Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Sosial epistemologiya (ing. social epistemology) — biliklərin formalaşmasında sosial amillərin rolunu araşdıran fəlsəfi istiqamətdir. Ənənəvi epistemologiyadan fərqli olaraq, sosial epistemologiya fərdi subyektin bilik əldə etməsinə deyil, biliklərin ictimai kontekstlərdə necə yarandığına, ötürüldüyünə və əsaslandırıldığına diqqət yetirir. Bu sahə fəlsəfə, sosiologiya, elmin fəlsəfəsi, psixologiya və informasiya elmi kimi müxtəlif sahələrin kəsişməsində yerləşir.
Tarixi
Sosial epistemologiyanın kökləri XX əsrin əvvəllərinə gedib çıxsa da, onun müasir forması əsasən 1980-ci illərdən etibarən inkişaf etmişdir. Bu anlayışın sistemli şəkildə işlənib hazırlanması ilk dəfə amerikalı filosof və sosioloq tərəfindən həyata keçirilmişdir. Qoldman sosial epistemologiyanı "epistemologiyanın sosial ölçülərini empirik və normativ aspektlərdə araşdıran sahə" kimi təyin etmiş, Fuller isə bu yanaşmanı radikal şəkildə genişləndirərək, biliklərin ictimai qurumlar tərəfindən necə idarə olunduğunu vurğulamışdır.
1990-cı illərdən etibarən sosial epistemologiya informasiya elmi, , təhsil fəlsəfəsi, kimi sahələrə də təsir göstərməyə başladı. Bu dövrdə , Miranda Friker, kimi filosoflar epistemik ədalət, bilik istehsalında gender və sosial kontekstlərin rolu kimi məsələləri araşdıraraq sahənin məzmununu daha da zənginləşdirdilər.
Sosial epistemologiya sahəsi kimi
Sosial epistemologiya müasir fəlsəfədə biliklərin sosial aspektlərini öyrənən geniş və çoxşaxəli sahədir. O, ənənəvi epistemologiyadan fərqli olaraq, bilik əldə etmənin təkcə fərdi subyektin rasional fəaliyyəti ilə məhdudlaşmadığını, əksinə, biliklərin kollektiv, ictimai praktikalar, institutlar və qarşılıqlı təsirlər vasitəsilə formalaşdığını vurğulayır. Bu sahə biliklərin istehsalı, paylaşımı, qiymətləndirilməsi və ötürülməsi proseslərində sosial amillərin rolunu araşdırır. Sosial epistemologiyanın maraq dairəsinə elmi icmaların fəaliyyəti, ekspertiza, etimadın sosial təbiəti, kollektiv qərarvermə, elmi tədqiqatlarda sosial normlar və güc münasibətləri kimi mövzular daxildir.
Sosial epistemologiya həm normativ, həm də deskriptiv aspektləri əhatə edir. Normativ sosial epistemologiya bilik qurumlarının və sosial praktikaların necə olmalı olduğunu, hansı epistemik prinsiplərin izlənməsinin daha doğru və ədalətli bilik istehsalına gətirib çıxaracağını müzakirə edir. Deskriptiv sosial epistemologiya isə sosial qurumların və praktikaların bilik proseslərinə təsirini empirik şəkildə öyrənir. Bu sahənin araşdırma predmetləri çox genişdir və fəlsəfə, sosiologiya, psixologiya, elm tarixi və elmi araşdırmaların metodologiyası kimi müxtəlif disiplinlərlə kəsişir. Məsələn, elmi biliklərin sosial konstruksiyası, elmi inqilablar, sosial şəbəkələrdə məlumatın yayılması və dezinformasiya, kollektiv intellekt, ekspertlərin rolunun qiymətləndirilməsi və ictimaiyyətin elmi məsələlərdə rolu sosial epistemologiyanın əsas mövzularındandır.
İstinadlar
- Collier, James H. On Twenty-Five Years of Social Epistemology: A Way Forward (ingilis). Oxon: Routledge. 2016. 106. ISBN .
- Goldman, Alvin; Whitcomb, Dennis. Social Epistemology: Essential Readings (ingilis). New York, NY: Oxford University Press. 2011. 109. ISBN .
- Schmitt, Frederick F.; Scholz, Oliver R. "Introduction: The History of Social Epistemology". Episteme. 7 (1). 2010: 1–6. doi:10.3366/E174236000900077X. ISSN 1750-0117.
- Schmid, Walter T. Plato's Charmides and the Socratic Ideal of Rationality (ingilis). Albany, NY: SUNY Press. 1998. x. ISBN .
- Fricker, Miranda; Graham, Peter J.; Henderson, David; Pedersen, Nikolaj J. L. L. The Routledge Handbook of Social Epistemology (ingilis). Oxon: Routledge. 2020. 31. ISBN .
- Furner, Jonathan. 2004. “‘A Brilliant Mind’: Margaret Egan and Social Epistemology.” Library Trends 52 (4): 792–809
- Zandonade, T. (2004). Social Epistemology from Jesse Shera to Steve Fuller. Library Trends, 52(4), 810–832.
- Fuller, Steve. "Social Epistemology: A Quarter-Century Itinerary". Social Epistemology. 26 (3–4). 2012: 267–283. doi:10.1080/02691728.2012.714415.
- Egan, Margaret and Jesse Shera. 1952. "Foundations of a Theory of Bibliography." Library Quarterly 44:125-37.
- A comparison of Goldman and Fuller can be found in Legitimizing Scientific Knowledge: An Introduction to Steve Fuller’s Social Epistemology, Francis Remedios, Lexington Books, 2003. pp. 106 –112. http://social-epistemology.com/2013/07/12/orienting-social-epistemology-francis-remedios/
- Rimkutė, Audronė. "The Problem of Social Knowledge in Contemporary Social Epistemology: Two Approaches". Problemos (litva) (65). 2014: 4–19. doi:10.15388/Problemos.2004.65.6645. ISSN 1392-1126.
Ədəbiyyat
- Berlin, James A. Rhetorics, Poetics, and Cultures: Refiguring College English Studies, Indiana: Parlor Press, 2003. ISBN
- Egan, Margaret and Jesse Shera. 1952. "Foundations of a Theory of Bibliography." Library Quarterly 44:125-37.
- Alvin Goldman; Blanchard, Thomas (2016-01-01). Zalta, Edward N., ed. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 ed.). Metaphysics Research Lab, Stanford University.
- Goldman, Alvin,. "Social Epistemology". stanford.library.sydney.edu.au. Retrieved 2017-02-22.
- Longino, Helen. 1990. Science as Social Knowledge. Princeton: Princeton University Press. ISBN
- Longino, Helen. 2001. The Fate of Knowledge. Princeton: Princeton University Press. ISBN
- Remedios, Francis. 2003. Legitimizing Scientific Knowledge: An Introduction to Steve Fuller’s Social Epistemology. Lexington Books. ISBN
- Rimkutė, Audronė (2014-09-28). "The Problem of Social Knowledge in Contemporary Social Epistemology: Two Approaches". Problemos (in Lithuanian). 0 (65): 4–19. doi:10.15388/Problemos.2004.65.6645. ISSN 1392-1126.
- Schmitt, Frederick F. 1994. Socializing Epistemology. Rowman & Littlefield. ISBN
- Schmitt, Frederick F.; Scholz, Oliver R. (2010-02-01). "Introduction: The History of Social Epistemology". Episteme. 7 (1): 1–6. doi:10.3366/E174236000900077X. ISSN 1750-0117.
- Solomon, Miriam. 2001. Social Empricism. Cambridge: MIT Press. ISBN
- Goldman, Alvin I. What Is Social Epistemology? a Smorgasbord of Projects // Pathways to Knowledge: Private and Public. Oxford University Press. 2002. 182–204. doi:10.1093/0195138791.003.0009. ISBN .
- Muñoz, Braulio. On Relativity, Relativism, and Social Theory // Margolis, J.; Krausz, M.; Burian, R.M. (redaktorlar ). Rationality, Relativism and the Human Sciences (ingilis). Springer, Dordrecht. 1986. 209–222. doi:10.1007/978-94-009-4362-9_11. ISBN .
- Fuller, Steve. Social Epistemology (2nd). Bloomington, Indianapolis: Indiana University Press. 2002. ISBN .
- Goldman, Alvin I.; Whitcomb, Dennis, redaktorlar Social Epistemology: Essential Readings. Oxford: Oxford university Press. 2011. ISBN .
- Fricker, Miranda; Graham, Peter J.; Henderson, David; Pedersen, Nikolaj J. L. L., redaktorlar The Routledge Handbook of Social Epistemology (1st). New York: Routledge. 2021. ISBN .
Xarici keçidlər
- The journal Social Epistemology
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sosial epistemologiya ing social epistemology biliklerin formalasmasinda sosial amillerin rolunu arasdiran felsefi istiqametdir 1 Enenevi epistemologiyadan ferqli olaraq sosial epistemologiya ferdi subyektin bilik elde etmesine deyil biliklerin ictimai kontekstlerde nece yarandigina oturulduyune ve esaslandirildigina diqqet yetirir Bu sahe felsefe sosiologiya elmin felsefesi psixologiya ve informasiya elmi kimi muxtelif sahelerin kesismesinde yerlesir 2 Mundericat 1 Tarixi 2 Sosial epistemologiya sahesi kimi 3 Istinadlar 4 Edebiyyat 5 Xarici kecidlerTarixiredakteSosial epistemologiyanin kokleri XX esrin evvellerine gedib cixsa da onun muasir formasi esasen 1980 ci illerden etibaren inkisaf etmisdir 3 Bu anlayisin sistemli sekilde islenib hazirlanmasi ilk defe amerikali filosof Elvin Qoldman ve sosioloq Stiv Fuller terefinden heyata kecirilmisdir Qoldman sosial epistemologiyani epistemologiyanin sosial olculerini empirik ve normativ aspektlerde arasdiran sahe kimi teyin etmis Fuller ise bu yanasmani radikal sekilde genislendirerek biliklerin ictimai qurumlar terefinden nece idare olundugunu vurgulamisdir 4 1990 ci illerden etibaren sosial epistemologiya informasiya elmi media tedqiqatlari tehsil felsefesi etimad ve ekspertiza kimi sahelere de tesir gostermeye basladi Bu dovrde Helen Loncino Miranda Friker Sandra Hardinq kimi filosoflar epistemik edalet bilik istehsalinda gender ve sosial kontekstlerin rolu kimi meseleleri arasdiraraq sahenin mezmununu daha da zenginlesdirdiler 5 Sosial epistemologiya sahesi kimiredakteSosial epistemologiya muasir felsefede biliklerin sosial aspektlerini oyrenen genis ve coxsaxeli sahedir O enenevi epistemologiyadan ferqli olaraq bilik elde etmenin tekce ferdi subyektin rasional fealiyyeti ile mehdudlasmadigini eksine biliklerin kollektiv ictimai praktikalar institutlar ve qarsiliqli tesirler vasitesile formalasdigini vurgulayir 6 Bu sahe biliklerin istehsali paylasimi qiymetlendirilmesi ve oturulmesi proseslerinde sosial amillerin rolunu arasdirir Sosial epistemologiyanin maraq dairesine elmi icmalarin fealiyyeti ekspertiza etimadin sosial tebieti kollektiv qerarverme elmi tedqiqatlarda sosial normlar ve guc munasibetleri kimi movzular daxildir 7 Sosial epistemologiya hem normativ hem de deskriptiv aspektleri ehate edir Normativ sosial epistemologiya bilik qurumlarinin ve sosial praktikalarin nece olmali oldugunu 8 hansi epistemik prinsiplerin izlenmesinin daha dogru ve edaletli bilik istehsalina getirib cixaracagini muzakire edir 9 Deskriptiv sosial epistemologiya ise sosial qurumlarin ve praktikalarin bilik proseslerine tesirini empirik sekilde oyrenir Bu sahenin arasdirma predmetleri cox genisdir ve felsefe sosiologiya psixologiya elm tarixi ve elmi arasdirmalarin metodologiyasi kimi muxtelif disiplinlerle kesisir 10 Meselen elmi biliklerin sosial konstruksiyasi elmi inqilablar sosial sebekelerde melumatin yayilmasi ve dezinformasiya kollektiv intellekt ekspertlerin rolunun qiymetlendirilmesi ve ictimaiyyetin elmi meselelerde rolu sosial epistemologiyanin esas movzularindandir 11 Istinadlarredakte Collier James H On Twenty Five Years of Social Epistemology A Way Forward ingilis Oxon Routledge 2016 106 ISBN nbsp 978 0 415 71103 6 Goldman Alvin Whitcomb Dennis Social Epistemology Essential Readings ingilis New York NY Oxford University Press 2011 109 ISBN nbsp 978 0 19 533461 6 Schmitt Frederick F Scholz Oliver R Introduction The History of Social Epistemology Episteme 7 1 2010 1 6 doi 10 3366 E174236000900077X ISSN nbsp 1750 0117 Schmid Walter T Plato s Charmides and the Socratic Ideal of Rationality ingilis Albany NY SUNY Press 1998 x ISBN nbsp 978 0 7914 3763 6 Fricker Miranda Graham Peter J Henderson David Pedersen Nikolaj J L L The Routledge Handbook of Social Epistemology ingilis Oxon Routledge 2020 31 ISBN nbsp 978 1 138 85851 0 Furner Jonathan 2004 A Brilliant Mind Margaret Egan and Social Epistemology Library Trends 52 4 792 809 Zandonade T 2004 Social Epistemology from Jesse Shera to Steve Fuller Library Trends 52 4 810 832 Fuller Steve Social Epistemology A Quarter Century Itinerary Social Epistemology 26 3 4 2012 267 283 doi 10 1080 02691728 2012 714415 Egan Margaret and Jesse Shera 1952 Foundations of a Theory of Bibliography Library Quarterly 44 125 37 A comparison of Goldman and Fuller can be found in Legitimizing Scientific Knowledge An Introduction to Steve Fuller s Social Epistemology Francis Remedios Lexington Books 2003 pp nbsp 106 112 http social epistemology com 2013 07 12 orienting social epistemology francis remedios Rimkute Audrone The Problem of Social Knowledge in Contemporary Social Epistemology Two Approaches Problemos litva 65 2014 4 19 doi 10 15388 Problemos 2004 65 6645 ISSN nbsp 1392 1126 EdebiyyatredakteBerlin James A Rhetorics Poetics and Cultures Refiguring College English Studies Indiana Parlor Press 2003 ISBN nbsp 0 9724772 8 4 Egan Margaret and Jesse Shera 1952 Foundations of a Theory of Bibliography Library Quarterly 44 125 37 Alvin Goldman Blanchard Thomas 2016 01 01 Zalta Edward N ed The Stanford Encyclopedia of Philosophy Winter 2016 ed Metaphysics Research Lab Stanford University Goldman Alvin Social Epistemology stanford library sydney edu au Retrieved 2017 02 22 Longino Helen 1990 Science as Social Knowledge Princeton Princeton University Press ISBN nbsp 0 691 02051 5 Longino Helen 2001 The Fate of Knowledge Princeton Princeton University Press ISBN nbsp 0 691 08876 4 Remedios Francis 2003 Legitimizing Scientific Knowledge An Introduction to Steve Fuller s Social Epistemology Lexington Books ISBN nbsp 0 7391 0667 8 Rimkute Audrone 2014 09 28 The Problem of Social Knowledge in Contemporary Social Epistemology Two Approaches Problemos in Lithuanian 0 65 4 19 doi 10 15388 Problemos 2004 65 6645 ISSN 1392 1126 Schmitt Frederick F 1994 Socializing Epistemology Rowman amp Littlefield ISBN nbsp 0 8476 7959 4 Schmitt Frederick F Scholz Oliver R 2010 02 01 Introduction The History of Social Epistemology Episteme 7 1 1 6 doi 10 3366 E174236000900077X ISSN 1750 0117 Solomon Miriam 2001 Social Empricism Cambridge MIT Press ISBN nbsp 0 262 19461 9 Goldman Alvin I What Is Social Epistemology a Smorgasbord of Projects Pathways to Knowledge Private and Public Oxford University Press 2002 182 204 doi 10 1093 0195138791 003 0009 ISBN nbsp 978 0 19 513879 5 Munoz Braulio On Relativity Relativism and Social Theory Margolis J Krausz M Burian R M redaktorlar Rationality Relativism and the Human Sciences ingilis Springer Dordrecht 1986 209 222 doi 10 1007 978 94 009 4362 9 11 ISBN nbsp 978 94 009 4362 9 Fuller Steve Social Epistemology 2nd Bloomington Indianapolis Indiana University Press 2002 ISBN nbsp 9780253215154 Goldman Alvin I Whitcomb Dennis redaktorlar Social Epistemology Essential Readings Oxford Oxford university Press 2011 ISBN nbsp 9780195334616 Fricker Miranda Graham Peter J Henderson David Pedersen Nikolaj J L L redaktorlar The Routledge Handbook of Social Epistemology 1st New York Routledge 2021 ISBN nbsp 9781032090986 Xarici kecidlerredakte nbsp Vikianbarda Sosial epistemologiya ile elaqeli mediafayllar var The journal Social Epistemology Menbe https az wikipedia org w index php title Sosial epistemologiya amp oldid 8212789