fbpx
Wikipedia

Tarix

Avqust 05, 2021

Tarix — mənbələr üzrə insanın meydana gəlməsi və inkişafını, müxtəlif xalqların ən qədim zamanlardan bizim dövrümüzədək necə yaşamaları, onların həyatlarında hansı hadisələrin baş verməsi, insan cəmiyyətlərinin həyatı necə və niyə dəyişib indi mövcud olduğu hala düşməsini öyrənən elmdir.

Nikolaos Gyzis - Tarix əsəri 1892

Tarix fəlsəfəsi

Tarix- özü bir fəlsəfədir. "Tarix" anlayışı üç müxtəlif səviyyədə və mənada istifadə olunur. Birincisi, sosial-tarixi proses – ictimai inkişaf kimi; ikincisi, ictimai-siyasi hadisələrin xronoloji ardıcıllıqla təsviri kimi və nəhayət, üçüncüsü, bu prosesin insan tərəfindən bütöv bir fenomen kimi dərk olunması mənasında – “Tarix fəlsəfəsi” kimi.Tarix fəlsəfəsi insan qəlbi və şüuruna yaxın olan problemlərə bilavasitə toxunur (onun əsas maraq və mənafelərinin tarixdə özünə uyğun necə yer tapması, onların keçmişini və gələcək taleyini müəyyən etmək kimi vəzifənin öhdəsindən gəlmək və s.). insanların maraq və mənafeləri çox rəngarəngdir, bəzən antoqonist xarakter daşıyan; ona görədə tarix fəlsəfəsi müxtəlif dünyagörüşlərin və sosial-siyasi proqramların toqquşma meydanına çevrilir.

Tarixşünaslıq

Abbasqulu ağa Bakıxanov

Abbasqulu ağa Bakıxanov XIX əsrin I yarısının görkəmli maarifpərvəri, yazıçısı, şairi olmuşdur. O, Azərbaycan tarixşünaslığının banisi, Azərbaycan və Dağıstan tarixinə dair xronoloji ardıcıllığı əsas tutan zəngin və rəngarəng mənbəşünaslıq bazasına malik olan ilk müntəzəm tədqiqat əsərinin müəllifidir. Abbasqulu ağa Bakıxanovun "Gülüstani-İrəm" əsərinə qədər Azərbaycan tarixinə aid yazılmış ümumi bir tarix əsərinə təsadüf etmirik. A. Bakıxanov bu sahədə birinci olaraq Azərbaycan tarixinə aid olan materialları toplamış, onları müəyyən bir sistemə salmış və təsviri yolla "Gülüstani-İrəm" əsərini yazmışdır. Bakıxanov tarix elminin əvəzi olmayan tərbiyə və əxlaq məktəbi olduğunu qeyd edərək yazırdı: "Bu elm insanı gözəl əxlaqlı və bilikli edir, ona dolanacaq və yaşayış işlərini öyrədir. Buna görə, onu mənəvi elmlərin qiymətlərindən hesab edib demək olar: tarix hökmsüz və zülmsüz elə bir hökmdardır ki, bütün adəm övladı onun əmrlərinə boyun əyməkdədir... Tarix elə bir danışmayan natiqdir ki, sələflərin vəsiyyətlərini bütün təfsilat və təriflərilə xələflərə bildirir, ehtiyac və rifah səbəblərini, tərəqqi və tənəzzül yolların anladır".A.Bakıxanov göstərirdi ki, "vətən tarixi"ni bilmək insanlarda milli təfəkkürün inkişafına vətənpərvərlik hislərinin tərbiyə edilməsinə, dostu düşməndən ayırmağa, millət üçün, vətən üçün faydalı və zərərli olanları fərqləndirməyə imkan verir.

Tarixdə dövrləşmə

Dövrləşməyə aid bir cədvəl

Tarixin dövrləşməsi şərtidir, rahatlıq, anlaşılmaq və anlatmaq üçündür. Tarix bəşəriyyətin həyat yolu olaraq arasıkəsilməzdir, dövrləşmə isə tarixi müəyyən əlamətlərə görə aralıqlara, zaman intervallarına bölməkdir. Dövrləşmə daha qədimlərdən, daha keçmişdən yaxın zamanlara uzanan yolun döngələrini göstərir (bu döngələr mühüm görünsələr və vacib olsalar da, əsasən tarixçinin təhlil süzgəcindən keçib gələn kəşfdir, yəni subyektivdir).

Müxtəlif xalqların, mədəniyyətlərin tarixi fərqli olduğuna görə fərqli dövrləşməyə məruz qalmalıdır. Biri üçün aydınlaşdırıcı mahiyyət daşıyan dövrləşmə digərinə görə mənasız ola bilər. F. Petrarca tərəfindən daxil edilən Renessans kəlməsi sonralar bütün Avropaya aid edildi, avropalaşdırıldı. Bu, Çin və ya İslam şərqinin tarixinə xas olan dövrləşmə deyil. Əsasən İtaliya üçün uyğun olan Renessans anlayışı və onun üzərində qurulan dövrləşmə Şimali Avropa üçün belə fərqlidir və o qədər də uyğun görünmür (hansı yenidənoyanma, yenidəncanlanma, nəyin oyanması, nəyin bərpası?). Qaranlıq Çağ termini də F. Petrarca `nın (1304-1463) kəşfidir (1330-larda), Antik dövrdən sonrakı dövrü Qaranlıq Çağı bildirir. Avropalıların Qaranlıq çağı İslamın ən parlaq çağı ilə az qala üst-üstə düşür.

Orta çağ (Middle Ages) terminini 15-ci əsr İtalyan humanisti Flavio Biondi 1392-1463) daxil etdi. Tarixi antik, orta çağ və cağdaş dövr kimi üç hissəyə ayırmaq da həmin dövrdə baş verdi, bunu (1369-1444) Leonardo Da Vinçiyə aid edirlər. “Middle Ages” əvəzinə “Medieval” sözü də işlənilir.

"Çağdaş dövr” zaman boyu hərəkət etdikcə onu iki hissəyə-yeni və ən yeni tarixə ayırmağa başlanıldı - Modern History (Yeni tarix), Contemporary History (Ən yeni tarix). Bir zamanlar Konstantinopolun türklər tərəfindən fəthi (1453) Orta çağın Middle Ages sonu və Yeni çağın (Modern Era) başlanğıcı hesab olunurdu. 1789-cu il Fransız inqilabını Müasir dövrün (Modern History) başlanğıcı hesab edənlər çoxdur. Bir sıra hallarda modern dövrün Roma İmperiyasının çöküşü (Post Roma) və ya İslam mədəniyyətinin yaranması ilə başladığını söyləyirlər. Bu üçlük, yəni Qədim (Antik) dövr, Orta çağ və Müasir dövr Avropa dövrləşməsidir, dünyanın digər hissələrinə aid deyil (hərçənd ki, sırf zaman bölümü kimi bu dövrləşmədən qlobal tarixçilər də, yəni ümumdünya tarixi ilə məşğul olanlar da istifadə etməkdədirlər).

Tarixi elmlər

və s.

Tarixlə bağlı olan elmlər

və s.

Həmçinin bax

Mənbələr

İstinadlar

  1. Qulamhüseyn Məmmədov. "Tarix və Millət". Milliyyət Araşdırmalar Mərkəzi. 15 iyul 2019 tarixində .

Avqust 05, 2021
tarix, mənbələr, üzrə, insanın, meydana, gəlməsi, inkişafını, müxtəlif, xalqların, qədim, zamanlardan, bizim, dövrümüzədək, necə, yaşamaları, onların, həyatlarında, hansı, hadisələrin, baş, verməsi, insan, cəmiyyətlərinin, həyatı, necə, niyə, dəyişib, indi, mö. Tarix menbeler uzre insanin meydana gelmesi ve inkisafini muxtelif xalqlarin en qedim zamanlardan bizim dovrumuzedek nece yasamalari onlarin heyatlarinda hansi hadiselerin bas vermesi insan cemiyyetlerinin heyati nece ve niye deyisib indi movcud oldugu hala dusmesini oyrenen elmdir 1 Nikolaos Gyzis Tarix eseri 1892 Mundericat 1 Tarix felsefesi 2 Tarixsunasliq 3 Tarixde dovrlesme 4 Tarixi elmler 5 Tarixle bagli olan elmler 6 Hemcinin bax 7 Menbeler 8 Istinadlar Tarix felsefesi Redakte Tarix ozu bir felsefedir Tarix anlayisi uc muxtelif seviyyede ve menada istifade olunur Birincisi sosial tarixi proses ictimai inkisaf kimi ikincisi ictimai siyasi hadiselerin xronoloji ardicilliqla tesviri kimi ve nehayet ucuncusu bu prosesin insan terefinden butov bir fenomen kimi derk olunmasi menasinda Tarix felsefesi kimi Tarix felsefesi insan qelbi ve suuruna yaxin olan problemlere bilavasite toxunur onun esas maraq ve menafelerinin tarixde ozune uygun nece yer tapmasi onlarin kecmisini ve gelecek taleyini mueyyen etmek kimi vezifenin ohdesinden gelmek ve s insanlarin maraq ve menafeleri cox rengarengdir bezen antoqonist xarakter dasiyan ona gorede tarix felsefesi muxtelif dunyagoruslerin ve sosial siyasi proqramlarin toqqusma meydanina cevrilir Tarixsunasliq Redakte Abbasqulu aga Bakixanov Abbasqulu aga Bakixanov XIX esrin I yarisinin gorkemli maarifperveri yazicisi sairi olmusdur O Azerbaycan tarixsunasliginin banisi Azerbaycan ve Dagistan tarixine dair xronoloji ardicilligi esas tutan zengin ve rengareng menbesunasliq bazasina malik olan ilk muntezem tedqiqat eserinin muellifidir Abbasqulu aga Bakixanovun Gulustani Irem eserine qeder Azerbaycan tarixine aid yazilmis umumi bir tarix eserine tesaduf etmirik A Bakixanov bu sahede birinci olaraq Azerbaycan tarixine aid olan materiallari toplamis onlari mueyyen bir sisteme salmis ve tesviri yolla Gulustani Irem eserini yazmisdir Bakixanov tarix elminin evezi olmayan terbiye ve exlaq mektebi oldugunu qeyd ederek yazirdi Bu elm insani gozel exlaqli ve bilikli edir ona dolanacaq ve yasayis islerini oyredir Buna gore onu menevi elmlerin qiymetlerinden hesab edib demek olar tarix hokmsuz ve zulmsuz ele bir hokmdardir ki butun adem ovladi onun emrlerine boyun eymekdedir Tarix ele bir danismayan natiqdir ki seleflerin vesiyyetlerini butun tefsilat ve teriflerile xeleflere bildirir ehtiyac ve rifah sebeblerini tereqqi ve tenezzul yollarin anladir A Bakixanov gosterirdi ki veten tarixi ni bilmek insanlarda milli tefekkurun inkisafina vetenperverlik hislerinin terbiye edilmesine dostu dusmenden ayirmaga millet ucun veten ucun faydali ve zererli olanlari ferqlendirmeye imkan verir Tarixde dovrlesme Redakte Dovrlesmeye aid bir cedvel Tarixin dovrlesmesi sertidir rahatliq anlasilmaq ve anlatmaq ucundur Tarix beseriyyetin heyat yolu olaraq arasikesilmezdir dovrlesme ise tarixi mueyyen elametlere gore araliqlara zaman intervallarina bolmekdir Dovrlesme daha qedimlerden daha kecmisden yaxin zamanlara uzanan yolun dongelerini gosterir bu dongeler muhum gorunseler ve vacib olsalar da esasen tarixcinin tehlil suzgecinden kecib gelen kesfdir yeni subyektivdir Muxtelif xalqlarin medeniyyetlerin tarixi ferqli olduguna gore ferqli dovrlesmeye meruz qalmalidir Biri ucun aydinlasdirici mahiyyet dasiyan dovrlesme digerine gore menasiz ola biler F Petrarca terefinden daxil edilen Renessans kelmesi sonralar butun Avropaya aid edildi avropalasdirildi Bu Cin ve ya Islam serqinin tarixine xas olan dovrlesme deyil Esasen Italiya ucun uygun olan Renessans anlayisi ve onun uzerinde qurulan dovrlesme Simali Avropa ucun bele ferqlidir ve o qeder de uygun gorunmur hansi yenidenoyanma yenidencanlanma neyin oyanmasi neyin berpasi Qaranliq Cag termini de F Petrarca nin 1304 1463 kesfidir 1330 larda Antik dovrden sonraki dovru Qaranliq Cagi bildirir Avropalilarin Qaranliq cagi Islamin en parlaq cagi ile az qala ust uste dusur Orta cag Middle Ages terminini 15 ci esr Italyan humanisti Flavio Biondi 1392 1463 daxil etdi Tarixi antik orta cag ve cagdas dovr kimi uc hisseye ayirmaq da hemin dovrde bas verdi bunu 1369 1444 Leonardo Da Vinciye aid edirler Middle Ages evezine Medieval sozu de islenilir Cagdas dovr zaman boyu hereket etdikce onu iki hisseye yeni ve en yeni tarixe ayirmaga baslanildi Modern History Yeni tarix Contemporary History En yeni tarix Bir zamanlar Konstantinopolun turkler terefinden fethi 1453 Orta cagin Middle Ages sonu ve Yeni cagin Modern Era baslangici hesab olunurdu 1789 cu il Fransiz inqilabini Muasir dovrun Modern History baslangici hesab edenler coxdur Bir sira hallarda modern dovrun Roma Imperiyasinin cokusu Post Roma ve ya Islam medeniyyetinin yaranmasi ile basladigini soyleyirler Bu ucluk yeni Qedim Antik dovr Orta cag ve Muasir dovr Avropa dovrlesmesidir dunyanin diger hisselerine aid deyil hercend ki sirf zaman bolumu kimi bu dovrlesmeden qlobal tarixciler de yeni umumdunya tarixi ile mesgul olanlar da istifade etmekdedirler Tarixi elmler Redakte Arxeologiya Arxeoqrafiya Arxivsunasliq Arxontologiya Bonistika Veksillologiya Genealogiya Genetik genealogiya Heraldika Diplomatika Tarixi cografiya Tarixi demografiya Tarixi informatika Tarixi metrologiya Menbesunasliq Numizmatika Onomastika Paleoqrafiya Xronologiya Epiqrafikave s Tarixle bagli olan elmler Redakte Arxeologiya Numizmatika Heraldika Antropologiya Medeniyyetsunasliq Gender tarixi Etnologiya Etnoqrafiya Tarixi demoqrafiyave s Hemcinin bax RedakteTarixci Menbesunasliq TarixsunasliqMenbeler RedakteHamlet Isaxanli KECMISIN FELSEFESI VE YA TARIX NECE YAZILIR Xezer xeber N 284 Aprel 2010 Professor Anar Isgenderov EN MUASIR TARIXIN YAZILMASI ILE BAGLI PROBLEMLER VAR Media forum 2010 12 13 Abbasqulu aga Bakixanov Gulustani Irem Xatun Plyus baki 2010 Istinadlar Redakte Qulamhuseyn Memmedov Tarix ve Millet Milliyyet Arasdirmalar Merkezi 15 iyul 2019 tarixinde arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Tarix amp oldid 5765608, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.