Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Qabarma və çəkilmə (mədd və cəzr) bir göy cisimi üzərində başqa göy cisimlərinin tətbiq etdiyi kütlə çəkilişi qüvvətləri səbəbiylə olan forma pozulmaları deməkdir. Ən çox bilinəni, Ay və Günəşin nisbi mövqelərindəki dəyişmələrin təsiriylə Yer səthində dəniz səviyyəsində ortaya çıxan dövrlü dəyişmələrdir.
 |  |
Bir gündə, müəyyən saatlarda yer üzündəki suların ard-arda alçalma və yüksəlməsinə qabarma-çəkilmə hadisəsi deyilir. Qabarma-çəkilmə hadisəsinin meydana gəlməsi ayın çəkiliş qüvvətidir. Bu çəkiliş qüvvəti; Ay yer kürəsinin ətrafına dolanarkən dəyişik bölgələri təsir edər və uzaqlığa görə dəyişər. Ay yer planetindən uzaqlaşsa çəkiliş qüvvəti azalar, yaxınlaşdıqca çəkiliş qüvvəti artar. Qabarma-çəkilmə hadisəsi okeanlara daha çox təsir edir.
Ay yer kürəsi ətrafında dönərkən, yer kürəsinin bir üzü aya daim daha yaxındır. Bu vəziyyətdə aya yaxın yerdəki sular ay tərəfindən özünə doğru çəkilərlər. Bu vaxt qabaran suların arxasında olan boşluqları yanlardan gələn sular doldurar. Beləcə planetdə aya nazir səthində sular yüksələrkən, digər yerlərdə alçalar. Bu yüksəlmə və alçalma bir-birini davamlı izlər.
Günəşdə qabarma-çəkilmə hadisəsinə təsir edir. Ay yer kürəsi ilə günəş arasındaykən bu təsiri azdı, hamısı bir istiqamətdəykən isə çoxdu. Qabarma-çəkilmə hadisəsi ilk və ikinci dördün mərhələlərində ən aşağı, yeni ay və bütöv ay dövrələrində ən böyük dəyəri götürər. Bir yerdə sular qabararkən ay o yer üçün səmanın ən yüksək nöqtəsindədir.
Hər hansı bir yerdə qabarma-çəkilmə hadisəsi hər gün eyni saatda olmaz. Bir əvvəlki gündən 50 dəqiqə daha keç meydana gələr. Səbəbi isə Yer planeti ilə ayın eyni istiqamətdə dönməsidir.
Qabarma-çəkilmə hadisəsindəki sürtünmələrdən ötəri yer kürəsinin öz ətrafındakı dönmə sürəti azalar. Beləcə günlər yavaş yavaş uzanar. Qabarma-çəkilmə hadisəsindəki sürtünmə planetimizin dönmə sürətində yavaşlamağa səbəb olarkən, ayın da hər il yerdən 12,7 sm uzaqlaşmasına səbəb olar.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qabarma ve cekilme medd ve cezr bir goy cisimi uzerinde basqa goy cisimlerinin tetbiq etdiyi kutle cekilisi quvvetleri sebebiyle olan forma pozulmalari demekdir En cox bilineni Ay ve Gunesin nisbi movqelerindeki deyismelerin tesiriyle Yer sethinde deniz seviyyesinde ortaya cixan dovrlu deyismelerdir sularin yukseldiyi zaman sularin cekildiyi zaman Bir gunde mueyyen saatlarda yer uzundeki sularin ard arda alcalma ve yukselmesine qabarma cekilme hadisesi deyilir Qabarma cekilme hadisesinin meydana gelmesi ayin cekilis quvvetidir Bu cekilis quvveti Ay yer kuresinin etrafina dolanarken deyisik bolgeleri tesir eder ve uzaqliga gore deyiser Ay yer planetinden uzaqlassa cekilis quvveti azalar yaxinlasdiqca cekilis quvveti artar Qabarma cekilme hadisesi okeanlara daha cox tesir edir Ay yer kuresi etrafinda donerken yer kuresinin bir uzu aya daim daha yaxindir Bu veziyyetde aya yaxin yerdeki sular ay terefinden ozune dogru cekilerler Bu vaxt qabaran sularin arxasinda olan bosluqlari yanlardan gelen sular doldurar Belece planetde aya nazir sethinde sular yukselerken diger yerlerde alcalar Bu yukselme ve alcalma bir birini davamli izler Gunesde qabarma cekilme hadisesine tesir edir Ay yer kuresi ile gunes arasindayken bu tesiri azdi hamisi bir istiqametdeyken ise coxdu Qabarma cekilme hadisesi ilk ve ikinci dordun merhelelerinde en asagi yeni ay ve butov ay dovrelerinde en boyuk deyeri goturer Bir yerde sular qabararken ay o yer ucun semanin en yuksek noqtesindedir Her hansi bir yerde qabarma cekilme hadisesi her gun eyni saatda olmaz Bir evvelki gunden 50 deqiqe daha kec meydana geler Sebebi ise Yer planeti ile ayin eyni istiqametde donmesidir Qabarma cekilme hadisesindeki surtunmelerden oteri yer kuresinin oz etrafindaki donme sureti azalar Belece gunler yavas yavas uzanar Qabarma cekilme hadisesindeki surtunme planetimizin donme suretinde yavaslamaga sebeb olarken ayin da her il yerden 12 7 sm uzaqlasmasina sebeb olar Istinadlar