası” (“The Social Function of Science”) adlı kitabının yazılması ilə bağlıdır [8]. Bu kitabında o, elmi həm sosializm, həm də kapitalizm mühitində analiz etmişdir. O, təsdiq etmişdir ki, elm kapitalizmi üstələyir və İngiltərə elmi yalnız sosializm mühitində özünün ən yüksək səviyyəsinə çatmışdır. “Elmin sosial funksiyası” kitabında, eynilə “Elm və cəmiyyət” (“Science and Society”), “Cəmiyyətin tarixində elm” (“Science in History”) adlı kitablarında elmin fəlsəfi mənası, elm, texnika və sosial şərtlərin qarşılıqlı əlaqəsi, cəmiyyətin inkişafında elmin rolu haqqında məlumatlar verilmişdir. Bu kitab yazıldıqdan 25 il sonra Con Bernal təsdiq edirdi ki, “Elm haqqında elm və ya elmin özünü dərk etməsi XX əsrin ikinci yarısının möhtəşəm başlanğıcıdır”. O, həmçinin elmi-texniki inqilab konsepsiyasının yaradıcılarından biri hesab edilir. O, 1958-ci ildə yazdığı “Müharibəsiz dünya” (“World Without War”) adlı kitabında müharibə zülmündən azad olmuş və bütün elmi nailiyyətləri insan naminə istifadə etmiş cəmiyyətin təsvirini vermişdir. Elmmetriya ayrıca elm sahəsi kimi çox gənc elmdir. İngilis dilində “Scientometrics” adlanan bu termin ilk dəfə elmə Moskva Dövlət Universitetinin filosofu və riyaziyyatçısı Vasili Nalimov (Василий Васильевич Налимов) tərəfindən daxil edilmişdir. Onun Z.M.Mulçenko ilə birgə 1969-cu ildə çap etdirdiyi “Elmmetriya” (“Наукометрия”) adlı monoqrafiyası dünyada ilk dəfə elmin inkişafının kəmiyyət göstəricilərinə görə qiymətləndirmə metodlarına həsr edilmişdir və dərhal digər dillərə tərcümə edilmişdir. Məhz bu əsərində V.Nalimov ilk dəfə “bibliometriya”-nın sinonimi kimi Elmmetriya (наукометрия) terminini işlətmişdir. Monoqrafiyada elmə informasiya prosesi kimi baxılmış, nəşrlərin, jurnalların, elmi işçilərin sayı və elmə ayrılan məbləğin analizi verilmişdir. London Universitetinin fizika elmləri üzrə doktoru, Raffles Kolecinin elm tarixi üzrə elmlər doktoru Con Prays (Derek John de Solla Price) ilk dəfə elmmetrik tədqiqatlar aparmış və elmmetriyanın atası (“the father of scientometrics”) adlandırılmışdır. O, məqaləni “elmin canlı toxuması” adlandırmış və elmmetriya üçün mətnlərdə qiymətləndirilə bilən hər bir şeyi – nəşrlərin sayı və mövzusunu, bu və ya digər problemin həllinə verilən mükafatı, biblioqrafik istinadları, mətnin həcmini və s. əsas hesab etmişdir: Elmmetriya özü qiymətləndirmə nəzəriyyəsi ilə sıx əlaqəlidir. Burada 2 tip dəyişənlərdən istifadə olunur:
a) Qiymətləndirmək istədiyimiz parametrlər – alimin məhsuldarlığı və s. Bu dəyişənlər gizli, yəni bilavasitə ölçülə bilməyən dəyişənlər adlanır.
b) Bilavasitə qiymətləndirilə bilən parametrlər – məqalələrin, elmi istinadların sayı və s. Bu parametrlər göstərici və ya indikator adlanırlar.
Con Prays, həmçinin elmi ədəbiyyatın paylanma qanununu (the half-life of scientific literature) və elmin eksponensial artım qanununu (Price’s law) vermişdir. Onun məşhur “Elmi məqalələrin şəbəkəsi” (“Networks of scientific papers”) adlı məqaləsində elmi tədqiqatçıların bir-birlərinin məqalələrinə etdikləri istinadlara əsasən onlar arasında əlaqələrə diqqət yetirmişdir Elmin eksponensial artım qanununa əsasən elmin bir çox sahələrində məhsuldarlıq qeyri-bərabər paylanmışdır və elmin hər bir parametri (elmi tədqiqatçıların sayı, məqalələrin sayı və s.) müəyyən zaman intervalında ikiqat artır. Məsələn, Praysın hesablamalarına görə hər 10-15 ildən bir tədqiqatçıların və elmi məqalələrin sayı ikiqat artır. Bu qanunauyğunluq 2-3 yüzillikdir ki, dəyişməz olaraq qalır. Bu cür qanunauyğunluq elmin yalnız fizika, kimya, biologiya kimi böyük sahələrində izlənilirdi. Dar çərçivəli elm sahələri üçün eksponensial artım asılılığı xətti asılılıq ilə əvəz olunur. Praysın çox əhəmiyyətli əsərlərinin içərisində 1963-cü ildə yazılmış və müasir elmmetriyanın əsasını qoymuş “Kiçik Elm, Böyük Elm” (“Little science, Big Science”) adlı kitabı xüsusi yer tutur. O, eyni zamanda “antikiter mexanizmi” haqqında “Qədim yunan kompüteri” (“An ancient Greek computer”) adlı məqalənin müəllifidir. Elmmetriyada tədqiqatçının elmi fəaliyyətinin, elmi jurnalın qiymətləndirilməsi, universitet və ölkənin reytinqinin təyin edilməsi üçün bir çox elmmetrik və vebometrik göstəricilərdən istifadə edilir. Məsələn, tədqiqatçı üçün onun məqaləsinə olunan istinadların maksimal sayı (Hirş indeksi), jurnal üçün həmin jurnalda çap edilmiş məqalələrə olunan istinadların sayı (impakt faktor), təşkilat üçün bir çox akademik göstəricilər (xarici tələbə və müəllimlərin sayı, Nobel və Filds mükafatçılarının sayı və s.), ölkə üçün dünya elminə verdiyi töhfələrin sayı (aktivlik və ya attraktivlik indeksləri) hesablanır. Beləliklə, elmi fəaliyyətin qiymətləndirilməsi göstəriciləri (elmmetrik göstəricilər) aşağıdakı kimi qruplaşdırılır: Elmi fəaliyyətin qiymətləndirilməsi indeksləri (Fərdi qiymətləndirmə). Burada tədqiqatçının elmi fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi üçün məqalələrin və istinadların sayı, məqalələrin yaşı və s. nəzərə alınmaqla bir neçə göstəricidən istifadə edilir. Buna -indeksi, -indeksi, -indeksi, -indeksi, -indeksi və s. misal göstərmək olar. Jurnalların qiymətləndirilməsi Burada jurnalın nəşr olunma ili, jurnalda çap edilmiş məqalələrin və onlara olunan istinadların sayı və s. Kimi göstəricilərdən istifadə edilir. İmpakt faktor, operativlik indeksi, cited half-life, citing half-life və s. Elmi jurnalların qiymətləndirilməsində istifadə olunan indekslərdir.
Ədəbiyyat
Əliquliyev R.M., Alıquliyev R.M., Fətəliyev T.X., Həsənova R.Ş. Elmmetriya: mövcud vəziyyəti və imkanları. Bakı: “İnformasiya Texnologiyaları” nəşriyyatı, 2013, 96 s.
Avqust 01, 2021
elmmetriya, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, scientometrics, elmi, informasiya, axını, massivlərinin, dinamika, strukturunun, tədqiqatı, ilə, məşğul, olan, sahəsidir, fəlsə. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Elmmetriya Scientometrics elmi informasiya axini ve massivlerinin dinamika ve strukturunun tedqiqati ile mesgul olan elm sahesidir Elm felsefesinin elmmetriyanin meydana gelmesi Kembric ve London universitetlerinin professoru London Kral Cemiyyetinin Royal Society of London uzvu Con Bernalin John Desmond Bernal 1939 cu ilde Elmin sosial funksiyasi The Social Function of Science adli kitabinin yazilmasi ile baglidir 8 Bu kitabinda o elmi hem sosializm hem de kapitalizm muhitinde analiz etmisdir O tesdiq etmisdir ki elm kapitalizmi usteleyir ve Ingiltere elmi yalniz sosializm muhitinde ozunun en yuksek seviyyesine catmisdir Elmin sosial funksiyasi kitabinda eynile Elm ve cemiyyet Science and Society Cemiyyetin tarixinde elm Science in History adli kitablarinda elmin felsefi menasi elm texnika ve sosial sertlerin qarsiliqli elaqesi cemiyyetin inkisafinda elmin rolu haqqinda melumatlar verilmisdir Bu kitab yazildiqdan 25 il sonra Con Bernal tesdiq edirdi ki Elm haqqinda elm ve ya elmin ozunu derk etmesi XX esrin ikinci yarisinin mohtesem baslangicidir O hemcinin elmi texniki inqilab konsepsiyasinin yaradicilarindan biri hesab edilir O 1958 ci ilde yazdigi Muharibesiz dunya World Without War adli kitabinda muharibe zulmunden azad olmus ve butun elmi nailiyyetleri insan namine istifade etmis cemiyyetin tesvirini vermisdir Elmmetriya ayrica elm sahesi kimi cox genc elmdir Ingilis dilinde Scientometrics adlanan bu termin ilk defe elme Moskva Dovlet Universitetinin filosofu ve riyaziyyatcisi Vasili Nalimov Vasilij Vasilevich Nalimov terefinden daxil edilmisdir Onun Z M Mulcenko ile birge 1969 cu ilde cap etdirdiyi Elmmetriya Naukometriya adli monoqrafiyasi dunyada ilk defe elmin inkisafinin kemiyyet gostericilerine gore qiymetlendirme metodlarina hesr edilmisdir ve derhal diger dillere tercume edilmisdir Mehz bu eserinde V Nalimov ilk defe bibliometriya nin sinonimi kimi Elmmetriya naukometriya terminini isletmisdir Monoqrafiyada elme informasiya prosesi kimi baxilmis nesrlerin jurnallarin elmi iscilerin sayi ve elme ayrilan meblegin analizi verilmisdir London Universitetinin fizika elmleri uzre doktoru Raffles Kolecinin elm tarixi uzre elmler doktoru Con Prays Derek John de Solla Price ilk defe elmmetrik tedqiqatlar aparmis ve elmmetriyanin atasi the father of scientometrics adlandirilmisdir O meqaleni elmin canli toxumasi adlandirmis ve elmmetriya ucun metnlerde qiymetlendirile bilen her bir seyi nesrlerin sayi ve movzusunu bu ve ya diger problemin helline verilen mukafati biblioqrafik istinadlari metnin hecmini ve s esas hesab etmisdir Elmmetriya ozu qiymetlendirme nezeriyyesi ile six elaqelidir Burada 2 tip deyisenlerden istifade olunur a Qiymetlendirmek istediyimiz parametrler alimin mehsuldarligi ve s Bu deyisenler gizli yeni bilavasite olcule bilmeyen deyisenler adlanir b Bilavasite qiymetlendirile bilen parametrler meqalelerin elmi istinadlarin sayi ve s Bu parametrler gosterici ve ya indikator adlanirlar Con Prays hemcinin elmi edebiyyatin paylanma qanununu the half life of scientific literature ve elmin eksponensial artim qanununu Price s law vermisdir Onun meshur Elmi meqalelerin sebekesi Networks of scientific papers adli meqalesinde elmi tedqiqatcilarin bir birlerinin meqalelerine etdikleri istinadlara esasen onlar arasinda elaqelere diqqet yetirmisdir Elmin eksponensial artim qanununa esasen elmin bir cox sahelerinde mehsuldarliq qeyri beraber paylanmisdir ve elmin her bir parametri elmi tedqiqatcilarin sayi meqalelerin sayi ve s mueyyen zaman intervalinda ikiqat artir Meselen Praysin hesablamalarina gore her 10 15 ilden bir tedqiqatcilarin ve elmi meqalelerin sayi ikiqat artir Bu qanunauygunluq 2 3 yuzillikdir ki deyismez olaraq qalir Bu cur qanunauygunluq elmin yalniz fizika kimya biologiya kimi boyuk sahelerinde izlenilirdi Dar cerciveli elm saheleri ucun eksponensial artim asililigi xetti asililiq ile evez olunur Praysin cox ehemiyyetli eserlerinin icerisinde 1963 cu ilde yazilmis ve muasir elmmetriyanin esasini qoymus Kicik Elm Boyuk Elm Little science Big Science adli kitabi xususi yer tutur O eyni zamanda antikiter mexanizmi haqqinda Qedim yunan komputeri An ancient Greek computer adli meqalenin muellifidir Elmmetriyada tedqiqatcinin elmi fealiyyetinin elmi jurnalin qiymetlendirilmesi universitet ve olkenin reytinqinin teyin edilmesi ucun bir cox elmmetrik ve vebometrik gostericilerden istifade edilir Meselen tedqiqatci ucun onun meqalesine olunan istinadlarin maksimal sayi Hirs indeksi jurnal ucun hemin jurnalda cap edilmis meqalelere olunan istinadlarin sayi impakt faktor teskilat ucun bir cox akademik gostericiler xarici telebe ve muellimlerin sayi Nobel ve Filds mukafatcilarinin sayi ve s olke ucun dunya elmine verdiyi tohfelerin sayi aktivlik ve ya attraktivlik indeksleri hesablanir Belelikle elmi fealiyyetin qiymetlendirilmesi gostericileri elmmetrik gostericiler asagidaki kimi qruplasdirilir Elmi fealiyyetin qiymetlendirilmesi indeksleri Ferdi qiymetlendirme Burada tedqiqatcinin elmi fealiyyetinin qiymetlendirilmesi ucun meqalelerin ve istinadlarin sayi meqalelerin yasi ve s nezere alinmaqla bir nece gostericiden istifade edilir Buna h displaystyle h indeksi g displaystyle g indeksi m displaystyle m indeksi R displaystyle R indeksi A R displaystyle AR indeksi ve s misal gostermek olar Jurnallarin qiymetlendirilmesi Burada jurnalin nesr olunma ili jurnalda cap edilmis meqalelerin ve onlara olunan istinadlarin sayi ve s Kimi gostericilerden istifade edilir Impakt faktor operativlik indeksi cited half life citing half life ve s Elmi jurnallarin qiymetlendirilmesinde istifade olunan indekslerdir Edebiyyat RedakteEliquliyev R M Aliquliyev R M Feteliyev T X Hesenova R S Elmmetriya movcud veziyyeti ve imkanlari Baki Informasiya Texnologiyalari nesriyyati 2013 96 s Menbe https az wikipedia org w index php title Elmmetriya amp oldid 5316055, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
