fbpx
Wikipedia

Teleskop

Avqust 05, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Teleskop (dəqiqləşdirmə).

Teleskop — kosmik obyektlərin öyrənilməsində, həmçinin kainatdakı kosmik cisimlər arasındakı radioşüalanmanın müşahidəsində istifadə olunan optik cihaz. Artıq teleskop sözü geniş anlamda, elektromaqnit şüalarının böyük bir sahədə dalğa uzunluğunu təyin edə bilən cihazlara verilən ümumi ad kimi başa düşülür.

Habbl teleskopunun 2-ci missiyasını icra edərkən Discovery kosmik aparatından Yer orbiti ətrafında çəkilmiş görüntüsü. NASA, 1997
Dvinelo radioteleskopu. Tikintisi 1956-cı ildə başa çatmışdır. Dvinelo kəndi, Vesterveld, Niderland
Ulduz elçisi (Sidereus nuncius) 1610, Qalileo Qaliley (1564-1642). Harvard Universitetinin kitabxanası

Elektromaqnit dalğalarını (məsələn, gözlə görünən işıq) toplayaraq uzaq obyektlərin müşahidəsinə kömək edən optik cihazdır. Teleskop müşahidə edilən və öyrənilən kosmik obyektlərin ölçüsünü böyüdərək insan gözünün onu görməsinə imkan yaradır.

Müşahidə astronomiyanın açarıdırsa, teleskop da müşahidənin açarıdır. Sağlam insan gözü açıq səmada cəmi 6000 ətrafında ulduz gördüyü halda, müasir teleskoplar sayəsində milyardlarla ulduz görə bilir. Ona görə də teleskop əsas astronomiya cihazıdır.

Tarixi

İnsanlar daim bir çox əşyaları adi gözlə gördüklərindən daha yaxşı görmək istəmişlər. İlk böyüdücü  linzalar e.ə. 700-cü ildə Orta Şərqdə ixtira olunmuşdu. O zamandan  etibarən insanların kiçik hissəcikləri  gözlə görə biləcəyi qədər yaxınlaşdıran, daha aydın görmələrinə yardım edən bir çox araşdırmalar aparmışlar. Bu sahədə teleskopun ixtirasının əhəmiyyəti çox böyük oldu, elmdə əsl inqilab yaratdı. Dəqiq optika kainatı dərk etmək üçün çox qüdrətli idrak vasitəsinə çevrildi.

İlk teleskopun düzəldilməsinə durbinin ixtirası ilə başlanmışdır. İlk teleskop hollandiyalı eynək ustası İohans Lippersqey(1570-1619) tərəfindən 1608-ci ildə düzəldilmişdir. O, düzəltdiyi teleskopu nümayiş etdirmişdi. Bu cihaz hər iki ucunda böyüdücü linzalar olan uzun boru idi. İki linzanın ortaq ölçüsü adi gözlə görünməyən uzaqdakı cisimləri aydın görmək imkanı verirdi.

İtaliyalı  alim Qalileo Qaliley(1564-1642) teleskopun quruluşu haqqında  heç nə bilmirdi, lakin o, optikanın qanunlarına yaxşı bələd idi. Belə bir cihazın kim tərəfindənsə ixtira edilməsi xəbəri onu düşünməyə vadar etdi. Çox keçmədi ki, Qaliley öz elmi araşdırmalarına yönəldi. Uzun araşdırmalardan sonra, Qaliley öz elmi düşüncələri əsasında bir teleskop düzəltdi. Doğrudur, Qalileyi teleskopun ixtiraçısı saymaq olmaz, lakin şübhəsiz ki, elmi əsaslarla teleskopu  düzəltmiş ilk alim də olur. Həm də Qaliley teleskopla  baxarkən çoxlu yeni ulduz kəşf etdi. Çoxlarının yeddi ulduz  birləşməsi hesab etdiyi Yeddiqardaşda, sən demə 30 ildir birləşibmiş, Orion ulduz birləşməsində isə səkkiz əvəzinə səksən ulduz varmış. Ayda isə Qaliley dağlar, dərələr, kraterlər müşahidə edir və hətta onların bəzilərinin kölgələri əsasında hündürlükləri də ölçülər.

 Qaliley 1632-ci ildə «Kainatın iki sistemi haqqında dialoq» əsərini yaradaraq burada polyak alimi Kopernikin Yerin Günəş ətrafında fırlanması fikrini müdafiə etdi. Bu ideya Roma katolik ilahiyyatçılarının kəskin qəzəbinə səbəb oldu. Kilsə təliminə qarşı çıxmaqda ittiham olunan Qaliley məhkum edildi.

Artıq XX əsrə doğru gəlincə teleskopların yüksək inkişafını görürük. 1930-larda radioteleskoplar ixtira olunur, 1960-larda infraqırmızı teleskoplar da daxil olmaqla bir çox yeni teleskop növü ixtira edilir və təkmilləşdirilir.

Etimologiyası

Teleskop sözünün etimologiyası çox maraqlıdır. Belə ki, bu söz qədim yunan dilindəτῆλε, tele "uzaq" və σκοπεῖν, skopein "baxmaq və ya görmək"; τηλεσκόπος, teleskopos "uzağı görmək, uzağa baxış" mənasını verir. 1611-ci ildə, yunan riyaziyyatçısı Giovanni Demisiani tərəfindən Dei Linçei Akademiyasında Qalileo Qalileyin alətlərinin təqdim olunduğu bir ziyafətdə ortaya atılıb. Qalileo öz əsəri olan Ulduzlu elçidə bu sözü "perspicillum" olaraq işlədib.

Teleskopun vəzifəsi

 
Nyutonun 1672-ci ildə hazırladığı reflektor teleskopunun maketi. Maket Tomas Hat tərəfindən 1766-cı ildə hazırlandıqdan sonra Kral Cəmiyyətinə təqdim edilmişdir. Nyutonun hazırladığı və planını verdiyi digər alətlərdən daha dəqiq çalışdığı deyilir

Teleskopun 3 vəzifəsi var: obyektin xəyalını qurmaq, gözə nisbətən daha çox işıq seli toplamaq və gözlə ayırd edilə bilməyən 2 və daha çox sayda nöqtəvi obyekti (məsələn ulduzu) ayrılıqda müşahidə etmək.

Teleskopun əsas hissəsi onun obyektividir. Obyektiv qabarıq linza və ya çökük güzgü olur. Obyektivi linza olan teleskop refraktor, güzgü olan reflektor adlanır. Qalileyin ixtira etdiyi teleskopun linzasının diametri cəmi 5 sm olmuşdur. İlk reflektor 1671-ci ildə Nyuton tərəfindən hazırlanmışdır. Bu teleskopun güzgüsünün diametri 3 sm olub.

Sonrakı yüz illiklərdə hər iki növ teleskopun istər obyektivlərinin ölçülərində,istərsə də ümumi konstruksiyasında böyük inkişaf olub.İndi linzanın diametri 1 metr olan refraktor,güzgünün diametri 6 metr olan reflektor var. Daha böyük obyektivli teleskoplar üzərində işlər aparılır.

Göy cisminin parlaq şüaları hər 2 üzü qabarıq linza olan obyektivə düşür. Onun vasitəsilə teleskopun fokal müstəvisində göy cisminin xəyalı alınır. Xəyala hər 2 üzü qabarıq linza olan və okulyar adlanan lupa vasitəsilə baxılır. Yaxud fotoemusiya vasitəsilə xəyalın foto şəkli alınır.Göy cisimləri çox uzaqda olduqlarından şüaları obyektivə paralel düşür.Buna görə də xəyal fokal müstəvidən alınır. Digər şəkildə reflektorun sadə sxemi Nyuton sxemi də adlandırılır. Burada göy cismindən gələn paralel şüalar əvvəlcə çökük güzgü olan obyektivdən əks olunur və fokal müstəvidə toplanır.Sonra yardımçı güzgüyə düşür və yardımçı güzgüdən əks olunaraq okulyara verilir. Teleskopun vəzifələrindən biri də gözə nisbətən daha çox işıq toplamaqdır. Toplanan işıq seli obyektivin sahəsi ilə, sahə isə obyektivin diametrinin kvadratı ilə mütənasibdir.Obyektivin diametrini D,Göz bəbəyinin diametrini isə d ilə göstərsək obyektivin topladığı işıq seli gözün topladığı işıq selindən (D/d)2 dəfə çox olar .Məsələn, obyektivinin diametri 6 metr olan teleskop bəbəyinin diametri 6 mm olan gözdən 1 000 000 dəfə çox işıq seli toplayır.

Teleskopun 3-cü vəzifəsi ayırdetmə qabiliyyətidir.İnsan gözünün iki yaxın nöqtəvi obyekti,məsələn iki yaxın ulduzu,ayrı ayrılıqda görməsi üçün onlar arasındakı bucaq məsafəsi 2″-dən kiçik olmamalıdır.Ayırdetmə göz bəbəyinin diametri ilə mütənasib olduğu üçün obyektivinin diametri D olan teleskopun ayırdetməsi,bəbəyinin diametri d olan gözün ayırdetməsindən D/d dəfə çoxdur.Məsələn,obyektivinin diametri 6 metr olan teleskopun ayırdetmə qabiliyyəti gözün ayırdetmə qabiliyyətindən 1 000 dəfə çox alınır.Yəni belə teleskopla bir-birindən 2″ məsafəsində yerləşən obyektlərlə, 0.12″bucaq məsafəsindən kiçik olmayan obyektləri ayrı-ayrı görmək olmur.Bu hesablamamız nəzəridir,lakin atmosfer teleskopda alınan xəyalları korlayır.Odur ki,ən yaxşı halda ayırdetmə 1″ olur.Bu da gözün ayırdetməsindən 100 dəfə böyükdür.Teleskopu səciyyələndirən parametrlərdən biri onun böyütməsidir.Teleskopun böyütməsi obyektivin və okulyarın fokus məsafələrinin nisbətinə bərabərdir.Teleskopun böyütməsinin 500 dəfədən çox olması məsləhət deyil. Əks halda xəyalın keyfiyyəti azalır.

Fotoqrafik müşahidələrdə böyütməni xəyalın miqyası əvəz edir.Xəyalın miqyası teleskopun fokus məsafəsi ilə tərs mütənasibdir.Deməli böyük miqyaslı xəyal almaq üçün kiçik fokuslu teleskopdan istifadə edilir.

Teleskopun daha bir parametri görüş sahəsidir:teleskopun görüş sahəsi onda görünən göy hissəsinin ölçüsüdür.Qövs dəqiqələri ilə görüş sahəsi 2000"f/F dir. Beləliklə görüş sahəsinin böyük olması üçün kiçik fokuslu teleskopdan istifadə etmək lazımdır.ona görə də ulduz göyünün böyük sahəsinin xəyalını qısa fokuslu teleskopla alırlar.

Teleskoplarda alınan xəyalların bir sıra nöqsanları da var. Məsələn,adi, yəni obyektivi bir linzadan ibarət refraktor xəyalların kənarları rəngli və təhrif olunmuş alınır. Bunun səbəbi müxtəlif rəngli şüaların linzada müxtəlif bucaqlar altında sınmasıdır. Sınma bucağı qırmızı rəngdən maviyə doğru böyüyür. Nəticədə obyektivə yaxın mavi,uzaqda qırmızı rəngə uyğun şüalar toplanır.Linzaların digər nöqsanı optik oxa yaxın olan şüaları uzaq olanlara nisbətən daha uzaqda toplanması və xəyalın təhrif olunmasıdır. Bu nöqsanları azaltmaq və ya aradan qaldırmaq üçün,astronomik cəhətdən zəruri olan hallarda,refraktorun obyektivi 2-3 cür əyriliyə malik müxtəlif növ şüşələrdən hazırlanır.

Refraktorlarda xəyal rəngli olmasa da,güzgüdən əks olunan paralel şüaların optik oxa yaxın olanları linzada olduğu kimi daha uzaqda toplanır. Xəyalın təhrif olunur,bir yox,bir neçə xəyal alınır. Xəyalın dəqiq alınması üçün çökük güzgü əvəzinə obyekyivi parabolik güzgüdən düzəldirlər. Astronomiya optikası sahəsində məşhur alim Maksudov meniskli teleskop adlanan teleskop kəşf etdi. Bu teleskopda refraktorun və reflektorun əsas nöqsanları aradan qaldırır. Belə ki, obyektdən gələn paralel şüalar çökük güzgüyə birbaşa deyil,menisk adlanan çökük-qabarıq linzadan keçərək düşür və bu çökük güzgüdən qayıdan şüaların bir fokusda toplanmasını təmin edir;digər tərəfdən başqa linzalardan fərqli olaraq meniskdə bütün rənglərə məxsus şüaların sınması eynidir. Beləliklə,meniskli teleskopda xəyal bir dənə və rəngsiz alınır.

Dünyada ən böyük refraktorun lizasının diametri 1m-dir. Bu teleskop Çikaqo yaxınlığında İyersk rəsədxanasındadır. Ən böyük reflektorun güzgüsünün sahəsi 6m-dir və o Şimali Qafqaz Xüsusi Astrofizika Rəsədxanasındadır.

 
İsveç günəş teleskopu

Ən böyük teleskoplar

Dünyada ən böyük teleskop İspaniyanın La Palma adasında 7 ilə və 180 milyon ABŞ dollarına düzəldilən "Great Canary Telescope"dur (2007-ci il). İkinci ən böyük teleskop Havay adalarındakı "Keck II", üçüncüsü isə CAR-dakı SALT teleskopudur.

X-şüa teleskopu

X-şüa teleskopu (XRT), X-şüası spektorundakı uzaq obyektləri müşahidə etmək üçün nəzərdə tutulmuş bir teleskopdur. X-şüalarına qeyri-şəffaf olan Yer kürəsi atmosferinin üzərinə çıxa bilmək üçün, X-şüası teleskopları raketlər, şarlar və ya süni peyklərin üzərinə quraşdırılmalıdır.

Teleskopun əsas elementləri, teleskopa girən radiasiyanı yığan optik (fokuslama və ya kollimasyon) və radiasiyanın toplandığı və ölçülən detektörüdür. Bu elementlər üçün müxtəlif dizayn və texnologiyalar istifadə edilmişdir.

Optik Teleskop

Optik bir teleskop, birbaşa görüş üçün böyüdülmüş bir görüntü yaratmaq və ya bir fotoşəkil etmək ya da elektron görünüş sensorlar vasitəsilə məlumat toplamaq üçün elektromaqnit spektrin görünən qisimindən işığı toplayan və fokus bir teleskoptur.

Üç təməl optik teleskop növü vardır:

Lupa istifadə refraktörler (diyopter)

Aynaları istifadə reflektörler (katoptrics)

Linzaları və aynaları bir araya gətirən katagotoptrik teleskoplar

Bir teleskopun yüngül toplama gücü və kiçik detalları həll edə bilmə qabiliyyəti birbaşa obyektivin diametri (və ya diafraqma açıqlığı) ilə əlaqədardır (işığı yığıb yönəldən əsas lens və ya aynadır). Hədəf nə qədər böyük olursa teleskopdan o qədər çox işıq toplanır və daha incə detallar aradan qaldırar.

İnfraqırmızı teleskop

İnfraqırmızı teleskop, göy cisimlərini təsbit etmək üçün infraqırmızı işıq istifadə edən teleskopdur. İnfraqırmızı işıq, elektromaqnit spektrdə olan müxtəlif radiasiya növlərindən biridir.

Mütləq sıfırın üzərindəki istilikdəki bütün göy cisimləri, bir növ elektromaqnetik radiasiya yayır. Kainatı araşdırmaq üçün elm adamları elektromaqnit spektorundakı bu fərqli radiasiya radiasiya növlərini aşkar etmək üçün bir neçə fərqli teleskop tipli istifadə edirlər. Bunlardan bəziləri qamma şüası, x-şüaları, ultra-bənövşəyi, nizamlı görünən işıq (optik) və infraqırmızı teleskoplardır.

Xarici keçidlər

İstinadlar

  1. Monumentnummer: 530829 - radiotelescoop[ölü keçid][link müvəqqəti açılmır], Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Retrieved 20 January 2016.
  2. ↑ An account of the Royal Society's Newton Telescope, A. Rupert Hall and A.D.C. Simpson Notes Rec. R. Soc. Lond. ,1996 \ 50 1-11
  3. ↑ http://kayzen.az/blog/astronomiya/3119/teleskop.html
  4. ↑ http://tarix.info/uploads/posts/2011-10/1318964921_four_foot_schmidt.jpg
  5. archive.org "Galileo His Life And Work" BY James La Rosa "Galileo usually called the telescope occhicde or cannocchiale ; and now he calls the microscope occhialino. The name telescope was first suggested by Demisiani in 1612"
  6. Sobel (2000, p.43), Drake (1978, p.196)
  7.  Rosen, Edward, The Naming of the Telescope (1947)
  8. http://rekordlar.wordpress.com/2011/02/08/%C9%99n-boyuk-teleskop/#more-267

Həmçinin bax

  Vikianbarda Teleskop ilə əlaqəli mediafayllar var.

Avqust 05, 2021
teleskop, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, kosmik, obyektlərin, öyrənilməsində, həmçinin, kainatdakı, kosmik, cisimlər, arasındakı, radioşüalanmanın, müşahidəsində, istifadə, olunan, optik, cihaz, artıq, teleskop, sözü, geniş, anlamda, el. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Teleskop deqiqlesdirme Teleskop kosmik obyektlerin oyrenilmesinde hemcinin kainatdaki kosmik cisimler arasindaki radiosualanmanin musahidesinde istifade olunan optik cihaz Artiq teleskop sozu genis anlamda elektromaqnit sualarinin boyuk bir sahede dalga uzunlugunu teyin ede bilen cihazlara verilen umumi ad kimi basa dusulur Habbl teleskopunun 2 ci missiyasini icra ederken Discovery kosmik aparatindan Yer orbiti etrafinda cekilmis goruntusu NASA 1997 Dvinelo radioteleskopu Tikintisi 1956 ci ilde basa catmisdir Dvinelo kendi Vesterveld Niderland 1 Ulduz elcisi Sidereus nuncius 1610 Qalileo Qaliley 1564 1642 Harvard Universitetinin kitabxanasi 2 Elektromaqnit dalgalarini meselen gozle gorunen isiq toplayaraq uzaq obyektlerin musahidesine komek eden optik cihazdir Teleskop musahide edilen ve oyrenilen kosmik obyektlerin olcusunu boyuderek insan gozunun onu gormesine imkan yaradir Musahide astronomiyanin acaridirsa teleskop da musahidenin acaridir Saglam insan gozu aciq semada cemi 6000 etrafinda ulduz gorduyu halda muasir teleskoplar sayesinde milyardlarla ulduz gore bilir Ona gore de teleskop esas astronomiya cihazidir 3 Mundericat 1 Tarixi 1 1 Etimologiyasi 2 Teleskopun vezifesi 3 En boyuk teleskoplar 4 X sua teleskopu 5 Optik Teleskop 6 Infraqirmizi teleskop 7 Xarici kecidler 8 Istinadlar 9 Hemcinin baxTarixi RedakteInsanlar daim bir cox esyalari adi gozle gorduklerinden daha yaxsi gormek istemisler Ilk boyuducu linzalar e e 700 cu ilde Orta Serqde ixtira olunmusdu O zamandan etibaren insanlarin kicik hissecikleri gozle gore bileceyi qeder yaxinlasdiran daha aydin gormelerine yardim eden bir cox arasdirmalar aparmislar Bu sahede teleskopun ixtirasinin ehemiyyeti cox boyuk oldu elmde esl inqilab yaratdi Deqiq optika kainati derk etmek ucun cox qudretli idrak vasitesine cevrildi 4 Ilk teleskopun duzeldilmesine durbinin ixtirasi ile baslanmisdir Ilk teleskop hollandiyali eynek ustasi Iohans Lippersqey 1570 1619 terefinden 1608 ci ilde duzeldilmisdir O duzeltdiyi teleskopu numayis etdirmisdi Bu cihaz her iki ucunda boyuducu linzalar olan uzun boru idi Iki linzanin ortaq olcusu adi gozle gorunmeyen uzaqdaki cisimleri aydin gormek imkani verirdi 4 Italiyali alim Qalileo Qaliley 1564 1642 teleskopun qurulusu haqqinda hec ne bilmirdi lakin o optikanin qanunlarina yaxsi beled idi Bele bir cihazin kim terefindense ixtira edilmesi xeberi onu dusunmeye vadar etdi Cox kecmedi ki Qaliley oz elmi arasdirmalarina yoneldi Uzun arasdirmalardan sonra Qaliley oz elmi dusunceleri esasinda bir teleskop duzeltdi Dogrudur Qalileyi teleskopun ixtiracisi saymaq olmaz lakin subhesiz ki elmi esaslarla teleskopu duzeltmis ilk alim de olur Hem de Qaliley teleskopla baxarken coxlu yeni ulduz kesf etdi Coxlarinin yeddi ulduz birlesmesi hesab etdiyi Yeddiqardasda sen deme 30 ildir birlesibmis Orion ulduz birlesmesinde ise sekkiz evezine seksen ulduz varmis Ayda ise Qaliley daglar dereler kraterler musahide edir ve hetta onlarin bezilerinin kolgeleri esasinda hundurlukleri de olculer 4 Qaliley 1632 ci ilde Kainatin iki sistemi haqqinda dialoq eserini yaradaraq burada polyak alimi Kopernikin Yerin Gunes etrafinda firlanmasi fikrini mudafie etdi Bu ideya Roma katolik ilahiyyatcilarinin keskin qezebine sebeb oldu Kilse telimine qarsi cixmaqda ittiham olunan Qaliley mehkum edildi 3 Artiq XX esre dogru gelince teleskoplarin yuksek inkisafini goruruk 1930 larda radioteleskoplar ixtira olunur 1960 larda infraqirmizi teleskoplar da daxil olmaqla bir cox yeni teleskop novu ixtira edilir ve tekmillesdirilir Etimologiyasi Redakte Teleskop sozunun etimologiyasi cox maraqlidir Bele ki bu soz qedim yunan dilindetῆle tele uzaq ve skopeῖn skopein baxmaq ve ya gormek thleskopos teleskopos uzagi gormek uzaga baxis menasini verir 1611 ci ilde yunan riyaziyyatcisi Giovanni Demisiani terefinden Dei Lincei Akademiyasinda Qalileo Qalileyin aletlerinin teqdim olundugu bir ziyafetde ortaya atilib Qalileo oz eseri olan Ulduzlu elcide bu sozu perspicillum olaraq isledib 5 6 7 Teleskopun vezifesi Redakte Nyutonun 1672 ci ilde hazirladigi reflektor teleskopunun maketi Maket Tomas Hat terefinden 1766 ci ilde hazirlandiqdan sonra Kral Cemiyyetine teqdim edilmisdir Nyutonun hazirladigi ve planini verdiyi diger aletlerden daha deqiq calisdigi deyilir 2 Teleskopun 3 vezifesi var obyektin xeyalini qurmaq goze nisbeten daha cox isiq seli toplamaq ve gozle ayird edile bilmeyen 2 ve daha cox sayda noqtevi obyekti meselen ulduzu ayriliqda musahide etmek Teleskopun esas hissesi onun obyektividir Obyektiv qabariq linza ve ya cokuk guzgu olur Obyektivi linza olan teleskop refraktor guzgu olan reflektor adlanir Qalileyin ixtira etdiyi teleskopun linzasinin diametri cemi 5 sm olmusdur Ilk reflektor 1671 ci ilde Nyuton terefinden hazirlanmisdir Bu teleskopun guzgusunun diametri 3 sm olub 2 3 Sonraki yuz illiklerde her iki nov teleskopun ister obyektivlerinin olculerinde isterse de umumi konstruksiyasinda boyuk inkisaf olub Indi linzanin diametri 1 metr olan refraktor guzgunun diametri 6 metr olan reflektor var Daha boyuk obyektivli teleskoplar uzerinde isler aparilir Goy cisminin parlaq sualari her 2 uzu qabariq linza olan obyektive dusur Onun vasitesile teleskopun fokal mustevisinde goy cisminin xeyali alinir Xeyala her 2 uzu qabariq linza olan ve okulyar adlanan lupa vasitesile baxilir Yaxud fotoemusiya vasitesile xeyalin foto sekli alinir Goy cisimleri cox uzaqda olduqlarindan sualari obyektive paralel dusur Buna gore de xeyal fokal musteviden alinir Diger sekilde reflektorun sade sxemi Nyuton sxemi de adlandirilir Burada goy cisminden gelen paralel sualar evvelce cokuk guzgu olan obyektivden eks olunur ve fokal mustevide toplanir Sonra yardimci guzguye dusur ve yardimci guzguden eks olunaraq okulyara verilir Teleskopun vezifelerinden biri de goze nisbeten daha cox isiq toplamaqdir Toplanan isiq seli obyektivin sahesi ile sahe ise obyektivin diametrinin kvadrati ile mutenasibdir Obyektivin diametrini D Goz bebeyinin diametrini ise d ile gostersek obyektivin topladigi isiq seli gozun topladigi isiq selinden D d 2 defe cox olar Meselen obyektivinin diametri 6 metr olan teleskop bebeyinin diametri 6 mm olan gozden 1 000 000 defe cox isiq seli toplayir 3 Teleskopun 3 cu vezifesi ayirdetme qabiliyyetidir Insan gozunun iki yaxin noqtevi obyekti meselen iki yaxin ulduzu ayri ayriliqda gormesi ucun onlar arasindaki bucaq mesafesi 2 den kicik olmamalidir Ayirdetme goz bebeyinin diametri ile mutenasib oldugu ucun obyektivinin diametri D olan teleskopun ayirdetmesi bebeyinin diametri d olan gozun ayirdetmesinden D d defe coxdur Meselen obyektivinin diametri 6 metr olan teleskopun ayirdetme qabiliyyeti gozun ayirdetme qabiliyyetinden 1 000 defe cox alinir Yeni bele teleskopla bir birinden 2 mesafesinde yerlesen obyektlerle 0 12 bucaq mesafesinden kicik olmayan obyektleri ayri ayri gormek olmur Bu hesablamamiz nezeridir lakin atmosfer teleskopda alinan xeyallari korlayir Odur ki en yaxsi halda ayirdetme 1 olur Bu da gozun ayirdetmesinden 100 defe boyukdur Teleskopu seciyyelendiren parametrlerden biri onun boyutmesidir Teleskopun boyutmesi obyektivin ve okulyarin fokus mesafelerinin nisbetine beraberdir Teleskopun boyutmesinin 500 defeden cox olmasi meslehet deyil Eks halda xeyalin keyfiyyeti azalir 3 Fotoqrafik musahidelerde boyutmeni xeyalin miqyasi evez edir Xeyalin miqyasi teleskopun fokus mesafesi ile ters mutenasibdir Demeli boyuk miqyasli xeyal almaq ucun kicik fokuslu teleskopdan istifade edilir 3 Teleskopun daha bir parametri gorus sahesidir teleskopun gorus sahesi onda gorunen goy hissesinin olcusudur Qovs deqiqeleri ile gorus sahesi 2000 f F dir Belelikle gorus sahesinin boyuk olmasi ucun kicik fokuslu teleskopdan istifade etmek lazimdir ona gore de ulduz goyunun boyuk sahesinin xeyalini qisa fokuslu teleskopla alirlar 3 Teleskoplarda alinan xeyallarin bir sira noqsanlari da var Meselen adi yeni obyektivi bir linzadan ibaret refraktor xeyallarin kenarlari rengli ve tehrif olunmus alinir Bunun sebebi muxtelif rengli sualarin linzada muxtelif bucaqlar altinda sinmasidir Sinma bucagi qirmizi rengden maviye dogru boyuyur Neticede obyektive yaxin mavi uzaqda qirmizi renge uygun sualar toplanir Linzalarin diger noqsani optik oxa yaxin olan sualari uzaq olanlara nisbeten daha uzaqda toplanmasi ve xeyalin tehrif olunmasidir Bu noqsanlari azaltmaq ve ya aradan qaldirmaq ucun astronomik cehetden zeruri olan hallarda refraktorun obyektivi 2 3 cur eyriliye malik muxtelif nov suselerden hazirlanir 3 Refraktorlarda xeyal rengli olmasa da guzguden eks olunan paralel sualarin optik oxa yaxin olanlari linzada oldugu kimi daha uzaqda toplanir Xeyalin tehrif olunur bir yox bir nece xeyal alinir Xeyalin deqiq alinmasi ucun cokuk guzgu evezine obyekyivi parabolik guzguden duzeldirler Astronomiya optikasi sahesinde meshur alim Maksudov meniskli teleskop adlanan teleskop kesf etdi Bu teleskopda refraktorun ve reflektorun esas noqsanlari aradan qaldirir Bele ki obyektden gelen paralel sualar cokuk guzguye birbasa deyil menisk adlanan cokuk qabariq linzadan kecerek dusur ve bu cokuk guzguden qayidan sualarin bir fokusda toplanmasini temin edir diger terefden basqa linzalardan ferqli olaraq meniskde butun renglere mexsus sualarin sinmasi eynidir Belelikle meniskli teleskopda xeyal bir dene ve rengsiz alinir 3 Dunyada en boyuk refraktorun lizasinin diametri 1m dir Bu teleskop Cikaqo yaxinliginda Iyersk resedxanasindadir En boyuk reflektorun guzgusunun sahesi 6m dir ve o Simali Qafqaz Xususi Astrofizika Resedxanasindadir 3 Isvec gunes teleskopuEn boyuk teleskoplar RedakteDunyada en boyuk teleskop Ispaniyanin La Palma adasinda 7 ile ve 180 milyon ABS dollarina duzeldilen Great Canary Telescope dur 2007 ci il Ikinci en boyuk teleskop Havay adalarindaki Keck II ucuncusu ise CAR daki SALT teleskopudur 8 X sua teleskopu RedakteX sua teleskopu XRT X suasi spektorundaki uzaq obyektleri musahide etmek ucun nezerde tutulmus bir teleskopdur X sualarina qeyri seffaf olan Yer kuresi atmosferinin uzerine cixa bilmek ucun X suasi teleskoplari raketler sarlar ve ya suni peyklerin uzerine qurasdirilmalidir Teleskopun esas elementleri teleskopa giren radiasiyani yigan optik fokuslama ve ya kollimasyon ve radiasiyanin toplandigi ve olculen detektorudur Bu elementler ucun muxtelif dizayn ve texnologiyalar istifade edilmisdir Optik Teleskop Redakte Optik bir teleskop birbasa gorus ucun boyudulmus bir goruntu yaratmaq ve ya bir fotosekil etmek ya da elektron gorunus sensorlar vasitesile melumat toplamaq ucun elektromaqnit spektrin gorunen qisiminden isigi toplayan ve fokus bir teleskoptur Uc temel optik teleskop novu vardir Lupa istifade refraktorler diyopter Aynalari istifade reflektorler katoptrics Linzalari ve aynalari bir araya getiren katagotoptrik teleskoplarBir teleskopun yungul toplama gucu ve kicik detallari hell ede bilme qabiliyyeti birbasa obyektivin diametri ve ya diafraqma aciqligi ile elaqedardir isigi yigib yonelden esas lens ve ya aynadir Hedef ne qeder boyuk olursa teleskopdan o qeder cox isiq toplanir ve daha ince detallar aradan qaldirar Infraqirmizi teleskop RedakteInfraqirmizi teleskop goy cisimlerini tesbit etmek ucun infraqirmizi isiq istifade eden teleskopdur Infraqirmizi isiq elektromaqnit spektrde olan muxtelif radiasiya novlerinden biridir Mutleq sifirin uzerindeki istilikdeki butun goy cisimleri bir nov elektromaqnetik radiasiya yayir Kainati arasdirmaq ucun elm adamlari elektromaqnit spektorundaki bu ferqli radiasiya radiasiya novlerini askar etmek ucun bir nece ferqli teleskop tipli istifade edirler Bunlardan bezileri qamma suasi x sualari ultra benovseyi nizamli gorunen isiq optik ve infraqirmizi teleskoplardir Xarici kecidler RedakteAstroturist weird Telescopes Arxivlesdirilib 2007 08 07 at the Wayback MachineIstinadlar Redakte Monumentnummer 530829 radiotelescoop olu kecid link muveqqeti acilmir Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Retrieved 20 January 2016 1 2 3 An account of the Royal Society s Newton Telescope A Rupert Hall and A D C Simpson Notes Rec R Soc Lond 1996 50 1 11 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 http kayzen az blog astronomiya 3119 teleskop html 1 2 3 http tarix info uploads posts 2011 10 1318964921 four foot schmidt jpg archive org Galileo His Life And Work BY James La Rosa Galileo usually called the telescope occhicde or cannocchiale and now he calls the microscope occhialino The name telescope was first suggested by Demisiani in 1612 Sobel 2000 p 43 Drake 1978 p 196 Rosen Edward The Naming of the Telescope 1947 http rekordlar wordpress com 2011 02 08 C9 99n boyuk teleskop more 267Hemcinin bax RedakteBinokl Tebiet elmleri Astronomiya Astrofizika Vikianbarda Teleskop ile elaqeli mediafayllar var Menbe https az wikipedia org w index php title Teleskop amp oldid 5813042, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.