fbpx
Wikipedia

Neptun (planet)

Avqust 05, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Neptun.


Neptun — Günəş sistemində səkkizinci və məlum olan ən uzaq planet.

Neptun 2,300069 Radian
Kəşf tarixi23 sentyabr 1846
Şərəfinə adlandırılıb
Neptun
Periapsidi4.459.753.056 km
Apoapsidi4.537.039.826 km
Böyük yarımoxu
4.503.443.661 ± 1 km, 4.498.396.417.009,5 m
Sinodik fırlanma dövrü
31.751.136 san.
Orta anomaliyası4,5 Radian
Əyilməsi0,030893 Radian, 0,11 Radian, 0,013 Radian
Qalxan milinin uzunluğu
2,300069 Radian
Perisentr arqumenti
0,784783 Radian
Nəyin peykidirGünəş
Özünə xas ekssentrisitet
0,009456
Qütb sıxılması0,0171 ± 0,0013
Səthinin sahəsi
  • 7.618.300.000 km²
Həcmi62.540.000.000.000 km³
Kütləsi102.430 ± 10 yottagram
Orta sıxlığı
1.638 q/sm³
11 metre per square second
Temperatur72 K
Görünən ulduz həcmi
7,67, 8

Nəhəng planetlər qrupuna daxil olan Neptun Günəş sistemində diametrinə görə dördüncü, kütləsinə görə isə üçüncü yeri tutur. Neptunun kütləsi Yerin kütləsindən 17 dəfə daha çoxdur. Bu göstərici Neptunun əkizi hesab olunan Uranda 15 dəfəyə uyğun gəlir. Neptun Günəşdən 30,1 AV uzaqlıqda (4,50×109 km) yerləşir və Günəş ətrafında hərəkətini 164,8 ilə tamamlayır. Neptun adı Roma mifologiyasından qaynaqlanır. Neptun Roma mifologiyasında dəniz tanrısı hesab olunurdu. Planetin astronomik simvolu olan ♆ işarəsi də Neptunun əlində təsvir olunan üçdişli mizraqla bağlıdır.

Neptunu adi gözlə görmək mümkün deyildir və Günəş sistemində varlığı riyazi hesablamalarla qabaqcadan xəbər verilərək empirik müşahidələrlə tapılan ilk planetdir. Aleksi Buvanın rəhbərliyində aparılan tədqiqatlar nəticəsində, Uranın orbitində baş verən gözlənilməz dəyişikliklərə bilinməyən planetin səbəb ola biləcəyi düşüncəsi ortaya atıldı. Neptun daha sonradan 23 sentyabr 1846-cı ildə İohann Qotfrid Qal tərəfindən Urban Leveryenin qabaqcadan xəbər verdiyi mövqenin çox yaxınlığında müşahidə olundu. Neptunun ən böyük peyki olan Triton planetin kəşfindən qısa müddət sonra kəşf olunsa da, qalan 14 peyk XX əsrdə kəşf olunmuşdur. Neptun Yerdən çox uzaqda yerləşməsi səbəbindən kiçik görünür və bu da onun teleskoplarla müşahidəsini çətinləşdirir. 25 avqust 1989-cu ildə Voyacer 2 kosmik gəmisi Neptunun yaxınlığından keçərək müşahidələr aparmışdır. Bundan başqa Habbl teleskopu və Yerdəki böyük teleskopların uyğun optik sistemlərindən istifadə olunaraq Neptunun uzaqdan da ətraflı müşahidəsi mümkün olmuşdur.

Neptunun tərkibi qaz nəhəngləri olan Yupiter və Saturndan fərqli olaraq Uranla oxşardır. Neptunun atmosferi Yupiter və Saturnda olduğu kimi əsasən Hidrogen və Helium olmaqla, Karbohidrogenlər və Azotdan təşkil olunduğu halda, nisbətən yüksək miqdarda olan Su, Ammonyak və Metan buzları ilə onlardan fərqlənir. Neptunun daxili Uran kimi buz və qayadan ibarətdir. Bu fərqin olması səbəbindən, Uran və Neptun astronomlar tərəfindən buz nəhəngləri olaraq təsnif olunmuşdur. Neptunun göy rəngi planetin üst qatlarında mövcud olan Metandan qaynaqlanır.

Uranın dumanlı və nisbətən durğun olan atmosferinin əksinə olaraq, Neptunun atmosferi aktivdir və hava hadisələri müşahidə olunur. Voyacer 2 kosmik gəmisinin 1989-cu ildəki uçuşu zamanı mövcud olan və Yupiterin Böyük qırmızı ləkəsinə oxşayan Böyük tünd ləkə buna örnək ola bilər. Bu hava hadisələrinin baş vermə səbəbi sürəti saatda 2100 kilometrə çatan Günəş sisteminin digər planetlərinə nəzərən ən güclü küləklərdir. Günəşə uzaq olması səbəbindən planetin üst qatlarının istiliyi -218 °C-yə bərabərdir və bu göstərici ilə Neptun Günəş sistemində Urandan sonra bilinən ən soyuq planetdir. Neptunun mərkəzində istiliyin təqribən 5100 °C olduğu düşünülür. Neptun zəif halqa sisteminə sahibdir. Planetin halqalarının olması 1960-cı illərdə məlum olsa da, Voyacer 2 kosmik gəmisi tərəfindən varlığı təsdiq olunmuşdur.

Tarixi

Kəşfi

Neptunun müşahidəsinə dair ilk qeydlər Qalileo Qalileyə məxsusdur. O, 28 dekabr 1612-ci il və 27 yanvar 1613-cü ildə Neptunu müşahidə etmiş, buna baxmayaraq hərəkətsiz olduğunu düşünməsi səbəbindən ulduz olduğunu zənn etmişdir. Bu səbəbdən də Qalileo Qalileyin müşahidəsi Neptunun kəşfi kimi qiymətləndirilmir. Qalileyin ilk müşahidəsini apardığı vaxtlar Neptun və Yerin orbitdəki hərəkət istiqamətləri tərsinə dönməkdə idi. Bu qısa müddətdə planetlər Yerdən hərəkətsiz kimi müşahidə olunur. Bu da dövrün teleskopu ilə Qalileyin Neptunun hərəkətini müşahidə etməsini çətinləşdirmişdir. Bununla yanaşı, 2009-cu ilin iyulunda Melburn Universitetində fizik olan Devid Ceymison Qalileo Qalileyin Neptunun hərəkət etməsini müşahidə etməsinin mümkün olduğunu bildirmişdir.

1821-ci ildə Aleksi Buva Neptunun qonşusu olan Uranın orbitinin astronomik cədvəlini dərc etdi. Uranın orbitinin müşahidəsi əsasında formalaşdırılan bu cədvəldə xətaların olduğu aşkarlandı. Aleksi Buva hələ bilinməyən bir planetin Urana cazibə qüvvəsi ilə təsir göstərərək, xətalara səbəb ola biləcəyi düşüncəsini ortaya atdı. 1843-cü ildə Con Adams Uranın orbiti ilə bağlı məlumatlara əsaslanaraq tədqiqatlara başladı. Daha sonra o, Kembric Rəsədxanasının rəhbəri olan Ceyms Şalinin vasitəçiliyi ilə Krallıq astronomu olan Corc Eridən 1844-cü ilin fevral ayında yeni göstəricilər istədi. Con Adams 1845-1846-cı illərə qədər tədqiqatlarına davam etdi və yeni planetlə bağlı bir sıra fərqli təxminlər ortaya atdı.

 
Urban Leverye.

1845-1846-cı illərdə Urban Leverye müstəqil şəkildə yeni planetin yeri ilə bağlı bir sıra hesablamalar ortaya atdı. Buna baxmayaraq, onun işləri Fransada geniş əks-sədaya səbəb olmadı. 1846-cı ilin iyun ayında Urban Leveryenin dərc etdiyi göstəriciləri görən Corc Eri, göstəricilərin Con Adamsın göstəriciləri ilə uyğunluq təşkil etdiyini gördü. Bu səbəbdən də Corc Eri Kembric Rəsədxanasının rəhbəri olan Ceyms Şalini ehtimal olunan yeni planeti axtarmağa razı saldı. Ceyms Şali 1846-cı ilin avqust ayından sentyabradək göyü müşahidə etsə də, nəticə əldə edə bilmədi.

Urban Leverye Berlin Rəsədxanasında astronom olan İohann Qotfrid Qala məktub yazaraq, onu yeni planeti axtarmağa təşviq etdi. Berlin Rəsədxanasında tələbə olan Henrix d`Arrest İohann Qotrid Qala Urban Leveryenin təxmin etdiyi bölgənin hal-hazırkı vəziyyəti ilə o dövrə aid olan vəziyyətini, bir planetin sabit ulduza nəzərən yerdəyişməsini də nəzərə alaraq müqayisə etməsini təklif etdi. Neptun 23 sentyabr 1846-cı ildə, Urban Leveryenin məktubunu aldıqları günün gecəsi kəşf olundu. İohann Qotfird Qalın Neptunu müşahidə etdiyi yer Urban Leveryenin təklif etdiyi yerin 1° uzaqlığında idi ki, bu göstərici Con Adamsın təklif etdiyi yerdən 12° uzaqlıqda idi. Daha sonra Ceyms Şali 4 və 12 avqust tarixlərində Neptunu iki dəfə müşahidə etdiyinin fərqinə vardı. Buna baxmayaraq o, yenilənmiş ulduz xəritəsinə sahib deyildi və Neptunu müşahidə edərkən onun axtardığı yeni planet ola biləcəyini düşünməmişdi.

Neptunun kəşfindən sonra, fransızlar və ingilislər arasında kəşfə haqq iddiası uğrunda kəskin milliyyətçi rəqabət başladı. Sonda beynəlxalq razılaşma ilə kəşfdə Con Adams və Urban Leveryenin haqq iddialarının ortaq olması qərarlaşdırıldı. 1966-cı ildən bu yana Denis Raulinsdən başlayaraq Con Adamsın kəşfdə haqq iddiasına sahib olması məsələsinə şübhə ilə yanaşılmağa başlanıldı. Bundan sonra 1998-ci ildə Qrinviç Rəsədxanasında yerləşən Neptun kağızları yenidən tədqiq olundu. Bu sənədlərin müşahidə olunmasından sonra Con Adamsın Urban Leverye ilə bərabər haqlara sahib olmadığı yanaşması ortaya atılmışdır. Onların yanaşmasına görə burada haqq iddiası planetin yerini müəyyənləşdirən və astronomları onu tapması üçün təşviq edən Urban Leveryeyə məxsusdur.

Adlandırma

Kəşfindən keçən qısa müddət ərzində Neptun Leveryenin planeti ya da Uranın orbitinin xaricində yerləşən planet olaraq tanınırdı. Adla bağlı ilk təklif İohann Qotfrid Qal tərəfindən edilmişdir. O, Yanus adını təklif edirdi. İngiltərədə isə Ceyms Şali tərəfindən Okean adı təklif edilmişdir.

Kəşfini adlandırma haqqının özünə aid olduğunu bildirən Urban Leverye yeni kəşf olunmuş planeti Neptun olaraq adlandırdı. Daha sonra isə, oktyabrda planetə öz adının verilməsini təklif etdi. Buna baxmayaraq onun bu təklifi Fransadan kənarda qəbul olunmadı. Fransız mənbələrində Uranın adı planeti kəşf edən Uilyam Herşelin şərəfinə Herşel olaraq dəyişdirildi. Neptun planetin adı isə Leverye olaraq qeyd olundu.

29 dekabr 1846-cı ildə Fridrix Struve Rusiya Elmlər Akademiyasına Neptun adını təklif etdi. Daha sonra Neptun adı beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən də qəbul edildi. Neptun Roma mifologiyasında dəniz tansı idi və onun yunan mifologiyasındakı qarşılığı Poseydon idi. Yerin adından başqa digər planetlərin adları Roma mifologiyasına uyğun gəlirdi. Neptunun da bu cür adlandırılması ilə ənənəyə sadiq qalındı.

Yunan-Roma mədəniyyəti ilə birbaşa əlaqəsi olmayan ölkələrdə də Neptun adının müxtəlif formalarından istifadə olunur. Çincə, Yaponca və Koreyacada Neptun mifologiyada dəniz tanrısı olduğu üçün planet Dəniz kralı ulduzu (çin 海王星) olaraq adlandırılmışdır. Monqollar Neptunu Dalay Van (monq. Далайн ван) olaraq adlandırmışdır. Bu ad monqolların inancında olan dəniz tanrısının adı ilə bağlıdır. Yunanlar Neptunu Poseydon (yun. Ποσειδώνας, Poseidonas) olaraq adlandırmışdır. İvrit dilində planet üçün əvvəlcə Rahab (ivr. רהב‎) adı istifadə olunurdu. Rahab haqqında Zəbur kitabında danışılan dəniz varlığıdır. Buna baxmayaraq 2009-cu ildən, İvrit Dili Akademiyasının qəbul etdiyi qərara görə planet latın dilindəki adına uyğun olaraq Neptun (ivr. נפטון‎) şəklində adlandırılmışdır. Maorilər Neptunu mifologiyalarındakı dəniz tanrısı olan olan Tanqaroanın adı ilə adlandırmışlar.

Statusu

Kəşf edildiyi 1846-cı ildən 1930-cu ildə Plutonun kəşf edilməsinə qədər bilinən ən uzaq planet olmuşdur. Pluton kəşf edildiyi dövrdə planet olaraq qəbul olunmuşdur. Plutonun orbitinin Günəşə Neptundan daha yaxın olduğu 1979-1999-cu illər arasında qalan 20 illik dövr istisna olmaqla, Neptun sonuncu planetdən əvvəlki planet olaraq hesab olunurdu. 1992-ci ildə Koyper qurşağının kəşfindən sonra, Plutonun qurşağın bir üzvü olması məsələsi astronomlar arasında mübahisəyə səbəb oldu. 2006-cı ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı planet anlayışının tərifini dəqiqləşdirdi və Pluton cırtdan planet olaraq yenidən təsnif olundu. Bu dövrdən sonra Neptun bilinən ən uzaqda yerləşən planet olaraq qəbul olunmuşdur. Günəş sisteminin Neptundan kənarda yerləşən kosmik cismləri Neptunxarici cismlər olaraq adlandırılır.

Fiziki xüsusiyyətləri

10243×1026 kiloqramlıq kütlə ilə Yerdən 17 dəfə ağır olan Neptunun kütləsi Yupiterin kütləsinin 1/19-i qədərdir. Neptunda 1 bar təzyiqda 11,15 m/s2 qravitasiya qüvvəsi vardır ki, bu göstərici Yerin səth qravitasiyasından 1,14 dəfə çoxdur. Bu göstərici ilə Neptun yalnız Yupiterdən geri qalır. Neptunun ekvator radiusu 24764 kilometrdir. Bu göstərici Yerin ekvator radiusundan təqribən 4 dəfə çoxdur. Neptun da Uran kimi buz nəhəngidir və digər nəhəng planetlər olan Yupiter və Saturna nisbətən daha kiçikdir. Fiziki xüsusiyyətlərinə görə Neptunla oxşarlıq təşkil edən ekzoplanetləri şərti olaraq Neptunlar sinfinə daxil edirlər.

Daxili quruluşu

 
Neptunun daxili quruşu:
1) Üst atmosfer, üst buludlar.
2) Hidrogen, Helium və Metandan ibarət olan atmosfer.
3) Su, Ammonyak və Metan buzundan ibarət olan mantiya.
4) Bərk maddələrdən ibarət olan nüvə (Silikatlar və Nikel-Dəmir).

Neptunun daxili quruluşu Uranın daxili quruluşuna oxşardır. Neptunun atmosferi planetin ümumi kütləsinin 5-10%-ni, kənardan mərkəzə qədər olan məsafənin isə 10-20%-ni təşkil edir. Neptunda atmosfer təzyiqi 10 GPa-ya bərabərdir ki, bu göstərici Yerdəki atmosfer təzyiqindən 100000 dəfə çoxdur. Metan, Ammonyak və Su miqdarı atmosferin aşağı hissələrində daha yüksəkdir.

Neptunun mantiyası Yerin kütləsindən 10-15 dəfə çox kütləyə sahibdir və Su, Ammonyak və Metan baxımından zəngindir. Planetləri öyrənən elmdə bu quruluşa sahib olan mantiya buzlu olsa da, isti və axışqan olaraq adlandırılır. Yüksək səviyyədə elektrik keçiriciliyi olan bu sahə bəzən Su-Ammonyak okeanı olaraq adlandırılır. Mantiyanın ionlaşmış su qatının olduğu ehtimal olunur. Daha dərinlərdə superionlaşmış su olduğu ehtimal olunur ki, burada Oksigen kristallaşmış haldadır. Buna baxmayaraq Hidrogen ionları qəfəsin içində sərbəst şəkildə hərəkət edə bilir. 7000 km dərinlikdə yüksək təzyiq səbəbindən Metanın almaz kristalları olaraq dolu kimi yağdığı düşünülür. Lourens Livermor Milli Labaratoriyasında aparılan yüksək təzyiq təcrübələrindən əldə olunan nəticələr əsasında maye okeanında üzən almazların ola biləcəyi ehtimalı ortaya atılmışdır.

Neptunun nüvəsi Dəmir, Nikel və Silikatlardan təşkil olunmuşdur və Yerin kütləsindən 1,2 dəfə çox kütləyə sahibdir. Nüvənin mərkəzində təzyiq Yerin mərkəzində olanın iki qatı qədər, yəni 7 Mbar (700 GPa), temperatur isə təqribən 5100 °C-dir.

Atmosferi

 
Neptunun bulud zolaqları

Neptunun atmosferinin 80%-ni Hidrogen, 19%-ni isə Helium təşkil edir. Atmosferdə az miqdarda Metana da rast gəlinir. Metanın görünən udulma zolaqlarının qırmızı və infraqırmızı spektrində 600 nm-dən çox dalğa uzunluğu vardır. Neptunun atmosferində Metanın olması ona görünən göy rəngini vermişdir. Uran da eyni səbəbdən firuzəyi rəngdə görünür. Uran və Neptunun atmosferindəki Metan miqdarı çox yaxın olduğu üçün, rənglərin fərqlənməsinin səbəbinin hələ məlum olmayan atmosfer qarışıqlarının olması düşünülür.

 
Neptunun yaxından çəkilmiş infraqırmızı şəkli. Şəkildə atmosferdəki Metan zolaqları və planetin dörd peyki görünür:
Protey, Larissa, Qalateya, Despina.

Neptunun atmosferi iki əsas qatdan ibarətdir. Altda yerləşən troposferdə istilik yüksəldikcə azalır. Üstdəki stratosferdə isə istilik yüksəldikcə artır. Bu iki qatın arasında sərhəd olan tropopauzda təzyiq 0,1 bar (10 kPa) səviyyəsindədir. Stratosferdən sonra isə təzyiqin 10−5-10−4 mikrobar arasında olduğu termosfer qatı gəlir. Termosfer tədricən ekzosfer qatına keçir.

Aparılan tədqiqatlar nəticəsində troposferdə yüksəklikdən asılı olaraq dəyişən tərkibli buludların olduğu aşkarlanmışdır. Yüksək hissələrdə yerləşən buludlar Metanın sıxlaşmasının mümkün olduğu 1 bardan daha az təzyiqlərdə meydana gəlir. 1-5 bar arası təzyiqdə Ammonyak və Hidrogen sulfid buludlarının meydana gəldiyi düşünülür. 5 bardan daha çox təzyiq olan yerlərdə isə buludların Su, Hidrogen sulfid, Ammonium sulfid və Ammonyakdan meydana gəldiyi ehtimal olunur. Daha dərinliklərdə, istiliyin 0 °C, təzyiqin 50 bar olduğu yerlərdə su buzu buludlarının formalaşdığı düşünülür. Daha da alt hissələrdə isə Ammonyak və Hidrogen sulfid buludlarının olduğu düşünülür.

Neptunun yüksəkdə yerləşən buludlarının daha aşağıda yerləşən mat buludlar üzərinə saldığı kölgələr müşahidə olunmuşdur. Yüksəkdə yerləşən buludlar sabit enliklərdə planetin ətrafı boyu zolaqlar əmələ gətirmiş şəkildə görünür. Bu buludlar 50–150 km enə sahibdir. Bu yüksəkliklərdə, troposfer qatında hava hadisələri baş verir. Daha yüksək qatlar olan stratosfer və termosferdə hava hadisələri baş vermir. Uranın nisbətən kiçik ölçülü mantiyasından fərqli olaraq, Neptun daha böyük həcmli mantiyaya sahibdir.

Neptunun spektr analizləri göstərmişdir ki, alt stratosferdə ultrabənövşəyi şüalanmanın məhsulları olan Metanın fotolizləri, yəni Etan və Asetilen kimi qazlar qərarsız şəkildə sıxlaşmışdır. Bundan başqa stratosferdə az miqdarda Karbon monoksid və Sianid turşusu da vardır. Hidrokarbonların toplanması nəticəsində Neptunun stratosferi Uranın stratosferinə nəzərən daha istidir.

Bilinməyən səbəbdən Neptunun termosferi təqribən 1000 °C-yə bərabər olan anomal istiliyə sahibdir. Neptun Günəşdən ultrabənövşəyi şüaların bu istiliyə səbəb olmağa bəs etməyəcəyi qədər uzaqda yerləşir. Atmosferlə Neptunun maqnit sahəsindəki ionların reaksiyaya girməsi də ehtimal olunan səbəblərdən biridir. Digər namizədlərdən biri kimi də qravitasiya dalğalarının atmosferdə yayılması göstərilir. Bundan başqa, termosferdə az miqdarda Karbon dioksid və Su da vardır ki, bunların qaynağının meteor və tozlar olduğu düşünülür.

Maqnitosferi

Neptunun maqnitosferi Uranın maqnitosferinə oxşayır. Neptunun maqnetik oxu öz oxu ilə 47° bucaq əmələ gətirir. Maqnitosfer 0,55 Neptun radiusunda, yəni planetin fiziki mərkəzindən 13500 km uzaqlıqda tarazlanır. Voyacer 2 kosmik gəmisi Neptuna çatmazdan əvvəl, Uranın maqnitosferinin əyriliyinə planetin həddən artıq meyilli olan oxunun səbəb olduğu düşünülürdü. Buna baxmayaraq, hər iki planetin maqnit sahələri müqayisə olunduqdan sonra alimlər əyriliyin səbəbi kimi bu planetlərin içlərində baş verən axıntıları göstərirlər. Bu maqnit sahəsinin maye axınlarının (ehtimal ki, Ammonyak, Su və Metan) səbəb olduğu dinamo təsiri nəticəsində meydana gəldiyi düşünülür.

Neptunun maqnit sahəsinin dipol komponenti ekvatorda təqribən 14 mikroteslaya (0,14 G) bərabərdir. Neptunun dipol maqnit momenti təqribən 2,2 x 1017 T·m3-ə bərabərdir. Neptunun radiusunun təqribən 34,9 qatına qədər olan uzaqlıqda, maqnit sahəsi Günəş küləyini yavaşladaraq şok dalğası meydana gətirir. Günəş küləyi ilə maqnitosfer arasındakı təzyiqin tarazlaşdığı maqnitopauz isə Neptunun radiusundan təqribən 23-26,5 dəfə irəlidədir. Maqnitosfer Günəş küləyinin təsirindən planetin radiusunun 72 qatına sahib olan uzantıya sahibdir.

İqlimi

 
Böyük tünd ləkə (üst), Skuter (ortadakı ağ bulud), Kiçik tünd ləkə (alt).

Neptunnun havası sürəti 600 metr/saniyəyə çatan səsdən sürətli dinamik küləklərlə xarakterizə olunur. Buludların olduğu yüksəkliklərdə küləklərin orta sürəti ekvatorial bölgələrdə 400 metr/saniyə, qütb bölgələri ətrafında isə 250 metr/saniyəyə çatır. Neptun üzərindəki küləklərin böyük hissəsi planetin öz oxu ətrafındakı hərəkətinin əksinə əsir. Daha yüksəkliklərdə yerləşən buludlar qərbdən şərqə, daha aşağılarda yerləşən buludlarsa bunun əksi istiqamətdə əsir. 70°Cənub enliyində Neptundakı küləklərin sürəti 300 metr/saniyəyə çatır ki, bu da reaktiv qırıcı təyyarənin sürəti qədərdir.

Neptun meteoroloji aktivlik baxımından Urandan fərqlənir. Voyacer 2 kosmik gəmisi 1989-cu ildə, Neptun yaxınlığından keçişi zamanı burada aktiv atmosfer hadisələri müşahidə etmişdir. Buna baxmayaraq, daha əvvəl, 1986-cı ildə Uran yaxınlığından keçərkən Neptunla müqayisə olunacaq dərəcədə aktivlik müşahidə olunmamışdır.

Neptunun ekvatorial bölgələrində Metan, Etan və Asetilenin sıxlığı qütblərə yaxın bölgələrdə olduğundan 10-100 dəfə çoxdur. Bu da ekvatorda yüksəlmə, qütblərdə isə çökmənin olduğuna sübut kimi qəbul olunur.

2007-ci ildə -200 °C istiliyi ilə Neptunun cənub yarımkürəsində troposferin üst qatlarının Neptunun digər bölgələrindən 10 °C daha isti olduğu kəşf edildi. Bu istilik fərqi atmosferin digər hissələrində qatı halda olan Metanın qaz halına keçməsi üçün yetərlidir. Nisbətən daha isti olan bu bölgənin belə olmasının səbəbi isə həmin ildə Günəş şüalarının cənub yarımkürəsinə daha çox düşməsi nəticəsində bu yarımkürənin "yay" fəslinə daxil olmasıdır. Gələcəkdə fəsillərin dəyişməsi nəticəsində şimal yarımkürəsinə daha çox Günəş işığı düşəcəkdir və cənub yarımkürəsində baş verən proses bu zaman da şimal yarımkürəsində müşahidə olunacaqdır.

Fəsillərin dəyişməsi səbəbindən 1980-ci illərdən bu yana buludların planetin cənub yarımkürəsində sıxlaşdığı və albedonun bu bölgədə artdığı müşahidə olunmuşdur. Bunun 2020-ci illərə qədər belə davam edəcəyi düşünülür. Günəş ətrafında çox böyük məsafə qət etdiyi üçün, Neptunda bir fəsil 40 il çəkir.

Qasırğaları

 
Böyük tünd ləkənin Voyacer 2 kosmik gəmisi tərəfindən çəkilmiş şəkli.

1989-cu ildə Voyacer 2 kosmik gəmisi Neptunun yaxınlığından keçərkən 13000 km x 6000 km ölçüsündə olan və Böyük tünd ləkə adlandırılan antisiklonu kəşf etmişdir. Bu qasırğa Yupiterdəki Böyük qırmızı ləkəyə oxşayır. Təqribən beş il sonra, 2 noyabr 1994-cü ildə Habbl teleskopu ilə Neptun müşahidə olunarkən Böyük tünd ləkə görülməmişdir. Bunun əvəzinə Böyük tünd ləkəyə oxşayan yeni qasırğa Neptunun şimal yarımkürəsində kəşf olunmuşdur.

Skuter adlandırlan başqa qasırğa isə Böyün tünd ləkənin cənubunda olan ağ bulud qrupudur. Bu ad 1989-cu ildə Voyacer 2 kosmik gəmisi tərəfindən kəşf olunarkən, Böyük tünd ləkəyə nəzərən daha sürətlə hərəkət etməsinin müşahidə olunması nəticəsində verilmişdir. Daha sonra əldə olunan şəkillər nəticəsində məlum olmuşdur ki, Skuterdə daha sürətlə hərəkət edən buludlar vardır. 1989-cu ildə Neptunda kəşf olunan ikinci ən aktiv qasırğa isə Neptunun cənubunda yerləşən Kiçik tünd ləkə siklonudur.

 
Bir neçə saat vaxt fərqləri ilə Habbl teleskopunun geniş sahə kamerası ilə çəkilmiş Neptunun 4 şəkli.

Neptundakı tünd ləkələrin görülməsi ilə bağlı qəbul olunmuş başlıca düşüncə kimi troposferin alt qatlarında yerləşən daha tünd rəngli hissələrin, daha parlaq olan üst qatlarda qasırğalar səbəbindən formalaşan deşiklərdən görülməsi göstərilir. Bu kimi qasırğalar adətən bir neçə ay mövcud olur və burulğan xüsusiyyətləri ilə xarakterizə olunur.

Daxili isinmə

Neptun Uranla müqayisə olunduqda, ondan daha aktiv hava şəraiti və daxili isinməsi ilə fərqlənir. Neptun Günəşə Urandan 50% uzaqda yerləşməsinə və Urana nəzərən 40% daha az Günəş işığı qəbul etməsinə baxmayaraq, demək olar ki, Uranla eyni səth istiliyinə sahibdir. Neptun troposferinin üst bölgələri -221,3 °C istiliyə sahibdir. Atmosfer təzyiqinin 1 bar olduğu dərinlikdə istilik -201,15 °C-yə bərabərdir. Daha da dərinlərə endikcə qaz qatları içində istilik getdikcə yüksəlir. Uranda olduğu kimi Neptunda da bu daxili istiliyin qaynağı bilinmir. Buna baxmayaraq, Neptunda uyğunsuzluqlar daha çoxdur. Belə ki, Uranın yaydığı enerji Günəşdən aldığı enerjidən 1,1 dəfə çoxdur, ancaq Neptunda bu göstərici 2,61-ə bərabərdir. Bilinən Günəşdən ən uzaq planet olan Neptunun daxili enerjisi Günəş sistemindəki ən güclü küləkləri formalaşdıra biləcək qədər güclüdür. Nüvədəki radioaktivlikdən qaynaqlanan istilik, yüksək təzyiq altındakı Metanın Hidrogen, Karbon (almaz) və uzun zəncirli karbohidrogenlərə çevrilməsi nəticəsində ortaya çıxa biləcək enerji və alt troposferdəki konveksiya nəticəsində stratosferdə formalaşan hava dalğaları bu daxili istiliyə səbəblər arasında göstərilir.

Orbiti və hərəkəti

 
Neptunun Günəş ətrafında hərəkət orbiti (qırmızı xətlə).

Neptunla Günəş arasındakı uzaqlıq orta hesabla 4,5 milyard kilometrə (30,1 AV) bərabərdir. Neptun Günəş ətrafındakı hərəkətini 164,79 ± 0,1 ildə tamamlayır. Neptun Günəşə ən yaxın olduğu nöqtədə ondan 29,81 AV, ən uzaq olduğu nöqtədə isə 30,33 AV uzaqlıqda yerləşir.

12 iyul 2011-ci ildə Neptun kəşf olunduğu 1846-cı ildən hesablandıqda, müşahidə olunan ilk dövrəsini tamamlamışdır. Buna baxmayaraq, Neptun Yer səmasından kəşf olunduğu yerdə görülməyəcəkdir, çünki Yer öz orbitində o günə görə fərqli bir yerdə olacaqdır.

Neptunun orbit müstəvisi Yerin orbit müstəvisi ilə 1,77°-lik bucaq əmələ gətirir. Neptunun Günəş ətrafındakı orbitinin kənarmərkəzliyi 0,011 göstəricisinə bərabərdir. Bu səbəbdən də, Neptun bilinən Günəşə ən uzaq planet olmasına baxmayaraq, ən uzaq və ən yaxın nöqtələri arasındakı məsafə fərqi 101 milyon kilometrə bərabərdir.

Neptunun öz oxu 28,32° meyilliyə sahibdir. Bu meyillik göstəricisi ilə Neptun Yer (23°) və Marsla (25°) oxşardır. Bu səbəbdən də Yer və Marsda olduğu kimi Neptunda da fəsil fərqləri müşahidə olunur. Neptunun orbiti çox böyük olduğu üçün, burada fəsillər 40 Yer ili qədər davam edir. Neptun öz oxu ətrafında 16,11 saata dönür.

Neptun qatı səthə sahib olmadığı üçün, onun atmosferi enliklərdən asılı olaraq fərqli sürətlə dönür. Ekvatorial bölgələrdə tam dönüş 18 saat davam edir. Neptunun maqnit sahəsinin dönüşü buna nəzərən daha yavaşdır və 16,1 saat çəkir. Qütblərə yaxın bölgələrdə bu dönüş müddəti 12 saata qədər azalır. Günəş sistemində yerləşən qatı səthə sahib olmayan nəhəng planetlər içində, Neptun enlikləri arasında ən çox dönmə müddəti fərqi olan planetdir. Bu səbəbdən də Neptunda çox güclü qasırğalar baş verir.

Orbit rezonansı

 
Neptunla Koyper qurşağı cismləri arasındakı rezonans.

Neptunun orbiti Koyper qurşağı üzərində ciddi təsirə sahibdir. Koyper qurşağı Marsla Yupiter arasındakı orbitdə yerləşən Asteroid qurşağına oxşayan kiçik və buzlu göy cismlərindən təşkil olunmuş bir qurşaqdır. Koyper qurşağı Günəşə 30 AV uzaqlıqda yerləşən Neptunun orbitindən başlayıb, Günəşdən 55 AV uzaqlığa qədər davam edir. Yupiterin cazibə qüvvəsi Asteroid qurşağına təsir etdiyi kimi, Neptunun cazibə qüvvəsi də Koyper qurşağına təsir göstərir. Günəş sistemi var olduğu dövrlərdən bu yana Koyper qurşağının müəyyən bölgələri Neptunun cazibəsi nəticəsində müvazinətini itirmişdir və boşluqlar meydana gəlmişdir. Günəşdən 40 və 42 AV uzaqlıqda yerləşən boşluqlara bunu örnək göstərmək olar.

Buna baxmayaraq, Günəş sisteminin var olduğu ilkin dövrlərdən bu yana bu boşluqlarda orbiti olan göy cismləri də vardır. Bu göy cismləri Neptunla 1:2 və 3:4 nisbətində rezonansdadırlar. 1:2 nisbəti ilə Neptunla rezonansda olan göy cismləri Neptun Günəş ətrafındakı bir dövrünü tamamladığı zaman, öz orbitinin yarısı qədər məsafə qət etmiş olur. Koyper qurşağında Neptunla 3:2 nisbətində rezonansda olan 200-dən çox göy cismi məlumdur. Neptunla 2:3 nisbətində rezonansda olan göy cismləri plutinolar olaraq tanınır ki, bunların ən məşhur nümayəndəsi cırtdan planet olan Plutondur. Neptunla 3:4, 3:5, 4:7 və 2:5 nisbətində rezonansda olan göy cismləri Koyper qurşağında daha azdır.

Neptunun L4 və L5 Laqranj nöqtələrində troyan olaraq adlandırılan göy cismləri vardır. Neptunun troyanları onunla 1:1 nisbətində rezonansdadırlar. Neptunun bəzi troyanlarının onunla bir dövrlərdə formalaşması mümkündür. Neptunun L5 Laqranj nöqtəsində tapılmış 2008 LC18 göy cismi kəşf olunmuş ilk Neptun troyanıdır. Neptunun (309239) 2007 RW10 olaraq adlandırılan müvəqqəti peyki də vardır ki, onun təqribən 12500 ildir ki, Neptunun müvəqqəti peyki olduğu düşünülür.

Formalaşması və yerdəyişməsi

 
Xarici planetlər və Koyper qurşağını göstərən diaqram.

Buz nəhəngləri olan Uran və Neptunun necə formalaşdığını izah etmək indiki mövcud modellərlə olduqca çətindir. Hal hazırda mövcud olan modellərə görə, Günəş sisteminin formalaşmasının ilkin dövrlərində sisteminin bu qədər kənar bölgələrində böyük planetlərin formalaşması üçün yetərli maddə yoxdu. Bu səbəbdən də ənənəvi olan cazibə qüvvəsinə əsaslanan ətrafdakı cismlərin toplanması nəticəsində formalaşan planetlər modelindən daha fərqli yanaşmanın olması zərurəti yarandı. Bir fərziyyə görə, buz nəhəngləri Günəş sisteminin ilkin dövrlərində maddə ilə daha zəngin olan iç hissələrində formalaşmışdı və zamanla indiki yerləşdikləri yerlərə doğru yerdəyişmə etmişdilər. Hal hazırda Koyper qurşağındakı kiçik göy cismlərinin sıxlığını da açıqlayan bu yanaşma astronomlar tərəfindən ən çox qəbul olunan yanaşmadır. Yerlərini dəyişən Neptun və digər qaz nəhənglərinin Koyper qurşağındakı göy cismlərinə təsirlərini tədqiq edən bu fərziyyə Nays modeli olaraq tanınır.

Peykləri

  Əsas məqalə: Neptunun peykləri
 
Neptun və onun peykləri.
Protey (üstdə), Larissa (aşağıdan sağda), Despina (solda).

Neptunun bilinən 14 peyki vardır. Neptunun kəşf olunmasından 17 gün sonra, Uilyam Lassel tərəfindən planetin ən böyük peyki olan Triton kəşf olunmuşdur. Triton Neptunun kürəvi səthə sahib ola biləcək kütləsi olan tək peykidir və bütün peyklərin ümumi kütləsinin 99,5%-ni təşkil edir. Triton Günəş sistemində ətrafında döndüyü planetinin öz oxu ətrafındakı hərəkətinin əksi istiqamətində hərəkət edən ən böyük peykdir. Bu da Tritonun Neptunun cazibə qüvvəsi tərəfindən tutulmuş Koyper qurşağındakı keçmiş cırtdan planetlərdən biri olması düşüncəsini ortaya atmağa əsas verir. Triton Neptun ətrafında sinxronizə olunmuş şəkildə hərəkət edir və bu səbəbdən də Neptuna tərəf həmişə eyni üzü çevrilmiş olur. Triton Neptunun səbəb olduğu qabarma və çəkilmə təsirləri nəticəsində getdikcə planetə yaxınlaşmaqdadır və hesablamalara görə 3,6 milyard il sonra Roş limitini keçərək, parçalanıb yox olacaqdır. 1989-cu ildə Tritonda -235 °C istilik qeydə alınmışdır ki, Ay tədqiqat kosmik gəmisi tərəfindən Ayın Hermayt kraterində -247 °C istilik qeydə alınana qədər Günəş sistemində ən soyuq yer hesab olunurdu.

 
Protey peyki

Neptunun ikinci kəşf olunan peyki olan Nereida Günəş sistemində ən dartılmış elliptik orbitə sahib olan peykdir. Kənarmərkəzlilik göstəricisi 0,7512-yə bərabər olan Nereidanın Neptuna ən yaxın olduğu nöqtə ilə ən uzaq olduğu nöqtə arasındakı məsafə fərqi 7 dəfəyə çatır.

1989-cu ilin sentyabrında Voyacer 2 kosmik gəmisi Neptunun daha 6 peykini kəşf etmişdir. Bunlara Neptunun ikinci ən böyük peyki olan Protey, ən uzaq peyki olan Larissa, ən içdəki dörd peyki olan Nayada, Talassa, Despina və Qalateya daxildir. 2002-2003-cü illərdə Neptunun kiçik və nizamsız olan beş yeni peyki kəşf olunmuşdur və 2004-cü ildə onların kəşfi açıqlanmışdır. 2013-cü ildə kəşf olunan S/2004 N 1 peyki, Neptunun kəşf olunan sonuncu peykidir.

Halqaları

 
Neptunun halqaları.

Neptunun halqaları Saturnun halqaları ilə müqayisədə daha az diqqətəlayiqdir. Neptunun halqaları böyük ehtimalla buzla örtülmüş silikat və ya karbon əsaslı maddələrdən təşkil olunmuşdur və bu səbəbdən də qırmızımtıl rəngi vardır. Neptunun üç əsas dar halqası vardır. Bunlardan birincisi Neptunun mərkəzindən 63000 km uzaqlıqda yerləşən Adams halqası, ikincisi 53000 km uzaqlıqda yerləşən Leverye halqası, üçüncüsü isə 42000 km uzaqlıqda yerləşən Qal halqasıdır. Leverye halqasından kənara uzantı kimi solğun Lassel halqası vardır. Bu halqa da Neptunun mərkəzindən 57000 km uzaqlıqda yerləşən Araqo halqası ilə əhatələnmişdir.

Neptunun halqalarının olması ilk dəfə 1968-ci ildə Eduard Quinanın rəhbərliyindəki komanda tərəfindən aşkarlanmışdır. 1980-ci illərin əvvəllərindəki yeni müşahidələr halqaların olması fərziyyətinin yarımçıq olması düşüncələrinin ortaya atılmasına səbəb oldu. 1989-cu ildə Voyacer 2 kosmik gəmisinin göndərdiyi şəkillər nəticəsində bir neçə solğun halqanın olduğu məlum oldu. Ən kənarda yerləşən Adams halqasının tanınan beş qövsü Cəsarət, Azadlıq, Bərabərlik 1, Bərabərlik 2 və Qardaşlıq olaraq adlandırılmışdır.

2005-ci ildə Yerdən aparılan müşahidələr nəticəsində Neptunun halqalarının əvvəllər düşünüləndən daha dayanıqsız olduğu məlum oldu. Voyacer 2 kosmik gəmisinin göndərdiyi şəkillərlə 2002-2003-cü illərdə U.M.Kek rəsədxanasından çəkilən şəkillər müqayisə olunduğu zaman, keçən illər ərzində Neptunun halqalarında sıradan çıxmaların olması məlum olmuşdur. Xüsusən də, Azadlıq qövsünün yüz ildən daha az müddət ərzində yox ola biləcəyi düşünülür.

Müşahidəsi

Neptun +7,7 ilə +8 arasında dəyişən görünmə böyüklüyü göstəricisi ilə hətta Qalileo peykləri və cırtdan planet olan Sereradan da daha az göstəriciyə sahib olduğundan adi gözlə görülə bilmir. Neptunu teleskop və ya güclü binokl istifadə edərək, Urana oxşar şəkildə kiçik göy disk şəklində görmək mümkündür.

Neptun Yerdən çox uzaq olduğu üçün, bucaq diametri 2,2-2,4 qövs saniyəsi kimi kiçik göstəriciyə sahibdir. Bu göstərici ilə Günəş sisteminə daxil olan digər planetlər içində ən aşağı göstəriciyə sahibdir. Onun kiçik görünməsi müşahidə olunmasını çətinləşdirir. Neptunun müşahidəsi Habbl teleskopu və Yerdəki adaptiv optikaya sahib olan rəsədxanalarla məhduddur. Neptunun adaptiv optikaya sahib olan rəsədxanalardan müşahidəsində ilk dəfə 1997-ci ildə Havayda başlanmışdır. Texnologiyanın inkişaf etməsi nəticəsində adaptiv optik teleskoplarla getdikcə daha yaxşı nəticələr əldə etmək mümkün olur. Habbl teleskopu və adaptiv optik teleskoplardan istifadə olunaraq, 1990-cı illərin ortalarından bu yana Günəş sistemində kəşflərdə artım olmuşdur. Bu müddət ərzində xarici planetlərin yeni-yeni peykləri kəşf olundu. 2004-2005-ci illərdə Neptunun diametri 38–61 km aralığında dəyişən beş yeni kiçik peyki kəşf olunmuşdur.

Tədqiqatlar

 
Voyacer 2 kosmik gəmisi tərəfindən çəkilmiş Triton peyki.

Neptuna çatan tək kosmik gəmi Voyacer 2 kosmik gəmisidir. 25 avqust 1989-cu ildə Voyacer 2 kosmik gəmisi Neptuna ən yaxın olan uzaqlıqdan keçmişdir. Daha sonra eyni gündə Tritonun da yaxınlığından keçdi. Voyacer 2 kosmik gəmisinin Neptunla qarşılaşması zamanı Yerdən göndəricələk siqnalların kosmik gəmiyə çatması üçün 246 dəqiqə vaxt tələb olunurdu. Bu səbəbdən də, Voyacer 2 kosmik gəminə Neptunla qarşılaşacağı müddətdə edəcəyi işlər qabaqcadan əmrlər olaraq göndərilmişdi.

Voyacer 2 kosmik gəmisi tərəfindən Neptunun maqnit sahəsinin mövcud olması aşkarlanmışdır. Urandakı kimi Neptunun da mərkəzdən kənarlaşmış və əyri olan maqnit sahəsi olduğu məlum olmuşdur. Neptunun rotasiya müddəti radio emissiyaların ölçülməsi nəticəsində müəyyən olundu. Bununla yanaşı, Voyacer 2 kosmik gəmisi Neptunda olduqca aktiv hava hadisələrinin baş verdiyini müəyyənləşdirdi. Voyacer 2 kosmik gəmisi Neptunun altı yeni peykini kəşf etdi və planetin birdən çox halqaya sahib olduğunu aşkarladı.

Bu yaxın uçuş zamanı, planetin kütləsinin əvvəlcə hesablanığından 0,5% daha az olduğu məlum oldu. Bu kəşf nəticəsində Neptun və Uranın orbitlərinə təsir edən naməlum planetin olması fərziyyəsi öz əhəmiyyətini itirdi.

Voyacer 2 kosmik gəmisinin göndərilməsindən sonra, ikinci kosmik missiya kimi gələcəkdə Flaqman missiyasının həyata keçirilməsi düşünülür. Belə bir missiyanın həyata keçirilməsi vaxtı kimi ən tezi 2020-ci illər, ən geci isə 2030-cu illər düşünülür. Buna baxmayaraq, yeni Neptun missiyalarını həyata keçirmək vaxtını tezləşdirmək üçün müzakirələr olmuşdur.

Ədəbiyyat

  • Burgess, Eric (1991). Far Encounter: The Neptune System. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-07412-4.
  • Moore, Patrick (2000). The Data Book of Astronomy. CRC Press. ISBN 978-0-7503-0620-1.
  • Тейфель В. Г. Уран и Нептун — далёкие планеты-гиганты. — М.: Знание, 1982. — 64 с.
  • Маров М. Я. Планеты Солнечной системы. — 2-е изд. — М.: Наука, 1986. — 320 с.
  • Гребеников Е.А., Рябов Ю.А. Поиски и открытия планет. — М.: Наука, 1975. — 216 с. — (Главная редакция физико-математической литературы). — 65 000 экз.
  • Гребеников Е.А., Рябов Ю.А. Поиски и открытия планет. — 2-е изд., перераб и доп. — М.: Наука, 1984. — 224 с. — (Главная редакция физико-математической литературы). — 100 000 экз.
  • Солнечная система / Ред.-сост. В. Г. Сурдин. — М.: Физматлит, 2008. — 400 с. — ISBN 978-5-9221-0989-5.

Mənbə

İstinadlar

  1. ↑ Standish E. M. Keplerian elements for approximate positions of the major planets — 2015. — 3 p.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21128615"></a>
  2. http://solarviews.com/eng/neptune.htm
  3. Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19939115"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q84"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19025604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1232629"></a>
  4. В. В. В. Нептун // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXа. — С. 894–895.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892935"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24466612"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4112408"></a>
  5. http://www.webcitation.org/610c2BTlB
  6. ↑ https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/neptunefact.html
  7. Chang, Kenneth (18 October 2014). "Dark Spots in Our Knowledge of Neptune". New York Times.
  8. Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (December 1995). "Comparative models of Uranus and Neptune". Planetary and Space Science. 43 (12): 1517–1522. Bibcode:1995P&SS...43.1517P. doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5.
  9. ↑ Lunine, Jonathan I. (September 1993). "The Atmospheres of Uranus and Neptune". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 31: 217–263. Bibcode:1993ARA&A..31..217L. doi:10.1146/annurev.aa.31.090193.001245.
  10. ↑ Munsell, Kirk; Smith, Harman; Harvey, Samantha (13 November 2007). "Neptune overview". Solar System Exploration. NASA.
  11. ↑ Suomi, V. E.; Limaye, S. S.; Johnson, D. R. (1991). "High Winds of Neptune: A possible mechanism". Science. 251 (4996): 929–932. Bibcode:1991Sci...251..929S. doi:10.1126/science.251.4996.929. PMID 17847386.
  12. ↑ Hubbard, W. B. (1997). "Neptune's Deep Chemistry". Science. 275 (5304): 1279–1280. doi:10.1126/science.275.5304.1279. PMID 9064785.
  13. ↑ Nettelmann, N.; French, M.; Holst, B.; Redmer, R. "Interior Models of Jupiter, Saturn and Neptune" (PDF). University of Rostock.
  14. Wilford, John N. (10 June 1982). "Data Shows 2 Rings Circling Neptune". The New York Times.
  15. Hirschfeld, Alan (2001). Parallax: The Race to Measure the Cosmos. New York, New York: Henry Holt. ISBN 978-0-8050-7133-7.
  16. Littmann, Mark; Standish, E. M. (2004). Planets Beyond: Discovering the Outer Solar System. Courier Dover Publications. ISBN 978-0-486-43602-9.
  17. Britt, Robert Roy (2009). "Galileo discovered Neptune, new theory claims". MSNBC News
  18. Bouvard, A. (1821). Tables astronomiques publiées par le Bureau des Longitudes de France. Paris: Bachelier.
  19. ↑ Airy, G. B. (13 November 1846). "Account of some circumstances historically connected with the discovery of the planet exterior to Uranus". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 7: 121–144. Bibcode:1846MNRAS...7..121A. doi:10.1002/asna.18470251002.
  20. O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F. (2006). "John Couch Adams' account of the discovery of Neptune". University of St Andrews.
  21. Adams, J. C. (13 November 1846). "Explanation of the observed irregularities in the motion of Uranus, on the hypothesis of disturbance by a more distant planet". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 7: 149–152. Bibcode:1846MNRAS...7..149A. doi:10.1093/mnras/7.9.149.
  22. ↑ Challis, Rev. J. (13 November 1846). "Account of observations at the Cambridge observatory for detecting the planet exterior to Uranus". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 7: 145–149. Bibcode:1846MNRAS...7..145C. doi:10.1093/mnras/7.9.145.
  23. Galle, J. G. (13 November 1846). "Account of the discovery of the planet of Le Verrier at Berlin". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 7: 153. Bibcode:1846MNRAS...7..153G. doi:10.1093/mnras/7.9.153.
  24. Kollerstrom, Nick (2001). . University College London. Archived from the original on 11 November 2005.
  25. William Sheehan; Nicholas Kollerstrom; Craig B. Waff (December 2004). "The Case of the Pilfered Planet – Did the British steal Neptune?". Scientific American
  26. Moore, Patrick (2000). The Data Book of Astronomy. CRC Press. ISBN 978-0-7503-0620-1.
  27. Littmann, Mark (2004). Planets Beyond, Exploring the Outer Solar System. Courier Dover Publications. p. 50. ISBN 978-0-486-43602-9.
  28. Baum, Richard; Sheehan, William (2003). In Search of Planet Vulcan: The Ghost in Newton's Clockwork Universe. Basic Books. pp. 109–110. ISBN 978-0-7382-0889-3.
  29. Gingerich, Owen (1958). "The Naming of Uranus and Neptune". Astronomical Society of the Pacific Leaflets. 8: 9–15. Bibcode:1958ASPL....8....9G.
  30. Hind, J. R. (1847). "Second report of proceedings in the Cambridge Observatory relating to the new Planet (Neptune)". Astronomische Nachrichten. 25 (21): 309–314. Bibcode:1847AN.....25..309.. doi:10.1002/asna.18470252102.
  31. ↑ Blue, Jennifer (17 December 2008). "Planet and Satellite Names and Discoverers". USGS.
  32. "Planetary linguistics". nineplanets.org.
  33. "Greek Names of the Planets". Retrieved 14 July 2012. Neptune or Poseidon as is its Greek name, was the God of the Seas. It is the eight planet from the sun... See also the Greek article about the planet.
  34. "Uranus and Neptune get Hebrew names at last", Haaretz.com
  35. "Hebrew names to Uranus and Neptune" Hayadan.org.il (Hebrew)
  36. "Appendix 5: Planetary Linguistics", Nineplanets.org
  37. Long, Tony (21 January 2008). "Jan. 21, 1979: Neptune Moves Outside Pluto's Wacky Orbit". Wired
  38. Weissman, Paul R. (1995). "The Kuiper Belt". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 33: 327–357. Bibcode:1995ARA&A..33..327W. doi:10.1146/annurev.aa.33.090195.001551.
  39. . International Astronomical Union, Press release. 1999. Archived from the original on 15 June 2006.
  40. "IAU 2006 General Assembly: Resolutions 5 and 6" (PDF). IAU. 24 August 2006.
  41. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; B adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  42. "Neptune Fact Sheet". NASA.
  43. Unsöld, Albrecht; Baschek, Bodo (2001). The New Cosmos: An Introduction to Astronomy and Astrophysics (5th ed.). Springer. p. 47. ISBN 978-3-540-67877-9. See Table 3.1.
  44. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; C adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  45. ↑ Boss, Alan P. (2002). "Formation of gas and ice giant planets". Earth and Planetary Science Letters. 202 (3–4): 513–523. Bibcode:2002E&PSL.202..513B. doi:10.1016/S0012-821X(02)00808-7.
  46. Lovis, C.; Mayor, M.; Alibert Y.; Benz W. (18 May 2006). "Trio of Neptunes and their Belt". ESO. Retrieved 25 February 2008.
  47. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; A adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  48. Atreya, S.; Egeler, P.; Baines, K. (2006). "Water-ammonia ionic ocean on Uranus and Neptune?" (PDF). Geophysical Research Abstracts. 8: 05179.
  49. Weird water lurking inside giant planets, New Scientist,1 September 2010, Magazine issue 2776.
  50. Kerr, Richard A. (1999). "Neptune May Crush Methane Into Diamonds". Science. 286 (5437): 25a–25. doi:10.1126/science.286.5437.25a. PMID 10532884.
  51. Baldwin, Emily (21 January 2010). "Oceans of diamond possible on Uranus and Neptune". astronomynow.com.
  52. Bradley, D. K.; Eggert, J. H.; Hicks, D. G.; Celliers, P. M. (July 30, 2004). "Shock Compressing Diamond to a Conducting Fluid" (PDF). Physical Review Letters.
  53. Eggert, J. H.; Hicks, D. G.; Celliers, P. M.; Bradley, D. K.; et al. (8 November 2009). "Melting temperature of diamond at ultrahigh pressure". Nature Physics. 6 (40): 40–43. doi:10.1038/nphys1438.
  54. Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (1995). "Comparative models of Uranus and Neptune". Planetary and Space Science. 43 (12): 1517–1522. Bibcode:1995P&SS...43.1517P. doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5.
  55. Crisp, D.; Hammel, H. B. (14 June 1995). "Hubble Space Telescope Observations of Neptune". Hubble News Center.
  56. ↑ Elkins-Tanton, Linda T. (2006). Uranus, Neptune, Pluto, and the Outer Solar System. New York: Chelsea House. pp. 79–83. ISBN 978-0-8160-5197-7.
  57. ↑ Max, C. E.; Macintosh, B. A.; Gibbard, S. G.; Gavel, D. T.; et al. (2003). "Cloud Structures on Neptune Observed with Keck Telescope Adaptive Optics". The Astronomical Journal. 125 (1): 364–375. Bibcode:2003AJ....125..364M. doi:10.1086/344943.
  58. Frances, Peter (2008). DK Universe. DK Publishing. pp. 196–201. ISBN 978-0-7566-3670-8.
  59. ↑ Encrenaz, Thérèse (February 2003). "ISO observations of the giant planets and Titan: what have we learnt?". Planetary and Space Science. 51 (2): 89–103. Bibcode:2003P&SS...51...89E. doi:10.1016/S0032-0633(02)00145-9.
  60. Broadfoot, A.L.; Atreya, S.K.; Bertaux, J.L.; et al. (1999). "Ultraviolet Spectrometer Observations of Neptune and Triton" (PDF). Science. 246 (4936): 1459–1456. Bibcode:1989Sci...246.1459B. doi:10.1126/science.246.4936.1459. PMID 17756000.
  61. Herbert, Floyd; Sandel, Bill R. (August–September 1999). "Ultraviolet observations of Uranus and Neptune". Planetary and Space Science. 47 (8–9): 1,119–1,139. Bibcode:1999P&SS...47.1119H. doi:10.1016/S0032-0633(98)00142-1.
  62. Stanley, Sabine; Bloxham, Jeremy (11 March 2004). "Convective-region geometry as the cause of Uranus' and Neptune's unusual magnetic fields". Nature. 428 (6979): 151–153. Bibcode:2004Natur.428..151S. doi:10.1038/nature02376. PMID 15014493.
  63. Connerney, J. E. P.; Acuña, Mario H.; Ness, Norman F. (1991). "The magnetic field of Neptune". Journal of Geophysical Research. 96: 19,023–42. Bibcode:1991JGR....9619023C. doi:10.1029/91JA01165.
  64. Ness, N. F.; Acuña, M. H.; Burlaga, L. F.; Connerney, J. E. P.; Lepping, R. P.; Neubauer, F. M. (1989). "Magnetic Fields at Neptune". Science. 246 (4936): 1473–1478. Bibcode:1989Sci...246.1473N. doi:10.1126/science.246.4936.1473. PMID 17756002.
  65. ↑ Burgess, Eric (1991). Far Encounter: The Neptune System. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-07412-4.
  66. ↑ Lavoie, Sue (16 February 2000). "PIA02245: Neptune's blue-green atmosphere". NASA JPL.
  67. Orton, G. S.; Encrenaz T.; Leyrat C.; Puetter, R.; et al. (2007). "Evidence for methane escape and strong seasonal and dynamical perturbations of Neptune's atmospheric temperatures". Astronomy and Astrophysics. 473: L5–L8. Bibcode:2007A&A...473L...5O. doi:10.1051/0004-6361:20078277.
  68. Orton, Glenn; Encrenaz, Thérèse (18 September 2007). "A Warm South Pole? Yes, On Neptune!". ESO.
  69. Villard, Ray; Devitt, Terry (15 May 2003). "Brighter Neptune Suggests A Planetary Change Of Seasons". Hubble News Center.
  70. Hammel, H. B.; Lockwood, G. W.; Mills, J. R.; Barnet, C. D. (1995). "Hubble Space Telescope Imaging of Neptune's Cloud Structure in 1994". Science. 268 (5218): 1740–1742. Bibcode:1995Sci...268.1740H. doi:10.1126/science.268.5218.1740. PMID 17834994.
  71. Lavoie, Sue (29 January 1996). "PIA00064: Neptune's Dark Spot (D2) at High Resolution". NASA JPL.
  72. S. G., Gibbard; de Pater, I.; Roe, H. G.; Martin, S.; et al. (2003). "The altitude of Neptune cloud features from high-spatial-resolution near-infrared spectra" 2012-02-20 at the Wayback Machine (PDF). Icarus. 166 (2): 359–374. Bibcode:2003Icar..166..359G. doi:10.1016/j.icarus.2003.07.006.
  73. Williams, Sam (24 November 2004). "Heat Sources Within the Giant Planets" (DOC). UC Berkeley.
  74. Lindal, Gunnar F. (1992). "The atmosphere of Neptune – an analysis of radio occultation data acquired with Voyager 2". Astronomical Journal. 103: 967–982. Bibcode:1992AJ....103..967L. doi:10.1086/116119. Jump up ^
  75. "Class 12 – Giant Planets – Heat and Formation". 3750 – Planets, Moons & Rings. Colorado University, Boulder. 2004.
  76. Pearl, J. C.; Conrath, B. J. (1991). "The albedo, effective temperature, and energy balance of Neptune, as determined from Voyager data". Journal of Geophysical Research:Space Physics. 96: 18,921–18,930. Bibcode:1991JGR....9618921P. doi:10.1029/91ja01087.
  77. ↑ Imke de Pater and Jack J. Lissauer (2001), Planetary Sciences, 1st edition, page 224.
  78. Jean Meeus, Astronomical Algorithms (Richmond, VA: Willmann-Bell, 1998) 273. Supplemented by further use of VSOP87. The last three aphelia were 30.33 AU, the next is 30.34 AU. The perihelia are even more stable at 29.81 AU
  79. McKie, Robin (9 July 2011). "Neptune's first orbit: a turning point in astronomy". The Guardian
  80. "Neptune Completes First Orbit Since Discovery: 11th July 2011 (at 21:48 U.T.±15min)".
  81. Nancy Atkinson (26 August 2010). "Clearing the Confusion on Neptune's Orbit". Universe Today.
  82. Anonymous (16 November 2007). "Horizons Output for Neptune 2010–2011". Retrieved 25 February 2008.—Numbers generated using the Solar System Dynamics Group, Horizons On-Line Ephemeris System.
  83. Yeomans, Donald K. . NASA JPL.
  84. Williams, David R. (6 January 2005). "Planetary Fact Sheets". NASA.
  85. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; D adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  86. Hubbard, W. B.; Nellis, W. J.; Mitchell, A. C.; Holmes, N. C.; et al. (1991). "Interior Structure of Neptune: Comparison with Uranus". Science. 253 (5020): 648–651. Bibcode:1991Sci...253..648H. doi:10.1126/science.253.5020.648. PMID 17772369.
  87. Stern, S. Alan; Colwell, Joshua E. (1997). "Collisional Erosion in the Primordial Edgeworth-Kuiper Belt and the Generation of the 30–50 AU Kuiper Gap". The Astrophysical Journal. Geophysical, Astrophysical, and Planetary Sciences, Space Science Department, Southwest Research Institute. 490 (2): 879–882. Bibcode:1997ApJ...490..879S. doi:10.1086/304912.
  88. Petit, Jean-Marc; Morbidelli, Alessandro; Valsecchi, Giovanni B. (1999). "Large Scattered Planetesimals and the Excitation of the Small Body Belts" (PDF). Icarus. 141 (2): 367–387. Bibcode:1999Icar..141..367P. doi:10.1006/icar.1999.6166.
  89. "List Of Transneptunian Objects". Minor Planet Center.
  90. Jewitt, David (2004). "The Plutinos". UCLA.
  91. John Davies (2001). Beyond Pluto: Exploring the outer limits of the solar system. Cambridge University Press. p. 104. ISBN 0-521-80019-6.
  92. Chiang, E. I.; Jordan, A. B.; Millis, R. L.; M. W. Buie; et al. (2003). "Resonance Occupation in the Kuiper Belt: Case Examples of the 5 : 2 and Trojan Resonances". The Astronomical Journal. 126: 430–443. arXiv:astro-ph/0301458free to read. Bibcode:2003AJ....126..430C. doi:10.1086/375207.
  93. Sheppard, Scott S.; Trujillo, Chadwick A. (10 September 2010). "Detection of a Trailing (L5) Neptune Trojan". Science. 329 (5997): 1304. Bibcode:2010Sci...329.1304S. doi:10.1126/science.1189666. PMID 20705814.
  94. De La Fuente Marcos, C. & De La Fuente Marcos, R. (2012). "(309239) 2007 RW10: a large temporary quasi-satellite of Neptune". Astronomy and Astrophysics Letters. 545: L9. arXiv:1209.1577free to read. Bibcode:2012A&A...545L...9D. doi:10.1051/0004-6361/201219931.
  95. Thommes, Edward W.; Duncan, Martin J.; Levison, Harold F. (2001). "The formation of Uranus and Neptune among Jupiter and Saturn". The Astronomical Journal. 123 (5): 2862–2883. arXiv:astro-ph/0111290free to read. Bibcode:2002AJ....123.2862T. doi:10.1086/339975.
  96. Hansen, Kathryn (7 June 2005). "Orbital shuffle for early solar system". Geotimes.
  97. Crida, A. (2009). "Solar System formation". Reviews in Modern Astronomy. 21: 3008. arXiv:0903.3008free to read. Bibcode:2009RvMA...21..215C. doi:10.1002/9783527629190.ch12.
  98. Desch, S. J. (2007). "Mass Distribution and Planet Formation in the Solar Nebula". The Astrophysical Journal. 671 (1): 878–893. Bibcode:2007ApJ...671..878D. doi:10.1086/522825.
  99. Smith, R.; L. J. Churcher; M. C. Wyatt; M. M. Moerchen; et al. (2009). "Resolved debris disc emission around η Telescopii: a young solar system or ongoing planet formation?". Astronomy and Astrophysics. 493 (1): 299–308. arXiv:0810.5087free to read. Bibcode:2009A&A...493..299S. doi:10.1051/0004-6361:200810706.
  100. Hubble Space Telescope discovers fourteenth tiny moon orbiting Neptune | Space, Military and Medicine. News.com.au (16 July 2013).
  101. Agnor, Craig B.; Hamilton, Douglas P. (2006). "Neptune's capture of its moon Triton in a binary–planet gravitational encounter". Nature. Nature Publishing Group. 441 (7090): 192–194. Bibcode:2006Natur.441..192A. doi:10.1038/nature04792. PMID 16688170.
  102. Chyba, Christopher F.; Jankowski, D. G.; Nicholson, P. D. (1989). "Tidal evolution in the Neptune-Triton system". Astronomy and Astrophysics. EDP Sciences. 219 (1–2): L23–L26. Bibcode:1989A&A...219L..23C.
  103. Nelson, R. M.; Smythe, W. D.; Wallis, B. D.; Horn, L. J.; et al. (1990). "Temperature and Thermal Emissivity of the Surface of Neptune's Satellite Triton". Science. 250 (4979): 429–431. Bibcode:1990Sci...250..429N. doi:10.1126/science.250.4979.429. PMID 17793020.
  104. Wilford, John N. (29 August 1989). "Triton May Be Coldest Spot in Solar System". The New York Times.
  105. Amos, Jonathan (16 December 2009). "'Coldest place' found on the Moon". BBC News.
  106.  
  107. ↑ Stone, E. C.; Miner, E. D. (1989). "The Voyager 2 Encounter with the Neptunian System". Science. 246 (4936): 1417–1421. Bibcode:1989Sci...246.1417S. doi:10.1126/science.246.4936.1417. PMID 17755996.
  108. Brown, Michael E. "The Dwarf Planets". California Institute of Technology, Department of Geological Sciences
  109. Holman, M. J.; Kavelaars, J. J.; Grav, T.; et al. (2004). "Discovery of five irregular moons of Neptune" (PDF). Nature. 430 (7002): 865–867. Bibcode:2004Natur.430..865H. doi:10.1038/nature02832. PMID 15318214.
  110. "Five new moons for planet Neptune". BBC News. 18 August 2004.
  111. Cruikshank, Dale P. (1996). Neptune and Triton. University of Arizona Press. pp. 703–804. ISBN 978-0-8165-1525-7.
  112. Blue, Jennifer (8 December 2004). "Nomenclature Ring and Ring Gap Nomenclature". Gazetteer of Planetary. USGS.
  113. Guinan, E. F.; Harris, C. C.; Maloney, F. P. (1982). "Evidence for a Ring System of Neptune". Bulletin of the American Astronomical Society. 14: 658. Bibcode:1982BAAS...14..658G.
  114. Goldreich, P.; Tremaine, S.; Borderies, N. E. F. (1986). "Towards a theory for Neptune's arc rings". Astronomical Journal. 92: 490–494. Bibcode:1986AJ.....92..490G. doi:10.1086/114178.
  115. Cox, Arthur N. (2001). Allen's Astrophysical Quantities. Springer. ISBN 0-387-98746-0.
  116. https://www.newscientist.com/article/mg18524925-900-neptunes-rings-are-fading-away/
  117. ↑ Espenak, Fred (20 July 2005). "Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995–2006". NASA
  118. Moore, Patrick (2000). The Data BOOK of Astronomy. CRC Press. ISBN 978-0-7503-0620-1.
  119. In 1977, for example, even the rotation period of Neptune remained uncertain. Cruikshank, D. P. (1 March 1978). "On the rotation period of Neptune". Astrophysical Journal Letters. University of Chicago Press. 220: L57–L59. Bibcode:1978ApJ...220L..57C. doi:10.1086/182636.
  120. Max, C.; MacIntosh, B.; Gibbard, S.; Roe, H.; et al. (1999). "Adaptive Optics Imaging of Neptune and Titan with the W.M. Keck Telescope". Bulletin of the American Astronomical Society. 31: 1512. Bibcode:1999BAAS...31.1512M.
  121. Nemiroff, R.; Bonnell, J., eds. (18 February 2000). "Neptune through Adaptive Optics". Astronomy Picture of the Day. NASA.
  122. First Ground-Based Adaptive Optics Observations of Neptune and Proteus Planetary & Space Science Vol. 45, No. 8, pp. 1031–1036, 1997
  123. Uranus and Neptune Reports on Astronomy 2003–2005, p. 147 f.
  124. Phillips, Cynthia (5 August 2003). . SETI Institute.
  125. Tom Standage (2000). The Neptune Fayl: A Story of Astronomical Rivalry and the Pioneers of Planet Hunting. New York: Walker. p. 188. ISBN 978-0-8027-1363-6.
  126. Chris Gebhardt; Jeff Goldader (August 20, 2011). "Thirty-four years after launch, Voyager 2 continues to explore". NASASpaceflight.
  127. ↑ Clark, Stephen (25 August 2015). "Uranus, Neptune in NASA's sights for new robotic mission". Spaceflight Now.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

İngiliscə
  • NASA's Neptune fact sheet
  • Neptune from Bill Arnett's nineplanets.org
  • Neptune Astronomy Cast episode No. 63, includes full transcript.
  • Neptune Profile at NASA's Solar System Exploration site
  • Planets – Neptune A children's guide to Neptune.
  • Merrifield, Michael; Bauer, Amanda (2010). "Neptune". Sixty Symbols. Brady Haran for the University of Nottingham.
  • Neptune by amateur (The Planetary Society)
Rusca
  • «Вояджер-2» исследует Нептун
  • Г. Бурба. Сердце морского гиганта // Научно-популярная статья в журнале «Вокруг света»
  • А. Левин. Охота на планету: Нептун. // Популярная механика, № 5, 2009.
  • Нептун на astrolab.ru
  • Нептун на galspace.spb.ru

Avqust 05, 2021
neptun, planet, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, neptun, neptun, günəş, sistemində, səkkizinci, məlum, olan, uzaq, planet, neptun, 300069, radian, kəşf, tarixi23, sentyabr, 1846, şərəfinə, adlandırılıbneptunperiapsidi4, kmapoapsidi4, kmböyük, yarımoxu4,. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Neptun Neptun Gunes sisteminde sekkizinci ve melum olan en uzaq planet Neptun 2 300069 Radian 1 Kesf tarixi23 sentyabr 1846 2 3 4 Serefine adlandirilibNeptunPeriapsidi4 459 753 056 kmApoapsidi4 537 039 826 kmBoyuk yarimoxu4 503 443 661 1 km 4 498 396 417 009 5 m 1 Sinodik firlanma dovru31 751 136 san 5 Orta anomaliyasi4 5 Radian 6 Eyilmesi0 030893 Radian 0 11 Radian 0 013 Radian 1 Qalxan milinin uzunlugu2 300069 Radian 1 Perisentr arqumenti0 784783 Radian 1 Neyin peykidirGunesOzune xas ekssentrisitet0 009456 1 Qutb sixilmasi0 0171 0 0013Sethinin sahesi7 618 300 000 km 6 Hecmi62 540 000 000 000 km 6 Kutlesi102 430 10 yottagramOrta sixligi1 638 q sm 6 Serbestdusme tecili11 metre per square second 6 Temperatur72 KGorunen ulduz hecmi7 67 8 6 Neheng planetler qrupuna daxil olan Neptun Gunes sisteminde diametrine gore dorduncu kutlesine gore ise ucuncu yeri tutur Neptunun kutlesi Yerin kutlesinden 17 defe daha coxdur Bu gosterici Neptunun ekizi hesab olunan Uranda 15 defeye uygun gelir Neptun Gunesden 30 1 AV uzaqliqda 4 50 109 km yerlesir ve Gunes etrafinda hereketini 164 8 ile tamamlayir Neptun adi Roma mifologiyasindan qaynaqlanir Neptun Roma mifologiyasinda deniz tanrisi hesab olunurdu Planetin astronomik simvolu olan isaresi de Neptunun elinde tesvir olunan ucdisli mizraqla baglidir Neptunu adi gozle gormek mumkun deyildir ve Gunes sisteminde varligi riyazi hesablamalarla qabaqcadan xeber verilerek empirik musahidelerle tapilan ilk planetdir Aleksi Buvanin rehberliyinde aparilan tedqiqatlar neticesinde Uranin orbitinde bas veren gozlenilmez deyisikliklere bilinmeyen planetin sebeb ola bileceyi dusuncesi ortaya atildi Neptun daha sonradan 23 sentyabr 1846 ci ilde Iohann Qotfrid Qal terefinden Urban Leveryenin qabaqcadan xeber verdiyi movqenin cox yaxinliginda musahide olundu Neptunun en boyuk peyki olan Triton planetin kesfinden qisa muddet sonra kesf olunsa da qalan 14 peyk XX esrde kesf olunmusdur Neptun Yerden cox uzaqda yerlesmesi sebebinden kicik gorunur ve bu da onun teleskoplarla musahidesini cetinlesdirir 25 avqust 1989 cu ilde Voyacer 2 kosmik gemisi Neptunun yaxinligindan kecerek musahideler aparmisdir 7 Bundan basqa Habbl teleskopu ve Yerdeki boyuk teleskoplarin uygun optik sistemlerinden istifade olunaraq Neptunun uzaqdan da etrafli musahidesi mumkun olmusdur Neptunun terkibi qaz nehengleri olan Yupiter ve Saturndan ferqli olaraq Uranla oxsardir Neptunun atmosferi Yupiter ve Saturnda oldugu kimi esasen Hidrogen ve Helium olmaqla Karbohidrogenler ve Azotdan teskil olundugu halda nisbeten yuksek miqdarda olan Su Ammonyak ve Metan buzlari ile onlardan ferqlenir Neptunun daxili Uran kimi buz ve qayadan ibaretdir 8 Bu ferqin olmasi sebebinden Uran ve Neptun astronomlar terefinden buz nehengleri olaraq tesnif olunmusdur 9 Neptunun goy rengi planetin ust qatlarinda movcud olan Metandan qaynaqlanir 10 Uranin dumanli ve nisbeten durgun olan atmosferinin eksine olaraq Neptunun atmosferi aktivdir ve hava hadiseleri musahide olunur Voyacer 2 kosmik gemisinin 1989 cu ildeki ucusu zamani movcud olan ve Yupiterin Boyuk qirmizi lekesine oxsayan Boyuk tund leke buna ornek ola biler Bu hava hadiselerinin bas verme sebebi sureti saatda 2100 kilometre catan Gunes sisteminin diger planetlerine nezeren en guclu kuleklerdir 11 Gunese uzaq olmasi sebebinden planetin ust qatlarinin istiliyi 218 C ye beraberdir ve bu gosterici ile Neptun Gunes sisteminde Urandan sonra bilinen en soyuq planetdir Neptunun merkezinde istiliyin teqriben 5100 C oldugu dusunulur 12 13 Neptun zeif halqa sistemine sahibdir Planetin halqalarinin olmasi 1960 ci illerde melum olsa da Voyacer 2 kosmik gemisi terefinden varligi tesdiq olunmusdur 14 Mundericat 1 Tarixi 1 1 Kesfi 1 2 Adlandirma 1 3 Statusu 2 Fiziki xususiyyetleri 2 1 Daxili qurulusu 2 2 Atmosferi 2 3 Maqnitosferi 3 Iqlimi 3 1 Qasirgalari 3 2 Daxili isinme 4 Orbiti ve hereketi 4 1 Orbit rezonansi 5 Formalasmasi ve yerdeyismesi 6 Peykleri 7 Halqalari 8 Musahidesi 9 Tedqiqatlar 10 Edebiyyat 11 Menbe 12 Istinadlar 13 Hemcinin bax 14 Xarici kecidlerTarixi RedakteKesfi Redakte Neptunun musahidesine dair ilk qeydler Qalileo Qalileye mexsusdur O 28 dekabr 1612 ci il ve 27 yanvar 1613 cu ilde Neptunu musahide etmis buna baxmayaraq hereketsiz oldugunu dusunmesi sebebinden ulduz oldugunu zenn etmisdir Bu sebebden de Qalileo Qalileyin musahidesi Neptunun kesfi kimi qiymetlendirilmir 15 Qalileyin ilk musahidesini apardigi vaxtlar Neptun ve Yerin orbitdeki hereket istiqametleri tersine donmekde idi Bu qisa muddetde planetler Yerden hereketsiz kimi musahide olunur Bu da dovrun teleskopu ile Qalileyin Neptunun hereketini musahide etmesini cetinlesdirmisdir 16 Bununla yanasi 2009 cu ilin iyulunda Melburn Universitetinde fizik olan Devid Ceymison Qalileo Qalileyin Neptunun hereket etmesini musahide etmesinin mumkun oldugunu bildirmisdir 17 1821 ci ilde Aleksi Buva Neptunun qonsusu olan Uranin orbitinin astronomik cedvelini derc etdi 18 Uranin orbitinin musahidesi esasinda formalasdirilan bu cedvelde xetalarin oldugu askarlandi Aleksi Buva hele bilinmeyen bir planetin Urana cazibe quvvesi ile tesir gostererek xetalara sebeb ola bileceyi dusuncesini ortaya atdi 19 1843 cu ilde Con Adams Uranin orbiti ile bagli melumatlara esaslanaraq tedqiqatlara basladi Daha sonra o Kembric Resedxanasinin rehberi olan Ceyms Salinin vasiteciliyi ile Kralliq astronomu olan Corc Eriden 1844 cu ilin fevral ayinda yeni gostericiler istedi Con Adams 1845 1846 ci illere qeder tedqiqatlarina davam etdi ve yeni planetle bagli bir sira ferqli texminler ortaya atdi 20 21 Urban Leverye 1845 1846 ci illerde Urban Leverye musteqil sekilde yeni planetin yeri ile bagli bir sira hesablamalar ortaya atdi Buna baxmayaraq onun isleri Fransada genis eks sedaya sebeb olmadi 1846 ci ilin iyun ayinda Urban Leveryenin derc etdiyi gostericileri goren Corc Eri gostericilerin Con Adamsin gostericileri ile uygunluq teskil etdiyini gordu Bu sebebden de Corc Eri Kembric Resedxanasinin rehberi olan Ceyms Salini ehtimal olunan yeni planeti axtarmaga razi saldi Ceyms Sali 1846 ci ilin avqust ayindan sentyabradek goyu musahide etse de netice elde ede bilmedi 19 22 Urban Leverye Berlin Resedxanasinda astronom olan Iohann Qotfrid Qala mektub yazaraq onu yeni planeti axtarmaga tesviq etdi Berlin Resedxanasinda telebe olan Henrix d Arrest Iohann Qotrid Qala Urban Leveryenin texmin etdiyi bolgenin hal hazirki veziyyeti ile o dovre aid olan veziyyetini bir planetin sabit ulduza nezeren yerdeyismesini de nezere alaraq muqayise etmesini teklif etdi Neptun 23 sentyabr 1846 ci ilde Urban Leveryenin mektubunu aldiqlari gunun gecesi kesf olundu Iohann Qotfird Qalin Neptunu musahide etdiyi yer Urban Leveryenin teklif etdiyi yerin 1 uzaqliginda idi ki bu gosterici Con Adamsin teklif etdiyi yerden 12 uzaqliqda idi Daha sonra Ceyms Sali 4 ve 12 avqust tarixlerinde Neptunu iki defe musahide etdiyinin ferqine vardi Buna baxmayaraq o yenilenmis ulduz xeritesine sahib deyildi ve Neptunu musahide ederken onun axtardigi yeni planet ola bileceyini dusunmemisdi 19 22 23 Neptunun kesfinden sonra fransizlar ve ingilisler arasinda kesfe haqq iddiasi ugrunda keskin milliyyetci reqabet basladi Sonda beynelxalq razilasma ile kesfde Con Adams ve Urban Leveryenin haqq iddialarinin ortaq olmasi qerarlasdirildi 1966 ci ilden bu yana Denis Raulinsden baslayaraq Con Adamsin kesfde haqq iddiasina sahib olmasi meselesine subhe ile yanasilmaga baslanildi Bundan sonra 1998 ci ilde Qrinvic Resedxanasinda yerlesen Neptun kagizlari yeniden tedqiq olundu 24 Bu senedlerin musahide olunmasindan sonra Con Adamsin Urban Leverye ile beraber haqlara sahib olmadigi yanasmasi ortaya atilmisdir Onlarin yanasmasina gore burada haqq iddiasi planetin yerini mueyyenlesdiren ve astronomlari onu tapmasi ucun tesviq eden Urban Leveryeye mexsusdur 25 Adlandirma Redakte Kesfinden kecen qisa muddet erzinde Neptun Leveryenin planeti ya da Uranin orbitinin xaricinde yerlesen planet olaraq taninirdi Adla bagli ilk teklif Iohann Qotfrid Qal terefinden edilmisdir O Yanus adini teklif edirdi Ingilterede ise Ceyms Sali terefinden Okean adi teklif edilmisdir 26 Kesfini adlandirma haqqinin ozune aid oldugunu bildiren Urban Leverye yeni kesf olunmus planeti Neptun olaraq adlandirdi 27 Daha sonra ise oktyabrda planete oz adinin verilmesini teklif etdi Buna baxmayaraq onun bu teklifi Fransadan kenarda qebul olunmadi 28 Fransiz menbelerinde Uranin adi planeti kesf eden Uilyam Herselin serefine Hersel olaraq deyisdirildi Neptun planetin adi ise Leverye olaraq qeyd olundu 29 29 dekabr 1846 ci ilde Fridrix Struve Rusiya Elmler Akademiyasina Neptun adini teklif etdi 30 Daha sonra Neptun adi beynelxalq ictimaiyyet terefinden de qebul edildi Neptun Roma mifologiyasinda deniz tansi idi ve onun yunan mifologiyasindaki qarsiligi Poseydon idi Yerin adindan basqa diger planetlerin adlari Roma mifologiyasina uygun gelirdi Neptunun da bu cur adlandirilmasi ile eneneye sadiq qalindi 31 Yunan Roma medeniyyeti ile birbasa elaqesi olmayan olkelerde de Neptun adinin muxtelif formalarindan istifade olunur Cince Yaponca ve Koreyacada Neptun mifologiyada deniz tanrisi oldugu ucun planet Deniz krali ulduzu cin 海王星 olaraq adlandirilmisdir 32 Monqollar Neptunu Dalay Van monq Dalajn van olaraq adlandirmisdir Bu ad monqollarin inancinda olan deniz tanrisinin adi ile baglidir Yunanlar Neptunu Poseydon yun Poseidwnas Poseidonas olaraq adlandirmisdir 33 Ivrit dilinde planet ucun evvelce Rahab ivr רהב adi istifade olunurdu Rahab haqqinda Zebur kitabinda danisilan deniz varligidir Buna baxmayaraq 2009 cu ilden Ivrit Dili Akademiyasinin qebul etdiyi qerara gore planet latin dilindeki adina uygun olaraq Neptun ivr נפטון seklinde adlandirilmisdir 34 35 Maoriler Neptunu mifologiyalarindaki deniz tanrisi olan olan Tanqaroanin adi ile adlandirmislar 36 Statusu Redakte Kesf edildiyi 1846 ci ilden 1930 cu ilde Plutonun kesf edilmesine qeder bilinen en uzaq planet olmusdur Pluton kesf edildiyi dovrde planet olaraq qebul olunmusdur Plutonun orbitinin Gunese Neptundan daha yaxin oldugu 1979 1999 cu iller arasinda qalan 20 illik dovr istisna olmaqla Neptun sonuncu planetden evvelki planet olaraq hesab olunurdu 37 1992 ci ilde Koyper qursaginin kesfinden sonra Plutonun qursagin bir uzvu olmasi meselesi astronomlar arasinda mubahiseye sebeb oldu 38 39 2006 ci ilde Beynelxalq Astronomiya Ittifaqi planet anlayisinin terifini deqiqlesdirdi ve Pluton cirtdan planet olaraq yeniden tesnif olundu Bu dovrden sonra Neptun bilinen en uzaqda yerlesen planet olaraq qebul olunmusdur 40 Gunes sisteminin Neptundan kenarda yerlesen kosmik cismleri Neptunxarici cismler olaraq adlandirilir Fiziki xususiyyetleri Redakte10243 1026 41 kiloqramliq kutle ile Yerden 17 defe agir 42 olan Neptunun kutlesi Yupiterin kutlesinin 1 19 i qederdir 43 Neptunda 1 bar tezyiqda 11 15 m s2 qravitasiya quvvesi vardir ki bu gosterici Yerin seth qravitasiyasindan 1 14 defe coxdur Bu gosterici ile Neptun yalniz Yupiterden geri qalir Neptunun ekvator radiusu 24764 kilometrdir 44 Bu gosterici Yerin ekvator radiusundan teqriben 4 defe coxdur Neptun da Uran kimi buz nehengidir ve diger neheng planetler olan Yupiter ve Saturna nisbeten daha kicikdir 45 Fiziki xususiyyetlerine gore Neptunla oxsarliq teskil eden ekzoplanetleri serti olaraq Neptunlar sinfine daxil edirler 46 Daxili qurulusu Redakte Neptunun daxili qurusu 1 Ust atmosfer ust buludlar 2 Hidrogen Helium ve Metandan ibaret olan atmosfer 3 Su Ammonyak ve Metan buzundan ibaret olan mantiya 4 Berk maddelerden ibaret olan nuve Silikatlar ve Nikel Demir Neptunun daxili qurulusu Uranin daxili qurulusuna oxsardir Neptunun atmosferi planetin umumi kutlesinin 5 10 ni kenardan merkeze qeder olan mesafenin ise 10 20 ni teskil edir Neptunda atmosfer tezyiqi 10 GPa ya beraberdir ki bu gosterici Yerdeki atmosfer tezyiqinden 100000 defe coxdur Metan Ammonyak ve Su miqdari atmosferin asagi hisselerinde daha yuksekdir 12 Neptunun mantiyasi Yerin kutlesinden 10 15 defe cox kutleye sahibdir ve Su Ammonyak ve Metan baximindan zengindir 47 Planetleri oyrenen elmde bu qurulusa sahib olan mantiya buzlu olsa da isti ve axisqan olaraq adlandirilir Yuksek seviyyede elektrik keciriciliyi olan bu sahe bezen Su Ammonyak okeani olaraq adlandirilir 48 Mantiyanin ionlasmis su qatinin oldugu ehtimal olunur Daha derinlerde superionlasmis su oldugu ehtimal olunur ki burada Oksigen kristallasmis haldadir Buna baxmayaraq Hidrogen ionlari qefesin icinde serbest sekilde hereket ede bilir 49 7000 km derinlikde yuksek tezyiq sebebinden Metanin almaz kristallari olaraq dolu kimi yagdigi dusunulur 50 Lourens Livermor Milli Labaratoriyasinda aparilan yuksek tezyiq tecrubelerinden elde olunan neticeler esasinda maye okeaninda uzen almazlarin ola bileceyi ehtimali ortaya atilmisdir 51 52 53 Neptunun nuvesi Demir Nikel ve Silikatlardan teskil olunmusdur ve Yerin kutlesinden 1 2 defe cox kutleye sahibdir 54 Nuvenin merkezinde tezyiq Yerin merkezinde olanin iki qati qeder yeni 7 Mbar 700 GPa temperatur ise teqriben 5100 C dir 12 13 Atmosferi Redakte Neptunun bulud zolaqlari Neptunun atmosferinin 80 ni Hidrogen 19 ni ise Helium teskil edir 12 Atmosferde az miqdarda Metana da rast gelinir Metanin gorunen udulma zolaqlarinin qirmizi ve infraqirmizi spektrinde 600 nm den cox dalga uzunlugu vardir Neptunun atmosferinde Metanin olmasi ona gorunen goy rengini vermisdir Uran da eyni sebebden firuzeyi rengde gorunur 55 Uran ve Neptunun atmosferindeki Metan miqdari cox yaxin oldugu ucun renglerin ferqlenmesinin sebebinin hele melum olmayan atmosfer qarisiqlarinin olmasi dusunulur 10 Neptunun yaxindan cekilmis infraqirmizi sekli Sekilde atmosferdeki Metan zolaqlari ve planetin dord peyki gorunur Protey Larissa Qalateya Despina Neptunun atmosferi iki esas qatdan ibaretdir Altda yerlesen troposferde istilik yukseldikce azalir Ustdeki stratosferde ise istilik yukseldikce artir Bu iki qatin arasinda serhed olan tropopauzda tezyiq 0 1 bar 10 kPa seviyyesindedir 9 Stratosferden sonra ise tezyiqin 10 5 10 4 mikrobar arasinda oldugu termosfer qati gelir 9 Termosfer tedricen ekzosfer qatina kecir Aparilan tedqiqatlar neticesinde troposferde yukseklikden asili olaraq deyisen terkibli buludlarin oldugu askarlanmisdir Yuksek hisselerde yerlesen buludlar Metanin sixlasmasinin mumkun oldugu 1 bardan daha az tezyiqlerde meydana gelir 1 5 bar arasi tezyiqde Ammonyak ve Hidrogen sulfid buludlarinin meydana geldiyi dusunulur 5 bardan daha cox tezyiq olan yerlerde ise buludlarin Su Hidrogen sulfid Ammonium sulfid ve Ammonyakdan meydana geldiyi ehtimal olunur Daha derinliklerde istiliyin 0 C tezyiqin 50 bar oldugu yerlerde su buzu buludlarinin formalasdigi dusunulur Daha da alt hisselerde ise Ammonyak ve Hidrogen sulfid buludlarinin oldugu dusunulur 56 Neptunun yuksekde yerlesen buludlarinin daha asagida yerlesen mat buludlar uzerine saldigi kolgeler musahide olunmusdur Yuksekde yerlesen buludlar sabit enliklerde planetin etrafi boyu zolaqlar emele getirmis sekilde gorunur Bu buludlar 50 150 km ene sahibdir 57 Bu yuksekliklerde troposfer qatinda hava hadiseleri bas verir Daha yuksek qatlar olan stratosfer ve termosferde hava hadiseleri bas vermir Uranin nisbeten kicik olculu mantiyasindan ferqli olaraq Neptun daha boyuk hecmli mantiyaya sahibdir 58 Neptunun spektr analizleri gostermisdir ki alt stratosferde ultrabenovseyi sualanmanin mehsullari olan Metanin fotolizleri yeni Etan ve Asetilen kimi qazlar qerarsiz sekilde sixlasmisdir 9 12 Bundan basqa stratosferde az miqdarda Karbon monoksid ve Sianid tursusu da vardir 9 59 Hidrokarbonlarin toplanmasi neticesinde Neptunun stratosferi Uranin stratosferine nezeren daha istidir 9 Bilinmeyen sebebden Neptunun termosferi teqriben 1000 C ye beraber olan anomal istiliye sahibdir 60 61 Neptun Gunesden ultrabenovseyi sualarin bu istiliye sebeb olmaga bes etmeyeceyi qeder uzaqda yerlesir Atmosferle Neptunun maqnit sahesindeki ionlarin reaksiyaya girmesi de ehtimal olunan sebeblerden biridir Diger namizedlerden biri kimi de qravitasiya dalgalarinin atmosferde yayilmasi gosterilir Bundan basqa termosferde az miqdarda Karbon dioksid ve Su da vardir ki bunlarin qaynaginin meteor ve tozlar oldugu dusunulur 56 59 Maqnitosferi Redakte Neptunun maqnitosferi Uranin maqnitosferine oxsayir Neptunun maqnetik oxu oz oxu ile 47 bucaq emele getirir Maqnitosfer 0 55 Neptun radiusunda yeni planetin fiziki merkezinden 13500 km uzaqliqda tarazlanir Voyacer 2 kosmik gemisi Neptuna catmazdan evvel Uranin maqnitosferinin eyriliyine planetin hedden artiq meyilli olan oxunun sebeb oldugu dusunulurdu Buna baxmayaraq her iki planetin maqnit saheleri muqayise olunduqdan sonra alimler eyriliyin sebebi kimi bu planetlerin iclerinde bas veren axintilari gosterirler Bu maqnit sahesinin maye axinlarinin ehtimal ki Ammonyak Su ve Metan 56 sebeb oldugu dinamo tesiri neticesinde meydana geldiyi dusunulur 62 Neptunun maqnit sahesinin dipol komponenti ekvatorda teqriben 14 mikroteslaya 0 14 G beraberdir 63 Neptunun dipol maqnit momenti teqriben 2 2 x 1017 T m3 e beraberdir Neptunun radiusunun teqriben 34 9 qatina qeder olan uzaqliqda maqnit sahesi Gunes kuleyini yavasladaraq sok dalgasi meydana getirir Gunes kuleyi ile maqnitosfer arasindaki tezyiqin tarazlasdigi maqnitopauz ise Neptunun radiusundan teqriben 23 26 5 defe irelidedir Maqnitosfer Gunes kuleyinin tesirinden planetin radiusunun 72 qatina sahib olan uzantiya sahibdir 64 Iqlimi Redakte Boyuk tund leke ust Skuter ortadaki ag bulud Kicik tund leke alt Neptunnun havasi sureti 600 metr saniyeye catan sesden suretli dinamik kuleklerle xarakterize olunur 11 Buludlarin oldugu yuksekliklerde kuleklerin orta sureti ekvatorial bolgelerde 400 metr saniye qutb bolgeleri etrafinda ise 250 metr saniyeye catir 56 Neptun uzerindeki kuleklerin boyuk hissesi planetin oz oxu etrafindaki hereketinin eksine esir 65 Daha yuksekliklerde yerlesen buludlar qerbden serqe daha asagilarda yerlesen buludlarsa bunun eksi istiqametde esir 70 Cenub enliyinde Neptundaki kuleklerin sureti 300 metr saniyeye catir ki bu da reaktiv qirici teyyarenin sureti qederdir 9 Neptun meteoroloji aktivlik baximindan Urandan ferqlenir Voyacer 2 kosmik gemisi 1989 cu ilde Neptun yaxinligindan kecisi zamani burada aktiv atmosfer hadiseleri musahide etmisdir 66 Buna baxmayaraq daha evvel 1986 ci ilde Uran yaxinligindan kecerken Neptunla muqayise olunacaq derecede aktivlik musahide olunmamisdir Neptunun ekvatorial bolgelerinde Metan Etan ve Asetilenin sixligi qutblere yaxin bolgelerde oldugundan 10 100 defe coxdur Bu da ekvatorda yukselme qutblerde ise cokmenin olduguna subut kimi qebul olunur 9 2007 ci ilde 200 C istiliyi ile Neptunun cenub yarimkuresinde troposferin ust qatlarinin Neptunun diger bolgelerinden 10 C daha isti oldugu kesf edildi Bu istilik ferqi atmosferin diger hisselerinde qati halda olan Metanin qaz halina kecmesi ucun yeterlidir 67 Nisbeten daha isti olan bu bolgenin bele olmasinin sebebi ise hemin ilde Gunes sualarinin cenub yarimkuresine daha cox dusmesi neticesinde bu yarimkurenin yay fesline daxil olmasidir Gelecekde fesillerin deyismesi neticesinde simal yarimkuresine daha cox Gunes isigi dusecekdir ve cenub yarimkuresinde bas veren proses bu zaman da simal yarimkuresinde musahide olunacaqdir 68 Fesillerin deyismesi sebebinden 1980 ci illerden bu yana buludlarin planetin cenub yarimkuresinde sixlasdigi ve albedonun bu bolgede artdigi musahide olunmusdur Bunun 2020 ci illere qeder bele davam edeceyi dusunulur Gunes etrafinda cox boyuk mesafe qet etdiyi ucun Neptunda bir fesil 40 il cekir 69 Qasirgalari Redakte Boyuk tund lekenin Voyacer 2 kosmik gemisi terefinden cekilmis sekli 1989 cu ilde Voyacer 2 kosmik gemisi Neptunun yaxinligindan kecerken 13000 km x 6000 km olcusunde olan ve Boyuk tund leke adlandirilan antisiklonu kesf etmisdir 66 Bu qasirga Yupiterdeki Boyuk qirmizi lekeye oxsayir Teqriben bes il sonra 2 noyabr 1994 cu ilde Habbl teleskopu ile Neptun musahide olunarken Boyuk tund leke gorulmemisdir Bunun evezine Boyuk tund lekeye oxsayan yeni qasirga Neptunun simal yarimkuresinde kesf olunmusdur 70 Skuter adlandirlan basqa qasirga ise Boyun tund lekenin cenubunda olan ag bulud qrupudur Bu ad 1989 cu ilde Voyacer 2 kosmik gemisi terefinden kesf olunarken Boyuk tund lekeye nezeren daha suretle hereket etmesinin musahide olunmasi neticesinde verilmisdir Daha sonra elde olunan sekiller neticesinde melum olmusdur ki Skuterde daha suretle hereket eden buludlar vardir 65 1989 cu ilde Neptunda kesf olunan ikinci en aktiv qasirga ise Neptunun cenubunda yerlesen Kicik tund leke siklonudur 71 Bir nece saat vaxt ferqleri ile Habbl teleskopunun genis sahe kamerasi ile cekilmis Neptunun 4 sekli Neptundaki tund lekelerin gorulmesi ile bagli qebul olunmus baslica dusunce kimi troposferin alt qatlarinda yerlesen daha tund rengli hisselerin daha parlaq olan ust qatlarda qasirgalar sebebinden formalasan desiklerden gorulmesi gosterilir 72 Bu kimi qasirgalar adeten bir nece ay movcud olur ve burulgan xususiyyetleri ile xarakterize olunur 57 Daxili isinme Redakte Neptun Uranla muqayise olunduqda ondan daha aktiv hava seraiti ve daxili isinmesi ile ferqlenir Neptun Gunese Urandan 50 uzaqda yerlesmesine ve Urana nezeren 40 daha az Gunes isigi qebul etmesine baxmayaraq 9 demek olar ki Uranla eyni seth istiliyine sahibdir 73 Neptun troposferinin ust bolgeleri 221 3 C istiliye sahibdir Atmosfer tezyiqinin 1 bar oldugu derinlikde istilik 201 15 C ye beraberdir 74 Daha da derinlere endikce qaz qatlari icinde istilik getdikce yukselir Uranda oldugu kimi Neptunda da bu daxili istiliyin qaynagi bilinmir Buna baxmayaraq Neptunda uygunsuzluqlar daha coxdur Bele ki Uranin yaydigi enerji Gunesden aldigi enerjiden 1 1 defe coxdur 75 ancaq Neptunda bu gosterici 2 61 e beraberdir 76 Bilinen Gunesden en uzaq planet olan Neptunun daxili enerjisi Gunes sistemindeki en guclu kulekleri formalasdira bilecek qeder gucludur Nuvedeki radioaktivlikden qaynaqlanan istilik yuksek tezyiq altindaki Metanin Hidrogen Karbon almaz ve uzun zencirli karbohidrogenlere cevrilmesi neticesinde ortaya cixa bilecek enerji ve alt troposferdeki konveksiya neticesinde stratosferde formalasan hava dalgalari bu daxili istiliye sebebler arasinda gosterilir 77 Orbiti ve hereketi Redakte Neptunun Gunes etrafinda hereket orbiti qirmizi xetle Neptunla Gunes arasindaki uzaqliq orta hesabla 4 5 milyard kilometre 30 1 AV beraberdir Neptun Gunes etrafindaki hereketini 164 79 0 1 ilde tamamlayir Neptun Gunese en yaxin oldugu noqtede ondan 29 81 AV en uzaq oldugu noqtede ise 30 33 AV uzaqliqda yerlesir 78 12 iyul 2011 ci ilde Neptun kesf olundugu 1846 ci ilden hesablandiqda musahide olunan ilk dovresini tamamlamisdir 79 80 Buna baxmayaraq Neptun Yer semasindan kesf olundugu yerde gorulmeyecekdir cunki Yer oz orbitinde o gune gore ferqli bir yerde olacaqdir 81 82 Neptunun orbit mustevisi Yerin orbit mustevisi ile 1 77 lik bucaq emele getirir Neptunun Gunes etrafindaki orbitinin kenarmerkezliyi 0 011 gostericisine beraberdir Bu sebebden de Neptun bilinen Gunese en uzaq planet olmasina baxmayaraq en uzaq ve en yaxin noqteleri arasindaki mesafe ferqi 101 milyon kilometre beraberdir 83 Neptunun oz oxu 28 32 meyilliye sahibdir 84 Bu meyillik gostericisi ile Neptun Yer 23 ve Marsla 25 oxsardir Bu sebebden de Yer ve Marsda oldugu kimi Neptunda da fesil ferqleri musahide olunur Neptunun orbiti cox boyuk oldugu ucun burada fesiller 40 Yer ili qeder davam edir 77 Neptun oz oxu etrafinda 16 11 saata donur Neptun qati sethe sahib olmadigi ucun onun atmosferi enliklerden asili olaraq ferqli suretle donur Ekvatorial bolgelerde tam donus 18 saat davam edir Neptunun maqnit sahesinin donusu buna nezeren daha yavasdir ve 16 1 saat cekir 85 Qutblere yaxin bolgelerde bu donus muddeti 12 saata qeder azalir Gunes sisteminde yerlesen qati sethe sahib olmayan neheng planetler icinde Neptun enlikleri arasinda en cox donme muddeti ferqi olan planetdir 86 Bu sebebden de Neptunda cox guclu qasirgalar bas verir 57 Orbit rezonansi Redakte Neptunla Koyper qursagi cismleri arasindaki rezonans Neptunun orbiti Koyper qursagi uzerinde ciddi tesire sahibdir Koyper qursagi Marsla Yupiter arasindaki orbitde yerlesen Asteroid qursagina oxsayan kicik ve buzlu goy cismlerinden teskil olunmus bir qursaqdir Koyper qursagi Gunese 30 AV uzaqliqda yerlesen Neptunun orbitinden baslayib Gunesden 55 AV uzaqliga qeder davam edir 87 Yupiterin cazibe quvvesi Asteroid qursagina tesir etdiyi kimi Neptunun cazibe quvvesi de Koyper qursagina tesir gosterir Gunes sistemi var oldugu dovrlerden bu yana Koyper qursaginin mueyyen bolgeleri Neptunun cazibesi neticesinde muvazinetini itirmisdir ve bosluqlar meydana gelmisdir Gunesden 40 ve 42 AV uzaqliqda yerlesen bosluqlara bunu ornek gostermek olar 88 Buna baxmayaraq Gunes sisteminin var oldugu ilkin dovrlerden bu yana bu bosluqlarda orbiti olan goy cismleri de vardir Bu goy cismleri Neptunla 1 2 ve 3 4 nisbetinde rezonansdadirlar 1 2 nisbeti ile Neptunla rezonansda olan goy cismleri Neptun Gunes etrafindaki bir dovrunu tamamladigi zaman oz orbitinin yarisi qeder mesafe qet etmis olur Koyper qursaginda Neptunla 3 2 nisbetinde rezonansda olan 200 den cox goy cismi melumdur 89 Neptunla 2 3 nisbetinde rezonansda olan goy cismleri plutinolar olaraq taninir ki bunlarin en meshur numayendesi cirtdan planet olan Plutondur 90 Neptunla 3 4 3 5 4 7 ve 2 5 nisbetinde rezonansda olan goy cismleri Koyper qursaginda daha azdir 91 Neptunun L4 ve L5 Laqranj noqtelerinde troyan olaraq adlandirilan goy cismleri vardir 92 Neptunun troyanlari onunla 1 1 nisbetinde rezonansdadirlar Neptunun bezi troyanlarinin onunla bir dovrlerde formalasmasi mumkundur Neptunun L5 Laqranj noqtesinde tapilmis 2008 LC18 goy cismi kesf olunmus ilk Neptun troyanidir 93 Neptunun 309239 2007 RW10 olaraq adlandirilan muveqqeti peyki de vardir ki onun teqriben 12500 ildir ki Neptunun muveqqeti peyki oldugu dusunulur 94 Formalasmasi ve yerdeyismesi Redakte Xarici planetler ve Koyper qursagini gosteren diaqram Buz nehengleri olan Uran ve Neptunun nece formalasdigini izah etmek indiki movcud modellerle olduqca cetindir Hal hazirda movcud olan modellere gore Gunes sisteminin formalasmasinin ilkin dovrlerinde sisteminin bu qeder kenar bolgelerinde boyuk planetlerin formalasmasi ucun yeterli madde yoxdu Bu sebebden de enenevi olan cazibe quvvesine esaslanan etrafdaki cismlerin toplanmasi neticesinde formalasan planetler modelinden daha ferqli yanasmanin olmasi zerureti yarandi 45 Bir ferziyye gore buz nehengleri Gunes sisteminin ilkin dovrlerinde madde ile daha zengin olan ic hisselerinde formalasmisdi ve zamanla indiki yerlesdikleri yerlere dogru yerdeyisme etmisdiler 95 Hal hazirda Koyper qursagindaki kicik goy cismlerinin sixligini da aciqlayan bu yanasma astronomlar terefinden en cox qebul olunan yanasmadir 96 Yerlerini deyisen Neptun ve diger qaz nehenglerinin Koyper qursagindaki goy cismlerine tesirlerini tedqiq eden bu ferziyye Nays modeli olaraq taninir 97 98 99 Peykleri Redakte Esas meqale Neptunun peykleri Neptun ve onun peykleri Protey ustde Larissa asagidan sagda Despina solda Neptunun bilinen 14 peyki vardir 41 100 Neptunun kesf olunmasindan 17 gun sonra Uilyam Lassel terefinden planetin en boyuk peyki olan Triton kesf olunmusdur Triton Neptunun kurevi sethe sahib ola bilecek kutlesi olan tek peykidir ve butun peyklerin umumi kutlesinin 99 5 ni teskil edir Triton Gunes sisteminde etrafinda donduyu planetinin oz oxu etrafindaki hereketinin eksi istiqametinde hereket eden en boyuk peykdir Bu da Tritonun Neptunun cazibe quvvesi terefinden tutulmus Koyper qursagindaki kecmis cirtdan planetlerden biri olmasi dusuncesini ortaya atmaga esas verir 101 Triton Neptun etrafinda sinxronize olunmus sekilde hereket edir ve bu sebebden de Neptuna teref hemise eyni uzu cevrilmis olur Triton Neptunun sebeb oldugu qabarma ve cekilme tesirleri neticesinde getdikce planete yaxinlasmaqdadir ve hesablamalara gore 3 6 milyard il sonra Ros limitini kecerek parcalanib yox olacaqdir 102 1989 cu ilde Tritonda 235 C 103 istilik qeyde alinmisdir ki Ay tedqiqat kosmik gemisi terefinden Ayin Hermayt kraterinde 247 C istilik qeyde alinana qeder Gunes sisteminde en soyuq yer hesab olunurdu 104 105 Protey peyki Neptunun ikinci kesf olunan peyki olan Nereida Gunes sisteminde en dartilmis elliptik orbite sahib olan peykdir Kenarmerkezlilik gostericisi 0 7512 ye beraber olan Nereidanin Neptuna en yaxin oldugu noqte ile en uzaq oldugu noqte arasindaki mesafe ferqi 7 defeye catir 106 1989 cu ilin sentyabrinda Voyacer 2 kosmik gemisi Neptunun daha 6 peykini kesf etmisdir 107 Bunlara Neptunun ikinci en boyuk peyki olan Protey 108 en uzaq peyki olan Larissa en icdeki dord peyki olan Nayada Talassa Despina ve Qalateya daxildir 2002 2003 cu illerde Neptunun kicik ve nizamsiz olan bes yeni peyki kesf olunmusdur ve 2004 cu ilde onlarin kesfi aciqlanmisdir 109 110 2013 cu ilde kesf olunan S 2004 N 1 peyki Neptunun kesf olunan sonuncu peykidir 31 Halqalari Redakte Neptunun halqalari Neptunun halqalari Saturnun halqalari ile muqayisede daha az diqqetelayiqdir Neptunun halqalari boyuk ehtimalla buzla ortulmus silikat ve ya karbon esasli maddelerden teskil olunmusdur ve bu sebebden de qirmizimtil rengi vardir 111 Neptunun uc esas dar halqasi vardir Bunlardan birincisi Neptunun merkezinden 63000 km uzaqliqda yerlesen Adams halqasi ikincisi 53000 km uzaqliqda yerlesen Leverye halqasi ucuncusu ise 42000 km uzaqliqda yerlesen Qal halqasidir Leverye halqasindan kenara uzanti kimi solgun Lassel halqasi vardir Bu halqa da Neptunun merkezinden 57000 km uzaqliqda yerlesen Araqo halqasi ile ehatelenmisdir 112 Neptunun halqalarinin olmasi ilk defe 1968 ci ilde Eduard Quinanin rehberliyindeki komanda terefinden askarlanmisdir 113 1980 ci illerin evvellerindeki yeni musahideler halqalarin olmasi ferziyyetinin yarimciq olmasi dusuncelerinin ortaya atilmasina sebeb oldu 114 1989 cu ilde Voyacer 2 kosmik gemisinin gonderdiyi sekiller neticesinde bir nece solgun halqanin oldugu melum oldu En kenarda yerlesen Adams halqasinin taninan bes qovsu Cesaret Azadliq Beraberlik 1 Beraberlik 2 ve Qardasliq olaraq adlandirilmisdir 115 2005 ci ilde Yerden aparilan musahideler neticesinde Neptunun halqalarinin evveller dusunulenden daha dayaniqsiz oldugu melum oldu Voyacer 2 kosmik gemisinin gonderdiyi sekillerle 2002 2003 cu illerde U M Kek resedxanasindan cekilen sekiller muqayise olundugu zaman kecen iller erzinde Neptunun halqalarinda siradan cixmalarin olmasi melum olmusdur Xususen de Azadliq qovsunun yuz ilden daha az muddet erzinde yox ola bileceyi dusunulur 116 Musahidesi RedakteNeptun 7 7 ile 8 arasinda deyisen gorunme boyukluyu gostericisi ile hetta Qalileo peykleri ve cirtdan planet olan Sereradan da daha az gostericiye sahib oldugundan adi gozle gorule bilmir 41 117 Neptunu teleskop ve ya guclu binokl istifade ederek Urana oxsar sekilde kicik goy disk seklinde gormek mumkundur 118 Neptun Yerden cox uzaq oldugu ucun bucaq diametri 2 2 2 4 qovs saniyesi kimi kicik gostericiye sahibdir 41 117 Bu gosterici ile Gunes sistemine daxil olan diger planetler icinde en asagi gostericiye sahibdir Onun kicik gorunmesi musahide olunmasini cetinlesdirir Neptunun musahidesi Habbl teleskopu ve Yerdeki adaptiv optikaya sahib olan resedxanalarla mehduddur 119 120 121 Neptunun adaptiv optikaya sahib olan resedxanalardan musahidesinde ilk defe 1997 ci ilde Havayda baslanmisdir 122 Texnologiyanin inkisaf etmesi neticesinde adaptiv optik teleskoplarla getdikce daha yaxsi neticeler elde etmek mumkun olur Habbl teleskopu ve adaptiv optik teleskoplardan istifade olunaraq 1990 ci illerin ortalarindan bu yana Gunes sisteminde kesflerde artim olmusdur Bu muddet erzinde xarici planetlerin yeni yeni peykleri kesf olundu 2004 2005 ci illerde Neptunun diametri 38 61 km araliginda deyisen bes yeni kicik peyki kesf olunmusdur 123 Tedqiqatlar Redakte Voyacer 2 kosmik gemisi terefinden cekilmis Triton peyki Neptuna catan tek kosmik gemi Voyacer 2 kosmik gemisidir 25 avqust 1989 cu ilde Voyacer 2 kosmik gemisi Neptuna en yaxin olan uzaqliqdan kecmisdir Daha sonra eyni gunde Tritonun da yaxinligindan kecdi Voyacer 2 kosmik gemisinin Neptunla qarsilasmasi zamani Yerden gondericelek siqnallarin kosmik gemiye catmasi ucun 246 deqiqe vaxt teleb olunurdu Bu sebebden de Voyacer 2 kosmik gemine Neptunla qarsilasacagi muddetde edeceyi isler qabaqcadan emrler olaraq gonderilmisdi 124 Voyacer 2 kosmik gemisi terefinden Neptunun maqnit sahesinin movcud olmasi askarlanmisdir Urandaki kimi Neptunun da merkezden kenarlasmis ve eyri olan maqnit sahesi oldugu melum olmusdur Neptunun rotasiya muddeti radio emissiyalarin olculmesi neticesinde mueyyen olundu Bununla yanasi Voyacer 2 kosmik gemisi Neptunda olduqca aktiv hava hadiselerinin bas verdiyini mueyyenlesdirdi Voyacer 2 kosmik gemisi Neptunun alti yeni peykini kesf etdi ve planetin birden cox halqaya sahib oldugunu askarladi 65 107 Bu yaxin ucus zamani planetin kutlesinin evvelce hesablanigindan 0 5 daha az oldugu melum oldu Bu kesf neticesinde Neptun ve Uranin orbitlerine tesir eden namelum planetin olmasi ferziyyesi oz ehemiyyetini itirdi 125 126 Voyacer 2 kosmik gemisinin gonderilmesinden sonra ikinci kosmik missiya kimi gelecekde Flaqman missiyasinin heyata kecirilmesi dusunulur 127 Bele bir missiyanin heyata kecirilmesi vaxti kimi en tezi 2020 ci iller en geci ise 2030 cu iller dusunulur Buna baxmayaraq yeni Neptun missiyalarini heyata kecirmek vaxtini tezlesdirmek ucun muzakireler olmusdur 127 Edebiyyat RedakteBurgess Eric 1991 Far Encounter The Neptune System Columbia University Press ISBN 978 0 231 07412 4 Moore Patrick 2000 The Data Book of Astronomy CRC Press ISBN 978 0 7503 0620 1 Tejfel V G Uran i Neptun dalyokie planety giganty M Znanie 1982 64 s Marov M Ya Planety Solnechnoj sistemy 2 e izd M Nauka 1986 320 s Grebenikov E A Ryabov Yu A Poiski i otkrytiya planet M Nauka 1975 216 s Glavnaya redakciya fiziko matematicheskoj literatury 65 000 ekz Grebenikov E A Ryabov Yu A Poiski i otkrytiya planet 2 e izd pererab i dop M Nauka 1984 224 s Glavnaya redakciya fiziko matematicheskoj literatury 100 000 ekz Solnechnaya sistema Red sost V G Surdin M Fizmatlit 2008 400 s ISBN 978 5 9221 0989 5 Menbe RedakteMiner Ellis D Wessen Randii R 2002 Neptune The Planet Rings and Satellites Springer Verlag ISBN 978 1 85233 216 7 Standage Tom 2001 The Neptune File Penguin ISBN 978 0 8027 1363 6 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 Standish E M Keplerian elements for approximate positions of the major planets 2015 3 p lt a href https wikidata org wiki Track Q21128615 gt lt a gt http solarviews com eng neptune htm Berry A A Short History of Astronomy London John Murray 1898 lt a href https wikidata org wiki Track Q19939115 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q84 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19025604 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1232629 gt lt a gt V V V Neptun Enciklopedicheskij slovar SPb Brokgauz Efron 1897 T XXa S 894 895 lt a href https wikidata org wiki Track Q23892935 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q602358 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19908137 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q24466612 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4112408 gt lt a gt http www webcitation org 610c2BTlB 1 2 3 4 5 6 https nssdc gsfc nasa gov planetary factsheet neptunefact html Chang Kenneth 18 October 2014 Dark Spots in Our Knowledge of Neptune New York Times Podolak M Weizman A Marley M December 1995 Comparative models of Uranus and Neptune Planetary and Space Science 43 12 1517 1522 Bibcode 1995P amp SS 43 1517P doi 10 1016 0032 0633 95 00061 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Lunine Jonathan I September 1993 The Atmospheres of Uranus and Neptune Annual Review of Astronomy and Astrophysics 31 217 263 Bibcode 1993ARA amp A 31 217L doi 10 1146 annurev aa 31 090193 001245 1 2 Munsell Kirk Smith Harman Harvey Samantha 13 November 2007 Neptune overview Solar System Exploration NASA 1 2 Suomi V E Limaye S S Johnson D R 1991 High Winds of Neptune A possible mechanism Science 251 4996 929 932 Bibcode 1991Sci 251 929S doi 10 1126 science 251 4996 929 PMID 17847386 1 2 3 4 5 Hubbard W B 1997 Neptune s Deep Chemistry Science 275 5304 1279 1280 doi 10 1126 science 275 5304 1279 PMID 9064785 1 2 Nettelmann N French M Holst B Redmer R Interior Models of Jupiter Saturn and Neptune PDF University of Rostock Wilford John N 10 June 1982 Data Shows 2 Rings Circling Neptune The New York Times Hirschfeld Alan 2001 Parallax The Race to Measure the Cosmos New York New York Henry Holt ISBN 978 0 8050 7133 7 Littmann Mark Standish E M 2004 Planets Beyond Discovering the Outer Solar System Courier Dover Publications ISBN 978 0 486 43602 9 Britt Robert Roy 2009 Galileo discovered Neptune new theory claims MSNBC News Bouvard A 1821 Tables astronomiques publiees par le Bureau des Longitudes de France Paris Bachelier 1 2 3 Airy G B 13 November 1846 Account of some circumstances historically connected with the discovery of the planet exterior to Uranus Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 7 121 144 Bibcode 1846MNRAS 7 121A doi 10 1002 asna 18470251002 O Connor John J Robertson Edmund F 2006 John Couch Adams account of the discovery of Neptune University of St Andrews Adams J C 13 November 1846 Explanation of the observed irregularities in the motion of Uranus on the hypothesis of disturbance by a more distant planet Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 7 149 152 Bibcode 1846MNRAS 7 149A doi 10 1093 mnras 7 9 149 1 2 Challis Rev J 13 November 1846 Account of observations at the Cambridge observatory for detecting the planet exterior to Uranus Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 7 145 149 Bibcode 1846MNRAS 7 145C doi 10 1093 mnras 7 9 145 Galle J G 13 November 1846 Account of the discovery of the planet of Le Verrier at Berlin Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 7 153 Bibcode 1846MNRAS 7 153G doi 10 1093 mnras 7 9 153 Kollerstrom Nick 2001 Neptune s Discovery The British Case for Co Prediction University College London Archived from the original on 11 November 2005 William Sheehan Nicholas Kollerstrom Craig B Waff December 2004 The Case of the Pilfered Planet Did the British steal Neptune Scientific American Moore Patrick 2000 The Data Book of Astronomy CRC Press ISBN 978 0 7503 0620 1 Littmann Mark 2004 Planets Beyond Exploring the Outer Solar System Courier Dover Publications p 50 ISBN 978 0 486 43602 9 Baum Richard Sheehan William 2003 In Search of Planet Vulcan The Ghost in Newton s Clockwork Universe Basic Books pp 109 110 ISBN 978 0 7382 0889 3 Gingerich Owen 1958 The Naming of Uranus and Neptune Astronomical Society of the Pacific Leaflets 8 9 15 Bibcode 1958ASPL 8 9G Hind J R 1847 Second report of proceedings in the Cambridge Observatory relating to the new Planet Neptune Astronomische Nachrichten 25 21 309 314 Bibcode 1847AN 25 309 doi 10 1002 asna 18470252102 1 2 Blue Jennifer 17 December 2008 Planet and Satellite Names and Discoverers USGS Planetary linguistics nineplanets org Greek Names of the Planets Retrieved 14 July 2012 Neptune or Poseidon as is its Greek name was the God of the Seas It is the eight planet from the sun See also the Greek article about the planet Uranus and Neptune get Hebrew names at last Haaretz com Hebrew names to Uranus and Neptune Hayadan org il Hebrew Appendix 5 Planetary Linguistics Nineplanets org Long Tony 21 January 2008 Jan 21 1979 Neptune Moves Outside Pluto s Wacky Orbit Wired Weissman Paul R 1995 The Kuiper Belt Annual Review of Astronomy and Astrophysics 33 327 357 Bibcode 1995ARA amp A 33 327W doi 10 1146 annurev aa 33 090195 001551 The Status of Pluto A clarification International Astronomical Union Press release 1999 Archived from the original on 15 June 2006 IAU 2006 General Assembly Resolutions 5 and 6 PDF IAU 24 August 2006 1 2 3 4 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi B adli istinad ucun metn gosterilmeyib Neptune Fact Sheet NASA Unsold Albrecht Baschek Bodo 2001 The New Cosmos An Introduction to Astronomy and Astrophysics 5th ed Springer p 47 ISBN 978 3 540 67877 9 See Table 3 1 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi C adli istinad ucun metn gosterilmeyib 1 2 Boss Alan P 2002 Formation of gas and ice giant planets Earth and Planetary Science Letters 202 3 4 513 523 Bibcode 2002E amp PSL 202 513B doi 10 1016 S0012 821X 02 00808 7 Lovis C Mayor M Alibert Y Benz W 18 May 2006 Trio of Neptunes and their Belt ESO Retrieved 25 February 2008 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi A adli istinad ucun metn gosterilmeyib Atreya S Egeler P Baines K 2006 Water ammonia ionic ocean on Uranus and Neptune PDF Geophysical Research Abstracts 8 05179 Weird water lurking inside giant planets New Scientist 1 September 2010 Magazine issue 2776 Kerr Richard A 1999 Neptune May Crush Methane Into Diamonds Science 286 5437 25a 25 doi 10 1126 science 286 5437 25a PMID 10532884 Baldwin Emily 21 January 2010 Oceans of diamond possible on Uranus and Neptune astronomynow com Bradley D K Eggert J H Hicks D G Celliers P M July 30 2004 Shock Compressing Diamond to a Conducting Fluid PDF Physical Review Letters Eggert J H Hicks D G Celliers P M Bradley D K et al 8 November 2009 Melting temperature of diamond at ultrahigh pressure Nature Physics 6 40 40 43 doi 10 1038 nphys1438 Podolak M Weizman A Marley M 1995 Comparative models of Uranus and Neptune Planetary and Space Science 43 12 1517 1522 Bibcode 1995P amp SS 43 1517P doi 10 1016 0032 0633 95 00061 5 Crisp D Hammel H B 14 June 1995 Hubble Space Telescope Observations of Neptune Hubble News Center 1 2 3 4 Elkins Tanton Linda T 2006 Uranus Neptune Pluto and the Outer Solar System New York Chelsea House pp 79 83 ISBN 978 0 8160 5197 7 1 2 3 Max C E Macintosh B A Gibbard S G Gavel D T et al 2003 Cloud Structures on Neptune Observed with Keck Telescope Adaptive Optics The Astronomical Journal 125 1 364 375 Bibcode 2003AJ 125 364M doi 10 1086 344943 Frances Peter 2008 DK Universe DK Publishing pp 196 201 ISBN 978 0 7566 3670 8 1 2 Encrenaz Therese February 2003 ISO observations of the giant planets and Titan what have we learnt Planetary and Space Science 51 2 89 103 Bibcode 2003P amp SS 51 89E doi 10 1016 S0032 0633 02 00145 9 Broadfoot A L Atreya S K Bertaux J L et al 1999 Ultraviolet Spectrometer Observations of Neptune and Triton PDF Science 246 4936 1459 1456 Bibcode 1989Sci 246 1459B doi 10 1126 science 246 4936 1459 PMID 17756000 Herbert Floyd Sandel Bill R August September 1999 Ultraviolet observations of Uranus and Neptune Planetary and Space Science 47 8 9 1 119 1 139 Bibcode 1999P amp SS 47 1119H doi 10 1016 S0032 0633 98 00142 1 Stanley Sabine Bloxham Jeremy 11 March 2004 Convective region geometry as the cause of Uranus and Neptune s unusual magnetic fields Nature 428 6979 151 153 Bibcode 2004Natur 428 151S doi 10 1038 nature02376 PMID 15014493 Connerney J E P Acuna Mario H Ness Norman F 1991 The magnetic field of Neptune Journal of Geophysical Research 96 19 023 42 Bibcode 1991JGR 9619023C doi 10 1029 91JA01165 Ness N F Acuna M H Burlaga L F Connerney J E P Lepping R P Neubauer F M 1989 Magnetic Fields at Neptune Science 246 4936 1473 1478 Bibcode 1989Sci 246 1473N doi 10 1126 science 246 4936 1473 PMID 17756002 1 2 3 Burgess Eric 1991 Far Encounter The Neptune System Columbia University Press ISBN 978 0 231 07412 4 1 2 Lavoie Sue 16 February 2000 PIA02245 Neptune s blue green atmosphere NASA JPL Orton G S Encrenaz T Leyrat C Puetter R et al 2007 Evidence for methane escape and strong seasonal and dynamical perturbations of Neptune s atmospheric temperatures Astronomy and Astrophysics 473 L5 L8 Bibcode 2007A amp A 473L 5O doi 10 1051 0004 6361 20078277 Orton Glenn Encrenaz Therese 18 September 2007 A Warm South Pole Yes On Neptune ESO Villard Ray Devitt Terry 15 May 2003 Brighter Neptune Suggests A Planetary Change Of Seasons Hubble News Center Hammel H B Lockwood G W Mills J R Barnet C D 1995 Hubble Space Telescope Imaging of Neptune s Cloud Structure in 1994 Science 268 5218 1740 1742 Bibcode 1995Sci 268 1740H doi 10 1126 science 268 5218 1740 PMID 17834994 Lavoie Sue 29 January 1996 PIA00064 Neptune s Dark Spot D2 at High Resolution NASA JPL S G Gibbard de Pater I Roe H G Martin S et al 2003 The altitude of Neptune cloud features from high spatial resolution near infrared spectra Arxivlesdirilib 2012 02 20 at the Wayback Machine PDF Icarus 166 2 359 374 Bibcode 2003Icar 166 359G doi 10 1016 j icarus 2003 07 006 Williams Sam 24 November 2004 Heat Sources Within the Giant Planets DOC UC Berkeley Lindal Gunnar F 1992 The atmosphere of Neptune an analysis of radio occultation data acquired with Voyager 2 Astronomical Journal 103 967 982 Bibcode 1992AJ 103 967L doi 10 1086 116119 Jump up Class 12 Giant Planets Heat and Formation 3750 Planets Moons amp Rings Colorado University Boulder 2004 Pearl J C Conrath B J 1991 The albedo effective temperature and energy balance of Neptune as determined from Voyager data Journal of Geophysical Research Space Physics 96 18 921 18 930 Bibcode 1991JGR 9618921P doi 10 1029 91ja01087 1 2 Imke de Pater and Jack J Lissauer 2001 Planetary Sciences 1st edition page 224 Jean Meeus Astronomical Algorithms Richmond VA Willmann Bell 1998 273 Supplemented by further use of VSOP87 The last three aphelia were 30 33 AU the next is 30 34 AU The perihelia are even more stable at 29 81 AU McKie Robin 9 July 2011 Neptune s first orbit a turning point in astronomy The Guardian Neptune Completes First Orbit Since Discovery 11th July 2011 at 21 48 U T 15min Nancy Atkinson 26 August 2010 Clearing the Confusion on Neptune s Orbit Universe Today Anonymous 16 November 2007 Horizons Output for Neptune 2010 2011 Retrieved 25 February 2008 Numbers generated using the Solar System Dynamics Group Horizons On Line Ephemeris System Yeomans Donald K HORIZONS System NASA JPL Williams David R 6 January 2005 Planetary Fact Sheets NASA Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi D adli istinad ucun metn gosterilmeyib Hubbard W B Nellis W J Mitchell A C Holmes N C et al 1991 Interior Structure of Neptune Comparison with Uranus Science 253 5020 648 651 Bibcode 1991Sci 253 648H doi 10 1126 science 253 5020 648 PMID 17772369 Stern S Alan Colwell Joshua E 1997 Collisional Erosion in the Primordial Edgeworth Kuiper Belt and the Generation of the 30 50 AU Kuiper Gap The Astrophysical Journal Geophysical Astrophysical and Planetary Sciences Space Science Department Southwest Research Institute 490 2 879 882 Bibcode 1997ApJ 490 879S doi 10 1086 304912 Petit Jean Marc Morbidelli Alessandro Valsecchi Giovanni B 1999 Large Scattered Planetesimals and the Excitation of the Small Body Belts PDF Icarus 141 2 367 387 Bibcode 1999Icar 141 367P doi 10 1006 icar 1999 6166 List Of Transneptunian Objects Minor Planet Center Jewitt David 2004 The Plutinos UCLA John Davies 2001 Beyond Pluto Exploring the outer limits of the solar system Cambridge University Press p 104 ISBN 0 521 80019 6 Chiang E I Jordan A B Millis R L M W Buie et al 2003 Resonance Occupation in the Kuiper Belt Case Examples of the 5 2 and Trojan Resonances The Astronomical Journal 126 430 443 arXiv astro ph 0301458free to read Bibcode 2003AJ 126 430C doi 10 1086 375207 Sheppard Scott S Trujillo Chadwick A 10 September 2010 Detection of a Trailing L5 Neptune Trojan Science 329 5997 1304 Bibcode 2010Sci 329 1304S doi 10 1126 science 1189666 PMID 20705814 De La Fuente Marcos C amp De La Fuente Marcos R 2012 309239 2007 RW10 a large temporary quasi satellite of Neptune Astronomy and Astrophysics Letters 545 L9 arXiv 1209 1577free to read Bibcode 2012A amp A 545L 9D doi 10 1051 0004 6361 201219931 Thommes Edward W Duncan Martin J Levison Harold F 2001 The formation of Uranus and Neptune among Jupiter and Saturn The Astronomical Journal 123 5 2862 2883 arXiv astro ph 0111290free to read Bibcode 2002AJ 123 2862T doi 10 1086 339975 Hansen Kathryn 7 June 2005 Orbital shuffle for early solar system Geotimes Crida A 2009 Solar System formation Reviews in Modern Astronomy 21 3008 arXiv 0903 3008free to read Bibcode 2009RvMA 21 215C doi 10 1002 9783527629190 ch12 Desch S J 2007 Mass Distribution and Planet Formation in the Solar Nebula The Astrophysical Journal 671 1 878 893 Bibcode 2007ApJ 671 878D doi 10 1086 522825 Smith R L J Churcher M C Wyatt M M Moerchen et al 2009 Resolved debris disc emission around h Telescopii a young solar system or ongoing planet formation Astronomy and Astrophysics 493 1 299 308 arXiv 0810 5087free to read Bibcode 2009A amp A 493 299S doi 10 1051 0004 6361 200810706 Hubble Space Telescope discovers fourteenth tiny moon orbiting Neptune Space Military and Medicine News com au 16 July 2013 Agnor Craig B Hamilton Douglas P 2006 Neptune s capture of its moon Triton in a binary planet gravitational encounter Nature Nature Publishing Group 441 7090 192 194 Bibcode 2006Natur 441 192A doi 10 1038 nature04792 PMID 16688170 Chyba Christopher F Jankowski D G Nicholson P D 1989 Tidal evolution in the Neptune Triton system Astronomy and Astrophysics EDP Sciences 219 1 2 L23 L26 Bibcode 1989A amp A 219L 23C Nelson R M Smythe W D Wallis B D Horn L J et al 1990 Temperature and Thermal Emissivity of the Surface of Neptune s Satellite Triton Science 250 4979 429 431 Bibcode 1990Sci 250 429N doi 10 1126 science 250 4979 429 PMID 17793020 Wilford John N 29 August 1989 Triton May Be Coldest Spot in Solar System The New York Times Amos Jonathan 16 December 2009 Coldest place found on the Moon BBC News r a r p 2 1 e 1 2 0 2488 1 7 039 displaystyle begin smallmatrix frac r a r p frac 2 1 e 1 2 0 2488 1 7 039 end smallmatrix 1 2 Stone E C Miner E D 1989 The Voyager 2 Encounter with the Neptunian System Science 246 4936 1417 1421 Bibcode 1989Sci 246 1417S doi 10 1126 science 246 4936 1417 PMID 17755996 Brown Michael E The Dwarf Planets California Institute of Technology Department of Geological Sciences Holman M J Kavelaars J J Grav T et al 2004 Discovery of five irregular moons of Neptune PDF Nature 430 7002 865 867 Bibcode 2004Natur 430 865H doi 10 1038 nature02832 PMID 15318214 Five new moons for planet Neptune BBC News 18 August 2004 Cruikshank Dale P 1996 Neptune and Triton University of Arizona Press pp 703 804 ISBN 978 0 8165 1525 7 Blue Jennifer 8 December 2004 Nomenclature Ring and Ring Gap Nomenclature Gazetteer of Planetary USGS Guinan E F Harris C C Maloney F P 1982 Evidence for a Ring System of Neptune Bulletin of the American Astronomical Society 14 658 Bibcode 1982BAAS 14 658G Goldreich P Tremaine S Borderies N E F 1986 Towards a theory for Neptune s arc rings Astronomical Journal 92 490 494 Bibcode 1986AJ 92 490G doi 10 1086 114178 Cox Arthur N 2001 Allen s Astrophysical Quantities Springer ISBN 0 387 98746 0 https www newscientist com article mg18524925 900 neptunes rings are fading away 1 2 Espenak Fred 20 July 2005 Twelve Year Planetary Ephemeris 1995 2006 NASA Moore Patrick 2000 The Data BOOK of Astronomy CRC Press ISBN 978 0 7503 0620 1 In 1977 for example even the rotation period of Neptune remained uncertain Cruikshank D P 1 March 1978 On the rotation period of Neptune Astrophysical Journal Letters University of Chicago Press 220 L57 L59 Bibcode 1978ApJ 220L 57C doi 10 1086 182636 Max C MacIntosh B Gibbard S Roe H et al 1999 Adaptive Optics Imaging of Neptune and Titan with the W M Keck Telescope Bulletin of the American Astronomical Society 31 1512 Bibcode 1999BAAS 31 1512M Nemiroff R Bonnell J eds 18 February 2000 Neptune through Adaptive Optics Astronomy Picture of the Day NASA First Ground Based Adaptive Optics Observations of Neptune and Proteus Planetary amp Space Science Vol 45 No 8 pp 1031 1036 1997 Uranus and Neptune Reports on Astronomy 2003 2005 p 147 f Phillips Cynthia 5 August 2003 Fascination with Distant Worlds SETI Institute Tom Standage 2000 The Neptune Fayl A Story of Astronomical Rivalry and the Pioneers of Planet Hunting New York Walker p 188 ISBN 978 0 8027 1363 6 Chris Gebhardt Jeff Goldader August 20 2011 Thirty four years after launch Voyager 2 continues to explore NASASpaceflight 1 2 Clark Stephen 25 August 2015 Uranus Neptune in NASA s sights for new robotic mission Spaceflight Now Hemcinin bax RedakteGunes sistemi Xarici planetler Neptunxarici cisim Neptun mifologiya Neptunium Voyacer 2Xarici kecidler RedakteIngilisceNASA s Neptune fact sheet Neptune from Bill Arnett s nineplanets org Neptune Astronomy Cast episode No 63 includes full transcript Neptune Profile at NASA s Solar System Exploration site Planets Neptune A children s guide to Neptune Merrifield Michael Bauer Amanda 2010 Neptune Sixty Symbols Brady Haran for the University of Nottingham Neptune by amateur The Planetary Society Rusca Voyadzher 2 issleduet Neptun G Burba Serdce morskogo giganta Nauchno populyarnaya statya v zhurnale Vokrug sveta A Levin Ohota na planetu Neptun Populyarnaya mehanika 5 2009 Neptun na astrolab ru Neptun na galspace spb ruMenbe https az wikipedia org w index php title Neptun planet amp oldid 6067168, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.