fbpx
Wikipedia

Asetilen

Asetilen (C2H2) - alkin sinfinə daxil olan olan doymamış karbohidrogendir. Molekulunda bir üçqat rabitəsi olan CnH2n-2 formuluna malik alifatik açıq zəncirli k/h-lər sırası Alkinlər və ya asetilen sırası karbohidrogenləri deyilir. Alkinlər də üçqat rabitə ilə birləşən karbon atomları sp hibridləşmə vəziyyətindədir və 180°С bucaq əmələ gətirirlər (yəni açıq bucaqlar). Alkinlər bir-birindən –CH2 – qrupu ilə fərqlənirlər. Doymuş k/h-də olan “an” şəkilçisi “in” şəkilçisi ilə əlavə etməklə oxunur. H – C ≡ C – H H : C   C : H H – C C – H 0,12 nm təşkil edir Asetilen molekulunda 3 σ 2 π rabitə, 2 polyar və 3 q/polyar rabitə vardır. Mr (alken) = 14n-2, iki qonşu alkinin molyar kütləsinin cəmi 28n+10. molekulda rabitələrinin ümumu sayı 3n-1, polyar rabitələrinin ümumi sayı 2n-2, molekulda atomlarının ümumi sayı 3n-2 düsturları ilə müəyyən olunur.

Asetilen
Ümumi
Kimyəvi formulu C2H2
Molyar kütlə 26,038 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq 1,0896 q/l
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi ? °S
Qaynama nöqtəsi −83,8 °S
Öz-özünə yanma temperaturu 305 ± 1 °C
Buxarın təzyiqi 44,2 ± 0,1 atm
Kimyəvi xassələri
Turşunun dissosasiya sabiti 25
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm. 74-86-2
PubChem
RTECS AO9600000
ChEBI 27518
BMT nömrəsi 1001
ChemSpider

Adlandırılma (nomenklatura): Alkinləri adlandırılması üçün: 1. Tarixi (trivial və ya təsadüfi) 2. Səmərəli 3. Sistematik üsullardan istifadə olunur. Tarixi adlandırılmada eyni sayda olan doymuş karbohidrogenlərin adının sonuna “in” şəkilçisi əlavə edilir. Yalnız asetilendə bu ad saxlanılmışdır. Səmərəli adlandırılmada: sıraya asetilinin törəməsi kimi baxılır. Üçqat rabitəli karbonlara birləşən radikallar oxunur (kiçikdən böyük radikala keçməklə). Axırda asetilenin sözü əlavə edilir.

Alınma üsulu

Asetilen 1836-cı ildə E.Devi tərəfindən k şf olunmuş, 1862-ci ildə M. Bertlo tərəfindən hidrogen və kömürdən sintez edilmişdir. F.Vyoler tərəfindən asetilen kalsium karbidi su ilə parçalamaqla alınmışdır. Bu alınma üsulu XIX əsrdən məlumdur, və aktuallığını bu günə kimi də itirməyib. İlk mərhələdə 2500—3000 °С temperaturda kalsium karbid alınır .

 
 

Daha sonra isə kalsium karbid su ilə reaksiyaya girdikdən sonra asetilen alınır.

 

Laboratoriyada alınma üsulu

Metanı 1500°С temperaturda parçalanmaya uğruyaraq asetilen alırıq:

 

Asetilenin alınma üsullarının müqayisəsi

Asetilenin karbid üsulu ilə alınmasının çatışmayan cəhətləri onun çoxmərhələli olması, yüksək elektrik enerjisinin sərfinin və kapital xərclərinin tələb olunmasıdır. Üsulun üstün tərəfləri asetilenin yüksək təmizlik dərəcəsi və xammal ehtiyatlarının (daş kömürün) bol olmasıdır.

Asetilenin piroliz üsulu ilə alınması birmərhələlidir və daha az kapital xərcləri və enerji sərfi tələb edir (elektrokrekinqdən başqa), lakin onun son məhsulları tərkibində qatılığı az olduğundan, mürəkkəb ayrıcı sistemlər tələb olunur.

Asetilenin ayrılma üsulları

Asetilenin miqdarı piroliz qazlarının tərkibində, adətən oksidləşdirici və homogen pirolizi üçün 7-9% (həcm), elektrokrekinq və regenerativ prosesləri üçün isə 11-14% təşkil edir. Piroliz qazlarının tərkibi mürəkkəbdir, onların əsas komponentləri hidrogen (45-55%) və metan (5-25%), oksidləşdirici və homogen pirolizi üçün isə həm də CO (26-27%) və CO2-dir (3-4%). Asetilenin törəmələrinin və homoloqların miqdarı isə 0,2-0,3%-dən oksidləşdirici piroliz prosesi üçün 1,0-1,5%-dək dəyişir.

Yüksək qatılıqlı asetilen almaq üçün onun piroliz qazlarının tərkibindən absorbsiya üsulu ilə yüksək selektivliyə malik həlledicilər vasitəsilə ayırırlar. Absorbsiya üsulu asetilenin digər komponentlərlə müqaisədə müxtəlif maye absorbentlərdə daha yaxşı həll olunmasına əsaslanır. Bu məqsədlə istifadə olunan həlledicilərdən birincisi sudur və onun nisbətən pis həllolma qabiliyyətinə baxmayaraq, hələ də əsas istifadə olunan həlledicidir.

Sudan başqa asetilenin həll edilməsi üçün N-metil-pirrolidon, dimetilformamid, metanol, aseton, ammonyak istifadə olunur.

Asetilenin bu maddələrdə həll olması yüksəkdir və temperatur azaldıqca artır. Proses normal və mənfi temperaturlarda aparıla bilər. Mənfi temperaturların aşağı həddi istifadə olunan həlledicinin ərimə temperaturu ilə məhdudlaşır. Normal temperaturlarda aparılan absorbsiya prosesləri üçün az uçuculuğa malik absorbentlər dimetilformamid və N-metil-pirrolidon, mənfi temperaturlarda isə yüksək uçuculuğa malik ammonyak, metanol, asetondan istifadə olunur. Ayrılan asetilenin təmizlik dərəcəsi 99% təşkil edir.

Fiziki xassələri

Alkinlərin ilk 3 nümayəndəsi C2H2, C3H4, C4H6 – qaz halında. Sonrakı nümayəndələri maye,ən çox karbonlu nümayəndələri isə bərk haldadır. Molyar kütlə artdıqca qaynama temperaturu və sıxlığı artır. Asetilen havadan yüngül, suda az həll olan, rəngsiz qaz olub, təmiz halda zəif efir iyinə malikdir. O, -83.80 C-də qaynayır, 0.17mPa təzyiqdə - 80.80C-də əriyir. Sıxlığı 1.09 kq / m3 təşkil edir.

Texniki kalsium-karbiddən alınan asetilenin iyli olması qarışıqda hidrogen sulfid H2S və fosfin PH3 qazlarının olması ilə əlaqədardır (bu səbəbdən texniki asetilen zəhərlidir).

Kimyəvi xassələri

500oC-ə qədər qızdırdıqda cə 2.105 Pa təzyiqə qədər sıxdıqda asetilen hətta oksigen iştirakı olmadan partlayışla parçalanır. Parçalanma qığılcım və sürtünmə ilə inisiatorlaşır. Asetilen ilə asetilenid birləşmələri əmələ gətirə bilən metallarla kontakt (təmasda olmaq) belə təhlükəni yaradır. bu xüsusiyyət asetilen istifadə olunan aparatlar üçün materiallar seçərkən nəzərə alınmalıdır. Asetilendə ikinci π –rabitəsinin enerjisi (837kC- 607 kC/Mol=230 kC/Mol) birinci π-rabitəsinin enerjisindən (607 kC/Mol-350 kC/Mol= 257 kC/Mol) 27 kC/Mol azdır. Digər tərəfdən asetilendə karbon atomlarının elektromənfiliyi və C-H rabitələrinin enerjisi etilendəkindən yüksək olub uyğun olaraq 3,1; 502 kC/Mol ve 2,8; 435 kC/Mol təşkil edir. Odur ki, etilendən asetilenə keçdikdə yeni xassələr meydana çıxır. Məsələn, asetilendə C-H rabitəsi enerjisinin çox olmasına baxmayaraq etilenə nisbətən asetilen daha-güclü turşudur ve müvafiq şəraitdə asetilendə hidrogen atomları metalla əvəzlənir. Bu sp hibridləşmədə nüvəyə daha yaxın selektron orbitalları payının artması nəticəsində karbonun elektromənfiliyinin artması ilə izah olunur. Başqa sözlə proton ayrıldıqdan sonra onunla əlaqəli atomun elektron cütünü özündə saxlamaq qabiliyyəti artdıqca turşuluq da artır. Bu eyni dövr atomlarının hidrogenli birləşmələrinin turşuluğunun aşağıdakı sıra üzrə dəyişməsi ilə bir daha təsdiq olunur:

  • CH4< NH3< H2O< HF

Alkinlərdə ikinci π-rabitəsinin zəif olmasına baxmayaraq elektrofil birləşmə reaksiyalarında Alkinlər alkenlərə nisbətən az, nukleofil birləşmə reaksiyalarında isə əksinə çox aktivdir. Hidrogenləşdirici katalizatorların (Ni; Pt, Pd) iştirakında isə Alkinlər uyğun alkana qədər hidrogenləşır:

 
asetilenin reaksiyaları

Bundan əlavə olaraq asetilen hidratlaşma reaksiyalarına daxil olur ki, reaksiyadan aldehidlər alınır. Bu Kuçerov reaksiyası adlanır:

 (ReaksiyaDA katalizator isə Hg+ ionudur)

















Spektral analiz

Üçqat rabitəsi zəncirin sonunda yerləşən Alkenlər (RC≡CH) İQ spektrdə 3300sm-1 -də C-H əlaqəsinin, 2100 sm-1 -də isə С ≡ С əlaqəsinin valent rəqslərinə uyğun dəqiq və intensiv udulma zolaqları ilə xarakterizə olunur. İkiəvəzli Alkenlər 3300 sm-1 -də zolaq vermir, əvəzləyicilər eyni olduqda 2100 sm-1 sahədə də zolaq olmaya bilər. PMR spektrdə С = C - H fraqmentin protonu δ 2-3 m.h.-də udulma verir.

Tətbiq sahəsi

Alkenlərin ən çox istifadə olunan asetilendir. Belə ki, onun özündən və birləşmələrindən aqrar sahədə müxtəlif məqsədlərlə istifadə edirlər. Asetilendən doymamışlıq alkenlərə nisbətən daha çox olduğu üçün aqra sahədə ondan meyvələrin tez yetişdirilməsində istifadə edilir. Bu onunla izah olunur ki, asetilen etilenə nisbətən fermentativ prosesləri daha da çox aktivləşdirir. Alkenlərin polimerlərindən aqrar sahədə istixanalarda məhsulların qatılaşdırılmasınd,a bir çox sahələrdə metalların əvəz edilməsində istifadə olunur. Alkenlərdən aldehidlərin, spirtlərin, turşuların və s. birləşmələrin alınmasında geniş istifadə olunur.

Ədəbiyyat

  1. Грандберг И.И. Органическая химия. Москва, «Высшая школа»,1980.
  2. Баркан Я.Г. Органическая химия. Москва, «Высшая школа», 1980.
  3. Шаваров Ю.С. Органическая химия. Москва, Издательствo химия, 2002.
  4. Петров А.А., Трафимов А.Т. Органическая химия. Санкт-Петербург, 2002.
  5. Qarayev Ş.F., İmaşev İ.B., Talıbov G.M.Üzvi kimya, Bakı, 2003.
  6. Məhərrəmov A.M., Məhərrəmov M.M. Üzvi kimya, BDU, Bakı, 2007.
  7. Abbasov V.M., Nağıyev T.M., İbrahimov H.C., Məmmədova T.A., Abbasov M.M., Ağamaliyev Z.Z., Əmirov F.Ə. Qaz kimyası, Bakı, 2015.

Mənbə

  1. http://www.cdc.gov/niosh-rtecs/AB903210.html
  2. http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0008.html

asetilen, c2h2, alkin, sinfinə, daxil, olan, olan, doymamış, karbohidrogendir, molekulunda, üçqat, rabitəsi, olan, cnh2n, formuluna, malik, alifatik, açıq, zəncirli, lər, sırası, alkinlər, asetilen, sırası, karbohidrogenləri, deyilir, alkinlər, üçqat, rabitə, . Asetilen C2H2 alkin sinfine daxil olan olan doymamis karbohidrogendir Molekulunda bir ucqat rabitesi olan CnH2n 2 formuluna malik alifatik aciq zencirli k h ler sirasi Alkinler ve ya asetilen sirasi karbohidrogenleri deyilir Alkinler de ucqat rabite ile birlesen karbon atomlari sp hibridlesme veziyyetindedir ve 180 S bucaq emele getirirler yeni aciq bucaqlar Alkinler bir birinden CH2 qrupu ile ferqlenirler Doymus k h de olan an sekilcisi in sekilcisi ile elave etmekle oxunur H C C H H C C H H C C H 0 12 nm teskil edir Asetilen molekulunda 3 s 2 p rabite 2 polyar ve 3 q polyar rabite vardir Mr alken 14n 2 iki qonsu alkinin molyar kutlesinin cemi 28n 10 molekulda rabitelerinin umumu sayi 3n 1 polyar rabitelerinin umumi sayi 2n 2 molekulda atomlarinin umumi sayi 3n 2 dusturlari ile mueyyen olunur AsetilenUmumiKimyevi formulu C2H2Molyar kutle 26 038 q molFiziki xasseleriSixliq 1 0896 q lTermik xususiyyetlerErime noqtesi SQaynama noqtesi 83 8 SOz ozune yanma temperaturu 305 1 C 1 Buxarin tezyiqi 44 2 0 1 atm 2 Kimyevi xasseleriTursunun dissosasiya sabiti p K a displaystyle pK a 25TesnifatiCAS da qeyd nom 74 86 2PubChem 6326RTECS AO9600000ChEBI 27518BMT nomresi 1001ChemSpider 6086Adlandirilma nomenklatura Alkinleri adlandirilmasi ucun 1 Tarixi trivial ve ya tesadufi 2 Semereli 3 Sistematik usullardan istifade olunur Tarixi adlandirilmada eyni sayda olan doymus karbohidrogenlerin adinin sonuna in sekilcisi elave edilir Yalniz asetilende bu ad saxlanilmisdir Semereli adlandirilmada siraya asetilinin toremesi kimi baxilir Ucqat rabiteli karbonlara birlesen radikallar oxunur kicikden boyuk radikala kecmekle Axirda asetilenin sozu elave edilir Mundericat 1 Alinma usulu 1 1 Laboratoriyada alinma usulu 2 Asetilenin alinma usullarinin muqayisesi 3 Asetilenin ayrilma usullari 4 Fiziki xasseleri 5 Kimyevi xasseleri 6 Spektral analiz 7 Tetbiq sahesi 8 Edebiyyat 9 MenbeAlinma usulu RedakteAsetilen 1836 ci ilde E Devi terefinden k sf olunmus 1862 ci ilde M Bertlo terefinden hidrogen ve komurden sintez edilmisdir F Vyoler terefinden asetilen kalsium karbidi su ile parcalamaqla alinmisdir Bu alinma usulu XIX esrden melumdur ve aktualligini bu gune kimi de itirmeyib Ilk merhelede 2500 3000 S temperaturda kalsium karbid alinir C a O 3 C C a C 2 C O displaystyle mathsf CaO 3C rightarrow CaC 2 CO dd C a C O 3 C a O C O 2 displaystyle mathsf CaCO 3 rightarrow CaO CO 2 dd Daha sonra ise kalsium karbid su ile reaksiyaya girdikden sonra asetilen alinir C a C 2 2 H 2 O C 2 H 2 C a O H 2 displaystyle mathsf CaC 2 2H 2 O rightarrow C 2 H 2 Ca OH 2 dd Laboratoriyada alinma usulu Redakte Metani 1500 S temperaturda parcalanmaya ugruyaraq asetilen aliriq 2 C H 4 C 2 H 2 3 H 2 displaystyle mathsf 2CH 4 rightarrow C 2 H 2 3H 2 dd Asetilenin alinma usullarinin muqayisesi RedakteAsetilenin karbid usulu ile alinmasinin catismayan cehetleri onun coxmerheleli olmasi yuksek elektrik enerjisinin serfinin ve kapital xerclerinin teleb olunmasidir Usulun ustun terefleri asetilenin yuksek temizlik derecesi ve xammal ehtiyatlarinin das komurun bol olmasidir Asetilenin piroliz usulu ile alinmasi birmerhelelidir ve daha az kapital xercleri ve enerji serfi teleb edir elektrokrekinqden basqa lakin onun son mehsullari terkibinde qatiligi az oldugundan murekkeb ayrici sistemler teleb olunur Asetilenin ayrilma usullari RedakteAsetilenin miqdari piroliz qazlarinin terkibinde adeten oksidlesdirici ve homogen pirolizi ucun 7 9 hecm elektrokrekinq ve regenerativ prosesleri ucun ise 11 14 teskil edir Piroliz qazlarinin terkibi murekkebdir onlarin esas komponentleri hidrogen 45 55 ve metan 5 25 oksidlesdirici ve homogen pirolizi ucun ise hem de CO 26 27 ve CO2 dir 3 4 Asetilenin toremelerinin ve homoloqlarin miqdari ise 0 2 0 3 den oksidlesdirici piroliz prosesi ucun 1 0 1 5 dek deyisir Yuksek qatiliqli asetilen almaq ucun onun piroliz qazlarinin terkibinden absorbsiya usulu ile yuksek selektivliye malik hellediciler vasitesile ayirirlar Absorbsiya usulu asetilenin diger komponentlerle muqaisede muxtelif maye absorbentlerde daha yaxsi hell olunmasina esaslanir Bu meqsedle istifade olunan helledicilerden birincisi sudur ve onun nisbeten pis hellolma qabiliyyetine baxmayaraq hele de esas istifade olunan helledicidir Sudan basqa asetilenin hell edilmesi ucun N metil pirrolidon dimetilformamid metanol aseton ammonyak istifade olunur Asetilenin bu maddelerde hell olmasi yuksekdir ve temperatur azaldiqca artir Proses normal ve menfi temperaturlarda aparila biler Menfi temperaturlarin asagi heddi istifade olunan helledicinin erime temperaturu ile mehdudlasir Normal temperaturlarda aparilan absorbsiya prosesleri ucun az ucuculuga malik absorbentler dimetilformamid ve N metil pirrolidon menfi temperaturlarda ise yuksek ucuculuga malik ammonyak metanol asetondan istifade olunur Ayrilan asetilenin temizlik derecesi 99 teskil edir Fiziki xasseleri RedakteAlkinlerin ilk 3 numayendesi C2H2 C3H4 C4H6 qaz halinda Sonraki numayendeleri maye en cox karbonlu numayendeleri ise berk haldadir Molyar kutle artdiqca qaynama temperaturu ve sixligi artir Asetilen havadan yungul suda az hell olan rengsiz qaz olub temiz halda zeif efir iyine malikdir O 83 80 C de qaynayir 0 17mPa tezyiqde 80 80C de eriyir Sixligi 1 09 kq m3 teskil edir Texniki kalsium karbidden alinan asetilenin iyli olmasi qarisiqda hidrogen sulfid H2S ve fosfin PH3 qazlarinin olmasi ile elaqedardir bu sebebden texniki asetilen zeherlidir Kimyevi xasseleri Redakte500oC e qeder qizdirdiqda ce 2 105 Pa tezyiqe qeder sixdiqda asetilen hetta oksigen istiraki olmadan partlayisla parcalanir Parcalanma qigilcim ve surtunme ile inisiatorlasir Asetilen ile asetilenid birlesmeleri emele getire bilen metallarla kontakt temasda olmaq bele tehlukeni yaradir bu xususiyyet asetilen istifade olunan aparatlar ucun materiallar secerken nezere alinmalidir Asetilende ikinci p rabitesinin enerjisi 837kC 607 kC Mol 230 kC Mol birinci p rabitesinin enerjisinden 607 kC Mol 350 kC Mol 257 kC Mol 27 kC Mol azdir Diger terefden asetilende karbon atomlarinin elektromenfiliyi ve C H rabitelerinin enerjisi etilendekinden yuksek olub uygun olaraq 3 1 502 kC Mol ve 2 8 435 kC Mol teskil edir Odur ki etilenden asetilene kecdikde yeni xasseler meydana cixir Meselen asetilende C H rabitesi enerjisinin cox olmasina baxmayaraq etilene nisbeten asetilen daha guclu tursudur ve muvafiq seraitde asetilende hidrogen atomlari metalla evezlenir Bu sp hibridlesmede nuveye daha yaxin selektron orbitallari payinin artmasi neticesinde karbonun elektromenfiliyinin artmasi ile izah olunur Basqa sozle proton ayrildiqdan sonra onunla elaqeli atomun elektron cutunu ozunde saxlamaq qabiliyyeti artdiqca tursuluq da artir Bu eyni dovr atomlarinin hidrogenli birlesmelerinin tursulugunun asagidaki sira uzre deyismesi ile bir daha tesdiq olunur CH4 lt NH3 lt H2O lt HFAlkinlerde ikinci p rabitesinin zeif olmasina baxmayaraq elektrofil birlesme reaksiyalarinda Alkinler alkenlere nisbeten az nukleofil birlesme reaksiyalarinda ise eksine cox aktivdir Hidrogenlesdirici katalizatorlarin Ni Pt Pd istirakinda ise Alkinler uygun alkana qeder hidrogenlesir asetilenin reaksiyalari Bundan elave olaraq asetilen hidratlasma reaksiyalarina daxil olur ki reaksiyadan aldehidler alinir Bu Kucerov reaksiyasi adlanir C 2 H 2 H 2 O C 2 H 4 O displaystyle mathsf C 2 H 2 H 2 O rightarrow C 2 H 4 O ReaksiyaDA katalizator ise Hg ionudur Spektral analiz RedakteUcqat rabitesi zencirin sonunda yerlesen Alkenler RC CH IQ spektrde 3300sm 1 de C H elaqesinin 2100 sm 1 de ise S S elaqesinin valent reqslerine uygun deqiq ve intensiv udulma zolaqlari ile xarakterize olunur Ikievezli Alkenler 3300 sm 1 de zolaq vermir evezleyiciler eyni olduqda 2100 sm 1 sahede de zolaq olmaya biler PMR spektrde S C H fraqmentin protonu d 2 3 m h de udulma verir Tetbiq sahesi RedakteAlkenlerin en cox istifade olunan asetilendir Bele ki onun ozunden ve birlesmelerinden aqrar sahede muxtelif meqsedlerle istifade edirler Asetilenden doymamisliq alkenlere nisbeten daha cox oldugu ucun aqra sahede ondan meyvelerin tez yetisdirilmesinde istifade edilir Bu onunla izah olunur ki asetilen etilene nisbeten fermentativ prosesleri daha da cox aktivlesdirir Alkenlerin polimerlerinden aqrar sahede istixanalarda mehsullarin qatilasdirilmasind a bir cox sahelerde metallarin evez edilmesinde istifade olunur Alkenlerden aldehidlerin spirtlerin tursularin ve s birlesmelerin alinmasinda genis istifade olunur Edebiyyat RedakteGrandberg I I Organicheskaya himiya Moskva Vysshaya shkola 1980 Barkan Ya G Organicheskaya himiya Moskva Vysshaya shkola 1980 Shavarov Yu S Organicheskaya himiya Moskva Izdatelstvo himiya 2002 Petrov A A Trafimov A T Organicheskaya himiya Sankt Peterburg 2002 Qarayev S F Imasev I B Talibov G M Uzvi kimya Baki 2003 Meherremov A M Meherremov M M Uzvi kimya BDU Baki 2007 Abbasov V M Nagiyev T M Ibrahimov H C Memmedova T A Abbasov M M Agamaliyev Z Z Emirov F E Qaz kimyasi Baki 2015 Menbe Redaktehttp unec edu az http www cdc gov niosh rtecs AB903210 html http www cdc gov niosh npg npgd0008 htmlMenbe https az wikipedia org w index php title Asetilen amp oldid 5982159, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.