Qabarma və çəkilmə (mədd və cəzr) bir göy cisimi üzərində başqa göy cisimlərinin tətbiq etdiyi kütlə çəkilişi qüvvətləri səbəbiylə olan forma pozulmaları deməkdir. Ən çox bilinəni, ay və günəşin görəli mövqelərindəki dəyişmələrin təsiriylə yer səthindədəniz səviyyəsində ortaya çıxan dövrlü dəyişmələrdir.
suların yüksəldiyi zaman
suların çəkildiyi zaman
Bir gündə, müəyyən saatlarda yer üzündəki suların ard-arda alçalma və yüksəlməsinə qabarma-çəkilmə hadisəsi deyilir. Qabarma-çəkilmə hadisəsinin meydana gəlməsi ayın çəkiliş qüvvətidir. Bu çəkiliş qüvvəti; Ay yer kürəsinin ətrafına dolanarkən dəyişik bölgələri təsir edər və uzaqlığa görə dəyişər. Ay yer planetindən uzaqlaşsa çəkiliş qüvvəti azalar, yaxınlaşdıqca çəkiliş qüvvəti artar. Qabarma-çəkilmə hadisəsi okeanlara daha çox təsir edər.
Ay yer kürəsi ətrafında dönərkən, yer kürəsinin bir üzü aya daim daha yaxındır. Bu vəziyyətdə aya yaxın yerdəki sular ay tərəfindən özünə doğru çəkilərlər. Bu vaxt qabaran suların arxasında olan boşluqları yanlardan gələn sular doldurar. Beləcə planetdə aya nazir səthində sular yüksələrkən, digər yerlərdə alçalar. Bu yüksəlmə və alçalma bir-birini davamlı izlər.
Günəşdə qabarma-çəkilmə hadisəsinə təsir edər. Ay yer kürəsi ilə günəş arasındaykən bu təsiri azdı, hamısı bir istiqamətdəykən isə çoxdu. Qabarma-çəkilmə hadisəsi ilk və ikinci dördün mərhələlərində ən aşağı, yeni ay və bütöv ay dövrələrində ən böyük dəyəri götürər. Bir yerdə sular qabararkən ay o yer üçün səmanın ən yüksək nöqtəsindədir.
Hər hansı bir yerdə qabarma-çəkilmə hadisəsi hər gün eyni saatda olmaz. Bir əvvəlki gündən 50 dəqiqə daha keç meydana gələr. Səbəbi isə Yer planeti ilə ayın eyni istiqamətdə dönməsidir.
Qabarma-çəkilmə hadisəsindəki sürtünmələrdən ötəri yer kürəsinin öz ətrafındakı dönmə sürəti azalar. Beləcə günlər yavaş yavaş uzanar. Qabarma-çəkilmə hadisəsindəki sürtünmə planetimizin dönmə sürətində yavaşlamağa səbəb olarkən, ayın da hər il yerdən 12,7 sm uzaqlaşmasına səbəb olar.
Qabarmalar
Ayın və Günəşin cazibə qüvvəsi təsiri ilə okean (dəniz) səviyyəsinin dövri tərəddüdlərinə (dənizQ.-1 ) həmin qüvvələrin təsiri altında litosfer səthinin deformasiyasına (quru səthinin Q.-1) deyilir. Ayın qabarma əmələ gətirici qüvvəsi nisbətən, təxminən 2,2 dəfə artıqdır. Əsasən üç qabarma tipi ayırırlar; 1. yarımsutkalıq, 2. qarışıq, 3. sutkalıq Qabarma Dəniz qabarmalarının hündürlüyü və xarakteri yerin, ayın və günəşin qarşılıqlı yerləşməsindən, coğrafi enlikdən, dənizin dərinliyindən və sahil xəttinin formasından asılıdır. Nəzəri olaraq Ayın təsiri ilə yaranan qabarmanın hündürlüyü 0,53 m-ə, Günəş qabarmasının hündürlüyü isə 0,24 m-ə bərabərdir (0,53+0,24=0,77). Okeanın açıq sahələrində qabarmanın hündürlüyü 1,0-1,1 m olub, nəzəri rəqəmə yaxındır. Sahillərdə qabarmanın hündürlüyü orta hesabla 2 m-ə, dar, ensiz körfəzlərdə isə 16-18 m-ə çatır. Dünya okeanında ən hündür qabarma fandi körfəzinin Noel buxtasında (Atlantik okeanı) müşahidə edilərək 18 m-dir. Quru səthində qabarmanın hündürlüyü bir neçə on santimetrə çatır. Məs: Moskvada qabarmanın hündürlüyü 50 sm-ə yaxındır, yəni şəhərin ərazisi sutka ərzində iki dəfə yarım metr rəvan qalxır və sonra eləcə də rəvan enir.
qabarma, çəkilmə, mədd, cəzr, göy, cisimi, üzərində, başqa, göy, cisimlərinin, tətbiq, etdiyi, kütlə, çəkilişi, qüvvətləri, səbəbiylə, olan, forma, pozulmaları, deməkdir, çox, bilinəni, günəşin, görəli, mövqelərindəki, dəyişmələrin, təsiriylə, səthində, dəniz,. Qabarma ve cekilme medd ve cezr bir goy cisimi uzerinde basqa goy cisimlerinin tetbiq etdiyi kutle cekilisi quvvetleri sebebiyle olan forma pozulmalari demekdir En cox bilineni ay ve gunesin goreli movqelerindeki deyismelerin tesiriyle yer sethinde deniz seviyyesinde ortaya cixan dovrlu deyismelerdir sularin yukseldiyi zaman sularin cekildiyi zamanBir gunde mueyyen saatlarda yer uzundeki sularin ard arda alcalma ve yukselmesine qabarma cekilme hadisesi deyilir Qabarma cekilme hadisesinin meydana gelmesi ayin cekilis quvvetidir Bu cekilis quvveti Ay yer kuresinin etrafina dolanarken deyisik bolgeleri tesir eder ve uzaqliga gore deyiser Ay yer planetinden uzaqlassa cekilis quvveti azalar yaxinlasdiqca cekilis quvveti artar Qabarma cekilme hadisesi okeanlara daha cox tesir eder Ay yer kuresi etrafinda donerken yer kuresinin bir uzu aya daim daha yaxindir Bu veziyyetde aya yaxin yerdeki sular ay terefinden ozune dogru cekilerler Bu vaxt qabaran sularin arxasinda olan bosluqlari yanlardan gelen sular doldurar Belece planetde aya nazir sethinde sular yukselerken diger yerlerde alcalar Bu yukselme ve alcalma bir birini davamli izler Gunesde qabarma cekilme hadisesine tesir eder Ay yer kuresi ile gunes arasindayken bu tesiri azdi hamisi bir istiqametdeyken ise coxdu Qabarma cekilme hadisesi ilk ve ikinci dordun merhelelerinde en asagi yeni ay ve butov ay dovrelerinde en boyuk deyeri goturer Bir yerde sular qabararken ay o yer ucun semanin en yuksek noqtesindedir Her hansi bir yerde qabarma cekilme hadisesi her gun eyni saatda olmaz Bir evvelki gunden 50 deqiqe daha kec meydana geler Sebebi ise Yer planeti ile ayin eyni istiqametde donmesidir Qabarma cekilme hadisesindeki surtunmelerden oteri yer kuresinin oz etrafindaki donme sureti azalar Belece gunler yavas yavas uzanar Qabarma cekilme hadisesindeki surtunme planetimizin donme suretinde yavaslamaga sebeb olarken ayin da her il yerden 12 7 sm uzaqlasmasina sebeb olar Qabarmalar RedakteAyin ve Gunesin cazibe quvvesi tesiri ile okean deniz seviyyesinin dovri tereddudlerine denizQ 1 hemin quvvelerin tesiri altinda litosfer sethinin deformasiyasina quru sethinin Q 1 deyilir Ayin qabarma emele getirici quvvesi nisbeten texminen 2 2 defe artiqdir Esasen uc qabarma tipi ayirirlar 1 yarimsutkaliq 2 qarisiq 3 sutkaliq Qabarma Deniz qabarmalarinin hundurluyu ve xarakteri yerin ayin ve gunesin qarsiliqli yerlesmesinden cografi enlikden denizin derinliyinden ve sahil xettinin formasindan asilidir Nezeri olaraq Ayin tesiri ile yaranan qabarmanin hundurluyu 0 53 m e Gunes qabarmasinin hundurluyu ise 0 24 m e beraberdir 0 53 0 24 0 77 Okeanin aciq sahelerinde qabarmanin hundurluyu 1 0 1 1 m olub nezeri reqeme yaxindir Sahillerde qabarmanin hundurluyu orta hesabla 2 m e dar ensiz korfezlerde ise 16 18 m e catir Dunya okeaninda en hundur qabarma fandi korfezinin Noel buxtasinda Atlantik okeani musahide edilerek 18 m dir Quru sethinde qabarmanin hundurluyu bir nece on santimetre catir Mes Moskvada qabarmanin hundurluyu 50 sm e yaxindir yeni seherin erazisi sutka erzinde iki defe yarim metr revan qalxir ve sonra elece de revan enir 1 Istinadlar Redakte S G Hesenov S B Memmedov Y Q Eliyev Izahli Ensiklopedik Cografiya Terminleri Lugeti Tehsil Baki 2005 Menbe https az wikipedia org w index php title Qabarma ve cekilme amp oldid 6063670, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
