Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vyaçeslav Maksimoviç Çornovol (ukr. В'ячеслав Максимович Чорновіл, Vyaçeslav Maksımoviç Çornovil; 24 dekabr 1937, Yerki[d], Kiyev vilayəti – 25 mart 1999, İvankov[d], Kiyev vilayəti) — Ukrayna-sovet dissidenti, müstəqillik fəalı və siyasətçisi. O, 1989-cu ildən 1999-cu ildə vəfat edənə qədər lideri olmuşdur. İnsan haqları fəaliyyətinə görə SSRİ hökuməti tərəfindən on beş il həbs edilmiş, 1990–1999-cu illərdə Ukrayna Xalq Deputatı olmuş, Ukraynada ilk və ən görkəmli antikommunistlərdən biri kimi dövlət vəzifəsində çalışmışdır. O, iki dəfə Ukrayna prezidentliyinə namizəd olmuşdur. 1991-ci ildə keçirilən seçkilərdə Leonid Kravçuka uduzmuş, 1999-cu ildə isə mübahisəli şəraitdə avtomobil qəzasında həlak olmuşdur.
| Vyaçeslav Çernovol | |
|---|---|
| ukr. В'ячеслав Максимович Чорновіл | |
 | |
| 22 yanvar 1996 – 1 aprel 1999 | |
| 11 may 1994 – 26 mart 1999 | |
| 15 may 1990 – 10 may 1994 | |
  | |
| 30 yanvar 1995 – 22 yanvar 1996 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 24 dekabr 1937 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 25 mart 1999(61 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | yol-nəqliyyat hadisəsi |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | (1989-cu ildən) Komsomol (təq. 1950–1966) |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | jurnalist, insan hüquqları fəalı, siyasətçi, publisist, ədəbi tənqidçi |
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşaqları |
|
| Dini | Ukrayna Avtokefal Pravoslav Kilsəsi[d] |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasət, insan haqlarının müdafiəsi[d], ədəbi tənqid, publisistika |
| | |
| Təltifləri |    |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Çornovol o dövrdə Sovet İttifaqının tərkibində olan Mərkəzi Ukraynanın Yerki kəndində anadan olmuşdur. Universitet illərindən Komsomol üzvü olmuş, lakin kommunizmə qarşı çıxış etdiyi üçün Komsomoldan çıxarılmış, hərəkatı ilə əlaqələndirilmişdir. 1965–1966-cı illərdə SSRİ repressiyaları zamanı həbs edilən ziyalıların hüquq pozuntularını araşdıran samizdat nəşri ona Qərbdə tanınma qazandırmış, eyni zamanda Yakutiyada üç illik həbs cəzasına səbəb olmuşdur. Azadlığa çıxdıqdan sonra samizdata davam etmiş və müasir Ukrayna müstəqil mətbuatının sələfi olan "Ukrainski visnik"i nəşr etməyə başlamışdır. 1972-ci ilin yanvarında ziyalılara qarşı başqa bir təmizləmə zamanı yenidən həbs edilmiş və altı ilə on iki il arasında həbs cəzasına məhkum edilmişdir.
Çornovol həmkarı dissident tərəfindən Ukrayna siyasi məhbuslara rəhbərliyinə görə "zeklərin generali" kimi təsvir edilmiş və "Amnesty International" tərəfindən kimi tanınmışdır. 1985-ci ildə perestroyka çərçivəsində Ukraynaya qayıtmasına icazə verilmişdir. 1980-ci illərin sonlarında Ukraynada sovet hakimiyyətinə qarşı müxalifət hərəkatının təşkilində fəal iştirak etmişdir. Bu hərəkat sonradan kommunizmi devirən və Çornovolun Ukrayna parlamentinə üzv seçilməsinə səbəb olan xalq inqilabına gətirib çıxarmışdır. 1991-ci il Ukrayna prezident seçkilərində iki əsas namizəddən biri olmuş, lakin keçmiş kommunist lider Leonid Kravçuka məğlub olmuş, Ukraynanın Avropa İttifaqına üzvlüyünü və Ukrayna oliqarxlarının yaranmasına qarşı müxalifəti fəal şəkildə təbliğ etmişdir.
Ukraynanın mərkəz-sağ qanadının aparıcı fiquru olaraq, Çornovol həyatının böyük hissəsində Ukraynanın kommunist və postkommunist solçularının əsas düşməni olmuşdur. O, həmçinin Ukraynanın ifrat sağçı və mərkəzçi siyasi dairələrində tez-tez düşmənlər və rəqiblər qazanmışdır. Həyatının son ayları onun partiyası Ukrayna Xalq Hərəkatında baş verən parçalanma ilə keçmişdir. 1999-cu il Ukrayna prezident seçkiləri zamanı, hazırkı prezident Leonid Kuçmaya qarşı namizəd olduğu bir dövrdə avtomobil qəzasında ölümü sui-qəsd nəzəriyyələrinə və bir neçə illik araşdırmalara və məhkəmə proseslərinə səbəb olmuşdur ki, bu proseslər sui-qəsdi nə təsdiqləmiş, nə də istisna etmişdir. O, müasir Ukraynada populyar bir şəxsiyyətdir, iki dəfə ən populyar ukraynalılar arasında ilk onluğa daxil olmuş və ölkənin demokratiya, insan haqları fəallığı və avropayönümlülüyünün simvolu kimi qəbul edilir.
Erkən həyatı
Vyaçeslav Maksimoviç Çornovol 24 dekabr 1937-ci ildə ovaxtkı Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasının Yerki kəndində müəllim ailəsində anadan olmuşdur. Atası Maksim İosipoviç Çornovol kazak zadəganlarından, anası isə aristokrat Tereşçenko ailəsindən idi. Sovet dövlət ateizmi siyasətinə və Ukraynanın ruslaşdırılmasına baxmayaraq, gənc Çornovoı Ukrayna xristian ənənələrində tərbiyə almış, ailəsi ilə evdə Ukrayna bayramlarını qeyd etmişdir.
Böyük təmizləmə dövründə doğulub boya-başa çatan Vyaçeslavın uşaqlığı sovet repressiyaları ilə keçmişdir. Onun atasının qardaşı Petro İosipoviç edam edilmiş, atası isə həbsdən qaçmaq üçün qaçqın kimi yaşamışdır. Ailə Maksimin həbsdən yayınmaq cəhdləri ilə tez-tez kənddən kəndə köçürdü.İkinci Dünya müharibəsi və Almaniyanın Ukraynanı işğal etdiyi dövrdə Çornovol ailəsi Qusakovo kəndində yaşayırdı, Vyaçeslav isə burada məktəbə getmişdi. O, sonradan avtobioqrafiyasında bildirmişdi ki, Qusakovonun Sovet İttifaqı tərəfindən geri alınmasından sonra ailəsi kənddən qovulmuşdur. Daha sonra onlar əvvəllər yaşadıqları Olxovetsə qayıtmış, Vyaçeslav 1955-ci ildə orada orta məktəbi qızıl medalla bitirmişdir.
Həmin il Çornovol Kiyevdə Taras Şevçenko Universitetinə jurnalistika fakültəsinə daxil olmuşdur. Bu dövrdə o, gənclər bölməsi olan Komsomola üzv olmuşdur. Kiyevdə olan zaman siyasətə maraq göstərməyə başlamış, və beynəlmiləlçiliyə güclü inanmışdır. Kiyevin rusdilli əhalisinin ukraynca danışanlara mənfi reaksiyası onu məyus etmiş və ukraynalı kimi öz statusunun daha çox fərqinə varmasına səbəb olmuşdur. O dövrün digər gənc sovet fəalları kimi, Çornovol da 1956-cı ildə Nikita Xruşşovun İosif Stalinin hakimiyyətini pislədiyi Kommunist Partiyasının XX Qurultayından təsirlənmişdi.
Çornovolın qeyri-konformist baxışları 1957-ci ildə fakültənin qəzetində "qeyri-standart düşüncə" səbəbiylə tənqid edilməsinə səbəb olmuşdur. Nəticədə o, təhsilini dayandırmalı və Donbasın Jdanov (indiki Mariupol) şəhərində yüksək soba tikintisində kimi işləməyə göndərilmişdir. O həmçinin, "Kiyevski komsomolets" qəzetində səyyar redaktor kimi çalışmışdır. Bir ildən sonra təhsilinə qayıdaraq 1960-cı ildə fərqlənmə ilə məzun olmuşdur. Onun diplom işi publisistik əsərlərinə həsr edilmişdi. Həmin il o, ilk həyat yoldaşı İrina Brunevets ilə evlənmiş, onların adlı bir oğlu olmuş, lakin 1962-ci ildə boşanmışlar.
Jurnalistika və partiyada
Məzun olduqdan sonra Çornovpl 1960-cı ilin iyulunda Lvov Televiziyasında (indiki "") redaktor vəzifəsinə başlamış, həmin ilin yanvarından isə orada köməkçi kimi çalışmışdı. Bu dövrdə, ehtimal ki, Lvov Universitetində televiziya jurnalistikası təhsili alan tanış olmuş və əlaqə saxlamışdır. Çornovol kimi, Krasivski də sonradan dissident hərəkatının liderlərindən biri olmuşdur. Çornovol kanalın yayımları üçün ssenarilər yazmış, əsasən Ukrayna ədəbiyyatı tarixinə dair mövzular üzərində işləmişdir. Ən azı üç ssenari (, və "" qrupu haqqında) 1962-ci ildə yayımlanmışdır. Bu dövrdə Çornovol həmçinin ədəbi tənqid ilə məşğul olmuş, xüsusilə , Taras Şevçenko və əsərlərinə diqqət yetirmişdir.
Çornovol 1963-cü ilin mayında Lvov Televiziyasındakı işini tərk edərək Kiyevə qayıtmışdır. Orada tikintisində Kiyev Komsomolunun katibi vəzifəsində çalışmışdır. Eyni zamanda, Kiyevdə fəaliyyət göstərən "Gənc qvardiya" və "İkinci oxu" qəzetlərində redaktor olmuş, əks-mədəni hərəkatı ilə əlaqəli qeyri-rəsmi ziyalılar qrupu olan üzvü olmuşdur. 1963-cü ilin iyununda Çornovol ikinci həyat yoldaşı ilə evlənmiş, 1964-cü ildə isə ikinci oğlu doğulmuşdur. Çornovol həmçinin, 1964-cü ildə aspirantura imtahanlarından keçmiş, lakin siyasi inancları səbəbiylə kurslara qəbul edilməmişdir. Xüsusilə, Bədii Gənclər Klubundakı fəaliyyəti buna səbəb olmuşdur.
9 mart 1964-cü il , Taras Şevçenkonun anadan olmasının 150 illiyi münasibətilə Sovet İttifaqı boyunca qeyd etmələrlə qeyd olunmuşdu. Şevçenko Günləri şadlıqları çərçivəsində Çornovol Kiyev Hidroelektrik Stansiyasının işçilərinə nitq söyləmişdir. Nitqində o, Şevçenkonu unikalı Ukrayna qəhrəmanı kimi təsvir etmiş, Şevçenkonun krepostnoyluğa qarşı fəaliyyətini vurğulayan rəsmi təfsirləri rədd etmişdir. Şevçenkonun həyatını ukraynalıların tarixi ilə bağlayan Çornovol demişdir: "Gəlin kobzarı birlikdə oxuyaq, şairin əsərlərinin ilk sətrindən son sətrinə qədər, təhqir olunmuş və xor görülmüş doğma torpağa titrəyən sevgi ilə keçən qırmızı bir ip görəcəyik". O, əlavə etmişdir ki, Şevçenkonun əsərləri "insanın insana qarşı zülmü, insan ləyaqətinə və ayrılmaz insan haqlarına hörmətsizlik, azad insan düşüncəsinin boğulması, bir millətin digər millət tərəfindən zülmü üzərində qurulan hər bir sistem, hansı yeni formada gizlənsə də, insan təbiətinə ziddir və məhv edilməlidir" arqumentini irəli sürür.
Tarixçi Yaroslav Seko qeyd etmişdir ki, Çornovolun nitqi onu altmışıncılar arasında yerləşdirmişdir, lakin o, həmçinin bildirmişdir ki, bu nitq altmışıncılar hərəkatının ən mühüm işi deyildi. Onun fikrinə görə, Çornovolun rolu "" əsərinin müəllifi və kimi şəxslər ilə müqayisədə minimal idi. 8 avqust 1965-ci ildə Şeşori kəndində Şevçenko abidəsinin açılışı zamanı Çornovol güclü antikommunist çalarlı nitq söyləmişdir. Nəticədə o, Komsomoldakı işindən qovulmuşdur. İşdən çıxarılmasından sonra Çornovol Komsomol rəhbərliyinə öz günahsızlığını sübut etmək üçün bir neçə məktub yazmışdır.
Dissidentliyi
1965–1966-cı illərdə
Nikita Xruşşovun vəzifədən alınaraq Leonid Brejnev ilə əvəz edilməsindən sonra, növbəti il ziyalılarının kütləvi həbsləri ilə repressiya dövrü başlamışdır . Həbslərə etiraz olaraq, Çornovol, və tələbə ilə birlikdə 4 sentyabrda Sergey Paracanovun "Unudulmuş əcdadların kölgələri" filminin premyerası zamanı Kiyevin "Ukrayna" kinoteatrında etiraz aksiyası keçirmişdir. Dzyuba filmin böyüklüyünün davam edən repressiya kampaniyası ilə kölgədə qaldığını bildirmiş və səhnədən çıxarılarkən Stus tamaşaçılar arasında "stalinizmin dirçəlişinə qarşı olanları" ayağa qalxmağa çağırmışdır. Bu etiraz ukraynalıların Sovet İttifaqında statuslarına qarşı ilk açıq etirazlardan biri idi. 31 sentyabrda Çornovolun Lvovda yerləşən mənzili KQB tərəfindən axtarışa məruz qalmış və buradan 190 kitab müsadirə edilmişdir. Müsadirə olunan ədəbiyyata , "", Panteleymon Kuliş, , , , və kimi müəlliflərin monoqrafiyaları və məqalələri, həmçinin Birinci Dünya müharibəsi və müharibələrarası dövrə aid tarix kitabları daxil idi.
Həmin il repressiyalar davam etmiş, Çornovol , və və məhkəmələrində ifadə verməyə çağırılmışdır. Çornovol bundan imtina etmiş və nəticədə "İkinci oxu" nəşrinin redaktor vəzifəsindən qovulmuşdur. O, üz tutaraq 1966-cı ilin mayında "Hüquq məhkəməsi, yoxsa terrorun qayıdışı?" əsərini nəşr etmişdir. 8 iyulda Ukrayna SSR Cinayət Məcəlləsinin 179-cu maddəsi ilə ittiham olunmuş və üç ay ağır iş cəzası ilə 20% maaş tutulması cəzasına məhkum edilmişdir. O, bu dövrdə Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının ekspedisiyalarında texnik, "KyivKnihTorh" üçün reklamçı və Lvov Vilayət Təbiəti Mühafizə Mərkəzində müəllim kimi müxtəlif işlərdə çalışmışdır.
1967-ci ildə Çornovol ikinci samizdat əsərini nəşr etmişdir. "Ağıldan gələn bəla: İyirmi cinayətkarın portreti" adlanan bu əsər 1965–1966-cı illərdə baş tutmuş repressiyalar zamanı həbs olunanlar haqqında məlumatları özündə əks etdirirdi. Çornovol bu əsəri Ukrayna Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinə, Ukrayna Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinə, və göndərmişdir. 21 oktyabr 1967-ci ildə əsər "Azadlıq Radiosu"nun yayımı zamanı oxunmuş və ilin sonuna qədər peşəkar şəkildə çap edilmişdir. Çornovolun samizdatı 1969-cu ildə Qərbdə "Çornovol sənədləri" adı ilə nəşr olunmuş və diqqətin cəmləndiyi bir dövrdə repressiyalara diqqət çəkmişdir. Çornovolun işi onu o dövrdə Ukrayna fəalları arasında aparıcı fiqurlardan birinə çevirdi və Dzyubanın "Beynəlmiləlçilik, yoxsa ruslaşdırma?" əsəri ilə birlikdə Avropanın qalan hissəsinə ukraynalıların sovet hakimiyyətini tam qəbul etmədiklərini nümayiş etdirmişdir.
"Ağıldan gələn bəla" əsərindən əlavə, Çornovol Ukrayna KQB rəhbərinə və Ukrayna Baş prokuroruna məktublar yazmış, altmışıncıların həbsləri zamanı müstəntiqlərin qanunları pozduğundan şikayət etmişdir. O, 5 may 1967-ci ildə Lvov Vilayəti Baş Prokurorunun müavini E. Starıkovun ofisinə çağırılmış və ona Ukrayna SSR Cinayət Məcəlləsinin 187–1-ci maddəsinin mövcudluğu barədə məlumat verilmişdir. Bu maddə sovet sistemi və ya hökumətini ləkələməyi, o cümlədən hökumət üzvlərinin hərəkətlərindən şikayət edən məktublar yazmağı qadağan edir və üç ilə qədər həbs cəzası nəzərdə tuturdu. Qanun gizli deyil, lakin o dövrdə nəşr edilməmişdi və Çornovol yalnız Starıkovun xəbərdarlığından sonra öz hərəkətlərinin qanunsuz ola biləcəyindən məlumatlı olmuşdur.
Birinci həbsi
Çornovol 1967-ci ilin avqustunda "Ağıldan gələn bəla" əsərinə cavab olaraq həbs edilmiş və Ukrayna SSR Cinayət Məcəlləsinin 187–1-ci maddəsi ilə ittiham olunmuşdur. Onun mənzilində yenidən aparılan axtarış zamanı "Ağıldan gələn bəla"nın bir nüsxəsi və "Beriya qoruğundan reportaj" samizdatı müsadirə olunmuşdur. Bu, ona qarşı ittihamların əsasını təşkil etmişdir. Çornovol vəkil tutmaqdan imtina etmişdir, çünki o dövrdə vəkil tutmaq dindirmələr zamanı arqumentlərin təhrif edilməsi və manipulyasiya riskini daşıyırdı. Çornovol öz günahsızlığını, həmçinin, repressiyalar zamanı həbs olunanların günahsızlığını müdafiə edərək demişdir:
 | 1965-ci ilin avqust və sentyabr aylarında Kiyev, Lvov və Ukraynanın digər şəhərlərində Ukrayna ziyalılarının nümayəndələri həbs olunmuşdur. Onlar anti-sovet təbliğatında ittiham olunmuşdular və əksəriyyəti 1965-ci ildə qapalı məhkəmə proseslərində məhkum edilmişdilər. Mən şəxsən həbs olunan və məhkum edilənlərdən bir neçəsini tanıyırdım. Onların hərəkətlərində və sözlərində heç vaxt anti-sovet bir şey görmədim, əksinə, Ukrayna mədəniyyətinin, Ukrayna dilinin vəziyyətinə, Stalin və Beriya tiranlığı illərində tapdalanmış normal sosialist qanunlarının və sosialist demokratiyasının bərpasına səmimi qayğı göstərdiklərini gördüm. Bunların heç biri KPSS-nin XX Qurultayından fərqlənmir. Sonradan, Lvov Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin keçmiş təlimatçısı və müəllim işində şahid kimi dindirilən və axtarışa məruz qalan M. Osadçı araşdırmanı aparan KGB orqanlarının prosessual normaları pozduğunu və araşdırmanı əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş kvalifikasiyalara uyğunlaşdırdığını qənaətinə gəlmişdir. |  |
O, həmçinin bildirmişdir ki, bu proses və sovet hakimiyyətinin onun şikayətlərinə reaksiya verməməsi onun sovet sisteminə inamını xeyli azaltmışdır. Bununla belə, o, sovet hökumətinə qarşı pis niyyəti olmadığını israrla bildirmiş, müəyyən məmurların onu qanunsuz formada ölkə vəziyyəti haqqında yüksəkvəzifəli şəxsləri məlumatlandırmaqdan çəkindirmək istədiklərini iddia etmişdir. Çornovol 13 noyabr 1967-ci ildə məhkum edilmiş və üç il həbs cəzasına məhkum olunmuşdur. O, bu dövrdə Yakutiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Çappanda kəndində yaşamışdır.
1969-cu ildə Çornovol evində tanış olduğu aktivist ilə evlənmişdir. Onlar Nyurba şəhərində rəsmi olaraq nikaha daxil olmuşdular. Çornovolin sürgündə olması səbəbindən ənənəvi toy mərasimi keçirmək mümkün olmamışdı. Paşko sonrakı illərdə xatırlamışdır ki, Çappandaya qayıdan zaman Çornovol ona təbii dazı çiçəklərindən improvizasiya edilmiş bir buket hazırlamış, özü isə yabanı qızılgüllərdən buket düzəltmişdi. Yeni evlənənlər toy üzüklərini taxmamağı, onları böyük bir ağacda saxlamağı seçmişdilər ki, burada əbədi qala bilsin.
1969–1972-ci illərdə
Çornovol 1969-cu ildə ümumi əfv çərçivəsində azadlığa buraxılmışdır. O, iş tapmaqda çətinlik çəkmiş, 1969-cu ilin oktyabrından 1970-ci ilə qədər Zakarpatiya vilayətində hava stansiyasında, Odessa vilayətinə arxeoloji ekspedisiya zamanı qazıntıçı kimi və Sknıliv dəmir yolu stansiyasında işçi kimi müxtəlif işlərdə çalışmışdır. Çornovol 1969-cu ilin sentyabrında 1965–1966-cı illərdə baş tutmuş repressiyalar zamanı həbs olunmuş başqa bir dissident ilə tanış olmuşdur. İkisi tez bir zamanda dostluq qurmuşdur, çünki hər ikisi dissident hərəkatını gücləndirmək və hökumətin sui-istifadələri ilə mübarizəni davam etdirmək istəyirdi. Moroz 31 sentyabr 1969-cu ildə azad edildikdən sonra və 1 iyun 1970-ci ildə yenidən həbs olunana qədər Çornovolu görmək üçün dörd dəfədən az olmayaraq səfər etmiş, Çornovol isə Morozun yerləşən evinə bir neçə dəfə ziyarət etmişdir. Bu dövrdə Çornovol və ilə birlikdə cinayət keçmişinə görə iş tapa bilməyən Morozun yoxsulluğa düşməsinin qarşısını almaq üçün ianə toplama kampaniyası təşkil etmişdir. Kampaniya çərçivəsində 3500 rubl toplanmışdır. O, keçmişdə həbs olunmuş digər dissidentlər, məsələn, və üçün də ianə kampaniyaları təşkil etmişdir.
1970-ci ilin yanvarında Çornovolun rəhbərliyi ilə "Ukrainski visnik" adlanan yeni bir samizdat qəzeti nəşrə başlamışdır. Qəzet digər samizdat nəşrlərini Çornovolun zidd hesab etdiyi sovet hökuməti və polisi tərəfindən insan haqlarının pozulması haqqında məlumatları, və anti-Ukrayna atmosferi, həmçinin Ukraynada dissident hərəkatı ilə bağlı digər məlumatları özündə əks etdirirdi. Çornovol "Ukrainski visnik"in baş redaktoru, və ilə birlikdə üç redaktorundan biri idi. "Ukrainski visnik" böyük peşəkar heyətə malik idi, Dnepropetrovsk və Donetsk kimi şərq bölgələrinə qədər Ukrayna boyunca müxbirləri var idi və bioqraf V. İ. Matiaş tərəfindən Ukraynada müstəqil mətbuatın sələfi kimi təsvir edilmişdir.
Həbs olunmaq qorxusu ilə 1971-ci ilin iyununda Çornovol Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Haqları Komitəsinə bəyannamə yazmışdır. Bu, onun həbs edilməsi halında yayımlanmalı idi. Məktubda o, sovet hüquq-mühafizə orqanlarının qanun pozuntularına nümunələr vermiş və sovet siyasi məhbuslarının özlərini müdafiə etmək hüququnun olmadığını, onların dinləmə, nəzarət, şantaj və təhdidlər kampaniyasına məruz qaldığını müdafiə etmişdir. O, müstəntiqlərlə əməkdaşlıq etmək imkanını rədd edərək yazmışdır: "Yuxarıda qeyd olunan prinsiplərə təslim olmaqdansa, dəmir barmaqlıqlar arxasında ölməyi üstün tutaram".
Bu dövrdə Çornovol həmçinin, marksizm–leninizm prinsiplərindən uzaqlaşmış və bunun əvəzinə nümunəsində göstərildiyi kimi, libertarian sosializmə ehtiyatla müsbət baxış qəbul etmişdir. 1971-ci ilin oktyabrında Moroza yazdığı məktubda Çornovol anarxist inqilabçılar Pyer-Jozef Prudon və Mixail Bakunini öyrənən zaman Draqomanovun siyasətinə qeyd-şərtsiz dəstəyi rədd etdiyini, lakin bu intellektualın özünüidarə haqqında libertarian baxışlarının dəstəklənməyə dəyər olduğunu bildirmişdir. Bu münasibət sonradan onun federalizmi dəstəkləməsinə təsir göstərmişdir.
Çornovol 21 dekabr 1971-ci ildə aktivist Nina Strokatanın həbs edilməsindən sonra onun müdafiəsi üçün Vətəndaş Komitəsi təsis etmişdir. Bu, onun insan haqları təşkilatlarının yaradılmasına münasibətində dəyişiklik olmuşdur. O, əvvəllər Ukraynanın Sovet İttifaqı daxilindəki statusu səbəbindən təşkilat yaratmağın mümkün olmadığını düşünərək petisiya kampaniyalarını üstün tutmuş, lakin bu mövqe dissidentlər (xüsusilə də Moroz) və Ukrayna ictimaiyyəti tərəfindən getdikcə daha çox tənqid olunurdu, çünki petisiyalar çox yavaş və əhəmiyyətli nəticələr vermədən hesab edilirdi. Komitənin kökləri Sovet İttifaqında populyar olan ABŞ vətəndaş hüquqları fəalı qanuni müdafiəsi üçün yaradılmış ictimai komitələrdə idi. Çornovol inanırdı ki, Strokata haqqında məlumatları BMT İnsan Haqları Komitəsinə çatdırmaqla onun azad edilməsi mümkün ola bilər və əlavə olaraq, İvan Dzyuba, Strokatanın yaxın dostu Leonid Timçuk, Moskvada fəaliyyət göstərən fəallar və Lyudmila Alekseyeva və yazıçı İvan Frankonun nəvəsi dəstək istəmişdir.
Dzyuba və Franko komitədə iştirak etməkdən imtina etmişdilər. Franko hesab etmişdir ki, komitə Andrey Saxarovun SSRİ-də fəaliyyət göstərən İnsan Haqları Komitəsinə tabe olmalı və tək bir şəxsi müdafiə etmək üçün qrup yaratmağın mənasız olduğunu düşünürdü. Dzyuba Saxarovun komitəsi ilə birləşməkdən imtina etmişdir, çünki onların Ukraynada baş verən repressiv fəaliyyətlərə kifayət qədər diqqət yetirmədiklərinə inanırdı və Strokata haqqında bəyanat verəcəyi vaxtın uyğun olduğunu düşündüyü zaman bunu edəcəyini bildirmişdir. Svetliçnı, və kimi digər dissidentlər də komitəni dəstəkləməkdən imtina etmişdilər. Bu hadisələr, xüsusilə Frankonun bu təşəbbüsdən imtina etməsi Çornovoli təsirləndirmişdi, çünki o, Frankonun ailə bağlarının komitəni sovet hökumətinin hücumlarından qoruya biləcəyinə inanırdı.
Nəticədə Timçuk komitəyə qoşulmuç, da ona qatılmışdır. Qrup öz arqumentlərini SSRİ konstitusiyasına, İnsan Hüquqları Haqqında Ümumi Bəyannamənə və Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakta əsaslandırmışdır. Komitənin nəşrləri sovet fəalları üçün ilk dəfə olaraq, üzvlərinin ünvanlarını özündə etdirmişdir. Burada Strokatanın müdafiəsi üçün materialların göndərilməsi tələb olunurdu. Bu, ilk insan haqları təşkilatı idi, lakin növbəti il Timçuk istisna olmaqla üzvlərinin hamısı həbs edildikdən sonra ləğv olunmuşdur.
İkinci həbsi
1972-ci ilin yanvarında Ukrayna ziyalılarına qarşı başqa bir genişmiqyaslı repressiya kampaniyası başlamışdır. Bu repressiya Belçikada fəaliyyət göstərən, samizdatı Sovet İttifaqından qaçaqmalçılıqla çıxarmaq tapşırığı alan üzvü Yaroslav Doboşun həbsi ilə alovlanmışdır. Çornovol 12 yanvar tarixində Lvovda Yelena Antonivin mənzilində bayramından sonra həbs edilmişdir. O, Ukrayna SSR Cinayət Məcəlləsinin 62-ci () və 187–1-ci (Sovet İttifaqına böhtan) maddələri ilə ittiham olunmuşdur. Vertep mərasimi sovet mədəni və dini siyasətinə etiraz olaraq təşkil edilmiş, həmçinin "Ukrainski visnik", siyasi məhbuslar və onların ailələri üçün ianə toplama məqsədi daşımışdı. Toplanan 250 rubl repressiya zamanı həbs olunanlara yardım üçün istifadə edilmişdir. Çornovol Lvovda KQB-nin ilkin həbs mərkəzində İrina Kalinets, , , Mixail Osadçı və ilə birlikdə həbs olunmuşdur.
Çornovolun məhkəməsi qapalı şəkildə keçirilmişdir. Prokurorlar ittihamlar üçün əsas kimi onun "Ukrainski visnik"in məzmununa görə məsuliyyət daşıdığına inanmalarını göstərmişdilər, lakin Çornovol bunu inkar etmişdir. İstintaq zamanı digər dissident fəallar Çornovolun qəzetdəki roluna dair ifadə verməkdən imtina etmişdilər. İttihamlar Zinoviya Franko kimi digər şəxslərin təxminlərinə əsaslanırdı. Çornovol də həmkar dissidentlərə qarşı ifadə verməkdən və müstəntiqlərlə əməkdaşlıq etməkdən imtina etmiş, 2 fevral 1972-ci il dindirməsi zamanı məhkəməsinin qanunsuz olduğunu və digər dissidentlərin işləri ilə əlaqəsi olmadığını bildirmişdir. O, məhkəmə prosesi zamanı 100-dən çox dəfə, 1972-ci ildə isə 83 dəfə dindirilmişdir.
Çornovolun müxtəlif ziddiyyətli yazı və imla formalarından istifadəsi onun müdafiəsinin mühüm hissəsini təşkil etmiş və o, mətnin linqvistik təhlili aparılmadan günahlandırıldığı fikrini müdafiə etmişdir. 15 yanvar 1973-cü il məhkəmə iclasının protokolunda Çornovol bildirmişdir: "Mənim işimlə bağlı heç bir istintaq mövcud deyil, mənə qarşı açıq qətliam hazırlanır və heç bir vasitədən çəkinilmir. Bu andan etibarən belə bir istintaqda iştirak etməkdən imtina edirəm". Çornovolun saxlanıldığı kameranın dinlənilməsi KQB müstəntiqlərinə onun Ukraynadan kənarda sürgünə göndərildiyi halda aclıq aksiyası elan etmək niyyətində olduğunu və Sovet İttifaqını tərk edərək Yuqoslaviyaya getmək istədiyini aşkar etmişdir.
Çornovolun məhkəməsinin yekununda verilən cəzanın müddəti mübahisəlidir. "Amnesty International" 1977-ci ildə onun yeddi il həbs və beş il sürgün cəzasına məhkum edildiyini bildirmişdir. "The New York Times" 1973-cü ilin martında onun on iki il həbs və sürgün cəzasına məruz qaldığını, bu ikisi arasında fərq qoymadan iddia etmişdir. "" 2015-ci ildə onun altı il həbs və üç il daxili sürgün cəzası aldığını bildirmiş, tarixçilər Boqdan Paska və Oleq Bazqan da oxşar fikirdə olduqlarını qeyd etmişdilər. Bazqana görə, Çornovol 8 aprel 1973-cü ildə Lvov Vilayət Məhkəməsi tərəfindən cəzalandırılmışdır, lakin Çornovol 1974-cü ildə cəzanın 12 aprel tarixində verildiyini xatırlatmışdır. Çornovol öz işinə dair ali məhkəmələrə üç dəfə müraciət etmişdir. Onlardan ilk ikisi rədd edilmiş, üçüncüsü isə qismən rəsmi olaraq qəbul edilmiş, lakin Çornovolun cəzasında heç bir dəyişiklik edilməmişdir.
Məhkəmədən sonra Çornovol islah-əmək koloniyasına göndərilmişdir. O, 1973-cü ildən 1978-ci ilə qədər iki düşərgədə – JX-385/17-A və JX-385/3-də həbs olunmuşdur.
Həbs edilməsinə baxmayaraq, Çornovol məhbusların etirazlarını fəal şəkildə idarə etməyə davam etmiş, bu səbəbdən yazıçı və dissident tərəfindən "zeklərin generali" ləqəbini almışdır. Məhbusların riayət etməli olduğu qaydalara tabe olmaqdan imtina etdiyi üçün kamera tipli otaqda saxlanılmışdır. Çornovol ilə eyni düşərgədə həbs olunan B. Azernikov və L. Kaminski də onun "bütün siyasi məhbuslar arasında böyük nüfuza malik olduğunu" təsvir etmiş, 1975-ci ildə Sovet İttifaqını tərk etdikdən sonra dünya ictimaiyyətinə açıq məktub yazaraq onun azad edilməsini tələb etmişdilər.
Çornovolun fəaliyyətləri həbs müddətində də beynəlxalq diqqəti cəlb etməyə davam etmişdir. O, insan haqları təşkilatı "Amnesty International" tərəfindən kimi tanınmış və 1975-ci ildə ifadə azadlığı təhdid altında olan yazıçıları tanıyan Nikolas Tomalin Jurnalistika mükafatına layiq görülmüşdür. Bu dövrdə Çornovol həmçinin, yazılarını həbsxanadan qaçaqmalçılıq yolu ilə çıxarmağa başlamış və bu fürsətdən sovet insan haqları pozuntularını nümayiş etdirmək üçün istifadə etmişdir. O, ABŞ Prezidenti Cerald Forda məktub yazmış, detent siyasətini Sovet İttifaqında insan haqlarına daha çox diqqət yetirməklə uyğunlaşdırmağa çağırmış və sovet hakimiyyətinin detenti dissident səsləri boğmaq üçün vasitə kimi istifadə etdiyini iddia etmişdir. O həmçinin, ölkədən sərbəst miqrasiyaya icazə vermək məqsədilə Sovet İttifaqına sanksiyalar tətbiq edən Cekson-Venik düzəlişini dəstəkləməyə çağırmışdır. O, Boris Penson ilə birlikdə "Mordoviya düşərgələrində gündəlik həyat" adlı samizdat kitabçasını yazmış, bu kitabça Yerusəlim şəhərinə qaçaqmalçılıq yolu ilə çatdırılmış və rus dilində nəşr olunmuş, növbəti il isə Münxen şəhərində yerləşən "" jurnalında ukrayn dilinə tərcümə edilmişdir.
Helsinki aktı 30 iyul–1 avqust 1975-ci illər arasında imzalanmışdır. İmzacı ölkələrə bütün Avropa (Albaniya istisna olmaqla), Sovet İttifaqı, Amerika Birləşmiş Ştatları və Kanada daxil idi. Sovet İttifaqında Helsinki aktı dissidentlər üçün yeni bir başlanğıc kimi qəbul edilmişdi, çünki onlar SSRİ-də insan haqları pozuntularını üzə çıxarmaq üçün bir vasitə tapmışdılar. Özlərini "Helsinki monitorları" adlandıran dissidentlər ABŞ Konqresindən dəstək almışdılar. Konqres 1976-cı ilin iyulunda insan haqları pozuntularına cavab təşkil etmək üçün təsis etmişdir. Kiyevin Konça-Zaspa məhəlləsində yaşayan dissident Nikolay Rudenko 9 noyabr 1975-ci ildə pozuntuları vurğulamaq məqsədilə yaradıldığını elan etmişdir. Çornovol qrupun təsis olunduğu dövrdə həbsdə idi və 1979-cu ildə həbsdən azad olunanadək bura üzv ola bilməmişdi.
Moroz və digər siyasi məhbuslarla birlikdə Çornovolun müqavimət fəaliyyətləri Ukrayna Helsinki Qrupunun yaradılmasından sonra da davam etmişdir. İkili 12 yanvar 1977-ci ildə milli inanclar əsasında təqiblərin dayandırılmasını tələb edən aclıq aksiyasında iştirak etmişdir, lakin bu dövrdə Ukraynalı siyasi məhbuslar arasında SSRİ həbsxana sisteminə fəal müqavimət göstərməyin (Moroz, Karavanski və İvan Gel tərəfindən təmsil olunurdu) yoxsa özünü qorumağı hər şeydən üstün tutmağın ( , və tərəfindən təmsil olunurdu) daha yaxşı olduğu barədə parçalanma yaranırdı. KQB-nin təsiri ilə bu iki fraksiya açıq şəkildə toqquşmağa başlamışdır. Moroz və Şumukdan fərqli düşərgədə həbs olunan Çornovol münaqişədə tərəf tutmaqdan imtina etmiş və vasitəçi rolunu oynamışdır. 1977-ci ilin əvvəlində Şumuk ilə xəstəxanada görüşən zaman Çornovol onu Moroz ilə münaqişəni süni şəkildə gərginləşdirməkdə ittiham etmiş və Şumukun Kanadadakı ailə üzvlərinə yazdığı, Morozu təhqir edən məktublarını polis şikayətlərinə bənzətmişdir. Həbsdən azad edildikdən sonra Çornovol Şumuk və Morozu eqosentrik münasibətləri səbəbindən münaqişəyə bərabər dərəcədə məsuliyyətli hesab etmişdir.
İkinci sürgünü
Çornovol 1978-ci ilin əvvəlində həbsdən azad edilmiş və yenidən Çappandaya sürgün edilmişdir. Orada o, Sovet İttifaqında siyasi məhbusların vəziyyəti və insan haqları ilə bağlı yazmağa davam etmişdir. O həmçinin, Moroz və Şumuk arasındakı münaqişəyə qarışmağa davam etmişdir. Morozun həyat yoldaşı Raysaya yazdığı məktubda Şumuka qarşı ictimai "boykot" tələb etmiş, eyni zamanda Morozun güzəştsiz olduğunu müdafiə etmişdir. Morozun doqquz illik həbsi onun psixi və emosional vəziyyətinə ciddi təsir etmişdi. Çornovol onu özünü ucaldan və narsisist kimi xarakterizə etmişdir. Sürgündə olduğu müddətdə Çornovolin Morozla dostluğu, Şumukla münaqişə səbəbindən Morozdan uzaqlaşmağa çalışdığı üçün sona çatmışdır.
Sürgündə olan zaman Çornovol sovet rəsmilərinə məktublar göndərməyə davam etmişdir. 10 aprel 1978-ci ildə Sovet İttifaqının Baş Prokuroruna yazdığı məktubda o, SSRİ konstitusiyasının nəzəri cəhətdən geniş hüquqlar təmin etməsinə baxmayaraq, reallıqda bu hüquqların olmadığını tənqid etmiş, "Sovet qanunları niyə mövcuddur?" sualını vermişdir. O həmçinin, "Yalnız bir il" adlı samizdat broşürü yazmış və həmin il ""a qəbul edilmişdir. O dövrdə, 1979-cu ilin oktyabrında göndərildiyi Nyurbada yerləşən fəhlə kimi çalışırdı. Əvvəlki kimi, Çornovolin samizdat əsərlərinin çoxu insan haqlarının pozulmasını və vicdan məhbuslarının üzləşdiyi şəraiti təsvir etmək məqsədi daşıyırdı.
Çornovol 22 may 1979-cu ildə sürgündə olan zaman Ukrayna Helsinki Qrupuna qoşulmuşdur. 1979-cu ilin noyabrından 1980-ci ilin martına qədər o, KQB tərəfindən daimi nəzarət altında saxlanılmışdır. KQB onun dissidentlər Mixail Qorin, və ilə əlaqələr qurduğunu qeydə aldı. O həmçinin, Ukraynanın vilayətlərində Ukrayna Helsinki Qrupunun bölmələrini yaratmaq istəyən bir neçə şəxslə əlaqə saxlamışdır. Çornovolun bilmədiyi o idi ki, həmin dövrdə Ukrayna Helsinki Qrupunun lideri olan Meşko da KQB-nin güclü nəzarəti altında idi və həbslərin qarşısını almaq üçün yeni üzvləri qəbul etməyi dayandırmışdı. Ukrayna Helsinki Qrupunun aparıcı üzvü Zenovi Krasivski həbs olunmuş və sürgün edilmiş dissidentləri ziyarət etmək üçün göndərmişdi. Onların arasında Çornovol də var idi və ondan Meşkonu qrupun rəhbəri kimi əvəz etməsi xahiş olunmuşdur.
Üçüncü həbsi
Çornovol 8, 9 və ya 15 aprel 1980-ci ildə təcavüz cəhdi ittihamı ilə yenidən həbs olunmuşdur. Bu ittihamlar Ukrayna tarixşünaslığında tez-tez tamamilə uydurma kimi təsvir edilir və ABŞ-nin "Time" jurnalı da bunu belə adlandırmışdır. Təcavüz cəhdi ittihamları o dövrdə , və kimi bir neçə aparıcı dissidentə qarşı irəli sürülən oxşar ittihamları əks etdirirdi. Ukrayna Helsinki Qrupunun üzvü sonradan KQB-ni Çornovolun həbs edilməsinə səbəb olan məlumatları açıq şəkildə saxtalaşdırmaqda ittiham etmiş və KQB zabitinin "biz artıq şəhid yaratmayacağıq" dediyini sitat gətirmiş, şəxsləri yalnız siyasi ittihamlarla həbs etməyəcəklərini bildirmişdir. Çornovolun həbs edilməsi Ukrayna və bütün Sovet İttifaqı üzrə bir neçə digər dissidentin həbsi ilə birlikdə, Madriddə iclası zamanı baş vermişdir. "Time" jurnalı bəzi müşahidəçilərin bu həbslərin Sovet İttifaqının Helsinki aktına qarşı narazılığını nümayiş etdirmək üçün edildiyinə inandığını qeyd etmişdir.
Həbs edilməsindən sonra Çornovol aclıq aksiyası elan etmiş, öz həbsini və digərlərinin həbsini leninist ideallara zidd və 1980-ci il Yay Olimpiya Oyunları ərəfəsində dissidentliyi boğmaq cəhdi kimi xarakterizə etmişdir. O, Yakutiyanın Tabaqa şəhərində yerləşən həbsxana düşərgəsinə köçürülmüş, burada qusuntu və nəcislə ləkələnmiş bir kameraya yerləşdirilmişdir. Həbsi zamanı bir dəfə suya çıxışı olmayan "istirahət otağı"na köçürülmüşdür. Aclıq aksiyası səbəbindən gücsüzləşən Çornovol onun kamerasından bir mərtəbə aşağıda və həbsxana həyətinin o tayında yerləşən ayaqyoluna çatmaq üçün sürünmüşdür. Bir neçə dəfə yorğunluqdan huşunu itirmiş və mühafizəçilər tərəfindən üzərinə su tökülərək oyadıldılmışdır. Düşərgədə dizenteriya epidemiyası zamanı Çornovol xəstəliyə yoluxmuş və həkimlər aclıq aksiyasını dayandırmadığı halda onu müalicə etməyəcəklərini bildirdikdən sonra aksiyanı dayandırmışdır. Çornovol 5–21 noyabr 1980-ci il tarixləri arasında aclıq aksiyasına cavab olaraq təkadam kamerasında saxlanılmışdır. O, Mirnı şəhərində qapalı məhkəmə tərəfindən təqsirkar bilinmiş və beş il həbs cəzasına məhkum edilmişdir.
Çornovol həbsdə olan zaman yazmağa davam etmişdir. O, cümlədən 1981-ci ilin fevralında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının XXVI Qurultayına açıq məktub yazmış, burada Baş katib Leonid Brejnev və KQB sədri Yuri Andropovu Ukrayna Helsinki Qrupuna qarşı kütləvi repressiyalar təşkil etməkdə ittiham etmişdir. O həmçinin, həyat yoldaşına məktub yazmış, dissidentlərin qurultaya reaksiyalarında "heç bir güzəşt"ə getməməyə çağırmışdır. 9 aprel 1981-ci ildə başqa bir məktub yazmış, bu dəfə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Haqları Komitəsinə, "Amnesty International"a, və müraciət etmiş, onları Sovet İttifaqına qarşı diplomatik siyasətlərini formalaşdırarkən Ukrayna Helsinki Qrupuna qarşı SSRİ-nin təqiblərinə daha çox diqqət yetirməyə çağırmışdır. Çornovol 1983-cü ildə azad edilmiş, lakin onun Ukraynaya qayıtması qadağan olunmuşdur. O, Pokrovsk şəhərində qalmış və burada yanğınsöndürən kimi çalışmışdır. 15 aprel 1985-ci ildə SSRİ rəhbəri Mixail Qorbaçovun yenidənqurma siyasəti çərçivəsində ona Ukraynaya qayıtmağa icazə verilmişdir. Çornovol SSRİ hökuməti tərəfindən ümumilikdə 15 il həbs edilmişdi.
Ukraynaya qayıtması
Çornovol Ukraynaya qayıdanda ölkə onun 1972-ci ildə həbs edilməsindən bəri kəskin dəyişikliklərə məruz qalmışdı. Birinci katib vəzifədən çıxarılmış və onun yerinə Brejnevin üzvü, sərt xətt tərəfdarı təyin edilmişdi. Şçerbıtski öz hakimiyyəti dövründə ruslaşdırma siyasətini və Ukrayna mədəniyyətinə qarşı təzyiqləri kəskin şəkildə artırmışdı. Şerbitskinin siyasətlərinin nəticəsi olaraq, Brejnevin 1982-ci ildə ölümünə qədər Ukraynada İosif Stalinin hakimiyyəti dövründəkindən daha az ukraynaca kitab nəşr olunmuşdu.
26 aprel 1986-cı ildə Çernobıl Atom Elektrik Stansiyasının 4 nömrəli reaktorunda partlayış baş vermişdi. Partlayış Şimali Ukrayna, Qərbi Rusiya və Belarusun əksər hissələrində radiasiya yayılmasına səbəb olmuşdu. Fəlakətin nəticələri, həmçinin minlərlə insanın evakuasiya edilməsi və Ukrayna kommunist hökumətinin erkən mərhələdə hərəkətsizliyi Şerbitski hökumətinə qarşı ictimai rəyi xeyli pisləşdirmişdi. Çernobıl fəlakətindən sonra Ukrayna Kommunist Partiyası ictimai etimad böhranına məruz qalmışdı. Bu, Çornovol və digər ukraynalı dissidentləri kommunist hakimiyyətinə qarşı vahid qrup yaratmağa başlamağa vadar etmişdir.
Çornovol 21 avqust 1987-ci ildə "Ukrainski visnik"in nəşrinə rəsmi olaraq yenidən başlamışdır. Yenilənmiş qəzetin ilk nömrəsi 1985-ci ildə həbsxanada vəfat etmiş Vasili Stusa həsr olunmuşdu. Yeni redaksiya heyətinə Çornovol, İvan Gel, Mixail Qorin və daxil idi. Burada bir neçə aparıcı ukraynalı ziyalının esseləri təqdim edilmişdir. Redaksiya heyəti Çornovolin evində yerləşirdi və "Ukrainski visnik" Ukrayna Helsinki Qrupunun bir hissəsi olmuşdur.
Həmin ilin yayında Çornovoli Ukrayna diaspor qəzeti "[The Ukrainian Weekly]]"nin amerikalı jurnalisti Marta Kolomiyets ziyarət etmişdir. Kolomiyets Çornovol ilə müsahibəni videoya çəkmiş və bu video sonradan sovet hökumətinin Çornovol haqqında mənfi təəssürat yaratmaq cəhdi çərçivəsində Lvov, Kiyev və Moskvada televiziyada yayımlanmışdır. Əksinə, müsahibə zamanı Çornovolin dissident hərəkatının dinə və Ukrayna mədəniyyətinə münasibətini sərbəst şəkildə ifadə etməsinə icazə verilməsi yalnız onun və dissident hərəkatının imicini gücləndirmişdir. Kolomiyets sonradan "Amerika təxribatçısı" kimi həbs olunmuşdu, lakin bu vaxta qədər müsahibə artıq geniş yayılmış və paylaşılmışdı.
Çornovolun azadlığa çıxdıqdan sonra insan haqları fəaliyyətləri onun səylərinin əsas diqqət mərkəzində olmağa davam etmişdir. 24 fevral 1987-ci ildə o, Moskvanın yerləşən KQB-nin qərargahına səfər etmiş, burada işçilərlə danışaraq bütün siyasi məhbusların azad edilməsini, onların cəzalarının ləğv edilməsini və axtarışlar zamanı əllərindən alınmış əşyaların qaytarılmasını tələb etmişdir. Lubyankada olan zaman Çernovol Kiyev Rus dövlətinin xristianlaşmasının 1000 illik yubileyinin rəsmi səviyyədə qeyd olunmasına cavab olaraq, dissident hərəkatının 1946-cı il Ukrayna Yunan Katolik Kilsəsini Rus Pravoslav Kilsəsi ilə birləşdirmə qərarını ləğv etmək üçün kampaniya başladacağını elan etmişdir.
Çornovol Mixail Qorin tərəfindən idarə olunan Vicdan Məhbuslarının Azad Edilməsi üçün Ukrayna Təşəbbüs Qrupunun qurucu üzvlərindən biri idi. Onlar , İrina Gel, və ilə birlikdə anti-sovet ajitasiyanın cinayət məcəlləsindən çıxarılmasını, bütün siyasi məhbusların azad edilməsini və reabilitasiya olunmasını müdafiə etmişdilər. Qorbaçovun islahatlarına baxmayaraq, sovet hökuməti Çornovol və digər dissidentlərə qarşı müdaxilələrini davam etdirmişdir. Bir halda, Çornovol 1987-ci ilin dekabrında keçirilməsi planlaşdırılan və Sovet İttifaqında qeyri-rus xalqların hüquqları mövzusunda olan seminara qatılmasının qarşısını almaq üçün Lvovda "profilaktik" dindirilməyə çağırılmış, burada ona "anti-sosial" fəaliyyətlərdə iştirak etməməsi barədə xəbərdarlıq edilmişdir.
Eyni zamanda, Şerbitski öz ruslaşdırma siyasətlərinə qarşı daxili üsyanla üzləşirdi. 1987-ci ilin iyununda "Ukrayna sovet ədəbiyyatı əmək adamlarının vətənpərvər və beynəlmiləl tərbiyəsində" adlı plenum keçirmişdir. Toplantı ukrayn dilinin qorunması və möhkəmləndirilməsinə həsr olunmuşdu. Moskvada Qorbaçov Mərkəzi Komitənin aparıcı mühafizəkar üzvü olan Şerbitskiyə vəzifəsindən istefa verməsi üçün getdikcə daha çox təzyiq göstərirdi. Buna cavab olaraq, Ukrayna SSR-nin rəhbəri Çornovol və digər dissidentlərə qarşı ictimaiyyətlə əlaqələr kampaniyası başlatmış, "Ukrainski visnik"in redaksiya heyətini "xarici təxribat xidmətləri" tərəfindən dəstəklənməkdə ittiham etmişdir. Şerbitski hökuməti tərəfindən 22 dekabr 1987-ci ildə dissidentlərə, xüsusən Çornovola qarşı KQB nəzarətinin artırılacağına dair mətbuat bəyanatı yayımlanmışdır. Ölkə boyu qəzetlər, o cümlədən "Radyanskaya Ukraina", "Veçirni Kyiv" və "Lvovskaya pravda", eləcə də radio və televiziya stansiyaları dissident hərəkatına hücum etmək üçün səfərbər edilmişdir. Çornovol Lvovda fəaliyyət göstərən "Vilna Ukraina" qəzetində belə bir məqalənin müəlliflərinə cavab məktubu yazmış, özünə və Qorinə göstərilən rəftarın 15 il əvvəl Aleksandr Soljenitsına edilən rəftarla müqayisə oluna biləcəyini bildirmişdir.
11 mart 1988-ci ildə Çornovol Mixail Qorin və Krasivski ilə birgə imzaladığı məktubla Ukrayna Helsinki Qrupunu rəsmən yenidən təsis etdi, baxmayaraq ki, qrup ötən ilin yayından fəaliyyətini bərpa etmişdi. Bu dövrdə , "" və kimi bir neçə müstəqil təşkilat mövcud idi. Milli demokratiya etiketi altında birləşən dissident hərəkatının parçalanmış xarakteri Çornovolu 1988-ci ilin aprelində təşkilatları vahid bir strukturda birləşdirməyə başlamağa vadar etmişdi. İyunda Çernobıl fəlakətini anmaq üçün Lvovda minlərlə insanın iştirak etdiyi etirazlardan sonra müstəqil qrupların birləşdirilməsi ideyası daha çox diqqət çəkmişdir. İştirakçılar Baltik ölkələrindəki oxşar təkliflərə uyğun olaraq müstəqil təşkilatların yaratmağa çağırmışdılar.
Çornovol 7 iyun 1988-ci ildə təsis etmişdir. Adına zidd olaraq, yeni struktur siyasi partiya idi, lakin sovet hökumətinə fəallara qarşı təzyiq göstərmək üçün bəhanə verməmək üçün bu cür adlandırılmamışdı. Bu, Ukrayna SSR-də ilk müstəqil siyasi partiya idi. 7 iyul 1988-ci ildə Ukrayna Helsinki İttifaqının təsis iclasında Çornovol özü, Boqdan və Mixail Qorin tərəfindən birgə yazılmış partiya proqramını təqdim etmişdir. Proqramda Ukraynanın müstəqilliyinə çağırış edilir, bunun həm ukraynalılar, həm də Ukraynada yaşayan azlıqlar üçün faydalı olacağı qeyd edilir, həmçinin Sovet İttifaqının ölkələri arasında konfederasiya təklif olunurdu. Sonuncu mövqe praqmatik bir addım idi və Ukrayna Helsinki İttifaqının qadağan olunmasının qarşısını almaq məqsədi daşıyırdı.
Çornovolun bu dövrdəki fəaliyyətləri yalnız Ukrayna ilə məhdudlaşmırdı. O, xüsusilə Baltik ölkələri, Ermənistan və Gürcüstandan olan digər dissidentlərlə geniş əlaqələr saxlayırdı. Ukrayna KQB-sinin 8 sentyabr 1988-ci il tarixli daxili bildirişində işçilərə məlumat verilmişdi ki, Çornovol və erməni dissident Paruyr Ayrikyan tərəfindən 1988-ci ilin yanvarında yaradılmış Siyasi Məhbusların Müdafiəsi üzrə Beynəlxalq Komitə anti-sovet ajitasiya ilə bağlı maddələrin ləğvi, və bağlanması, Sovet İttifaqı daxilində Ukrayna və digər ölkələrin milliyyətçi hərəkatları arasında əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi üçün fəal səylər göstərir. 24–25 sentyabr tarixlərində Riqada keçirilən dissident qruplarının konfransında Çornovol Oles Şevçenko və Xmara ilə birlikdə Ukrayna Helsinki İttifaqını təmsil etmişdir. Çornovol konfransın yekun bəyanatını yazmışdır və burada deyilirdi: "Latviya, Litva, Ukrayna, Moldova, Estoniya və Krım tatar hərəkatının Gürcüstandakı vəziyyəti haqqında məruzəni dinləyərək […] SSRİ xalqlarının Milli-Demokratik hərəkatlarının iştirakçılarını bizimlə birləşməyə, daxili və ya xarici zorakılığa məruz qalmış dünya xalqlarını həmişə birləşdirən şüar altında toplanmağa çağırırıq: "
Ukrayna inqilabı
1988-ci və 1989-cu illərdə Mərkəzi və Şərqi Avropada baş vermiş inqilablar, xüsusilə onların zorakılığa əl atmama prinsipi Çornovolun çox marağını çəkmişdi. Həmin ilin sonunda bu inqilabların uğuru Çornovolun 1960-cı illərin ortalarından bəri şəxsi olaraq dəstəklədiyi, lakin mülayim görünmək üçün açıq şəkildə bəyan etməkdən çəkindiyi marksizm–leninizmdən imtina edərək antikommunizmə keçməsinə səbəb olmuşdur. Digər ukraynalı ziyalılar da antikommunizmi dəstəkləməyə başlamışdılar və 1988-ci ilin sonlarında formalaşdırmağa başlamış, bunu xalqı yerli idarəetmədə daha aktiv olmağa və iqtisadi məsələlərə daha çox maraq göstərməyə təşviq etməklə əsaslandırmışdılar. Yazıçılar İttifaqı 16 fevral 1989-cu ildə "Literanurna Ukraina" qəzetində təklif etdikləri qrup üçün proqram layihəsi dərc etmiş, burada ukrayn dilinin Ukrayna SSR-nin dövlət dili olması, milli və mədəni dirçəliş, Ukraynanın özünüidarəetməsi və Ukrayna daxilində azlıqların dil hüquqlarının gücləndirilməsi tələb edilmişdir. Çornovol həmçinin, Sovet İttifaqında insan haqları hərəkatı olan ""ın Ukraynaya yayılmasını dəstəkləmiş və 1989-cu ilin martında bu qrupun Ukrayna şöbəsinin təsis edilməsi münasibətilə onun prezidiumuna müsbət məktub yazmışdır.
18 iyul 1989-cu ildə Şərqi Ukraynanın Donbass regionunda yerləşən Makeyevka şəhərində kömür mədənçiləri tətilə başlamışdılar. İttifaq miqyasında mədən tətillərinin bir hissəsi olan bu tətillər əsasən həmin regionda, həmçinin Ukrayna və Sovet İttifaqı üzrə sosial şəraitin pisləşməsi ilə əlaqədar idi. On ikinci vədləri yerinə yetirilməmiş, sabun kimi əsas malların ciddi çatışmazlığı mədənçiləri hiddətləndirmişdi. Mixail Qorbaçov da daxil olmaqla sovet liderləri staxanovçu siyasətləri tətbiq etməyə çalışırdı və bunun nəticəsində işçilərin təhlükəsizliyi qurban verilirdi. Donbassın tətil edən mədənçiləri əvvəlcə sosial müdafiənin və əmək haqlarının artırılmasını tələb etmişdilər, lakin tətilin başlanğıcından bəzi mədənçilər Ukrayna müstəqillik hərəkatını özünüidarəetməyə aparan potensial yol kimi rəğbətlə qarşılayırdılar.
Çornovol tətilləri ilk günlərindən dəstəkləmiş və 21 iyul 1989-cu ildə verdiyi bəyanatda qismən belə demişdir:
| | Rusiya və Ukraynadakı mədənçilərin kütləvi tətilləri partiyanın xalqla birliyi ilə bağlı demaqogiyasının pərdəsini yırtır, bu birliyin, onların iddiasına görə, müxtəlif "ekstremistlər" tərəfindən hücuma məruz qalır. Perestroykanın yeni mərhələsi başlayır və buna işçilər mərhələsi demək olar. Bu, yalnız milli yox, həm də sosial xarakterli kütləvi xalq hərəkatları ilə səciyyələnir. | |
Əksinə, Şerbitski tətillərə sərt reaksiya vermişdi. O, hökuməti qəbul edilən təhlükəyə qarşı yenidən səfərbər etmiş, dövlət mediasında mədənçiləri təhqir etmiş və müxtəlif şəhərlərdəki tətil komitələri arasında əlaqəni kəsmişdir. Bu, mədənçiləri radikallaşdırmış, onlar tezliklə Şerbitski və Ukrayna Ali Sovetinin sədri istefasını tələb etməyə başlamışdılar.
Tətillər davam edən zaman Çornovol digər siyasi sahələrdə fəal olmağa davam etmişdir. 1989-cu ilin avqustunda, 1990-cı ilin martında keçiriləcək Ali Sovet seçkiləri ərəfəsində özü üçün seçkiqabağı proqram nəşr etmiş, burada "dövlətçilik, demokratiya və özünüidarəetmə", etnik ukraynalı olmayanlarla əməkdaşlıq və federalizm çağırışı etmişdir. Çornovolun federal Ukrayna konsepsiyası on iki "diyar" ideyası əsasında qurulmuşdu. Bu, daxili sərhədlər baxımından təxminən Ukrayna Xalq Respublikasının quberniyalarına uyğun olaraq, üstəgəl Donbass üçün ayrıca bir torpaq olaraq müəyyən edilirdi. Krım ya müstəqil dövlət, ya da Ukraynanın muxtar respublikası kimi mövcud olmalı idi. proporsional təmsilçilik və torpaqlardan bərabər sayda seçilmiş deputatları əhatə edən iki palatalı orqan kimi yenidən qurulmalı idi. Çornovolun bioqrafı Vasili Derevinskiyə görə, bu dövrdə o, həmçinin Ukrayna Helsinki İttifaqında müstəqillik tərəfdarı mövqelərin qəbul edilməsi üçün əsas şəxslərdən biri olmuş, müstəqillik məsələsinin partiya proqramında irəli sürülməsini təklif etmişdir.
8 sentyabr 1989-cu ildə Ukrayna Yazıçılar İttifaqının proqramı əsasında yaradılmışdır. Tam adı "Yenidənqurma üçün Ukrayna Xalq Hərəkatı" olan bu təşkilatın ilk rəsmi lideri şair İvan Draç olmuşdur, lakin tarixçi fikrinə görə, Çornovol faktiki olaraq partiyanın lideri olmuş və onun təsis edilməsini təşkil etmişdir. Ukrayna Xalq Hərəkatının qurultay iclası indiyə qədər ukraynalı antikommunistlərin ən böyük toplantısı olmuş, burada təxminən 1100 nümayəndə, 130 jurnalist, Polşa hökuməti və "Solidarnost" həmkarlar ittifaqının nümayəndələri, Latviya və Litvada yaşayan ukraynalı diasporun üzvləri və Kommunist Partiyasının seçilmiş bir neçə üzvü (onların arasında Çornovolun gələcək siyasi rəqibi Leonid Kravçuk da var idi) iştirak etmişdir. Təsadüfən, həmin ay Şerbitski mədənçilərin tətillərindən və Qorbaçovun islahatları ilə ziddiyyət təşkil edən, yüksək vəzifədə qalan azsaylı mühafizəkarlardan biri kimi statusuna görə istefaya məcbur edilmişdir.
1989-cu ilin sonu və 1990-cı il antikommunist qrupların seçki kampaniyası çərçivəsində birləşməsi ilə yadda qalmışdır. Müxalifət məlumatı vərəqələr və həvəskar qəzetlər vasitəsilə yayırdı. Bu, Kommunist Partiyasının informasiya kanallarının əksəriyyətinə hakimiyyətinə reaksiya idi və böyük ölçüdə uğurlu olmuş, Ukraynanın sonradan müstəqil medianın əsasını qoymuşdur. 1990-cı ildə antikommunist kampaniyanın digər diqqətçəkən hissəsi 22 yanvar 1919-cu ildə imzalanmış ildönümünü qeyd etmək üçün Lvovdan Kiyevə uzanan insan zənciri idi. Təxminən üç milyon insan bu zəncirdə iştirak etmişdir. Bu, o dövrdə Ukrayna Xalq Hərəkatının təşkil etdiyi ən böyük etiraz aksiyası idi. Çernovol bu tədbirin reallaşmasında mühüm rol oynamış, Birlik aktının ildönümünün bayram kimi tanınması üçün təşəbbüs göstərmişdi. Çornovol digər dissidentlər və Ukrayna Yazıçılar İttifaqı ilə birgə Ukrayna Xalq Hərəkatının Ukraynanın kənd yerlərində mövqeyini gücləndirmək strategiyasını da izləmişdir.
Keçid dövründə
Ali Sovet seçkiləri Sovet Ukraynasının tarixində ilk çoxpartiyalı səsvermə olaraq 4 mart 1990-cı ildə keçirilmişdir. Seçkilərdə yüksək iştirakçılıq müşahidə olunmuş, qeydiyyatdan keçmiş seçicilərin 85%-i burada səs vermişdir. Ukraynanın əksər regionlarında nəticə kommunistlər üçün sərfəli olmuş, əvvəllər seçilmiş deputatların 90%-i yenidən seçilmişdir. Odur ki, seçilmiş 450 deputatdan 373-ü Kommunist Partiyasına mənsub idi, lakin üç Qalisiya vilayətində Ukrayna Xalq Hərəkatının rəhbərlik etdiyi koalisiya olan yerlərin əksəriyyətini qazanmışdır. Ali Sovetin sədr müavini seçilən 2010-cu ildə yazmışdır ki, kommunist çoxluq parlament səviyyəsində Demokratik Blokun malik olduğu təsirə sahib ola bilməmişdi. Çornovol Lvov şəhərinin Şevçenkpvski rayonundan Demokratik Blokun deputatı kimi mütləq çoxluqla, yeddi digər namizədə qarşı səslərin 68,60%-ni qazanaraq seçilmişdir. Ali Sovet daxilində Çornovol Demokratik Blokun radikal qanadının liderlərindən biri idi.
Çornovol həmçinin, 1990-cı ilin aprelində Lvov Vilayət Şurasının sədri seçilmiş və bu, onu Lvov vilayətinin ilk qeyri-kommunist hökumət başçısı etmişdir. O, dissident həyatından siyasətə tez uyğunlaşmış, sağa meyil etmiç və açıq şəkildə antikommunist inqilabı dəstəkləyən ilk ukraynalı siyasətçilərdən biri olmuşdur. O, iqtisadi sektorda kolxozları ləğv edərək torpaqları kəndlilərə bölüşdürən torpaq islahatlarına başlamış, mənzil bazarını və yüngül sənayeni özəlləşdirmişdir. Sosial olaraq, Ukraynanın mədəni və milli dirçəlişini fəal şəkildə dəstəkləmişdir. Çernovol hökuməti sovet simvolları əvəzinə Ukrayna simvollarından istifadə etmiş, Ukrayna Üsyan Ordusunun əsgərləri veteran kimi tanınmış, Lvov sinodu tərəfindən qoyulmuş Ukrayna Yunan Katolik Kilsəsinə qadağa ləğv edilmiş və dini bayramlar dövlət bayramları kimi tanınmışdır. Vladimir Lenin heykəlləri Çornovolun hökuməti altında ilk dəfə sökülmüş, Çervonoqrad (indiki ) şəhərindəki heykəl 1 iyul 1990-cı ildə devrilmişdir. Bu, 1990-cı və 1991-ci illərdə Qaliçiyada Lenin abidələrinin sökülməsi dalğasını başlatmışdır.
Çornovolun siyasətləri o dövrdə Ukrayna SSR və Sovet İttifaqının qanunlarına birbaşa zidd idi və onun hökuməti Ukrayna və ittifaq miqyasında hökumətyönlü mediada tənqid edilmişdir. Buna baxmayaraq, Ukrayna Xalq Hərəkatının nəzarətinə keçən digər Qalisiya vilayətləri tezliklə Çornovolun islahatlarını izləməyə başlamışdılar. Sovet hökuməti cavab olaraq Qalisiyaya blokada tətbiq etmişdir və bu, vilayətlərin bir-biri ilə iqtisadi əlaqələri gücləndirmək məqsədilə yaradılmasına səbəb olmuşdur. Çornovol assambleyanın yaradılmasından sonra onun rəhbəri təyin edilmişdir.
Ali Sovetin deputatı kimi Çornovol özünü Ukraynanın Sovet İttifaqı daxilində suverenliyinin artırılmasına, nəticədə müstəqilliyə nail olmağa, torpaq islahatlarına, ətraf mühitin mühafizəsinə, azlıq və dini hüquqlara, federalizmin təşviqinə və ukrayn dilinin yeganə dövlət dili kimi təsbit edilməsinə həsr etmişdi. O, Demokratik Blokun Ali Sovetin sədri vəzifəsinə namizədi kimi irəli sürülmüşdü, lakin namizədliyi rədd edərək koalisiyanın lideri dəstəkləmişdi. Nəticədə, onların heç biri seçilməmişdi, çünki kommunistlər irəli sürmüşdü. Səsvermə zamanı Çornovol açıq şəkildə Ukraynanın Sovet İttifaqından müstəqilliyini tələb etmiş və bunun Ukraynanın üzləşdiyi "iqtisadi, ekoloji və mənəvi fəlakəti" bitirməyin yeganə yolu olduğu fikrini müdafiə etmişdir.
Çornovol federalizmi təbliğ etməyə davam etmiş və 1990-cı ilin mayında keçirdiyi mətbuat konfransında "Kiyev mərkəzçiliyinin" Donbassda ortaya çıxmasına və Zakarpatiya vilayətində rusin kimliyinin formalaşmasına səbəb olacağını bildirmişdir. Tarixçi Stepan Kobuta Qalisiyanın sovet qanunlarını rədd etməsini Çornovolun federalist inanclarının ifadəsi kimi qiymətləndirmişdir. Həmin ay kənd yerlərində yunan katolikləri ilə ortodoks xristianlar arasında münaqişələr baş vermiş, Lvov vilayətinin hökuməti kilsələrin hansı kilsəyə verilməsini müəyyən etmək üçün kəndlərdə referendumlar keçirməyi sınaqdan keçirmişdir. Çornovolun təklif etdiyi sistemə əsasən, qərar qəbul edildikdən sonra əksəriyyət məzhəbi azlıq məzhəbinə məxsus kilsə tikmək məsuliyyətini daşıyırdı. Bu sistem regionda məzhəb münaqişəsinin yaranmasının qarşısını uğurla almışdır.
12 iyun 1990-cı ildə Rusiya Sovet İttifaqı daxilində suverenliyini elan etmişdir. Bu, Demokratik Bloka Ukrayna Dövlət Suverenliyi Bəyannaməsinin səsə qoyulması üçün təzyiq göstərmək imkanı vermiş, bu isə kommunist deputatlar tərəfindən əngəllənmişdi. 5 iyulda bəyannamə üzrə müzakirələr zamanı Çornovol və koalisiya üzvü kommunistlərin Partiya tərəfindən necə səs verməli olduqlarına dair təlimatlandırıldığını ittiham etmişdilər. Çornovol sonradan bir neçə deputatın suverenlik haqqında qanun layihəsini dəyişdirmək üçün təlimat aldığını, bu təlimatların müstəqil ordu və ya hüquqi sistemin yaradılması kimi tədbirləri ləğv etməyə yönəldiyini açıqlamışdır. Bu açıqlama Ali Sovetin sədr müavini İvan Plyuşun araşdırma başlatmasına səbəb olmuşdur. Bu, xüsusən də bir neçə deputatın təlimatları sözbəsöz sitat gətirdiyi aşkarlandıqdan sonra bu araşdırma intensivləşmişdi.
Çornovol və naməlum kommunist deputat daha sonra bəyannamə üzrə səsverməyə başlamağa cəhd etmişdilər. Plyuş bunu rədd etmişdi, çünki Sovet İttifaqı Xalq Deputatları Konqresinin üzvləri hələ qayıtmamışdı və buna görə də kvorum mümkün deyildi. Cavab olaraq, Çornovol Sovet Xalq Deputatlarının dərhal qaytarılmasını tələb etmişdir. Bu təklif suverenlik tərəfdarı kommunistlər tərəfindən dəstəklənmiş və böyük fərqlə qəbul edilmişdir. Dörd gün sonra deputatlar qayıtmış və Ukrayna Dövlət Suverenliyi Bəyannaməsi üzrə müzakirələr yenidən başlamışdır. Bəyannaməyə qarşı olan qrup və Leonid Kravçuk tərəfindən idarə olunurdu. Onlar suverenlik məsələsinin Kiyevdə yox, Moskvada həll olunacağını iddia edirdilər.
İvaşko 11 iyulda Ukrayna hökumətindəki vəzifələrindən rəsmən istefa verdi və Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Baş katibinin müavini olmuşdur. Bu addım Ukrayna ictimaiyyəti tərəfindən təəccübləndirici bir hadisə kimi qəbul edilmişdi, çünki KPSS-in çökdüyü qəbul edilirdi və İvaşkonun Ukrayna vəzifələrindən istefa edərək partiyaya xidmət etməsi Ukrayna əhalisinə laqeydlik kimi qiymətləndirilmişdi. İvaşkonun istefasından sonra kommunistlər ruhdan düşmüşdür. Bu, Çornovola bəyannaməni qəbul etdirmək imkanı yaratmışdır. Bəyannamə nəticədə 16 iyul 1990-cı ildə qəbul edilmiş və Ukrayna qanunlarına sovet hökumətinin qanunlarından üstünlük verilmişdir. Bu, 1989-cu ilin iyulundan bəri özəl olaraq dövlət suverenliyi bəyannaməsi axtaran Çornovol üçün böyük qələbə idi.
1990-cı ilin qalan hissəsində Ukrayna ictimai rəyi hökumətə qarşı çevrilməyə davam etmişdir. Oktyabrda tələbə qruplarının hökumətin nəticələri manipulyasiya edərək Demokratik Bloku çoxluq əldə etməkdən məhrum etdiyini iddia etməsindən sonra başlanan və Qranitin üstündə inqilab kimi tanınan bir sıra tələbə etirazları alovlanmışdır. Tələbələr Kiyevdə Oktyabr inqilabı meydanında (indiki ) aclıq aksiyasına başlamışdılar və kommunist deputatlar tərəfindən lağa qoyulmuşdular. Bu həssasiyyətsiz münasibət, demək olar ki, bütün mülayimləri və milli kommunistləri yazıçı Oles Qonçarın rəhbərliyi ilə Kommunist Partiyasını tərk etməyə vadar etmişdir. Bu şəxslər Milli-Demokratların tərəfinə keçərək qalan kommunistləri daha da zəiflətmişdilər.
16 yanvar 1991-ci ildə Litvada baş tutmuş Yanvar hadisələrində sovet hökuməti Litvanın müstəqilliyinin qarşısını almaq üçün ölkəyə hərbi qüvvələr yeritmişdir. Bu, Çornovolu müvəqqəti olaraq siyasətlərini SSRİ Silahlı Qüvvələrindən ayrı bir Ukrayna ordusunun yaradılması istiqamətində yenidən istiqamətləndirməyə vadar etmişdir. O, bunun üçün , , və ilə birlikdə Ukrayna Xalq Hərəkatının Hərbi Kollegiyasını təsis etmişdir. Bu kollegiyaya Ukrayna Silahlı Qüvvələrini yaratmaq və Ukrayna əsgərlərinin sovet hökumətinin təzyiqlərində istifadəsinin qarşısını almaq tapşırılmışdı. Çornovol 16 fevral 1991-ci ildə Qalisiya Assambleyasının ikinci iclasında, xüsusilə təhsilə və vilayətlərarası ticarətə çıxışın genişləndirilməsi baxımından Qalisiya vilayətlərinin inteqrasiyasını müdafiə etməyə davam etmişdir. Çornovol həmçinin, 1991-ci ilin martında keçirilən müstəqillik referendumuna nəzarət etmişdir. Bu referendunda Qalisiya vilayətlərinin əksəriyyəti Ukraynanın Sovet İttifaqından ayrılmasına səs vermişdir.
Prezident seçkiləri
Ali Sovet 5 iyul 1991-ci ildə Prezident vəzifəsinin yaradılmasını təsdiqləyən qanun qəbul etmişdir. Bu vəzifənin sahibi seçkilərlə müəyyənləşdirilirdi.
Qorbaçovun Sovet İttifaqına rəhbərliyinə qarşı olan sərt xətt tərəfdarları 19 avqust 1991-ci ildə dövlət çevrilişinə cəhd etmişdilər. Çevriliş zamanı Çornovol işgüzar səfərdə olduğu Zaporojye şəhərində idi. O, dövlət çevrilişi cəhdinin baş verdiyini öyrənən kimi dərhal Kiyevə qayıtmış və Ukrayna SSR Ali Sovetinin fövqəladə iclasının çağırılmasını tələb etməyə başlamışdır. Həmçinin, Lvov vilayətində Kommunist Partiyasının fəaliyyətini qadağan etmişdir. Ali Sovetdə Demokratik Blokun deputatları Ukraynanın müstəqilliyi üçün mübarizə aparmağa başlamışdılar. Onlar Ukraynanın Sovet İttifaqının yox, Avropanın bir hissəsi olduğunu müdafiə etmişdilər. Çevriliş uğursuzluğa düçar olduqdan sonra Ali Sovet 24 avqust 1991-ci ildə Ukraynanın Müstəqillik Bəyannaməsini qəbul etmişdir.
Prezident seçkiləri üçün kampaniya rəsmi olaraq 1 sentyabr 1991-ci ildə başlamışdır. Milli-Demokrat düşərgəsi parçalanmış vəziyyətdə idi, üç əsas namizəd (Çornovol, Yuxnovski və ) irəli sürülmüşdü, halbuki Kravçuk artıq faktiki olaraq dövlət başçısı kimi tanınmış və populyar bir fiqur idi. Tezliklə yarış effektiv şəkildə Çornovol və Kravçuk arasında iki nəfərlik bir kampaniyaya çevrilmişdo, çünki yalnız bu iki namizəd ölkə miqyasında rəqabət aparmaq üçün lazımi təşkilatlanmaya malik idi. Yuxnovskinin Demokratik Blokun lideri olmasına baxmayaraq, o, intellektual şəhər mərkəzləri və Qərbi Ukrayna xaricində populyar deyildi, Lukyanenkonun isə müstəqillik tərəfdarı məşhur bir fiqur olmağına baxmayaraq, təşkilatlanmış kampaniyadan məhrum idi və Ukraynanın əksər bölgələrində tanınmırdı.
Çornovol Ukrayna müstəqilliyi mesajını yaymaq üçün, o cümlədən Krım kimi güclü Rusiya tərəfdarı olan bölgələrdə də Ukraynanın hər yerinə səfər etmişdir. Həm rusdilli, həm də ukraynadilli auditoriyalara hər iki dildə müraciət etmiş, bir il ərzində planlı iqtisadiyyatdan azad bazar kapitalizminə keçid üçün fərmanlar seriyası və Qərb investorlarının diqqətini cəlb etməklə bağlı proqram təklif etmiş, həmçinin Avropa İqtisadi Birliyinə üzvlük və hipotetik panavropa kollektiv təhlükəsizlik təşkilatını dəstəkləmişdir. Şirincik Kravçuku "hiyləgər siyasətçi" kimi qınamış və onun "Ukraynanı yenidən ittifaqa qaytarmağa çalışdığından, Rusiya ilə siyasi və iqtisadi əlaqələri bərpa edəcəyindən" xəbərdar etmişdir.
Çernovol əvvəlcə sovet propaqandasının onun inanclarına qarşı onilliklər boyu apardığı təbliğat səbəbiylə, xüsusilə də Kravçukun əvvəllər rəhbərlik etdiyi bu təbliğat səbəbiylə populyar deyildi. Milli-Demokratların vahid namizəd irəli sürə bilməməsi də dissidentlərin idarəetməyə uyğun olmadığına dair ictimai şüurda inamın formalaşmasına kömək etmişdir. Buna baxmayaraq, Çornovolun kampaniyası tədricən Qalisiyadan kənarda rəy sorğularında fərqi azaltmağa başlamışdıt. 1991-ci ilin noyabrında keçirilən sorğu Odessada Çornovolun 22% səslə müqayisədə Kravçukun 28% səs aldığını göstərmiş, qərarsız seçicilərin sayı isə yerli elektoratın dörddə birindən üçdə birinə yüksəlmişdir. Şimal-qərbi Ukrayna (Xmelnitski, Rovno və Volın vilayətləri) oktyabrdan etibarən mühüm döyüş meydanı olmuşdu, çünki sorğular əvvəlcə praktiki bərabərlik proqnozlaşdırırdı, lakin sonradan Çornovolun cüzi üstünlüyünü göstərmişdir.
Ukraynalılar 1 dekabr 1991-ci ildə həm prezident seçkilərində, həm də Ukraynanın müstəqilliyini təsdiqləyən referendumda səs vermişdilər. Referendumda əhalinin 84,18%-i iştirak etmiş, onların 90,32%-i lehinə səs vermişdir. Prezident seçkilərində Kravçuk 61,59% səslə qalib gəlmişdir. Çernovol 23,27% səslə uzaq ikinci olmuş və ikinci tura ehtiyac qalmamışdır. Şimal-qərb vilayətlərində Çornovolun qələbə qazanacağına dair əvvəlki proqnozlara zidd olaraq, o, yalnız Qalisiyada qalib gəlmişdi, lakin Çernivtsı, Çerkası, Kiyev, Rovno, Volın və Zakarpatiya vilayətlərində, eləcə də Kiyev şəhərində yaxşı nəticə göstərmişdir. Çornovol seçki günü məğlubiyyəti qəbul edərək demişdir ki, "Seçkiqabağı kampaniya mənə bütün Ukraynanı gəzmək, insanlarla görüşmək və Şərqi siyasiləşdirmək imkanı vermişdir". O, sonradan bildirmişdir ki, 1991-ci ildəki qısaldılmış kampaniya əvəzinə daha altı ay kampaniya aparmaq qələbəyə imkan verə bilərdi.
Müstəqil Ukraynada
1992–1994-cü illərdə
Prezident seçkilərindən sonra Ukrayna Xalq Hərəkatı daxilində qrupun gələcəyi ilə bağlı parçalanmalar ortaya çıxmışdır. İvan Draç və tərəfindən rəhbərlik edilən bir fraksiya təşkilatı buraxmaq və Kravçukun millət quruculuğu səylərini dəstəkləmək istəyirdi, Çornovol və tərəfdarları isə təşkilatı Çornovolun gələcək prezidentlik ambisiyalarını dəstəkləmək üçün partiyaya çevirmək istəyirdilər. Ukrayna Xalq Hərəkatı daxilindəki gərginliklər prezident seçkiləri ilə daha da kəskinləşmişdi, çünki bir neçə üzv Çornovolu dəstəkləmək üçün Ukrayna Xalq Hərəkatının qəbul etdiyi qərarı yalnız tövsiyə xarakterli hesab edərək Yuxnovski və ya Lukyanenkoya dəstək vermişdi.
28 fevral 1992-ci ildə keçirilən Ukrayna Xalq Hərəkatının Üçüncü Qurultayında təşkilatın parçalanması qısamüddətli olaraq qarşısı alınmışdır. Draç, Qorın və Çornovol iki fraksiya arasında kompromis olaraq Ukrayna Xalq Hərəkatının həmsədrləri seçilmişdilər. Buna baxmayaraq, Ukrayna Xalq Hərəkatından yaranmış Ukrayna Respublika Partiyası və Ukrayna Demokratik Partiyası Kravçukla əməkdaşlıq etmək qərarına gəlmişdir. Bu birlik 1992-ci ilin dekabrında Dördüncü Qurultayda sona çatmışdı, çünki Çornovolun tərəfdarları Ukrayna Xalq Hərəkatı onun rəhbərliyi altında mərkəz-sağ siyasi partiyaya yenidən təşkil etmişdilər.
Bu arada Krımın gələcəyi ilə bağlı böhran yaranırdı. Krımın etnik cəhətdən rus əhalisi indi Ukraynadan ayrılmaq və Rusiya ilə birləşmək istəyirdi. 5 may 1992-ci ildə gərginlik kulminasiya nöqtəsinə çatmış, çünki Krımın yerli hökuməti Ukraynadan müstəqilliyini elan etmək üçün səs vermişdir. Ukrayna bayrağı Rusiya bayrağı ilə əvəz olunmuş və yerli əhalisinə qarşı repressiyalar dalğası başlamışdır. Həbsxana illərindən bəri Krım tatarlarına maraq göstərən Çornovol Ukraynanın yeni müstəqil parlamenti olan və Ali Soveti əvəz edən Ali Rada Krımın müstəqillik bəyannaməsini ləğv etməyə və Krım Ali Radasına yeni seçkilər tələb etməyə çağırmışdır. Şəxsi olaraq, Çornovol Ukrayna ordusunun Krıma yeridilməsini istədiyini ifadə etmişdi, lakin bu tələbin Kravçuk və ya hökumətin qalan hissəsi tərəfindən yerinə yetirilməyəcəyini hiss etdiyi üçün bunu açıq şəkildə bildirməmişdir.
Krımdakı böhran davam edən zaman Ukrayna iqtisadiyyatı keçmiş Sovet İttifaqı daxilində dəyişən iqtisadi reallıqlara uyğunlaşa bilməməsi və idxaldan asılı iqtisadiyyatı səbəbindən çökmüşdü. Hiperinflyasiya başlamış və məhsuldarlıq artdı. Bir məqamda Ukrayna hökuməti iqtisadi təzyiqləri azaltmaq üçün nüvə arsenalını satmağı nəzərdən keçirmişdi. Bu siyasi və iqtisadi böhranlar bir çox deputatlar arasında Ukraynanın tezliklə müstəqilliyini itirəcəyi qorxusuna səbəb olmuşdu. Çernovol əksinə, Ukraynanın suverenliyini təmin etməklə siyasi və iqtisadi şəraitin yaxşılaşacağına inanırdı və Kravçukla kəskin rəqabətini davam etdirirdi.
Kravçukun hökumətinin işçilərə müavinət və kompensasiya təmin etməkdən imtina etməsindən qəzəblənən müstəqil həmkarlar ittifaqları 2 sentyabr 1992-ci ildə genişmiqyaslı tətillərə başlamışdılar. 1989–1991-ci illərin tətilləri kimi, tətilçilər əsasən kömür mədənçiləri idi, lakin əvvəlki tətillərdən fərqli olaraq, onlar geniş dəstək qazana bilməmişdilər. professoru Stiven Kroulinin fikrinə görə, buna səbəb tətilin yerli Donbass tətil komitələri tərəfindən yox, ümummilli ittifaq tərəfindən çağırılması idi. Kömür mədənçilərinə 1993-cü ilin fevralında Kiyevin ictimai nəqliyyat işçiləri qoşulmuş, bu tədbir tətili ictimaiyyət arasında son dərəcə populyarsız etmişdir. Əvvəlki tətilləri dəstəkləməkdən fərqli olaraq, Ukrayna Xalq Hərəkatı, digər partiyalar kimi, tətilləri qınamış və hökuməti "tətilin əsl təşkilatçılarını cəzalandırmağa" çağırmışdır. Çornovol xüsusilə sabitliyi təmin etmək üçün siyasi fəaliyyətlərin, xüsusən də tətillərin məhdudlaşdırılmasını müdafiə etmişdir.
1993-cü ilin sonlarında Rusiya Krım böhranına müdaxilə etmişdir. Rusiya Ali Sovetinin sədr müavini Krımın müstəqilliyinin referendumla təsdiqlənməsi halında Krımı tanıyacağına söz vermişdir. İyunda Sevastopol şəhəri də Rusiya Federasiyasına qoşulmaq üçün müraciət etmişdir. Rusiyayönlü fəal Krımın Rusiyaya birləşdirilməsi hərəkatının qeyri-rəsmi lideri olmuş, SSRİ-nin Qara Dəniz donanmasının əsgərlərindən ibarət ordu qurmuş, onun tərəfdarları ilə polis və media binalarını ələ keçirmişdir. Moskvadan Krıma qarşı artan təhlükə Ukrayna əhalisini Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Ukraynanın nəzarətinə keçən nüvə silahlarını saxlamağa meylləndirmişdir. Çornovol müstəqil nüvə arsenalını və ya alternativ olaraq NATO hərbi alyansına üzvlüyü dəstəkləyən siyasətçilərdən biri idi, çünki o, silahlardan imtina etmələri halında Rusiya qarşı yeganə mümkünsüzlüyün bu olduğunu hesab edirdi. Buna baxmayaraq, Çornovol Krımda yaxın müddətdə müharibənin olmayacağına inanırdı. O, yarım ildən bir ilə qədər Krım separatizminin populyarlığını itirəcəyini, Rusiyanın fəaliyyətlərinin Krım separatçılarını maliyyələşdirməklə və Ukraynaya qarşı informasiya müharibəsi kampaniyası ilə məhdudlaşacağını proqnozlaşdırırdı. Hər iki proqnoz sonradan doğru çıxmışdır.
Kravçukun hökuməti mədənçilərin qəzəbini yatırmaq üçün 17 iyun 1993-cü ildə Ali Radanı buraxmış, fövqəladə parlament və prezident seçkiləri elan etmişdir. Çernovol əvvəlcə Kiyevdən bir yer uğrunda mübarizə aparmağı seçmişdi, çünki bu, onun milli fiqur kimi tanınmasını təmin edəcək və ideoloji baxışlarını yaymaq üçün bütün Ukraynanı gəzmək imkanı verəcəkdi. Onun yaxın müttəfiqi və dostu Ukrayna Xalq Hərəkatı tərəfindən Lvovun Şevçenkivski rayonundan namizəd kimi irəli sürülmüşdür. O dövrdə Boyçişin Ukrayna Xalq Hərəkatı Katibliyinin sədri idi.
14 yanvar 1994-cü ildə Boyçişin Ukrayna Xalq Hərəkatının Kiyevdə yerləşy seçki qərargahını tərk etdikdən qısa müddət sonra silahlı şəxslər tərəfindən qaçırılmışdır. O, həmin vaxtdan bəri görülməmişdir və onun öldürüldüyü güman edilir. Boyçişinin məcburi yolla itkin düşməsi Ukraynada dönüş nöqtəsi olmuş, Ukraynada antikommunist siyasətçilər və jurnalistlərin sirli ölümlərinin ilk hadisəsi kimi qeyd edilmişdir. Boyçişinin qaçırıldığı zaman Çornovol Ukraynanın cənubunda yerləşən Nikolayev vilayətində kampaniya aparırdı və ikisi Boyçişin qaçırılmadan qısa müddət əvvəl telefonla danışmışdılar. Boyçişinin itkin düşməsi Çornovolu dərindən təsirləndirmişdi. O, sonradan Kiyevdən yer əvəzinə Ternopol vilayətində yerləşən 357-ci seçki dairəsindən namizədliyini irəli sürmüş və 14 rəqibə qarşı səslərin 62,5%-ni qazanaraq uğurla seçilmişdir.
Parlament seçkilərinin nəticələri Kravçukun prezident seçkilərində şanslarını zəif göstərmişdi. Əhalinin 75%-i səsvermədə iştirak etmişdi ki, bu, aşağı iştirak və apatiya gözləntilərini xeyli üstələmişdi. Şərqi Ukraynada yeni bərpa edilmiş Ukrayna Kommunist Partiyasının namizədləri seçilmiş, mərkəzi və qərbi Ukraynada isə Ukrayna Xalq Hərəkatı xüsusilə yaxşı nəticə göstərmişdi. "The New York Times" nəşrində seçkidən sonra qeyd edilmişdir ki, Çornovol Kravçuka qarşı gözlənilən rəqib kimi qəbul edilir, keçmiş Baş nazir Leonid Kuçma və İvan Plyuş da Kravçuka potensial rəqib kimi böyük fərqlə qalib gəlmişdilər. Seçkidən sonra Kravçuk 25 mart 1994-cü ildəki çıxışında 1994-cü ilin iyununa planlaşdırılan prezident seçkilərinin ləğv edilməsinin zəruri olduğunu müdafiə etmiş, iqtisadi islahatlar aparmaq və mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə aparmaq üçün Ali Radadan fövqəladə səlahiyyətlər tələb etmişdir.
Əsasən milli-demokrat müxalifətə mənsub 120 deputat Kravçukun seçkiləri ləğv etmək və daha çox səlahiyyət əldə etmək səylərinə dəstək vermişdir. Ukrayna Xalq Hərəkatı seçki qanunlarında islahat aparılmadan seçkilərin ləğv edilməməsinin siyasi böhrana səbəb olacağı əsası ilə Kravçukun seçkiləri təxirə salmaq çağırışını istəksizcə dəstəkləmişdi, lakin Çornovol onun səlahiyyətlərinin genişləndirilməsini dəstəkləməkdən imtina etmiş, bunun keçmiş kommunist məmurları gücləndirmək və həm nüvə silahlarını, həm də mülkiyyəti mübahisəli olan Qara Dəniz donanmasını Rusiyaya təhvil vermək üçün istifadə ediləcəyi fikrini müdafiə etmişdir. Çornovol prezident səlahiyyətlərinin genişləndirilməsinin "səssiz oliqarxiya diktaturasına" gətirib çıxaracağını iddia etmişdir. Nəticədə, kommunistlər seçkidən sonra Ali Radanın rəhbərliyini ələ keçirmiş, seçkiləri təxirə salmaq və ya ləğv etmək səylərini bloklamışdır.
Parlament seçkilərindəki uğuruna baxmayaraq, Çornovol 1994-cü il prezident seçkilərində namizədliyini irəli sürməmək qərarına gəlmiş və bunun əvəzinə iqtisadi böhranı aradan qaldırmaq üçün islahatlar təklif etdikdən sonra Kravçuk tərəfindən hökumətdən uzaqlaşdırılan iqtisadçı dəstəkləmişdir. Jurnalist Taras Zdorovilo iddia etmişdir ki, bu qərar Çornovolun öz həyatı və Ukrayna Xalq Hərəkatının gələcəyi ilə bağlı qorxularından irəli gəlmiş ola bilər. Zdorovılonun qeydlərinə görə, Çornovol həbsxana illərində qurduğu əlaqələrdən istifadə edərək ilə gizli görüşlər keçirmiş, onlar məsuliyyəti rədd etmiş və Boyçişinin qaçırılmasının hökumət tərəfindən sifariş edildiyini iddia etmişdilər. Zdorovilo həmçinin qeyd etmişdir ki, Kravçukun hökuməti seçki zamanı Ukrayna Xalq Hərəkatının maliyyəsinə qarşı siyasi motivli araşdırma başlatmış və həm Çornovolu, həm də partiyanın yüksəkrütbəli üzvü onların söhbətlərini izləyən təhlükəsizlik müşayiəti altına almışdı.
1994–1997-ci illərdə
Kuçma seçkilərdə Kravçuka qalib gələrək Ukraynanın ikinci prezidenti olmuşdur. Kuçmanın müstəqil mediaya qarşı göstərdiyi təzyiqlər Çornovolu onun hökumətinin ən önəmli tənqidçilərindən birinə çevirmişdi. Kuçmanın qələbəsi nəticəsində hakimiyyətin bir şəxsdən digərinə keçməyinə baxmayaraq, siyasi vəziyyət əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməmişdi. Ölkə post-kommunist tərəfindən idarə olunmağa davam etmişdir və Çernovol bunu 1996-cı ildə "" adlandırmışdır. Bundan başqa, həmin partiya ilə əlaqəli yeni yaranan sənaye oliqarxları sinfi meydana çıxmışdır.
Müstəqil Ukrayna üçün konstitusiyanın hazırlanması və təsdiqlənməsi prosesi 1995-ci ildə başlamışdır. Çornovol, Ukraynanın sağçı və mərkəzçi siyasətçilərinin çoxu kimi, parlamentin sol qanadının torpağın alqı-satqısını qadağan edən və sovet dövründəki yerli idarəetmə orqanlarını saxlamağa çalışan konstitusiya maddələrini irəli sürməsi səbəbindən Kuçma ilə eyni mövqedə yer almışdır. Çernovol 25 mart 1995-ci ildə Kuçmanın təklif etdiyi konstitusiyanı dəstəklədiyini bildirmişdi, lakin Ukrayna Xalq Hərəkatı buna "on bir ciddi etirazı" olduğunu ifadə etmişdir.
Kuçmanın təklif etdiyi konstitusiya Sosialist Partiyasının lideri və o dövrdə Ali Radanın sədri olan tərəfindən həddindən artıq mərkəzləşdirilmiş, icra hakimiyyətinə güclü səlahiyyətlər verən və müstəqil məhkəmə sistemindən məhrum olan bir dövlət yaratdığı kimi xarakterizə edilmişdir. Moroz Kuçmanın konstitusiyasını rədd etmiş, həmin ilin iyununda Kuçma və 38 başqa şəxslə birlikdə "Konstitusiya Komissiyası" çərçivəsində ikinci konstitusiya layihəsi hazırlamışdır. Bu layihə sağ və mərkəz tərəfindən prezidentə həddindən artıq səlahiyyət verdiyi və məhkəmə sisteminə kifayət qədər səlahiyyət vermədiyi üçün rədd edilmişdir. Çornovol 24 noyabrda özünün "Ças-Time" qəzetində yazmışdır ki, layihə "parlament əleyhinədir" və layihəni hazırlayanları Ali Radaya maneə törətmək istəməkdə ittiham edirdi. Konstitusiya nəhayət 28 iyun 1996-cı ildə qəbul edilmişdir, lakin Ukrayna Xalq Hərəkatının dəstəklədiyi bəzi müddəalar, məsələn, özəl mülkiyyət hüquqları, Ukraynanın unitar dövlət kimi təsdiqlənməsi və Ukrayna xalqının öz müqəddəratını təyin etmə hüququ qəbul edilməmişdir.
Konstitusiyadan başqa, Çornovol 1994-cü ildə Vasili Simonenko Beynəlxalq İnsan Hüquqları Fondunun prezidenti kimi fəaliyyətə başlamış və 1995-ci ilin yanvarında "Ças-Time" qəzetinin baş redaktoru olmuşdur. Həmin il o, Ukraynanın Avropa Şurası Parlament Assambleyasına ilk nümayəndələrindən biri təyin edilmiş və Ukrayna Qırmızı Xaç Cəmiyyəti ilə birlikdə Birinci Çeçenistan müharibəsi zamanı çeçen mülki əhalisinə 50 ton humanitar yardımın göndərilməsini təşkil etmişdir. "Gazeta.ua" 1997-ci ildə yazmışdır ki, Çornovol həbsxanada birlikdə olduğu dəfn mərasimi zamanı Ukrayna Pravoslav Kilsəsi – Kiyev Patriarxlığını dəstəkləyənlərdən biri olmuş, etirazçılar onu dəfn etməyə çalışmışdılar. Buna baxmayaraq, "galinfo" xəbər portalı onun əvəzinə zorakılığın qarşısını almağa və dəfnin davam etdirilməsinə çalışdığını göstərir. Çornovol Kuçmanın prezidentliyinin ilk illərində Milli-Demokratları hökumət vəzifələrinə təyin etdiyinə görə bir neçə dəfə onu tərifləmişdir. Çernovol həmçinin, 14–16 sentyabr 1994-cü ildə Odessaya səfər etmiş, burada Odessa Milli Politexnik Universitetində Ukrayna Xalq Hərəkatının gələcəyi ilə bağlı konfrans keçirmişdir. Odessa Milli Politexnik Universitetində baş tutan çıxışında Çornovol demokratik normaların gücləndirilməsini və iqtisadi islahatlar vasitəsilə orta sinfin yaradılmasını müdafiə etmişdir. Eyni zamanda, o, yaranmaqda olan oliqarxiyanı tənqid etməyə davam etmişdir.
1997-ci ildə Çornovol Moroz ilə münaqişəsini kəskinləşdirmiş, onun çıxışlarını "primitiv populizm" kimi qınamış və Ukraynada siyasi qütbləşmənin artmasına görə onu günahlandırmışdır. Çornovol həmçinin, Ukraynanın digər Mərkəzi və Şərqi Avropa dövlətləri ilə inteqrasiyasını getdikcə daha çox təbliğ etdi, "Baltikyanı–Qara Dəniz İttifaqı"nın yaradılmasını, Qara dənizin demilitarizasiyasını və beləliklə, 1997-ci ilə qədər Rusiyaya verilmiş Qara Dəniz Donanmasının ləğv edilməsini, həmçinin Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünü tələb etmişdir. Belaruslu dissident ilə birlikdə Çornovol Baltikyanı–Qara Dəniz İttifaqı ideyasını ölümünə qədər fəal şəkildə təbliğ etmişdir. ABŞ Dövlət katibi Madlen Olbrayt, keçmiş Birləşmiş Krallıq Baş naziri Marqaret Tetçer və kimi Qərb tərəfdaşları Çornovol ilə dəfələrlə görüşmüşdür və o, xüsusən də Ukraynanın əsasən keçmiş kommunist rəhbərliyi ilə müqayisədə Qərb liderləri tərəfindən getdikcə daha etibarlı həmsöhbət kimi qəbul edilmişdir.
Bir neçə digər siyasətçi ilə birlikdə Çornovol 1997-ci ildə Çeçen İçkeriya Respublikasının prezidenti Aslan Masxadovun andiçmə mərasimində iştirak etmişdir. Ukrayna Xalq Hərəkatı həmin ilin oktyabrında rəsmi olaraq Kuçmanın hakimiyyətinə müxalifətdə olduğunu elan etmişdir.
1998-ci il seçkiləri
Çornovol 1998-ci il Ukrayna parlament seçkilərində yenidən Ukrayna Xalq Hərəkatına rəhbərlik etmiş, bu dəfə partiyanın proporsional təmsilçilik siyahısında birinci namizəd kimi iştirak etmişdir. Seçki zamanı Ukrayna Xalq Hərəkatı federalizm mövqeyini dəyişmiş, Çornovol Ukraynanın federal respublika olması çağırışlarını "klan federalizmi" kimi xarakterizə etmişdir. Çornovola partiya siyahısının aparıcı namizədləri kimi , xarici işlər naziri Gennadi Udovenko, Draç və ətraf mühit naziri , həmçinin Krım tatar fəalı Mustafa Cəmilov qoşulmuşdur. Ukrayna Xalq Hərəkatı seçkidə heç bir digər partiya ilə koalisiya qurmamışdır, baxmayaraq ki, onun namizədləri arasında "" və Ukrayna Qadınlar İttifaqı kimi qeyri-hökumət təşkilatlarının üzvləri var idi. Partiya ümumiyyətlə solçulara qarşı kampaniya aparmışdır. Çornovol bütün Milli-Demokrat partiyaları sola və sağçı Ukrayna Milliyyətçiləri Konqresinə qarşı koalisiya qurmağa çağırmış, həmçinin Kuçma tərəfdarı Xalq Demokrat Partiyası və Ukrayna Sosial-Demokrat Partiyası (birləşmiş) ilə böyük koalisiya təklif etmişdir. Heç bir partiya Çornovolun koalisiya təkliflərini qəbul etməmişdir.
Ali Radada ikinci ən böyük partiya olmaqladına baxmayaraq, nəticə Ukrayna Xalq Hərəkatı üçün müsbət olmuşdu, çünki 1994-cü illə müqayisədə partiya yerlərini iki dəfə artırmışdır. Buna baxmayaraq, ümumilikdə sağçılar üçün seçki məyusedici idi, çünki yalnız Ukrayna Xalq Hərəkatı 4% partiya siyahısı təmsilçiliyi həddini keçmişdir və sağçılar ümumilikdə ənənəvi 20–25% nəticəsindən aşağı performans göstərmişdilər. Ukrayna Xalq Hərəkatı seçkidən sonra nəticələrin qanunsuz olduğunu iddia edərək onlara etiraz etmək niyyətində olduğunu bildirmişdir. Ukrayna Kommunist Partiyası yenidən Ali Radada ən böyük partiya olmuş, solçu partiyalar isə çoxluq təşkil etmişdir. Çornovol qeyd etmişdir ki, nəticələr sağçılar üçün əvvəlki seçkilərdəki qədər pis deyildi, lakin kampaniya onu yormuşdu və o, daimi yorğunluq imici qazanmışdı. O dövrdə o, "Ças-Time" qəzeti və siyasət arasında öhdəliklərini balanslaşdırmaq səbəbindən gündə beş saatdan çox yatmırdı. Onun ənənəvi dəstək bazası olan və Ukrayna boyunca baş verən özəlləşdirməyə qarşı dayanan Lvov vilayətində Ukrayna Xalq Hərəkatı hökuməti Aqrar Partiyasının hökuməti ilə əvəz olunmuşdu. Bu hökumət altında rüşvət, pul yuyulması və iş münaqişələrindən qaynaqlanan zorakılıqla bağlı siyasi qalmaqallar tez-tez baş vermişdir.
IX Qurultay və sonrası
Ukrayna Xalq Hərəkatının 12–13 dekabr 1998-ci ildə keçirilən IX qurultayında Çornovol 1999-cu il prezident seçkiləri üçün partiyanın strategiyasını elan etmişdir. "İrəli, şərqə" adlanan bu strategiya ukrayn dilinin rus dili ilə birgə rəsmi dil statusuna qarşı müxalifətini saxlamış, Şərqi və Cənubi Ukrayna əhalisinə daha çox diqqət yetirməyi tələb edirdi.
Həmin qurultayda Çornovol 1999-cu il seçkilərində ikinci dəfə prezidentliyə namizəd olmaq niyyətini bildirmişdir. Ukrayna Xalq Hərəkatı prezidentliyə namizədliyə irəli sürülən əsas namizədlər Çornovol və Udovenko idi. Yekun qərarın daha sonra qəbul ediləcəyi gözlənilirdi. Mərkəz-sağ İslahatlar və Nizam Partiyasının lideri dediyinə görə, o və Çornovol rəhbəri Viktor Yuşşenkonu 1999-cu il prezidentliyinə namizədliyini irəli sürməyə razı salmağa çalışmışdılar.
Bu dövrdə Ukrayna Xalq Hərəkatı daxilində Çornovolu köhnəlmiş fiqur hesab edən üzvlərlə onu dəstəkləyənlər arasında parçalanma getdikcə daha aydın görünürdü. Partiya daxilində Çornovola müxaliflər onu həddindən artıq avtoritar, partiya qaydalarına hörmət etməyən və Kuçmaya çox yaxın hesab edirdilər, Çornovolun tərəfdarları isə ona müxalifləri Kuçmaya çox yaxın olmaqda və maddi maraqlar tərəfindən dəstəklənməkdə ittiham edirdilər. Ukraynalı tarixçi bildirmişdir ki, Çornovol 1999-cu ilin yanvarında prezidentliyə namizədliyini geri çəkmiş və ""a görə Udovenkonu dəstəkləmişdi, lakin Çornovolun oğlu Taras bunu təkzib edərək atasının ölümünə qədər prezidentlik kampaniyasını davam etdirdiyini söyləmişdi.
Parçalanma 1999-cu ilin fevralında kulminasiya nöqtəsinə çatmışdır. Kostenko Ukrayna Xalq Hərəkatının bir qrup üzvünə başçılıq edərək 17 və ya 19 fevralda keçirilən parlament iclasında Çornovolun lider kimi vəzifədən kənarlaşdırıldığını elan etmiş və 27 fevralda tərəfdarlarının toplantısında özünü partiya lideri elan etmişdir. Çornovol 22 fevralda keçirdiyi mətbuat konfransında onlara 1991-ci ildə SSRİ-də çevriliş cəhdinə rəhbərlik edən Dövlət Fövqəladə Vəziyyət Komitəsi ilə müqayisə etmiş və onları Ukrayna hökumətindən ayda 40,000 dollar, Ukrayna Xalq Hərəkatı ofisindən 4,000 qrivna və Ukrayna Xalq Hərəkatından seçilmiş Xalq Deputatı bir milyon dollar rüşvət almaqda ittiham etmişdir. ""un müavin redaktoru Yaroslav Koşiv 25 fevralda dərc olunan rəy məqaləsində yazmışdır ki, Kostenkodan sonra Çornovola sadiq qalan yalnız 17 deputat qalmışdı.
Ukrayna Xalq Hərəkatına məxsus çoxsaylı qəzetlər bu münaqişədə bölünmüşdür. Onlardan 11-i Çornovolu, beşi isə Kostenkonu dəstəkləmişdi. "Dzerkalo Tıyniya" qəzeti müstəqil mövqe tutmuşdur, lakin ümumiyyətlə parçalanmaya görə Çornovolu, Kuçmanı və prezidentliyə namizəd günahlandırmışdır. Çornovol və tərəfdarları parçalanmadan sonra Kostenkoun qrupuna qarşı sərt münasibət bəsləyirdilər. demişdir ki, "Bunlar hazırda "Mersedes" almaq və yay evləri tikməklə daha çox maraqlanan insanlardır", Çornovol isə Kostenkonun cəhdini "partiyanın özəlləşdirilməsi" adlandırmış və parçalanmanı Kuçma və hökumətin təşkil etdiyini iddia etmişdir.
2012-ci ildə Çornovolun ölümü ilə bağlı məhkəmə prosesində Udovenko ifadə vermişdir ki, 1999-cu ilin fevralında Rusiya (FTX) işləyən ukraynalı vətəndaş Vyaçeslav Babenko onunla əlaqə saxlamışdı. Udovenkonun dediyinə görə, Babenko onu Çornovolun həyatına Rusiya kəşfiyyat xidmətlərinin iştirakı ilə sui-qəsd cəhdi olacağı barədə xəbərdar etmişdi. Çornovol Babenkonun xəbərdarlığını qorxutma cəhdi kimi rədd etmişdi. Çornovolun ölümü ilə bağlı araşdırma aparan Daxili İşlər Nazirliyinin əməkdaşı Nikolay Stepanenko Babenkonun Çornovolun gündəlik rejimi və səyahət planları haqqında əhəmiyyətli məlumatlara malik olduğunu qeyd etmişdir.
Çornovol 24 fevralda Ukrayna Xalq Hərəkatının parlament fraksiyasını "Ukrayna Xalq Hərəkatı – 1" adlandırmışdır. 28 fevralda Kostenkoun tərəfdarları özlərinin Ukrayna Xalq Hərəkatının X qurultayı adlandırdıqları toplantı təşkil etmişdilər, burada Çornovolun rəsmi olaraq liderlikdən kənarlaşdırıldığını və partiyanın müxalifət dövrünün "bərabər tərəfdaşlıq" ilə əvəzlənəcəyini elan etmişdilər. Çornovolun tərəfdarlarının qurultayı, Çornovol tərəfindən IX Qurultayın "ikinci mərhələsi" adlandırılan toplantı 7 martda keçirilmiş və burada Ukrayna Xalq Hərəkatı Assambleyasının 520 nümayəndəsi iştirak etmişdir. Bu, partiya nizamnaməsinə görə tələb olunan üçdə iki çoxluqdan artıq idi.
Vəfatı
24 mart 1999-cu ildə Çornovil Kirovohrad (indiki Kropivnitski) şəhərində özü və ya Udovenko üçün təşviqat kampaniya tədbirində iştirak edirdi. Kirovoqradda olarkən verdiyi müsahibədə o, Ukraynanın maliyyə və mütəşəkkil cinayət klanlarının Ukrayna Xalq Hərəkatını məhv etmək və maliyyə kapitalının daha da yığılmasını təmin etmək məqsədilə hədəf aldığını bildirdimişdir. O həmçinin, Kuçmanın yalnız rəqiblərini öldürməklə və ya bir-birinə qarşı qoymaqla qalib gələ biləcəyini iddia etmişdir. Çernovolun son telefon danışıqlarının detalları mübahisəlidir. Bacısı Valentina onun ad gününü təbrik etdiyini və Ukrayna Xalq Hərəkatının parçalanmasının "artıq keçmişdə qaldığını" söylədiyini bildirmişdi, Kostenko isə Çornovolun fikrini dəyişdiyini və Udovenko əvəzinə onu dəstəkləmək istədiyini ifadə etdiyini iddia etmişdi.
25 mart 1999-cu il gecə yarısına yaxın Çornovol köməkçisi Yevgeni Pavlov və Ukrayna Xalq Hərəkatının mətbuat katibi Dmitri Ponomarçuk ilə birlikdə Kirovoqraddan Kiyevə qayıdırdı. Borispoldan beş kilometr aralıda, saatda 140 kilometr (87 mil/saat) sürətlə hərəkət edən zaman Çornovolun "Toyota Corolla" markalı avtomobili magistralın döngəsində dayanan taxıl daşıyan "Kamaz" markalı yük maşını ilə toqquşmuşdu. Çornovol və Pavlov dərhal həlak olmuşdular, Ponomarçuk isə ağır yaralı vəziyyətdə xəstəxanaya yerləşdirilmişdir.
Çornovolun dəfn mərasimi 29 martda 1917-ci ildə Ukrayna Xalq Respublikasının elan olunduğu yerdə, Kiyevdə yerləşən Şəhər Müəllimlər Evində keçirilmişdir. İştirakçılar ardınca kortej Müqəddəs Vladimir kafedralına doğru hərəkət etmiş və o, Baykovo qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. "The Guardian" xəbər vermişdir ki, "on minlərlə ukraynalı" iştirak etmişdi. "Milisiya" bu rəqəmin 10,000 nəfər olduğunu iddia etmiş, "" isə təxminən 50,000 nəfərin "Kiyevin indiyə qədər gördüyü ən böyük dəfn mərasimi" hesab edilən mərasimdə iştirak etdiyini yazmışdır. Onun üçün dövlət tərəfindən şərəf qvardiyası və hərbi orkestr ayrılmışdı. Ukraynanın siyasi elitası, o cümlədən uzun müddət rəqabətdə olduğu Kravçuk, Kuçma, baş nazir , Ali Radanın sədri Aleksandr Tkaçenko, bir neçə keçmiş dissident və Kommunist Partiyası (Petro Simonenko rəhbərliyi ilə) və Ukrayna Proqressiv Sosialist Partiyası (Nataliya Vitrenko rəhbərliyi ilə) istisna olmaqla, demək olar ki, bütün siyasi partiyaların liderləri, mərasimdə iştirak etmişdilər.
İstintaq
Çornovolun ölümündə Ukrayna hökumətinin iştirakına dair şübhələr demək olar ki, dərhal ortaya çıxmışdır. Bu şübhələr Çornovilin mübahisəli xarakteri və yaxınlaşan prezident seçkiləri ilə alovlanmışdır. Ukrayna Daxili İşlər naziri Çornovolun ölümünün olduğu axşam televiziya çıxışında bildirmişdir ki, Çornovolun ölümü ilə bağlı araşdırmada sui-qəsd versiyası nəzərdən keçirilməyəcək. Dəfnindən əvvəl Leonid Tanyuk və Xristian Demokrat Partiyasının deputatı Çornovolun qətlə yetirildiyini iddia etmkşdilər, jurnalist Sergey Naboka isə onun ölüm şəraitinin sovet liderlərinin siyasi rəqiblərinin digər şübhəli ölümlərinə bənzədiyini qeyd etmişdir. Yük maşınının sürücüsü əvvəlcə ehtiyatsızlıqda ittiham olunmuşdu, lakin bir ay ərzində amnistiya edilmiş və yük maşınındakı bir sərnişin qeyri-müəyyən şəraitdə vəfat etmişdir. Adrian Karatnitski Kuçmanın 1999-cu il kampaniyasından anonim bir üzvə istinadən qeyd etmişdir ki, Kuçmanın digər qeyri-kommunist rəqibləri ona qarşı koalisiya qura bilməmişdilər və nəticədə o qalib gəlmişdir. Ukraynalı politoloq Taras Kuzyo da Çornovolun ölümündən sonra Kuçma və Yevgeni Marçuku prezidentlik üçün yeganə ciddi qeyri-solçu namizədlər kimi təsvir etmişdir.
Çornovolun ölümünü araşdırmaq üçün ilk cəhd 1999-cu ilin aprelində Ali Radanın komissiyası ilə başlamışdır. 2004–2005-ci illərdə baş tutmuş Narıncı inqilabdan sonra Kuçmanın varisi Viktor Yuşşenko 23 avqust 2006-cı ildə Çornovolun heykəlinin açılış mərasimində onun ölüm şəraitinin araşdırılmasının yenidən başlanacağını elan etmişdir. 6 sentyabr 2006-cı ildə Daxili İşlər naziri Çornovolun qətlə yetirildiyini və bunu sübut edən dəlillərin Ukrayna Baş prokurorluğuna təhvil verildiyini bəyan etmişdir. Baş prokuror Lutsenkonun işlə bağlı açıqlamalarını "ehsasla desək, qeyri-peşəkar" kimi tənqid etmiş, məlumatın saxtakarlıqda məhkum edilmiş və İnterpol tərəfindən axtarışa verilmiş bir şəxsdən gəldiyini iddia etmişdir. O vaxtdan bəri Çornovolun ölümü ilə bağlı araşdırmalar dəfələrlə bağlanmış və yenidən açılmışdır, lakin onun sui-qəsd qurbanı olub-olmaması və ya sadəcə avtomobil qəzası ilə bağlı qəti nəticəyə gəlinməmişdir. Borispol Rayon Məhkəməsi 2014-cü ilin yanvarında sui-qəsd planının olmadığını elan edərək işi bağlamışdır, lakin 2015-ci ilin mart ayına qədər bu məsələ yenidən Baş Prokurorluğun araşdırması altına alınmışdır.
Mirası
"The Guardian" qəzetinin jurnalisti Piter Marusenko Çornovolun dəfn mərasimi haqqında yazanda iddia etmişdir ki, onun verdiyi töhfə sadəcə ölümündən sonra bir çox ukraynalı tərəfindən tanınmışdır. 2017-ci ildə nəşr olunan "Yaxın xaric" kitabında professor Zbiqnev Voynovski Çornovolu XX əsrin əvvəl və ortalarında fəaliyyət göstərmiş milliyyətçi lider Stepan Banderadan fərqli olaraq "daha əhatəli Ukrayna baxış bucağı, qəti şəkildə avropayameylli, qanunun aliliyinə və parlament demokratiyasına sadiqliyi ilə birləşmiş" şəxsiyyət kimi təsvir etmişdir. O, 2013–2014-cü illərdə Avromeydan etirazları zamanı Çornovolun böyük bir afişasının olduğunu qeyd etmişdir. Voynovski Çornovolun "islahatçı vətənpərvərlik" ideologiyasını, yəni Ukraynanın Mərkəzi Avropa ilə islahatları izləməsini və tarixi əlaqələri saxlamasını müdafiə etməsini Avromeydan və Narıncı inqilabdan sonra Ukrayna cəmiyyətində yayılmış kimi müəyyənləşdirir. Çornovoı iki dəfə bütün zamanların ən populyar ukraynalıları arasında ilk onluğa daxil olmuşdur. 2008-ci il "Veliki Ukraintsı" sorğusunda o, Ukraynanın yeddinci ən populyar şəxsiyyəti seçilmiş, sorğuda iştirak edənlərin 2,63%-i onu bütün zamanların ən böyük ukraynalısı kimi adlandırmışdır. 2022-ci il "People's Top" sorğusunda o, doqquzuncu ən populyar ukraynalı olmuş, əvvəlki sorğular onun dəstəyinin 2012-ci ildə 3,5%-dən 2022-ci ildə 8,7%-ə yüksəldiyini göstərmişdir.
2003-cü ildə Çornovola həsr olunmuş 2 qrivna nominal dəyərində xatirə sikkəsi buraxmışdır. 25 mart 2009-cu ildə Borispolda yerləşən xatirə nişanı yaxınlığında başqa bir dəfn mərasimi keçirilmiş və pərəstişkarları, o cümlədən ovaxtkı Kiyev meri Çornovolun ölümünün 10-cu ildönümünü qeyd etmək üçün Kiyevdə yerləşən abidəsinə çiçəklər qoymuşdur. 2009-cu ildə Çornovola həsr olunmuş Ukrayna poçt markası buraxılmışdır.
IX Qurultay və sonrası
Qeydlər
- Ukrayna diasporunun ingilisdilli "" qəzeti 1999-cu ilin aprelində Çornovlla həsr olunmuş xatirə nömrəsində yazmışdır ki, o, ölümündən əvvəl Udovenkonu dəstəkləmiş və onun üçün kampaniya aparmışdır. da 1999-cu ilin oktyabrında qeyd etmişdi ki, Çornovol Udovenkoya dəstək vermişdi və bu, Ukrayna Xalq Hərəkatında parçalanmaya səbəb olmuşdu. 2021-ci ildə dərc etdiyi məqalədə Çornovolu 1999-cu il seçkilərində Kuçmanın “əsas rəqibi” kimi təsvir etmişdi, akademik Stanislav Yevseyev isə 2022-ci ildə dərc olunmuş jurnal məqaləsində Çornovolu Kuçmaya “rəqabət aparan namizəd” adlandırmışdı.
- İnsan haqları fəalı və Çornovolun şəxsi dostu Adrian Karatnitskiyə görə, Çornovil həmin gün namizədliyini elan etmişdi, lakin “” onun namizədliyini dörd gün əvvəl elan etdiyini bildirmişdir.
Mənbə
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- https://www.theguardian.com/news/1999/apr/16/guardianobituaries.
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- LIGA.net 2009
- Stepaniuk, 2023
- Gazeta.ua 2017 (1)
- Chornovil, autobiography
- Ivanova, 2024
- Kulchytskyi, 2019. səh. 50
- Harasymiw, Koshelivets və Senkus, 2015
- Istorychna Pravda 2017
- Ostrovskyi 2018 (1). səh. 106
- Seko, 2020. səh. 135
- Shvydkyi, 2013
- Ostrovskyi 2018 (1). səh. 107
- Seko, 2020. səh. 123–125
- Seko, 2020. səh. 128–129
- Asadcheva, 2024
- Ostrovskyi 2018 (2). səh. 119
- Bociurkiw, 1970. səh. 343
- Matiash, 2017. səh. 11
- Melnykova-Kurhanova, 2019. səh. 79
- Matiash, 2017. səh. 29
Ədəbiyyat
- "Чорновіл В'ячеслав" [Chornovil, Viacheslav]. LIGA.net (ukrayna). 6 November 2011. İstifadə tarixi: 14 May 2024.
- Stepaniuk, Mariia. "Любив подорожі та тонко тролив радянську систему: яким був В'ячеслав Чорновіл" [He loved trolleys and subtly trolled the Soviet system: what was Viacheslav Chornovil like?]. Fakty.ua (ukrayna). 18 August 2023. 14 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 May 2024.
- "8 фактів про життя В'ячеслава Чорновола" [8 facts about the life of Viacheslav Chornovil]. (ukrayna). 24 December 2017. İstifadə tarixi: 14 May 2024.
- Chornovil, Viacheslav. "Вячеслав Чорновіл: Автобіографія". Rukh Press (ukrayna). 2 January 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 May 2024.
- Ivanova, Kateryna. "25 років з дня загибелі В'ячеслава Чорновола. Шлях політика та обставини загибелі" [25 years since the day of Viacheslav Chornovil's death: the politician's path and circumstances of his death]. Glavcom (ukrayna). 25 March 2024. 14 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 May 2024.
- Kulchytskyi, Stanislav. Діяльність Вячеслава Чорновола під час суверенізації радянської України (1990) [Viacheslav Chornovil's activities during the sovereigntisation of Soviet Ukraine (1990)] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 50–63.
- Harasymiw, Bohdan; Koshelivets, Ivan; Senkus, Roman. "Chornovil, Viacheslav". . 2015. 10 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 May 2024.
- "Чорновил Вячеслав Максимович" [Chornovil, Viacheslav Maksymovych]. LB.ua (rus). 15 May 2015. 22 March 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 May 2024.
- "В'ячеслав Чорновіл. 'Неугомонный' у боротьбі за Україну" [Viacheslav Chornovil: Restless in the fight for Ukraine]. (ukrayna). 24 August 2017. 18 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 May 2024.
- Ostrovskyi, Valerii. Вячеслав Чорновіл і Зіновій Красівський: переплетіння доль і звершень [Viacheslav Chornovil and Zinovii Krasivskyi: intertwined fates and achievements] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорновілські читання. Візія майбутнього України: Матеріали III і IV наукових конференцій, присвячених 80-й річниці з дня народження Вячеслава Чорновола [Chornovil Readings: a Vision of Ukraine's Future: materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Kyiv, Ternopil: Beskydy. 2018. 105–117.
- Seko, Yaroslav. Шевченкіана Вячеслава Чорновола [The Shevchenkiana of Viacheslav Chornovil] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VI Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 6th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 14 March 2020. 123–136.
- Shvydkyi, Vasyl. Smolii, V. A. (redaktor). "ЧОРНОВІЛ В'ячеслав Максимович" [CHORNOVIL, Viacheslav Maksymovych]. . Kyiv: . 2013. 18 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 May 2024.
- Asadcheva, Tetiana. "Чверть століття без В'ячеслава Чорновола: яким був його життєвий шлях" [A quarter-century without Viacheslav Chornovil: what was his life path like?]. (ukrayna). 25 March 2024. 18 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 May 2024.
- Ostrovskyi, Valerii. Трактування історії України в епістолярній спадщині Вячеслава Чорновола [Interpretations of the history of Ukraine in the epistolary heritage of Vyacheslav Chornovil] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорновілські читання. Візія майбутнього України: Матеріали III і IV наукових конференцій, присвячених 80-й річниці з дня народження Вячеслава Чорновола [Chornovil Readings: a Vision of Ukraine's Future: materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Kyiv, Ternopil: Beskydy. 2018. 118–127.
- . "Russophile agenda rising once again". . 12 August 2010. 15 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 July 2024.
- "The Chornovil Papers. by Vyacheslav Chornovil and Frederick C. Barghoorn: Dear Comrade: Pavel Litvinov and the Voices of Soviet Citizens in Dissent". . 29 (2). June 1970: 343–344. doi:10.2307/2493419. JSTOR 2493419.
- Matiash, V. I. "Я вірую в свій народ!": До 80-річчя від дня народження В.М. Чорновола ["I Believe in my People!": to the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Poltava: Oles Honchar Poltava Regional Children's Library. 2017. 41.
- Melnykova-Kurhanova, Olena. Правозахисна публіцистика та діяльність Вячеслава Чорновола [The human rights writing and activity of Vyacheslav Chornovil] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 78–83.
- Paska, Bohdan. Взаємини Вячеслава Чорноволо та Валентина Мороза: від співпраці до конфронтації [Relations between Vyacheslav Chornovil and Valentin Moroz: from cooperation to confrontation] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорновілські читання. Візія майбутнього України: Матеріали III і IV наукових конференцій, присвячених 80-й річниці з дня народження Вячеслава Чорновола [Chornovil Readings: a Vision of Ukraine's Future: materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Kyiv, Ternopil: Beskydy. 2018. 132–144.
- Fedunyshyn, Liubomyra. Правозахисна діяльність В. Чорновола у 1960–1970-х рр. [Human rights activities of V. Chornovil in the 1960s and 1970s] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорновілські читання. Візія майбутнього України: Матеріали III і IV наукових конференцій, присвячених 80-й річниці з дня народження Вячеслава Чорновола [Chornovil Readings: a Vision of Ukraine's Future: materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Kyiv, Ternopil: Beskydy. 2018. 197–203.
- Shanovska, Olena. Еволюція світоглядних позицій В. Чорновола: від комуністичної прихильності до категоричного неприйняття радянської ідеології [Evolution of the position of V. Chornovil's worldview: from communist participation to categorical rejection of Soviet ideology] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 143–146.
- Dubyk, M. H.; Zaitsev, Yurii. "УКРАЇНСЬКИЙ ВІСНИК" [The Ukrainian Herald]. Encyclopedia of History of Ukraine (ukrayna). 2019. 18 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 May 2024.
- Seko, Yaroslav. Драгоманівський контекст ідеї федералізму Вячеслава Чорновола [The Drahomanov context of Viacheslav Chornovil's ideas of federalism] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VII Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 7th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 27 March 2021. 93–103.
- Derevinskyi, Vasyl. "Ukrainian Human Rights Organization (1971–1972)" (PDF). European Journal of Social and Human Sciences. 5 (1). 2015: 19–23. (eISSN) 1339-875X. ISSN 1339-6773.
- Zaitsev, Yu. D. ; Zhukovskyi, A. I.; Zhelezniak, M. H. (redaktorlar ). "Громадський комітет захисту Ніни Строкатої". . 2006. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
- Tereshchuk, Halyna. "Вертеп 1972 року та операція КДБ: 50 років тому почалися масові арешти української інтелігенції" [Vertep 1972 and the KGB operation: mass arrests of Ukrainian intelligentsia began 50 years ago]. (Radio Free Europe/Radio Liberty) (ukrayna). 12 January 2022. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
- Hrytsiv, Mariia. "Арештована коляда, або Погром 12 січня 1972-го" [The Arrested Koliada, or the 12 January 1972 pogrom]. Istorychna Pravda (ukrayna). 12 January 2017. 15 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
- Derevinskyi, Vasyl. "Кримінальна справа «Українського вісника»" [The criminal case of The Ukrainian Herald]. (ukrayna). 5 March 2017. 26 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 May 2024.
- Bazhan, Oleh. Вячеслав Чорновіл як об'єкт секретної справи КДБ «Блок» [Viacheslav Chornovil as an object of the KGB's secret 'Bloc' case] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорновілські читання. Візія майбутнього України: Матеріали III і IV наукових конференцій, присвячених 80-й річниці з дня народження Вячеслава Чорновола [Chornovil Readings: a Vision of Ukraine's Future: materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Kyiv, Ternopil: Beskydy. 2018. 31–36.
- "Journalists and writers in prison" (PDF). Amnesty International. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
- "12-Year Sentence Reported For Ukrainian Dissident". The New York Times. 29 March 1973. 19 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 May 2024.
- Chornovil, Viacheslav. "My trial". . 5 (1). March 1976: 57–69. doi:10.1080/03064227608532501.
- Kheifets, Mikhail. "В'ячеслав Чорновіл – зеківський генерал. Фрагмент книги "Українські силуети"" [Viacheslav Chornovil – General of the Zeks: Fragments from the book 'Ukrainian Silhouettes']. Istorychna Pravda (ukrayna). 9 December 2018. 2 June 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 June 2024.
- Fedunyshyn, Liubomyra. Емоційно-психологічний світ Вячеслава Чорновола [Viacheslav Chornovil's emotional and psychological world] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VII Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 7th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 27 March 2021. 117–121.
- "The Helsinki Process: An Overview" (PDF). . June 2019. 15 August 2021 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 June 2024.
- Chornovil, Viacheslav. "V. Chornovil's letter to President Ford" (PDF). . 8 November 1975. 2. 14 May 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2 June 2024.
- . Younger, Katherine (redaktor). The Universe behind Barbed Wire: Memoirs of a Ukrainian Soviet Dissident. Hayuk, Zoya tərəfindən tərcümə olunub. Rochester: University of Rochester Press. 2021. 453. ISBN . .
- Zakharov, Borys. "ЧОРНОВІЛ ВЯЧЕСЛАВ МАКСИМОВИЧ" [CHORNOVIL VIACHESLAV MAKSYMOVYCH]. (ukrayna). 20 April 2005. 2 June 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 June 2024.
- Kryzhanovska, Iryna. "Неймовірна особистість української історії – В'ячеслав Чорновіл" [An incredible person of Ukrainian history – Viacheslav Chornovil]. Dnipropetrovsk Oblast Universal Scientific Library (ukrayna). January 2022. 2 June 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 June 2024.
- A Chronicle of Current Events: No. 63 (PDF). London: Amnesty International Publications. 1983. 163–164. ISBN .
- Blake, Patricia. "SOVIET UNION: Killing the Spirit of Helsinki". . 1 December 1980. 2 June 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 June 2024.
- Chornovil, Viacheslav. Chornovil, Valentyna (redaktor). Вячеслав Чорновіл. Твори в десяти томах. Том 5. публіцистика, документи, матеріали «Справи №196» (1970–1984) [Viacheslav Chornovil: Works in Ten Books. Book 5: Publications, Documents, and Materials of "Case No. 196" (1970–1984)] (ukrayna). Kyiv: Smoloskyp. 2007. səh. 911. ISBN .
- Poberezhets, Anna. "Участь В. Чорновола та Народного Руху України в державотворчих процесах 90-х рр. XX ст" [Participation of V. Chornovil and the People's Movement of Ukraine in state-building processes in the 1990s]. Scientific Notes of Ternopil Volodymyr Hnatiuk National Pedagogical University: History Series (ukrayna). 1 (1). 2013: 114–118.
- . ""Український вісник" з підпілля. П'ятнадцять років тому В'ячеслав Чорновіл відкрив еру незалежного друку" [The Ukrainian Herald from the underground: Fifteen years ago, Viacheslav Chornovil opened his independent print shop]. Istorychna Pravda (ukrayna). 21 August 2002. İstifadə tarixi: 10 July 2024.
- Kipiani, Vakhtang. "Тарас Чорновіл: "Планка моїм батьком була поставлена настільки високо, що це зашкодило"" [Taras Chornovil: "My father set the bar so high that it hurt him"]. Istorychna Pravda (ukrayna). 8 November 2011. 26 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 July 2024.
- Bila, Andriana. "Документальне кінодослідження. Чи можна між Чорноволом і Україною поставити знак дорівнює?" [Documentary film study: Can one place an equal sign between Chornovil and Ukraine?]. Radio Free Europe/Radio Liberty (ukrayna). 24 December 2020. 11 July 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 July 2024.
- Danylenko, Viktor. Політичний нагляд за діяльністю В. Чорновола в роки «перебудови» (друга половина 1980-х рр.) [Political supervision of V. Chornovil's activities in the Perestroika years (second half of the 1980s)] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 25–30.
- "Українська ініціативна група за звільнення в'язнів сумління" [Ukrainian Initiative Group for Liberation of Prisoners of Conscience]. Kharkiv Human Rights Protection Group (ukrayna). 3 November 2006. İstifadə tarixi: 10 July 2024.
- Bilyk, Yaroslav. Мовна політика в діяльності лідерів НРУ [Language politics in the activities of the leaders of the NRU] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 14–18.
- Chornovil, Viacheslav. Лист-відповідь В. Чорновола «Ось же вона, охоронна журналістика!» Любомирі Петрівні та Миколі Яковичу (авторам статті «Під маскою борців за гласність» / Вільна Україна, 20.12.1987 р.) [V. Chornovil's letter response "Here it is, secure journalism!" to Lyubomira Petrivna and Mykola Yakovych (authors of the article "Under the Mask of Fighters for Glasnost" / Free Ukraine, 20.12.1987)] // (redaktor). Шлях до незалежності: суспільні настрої в Україні кін. 80-х рр. ХХ ст. Документи і матеріали. До 20-ї річниці незалежності України [Path to Independence: Public attitudes in late 1980s Ukraine: Documents and Materials: to the 20th anniversary of Ukrainian independence] (ukrayna). Kyiv: . 2011. 81–83. ISBN .
- Krupnyk, Liuba. Роль Вячеслава Чорновола в ході Української національго-демократичної революції кінця 1980-х – 1991 років [Viacheslav Chornovil's role during the Ukrainian National-Democratic revolution of the late 1980s–1991] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 43–49.
- Pipash, Volodymyr. Як зруйнувати тоталітарну імперію (із українського «досвіду») [How to destroy an empire (from Ukrainian "experience")] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VI Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 6th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 14 March 2020. 101–108.
- Kobuta, Stepan. Майбутній державно-політичний устрій та система владних відносин в Україні у бачення В.Чорновола у 1988–1991 роках [The future state-political organisation and system of governing relations in Ukraine in the vision of V. Chornovil, 1988–1991] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VI Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 6th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 14 March 2020. 36–40.
- Seko, Yaroslav. Концепція антикомунісичної революції Вячеслава Чорновола [The Conception of Viacheslav Chornovil's Anticommunist Revolution] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 124–131.
- Adamovych, Serhii. Ставлення Народного Руху України до національних меншин напередодні здобуття державної незалежності [Attitude of the People's Movement of Ukraine towards national minorities on the eve of the attainment of state independence] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VI Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 6th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 14 March 2020. 8–12.
- Lykhobova, Zoia; Kuzina, Kseniia. "Липневі страйки 1989 року в шахтарських містах Донбасу" [The July strikes of 1989 in the mining cities of the Donbas]. Ukraine in the 20th Century: Culture, Ideology, Politics (ukrayna). 15 (1). April 2009: 155–170. 30 August 2024 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2024 – Scientific Electronic Library of Periodical Publications of the National Academy of Sciences of Ukraine vasitəsilə.
- . "A Cake of Soap". The Washington Post. 20 July 1989. 19 December 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2024.
- Ukraine under Perestroika: Ecology, Economics and the Workers' Revolt. University of Alberta Press. 1991. 243. doi:10.1007/978-1-349-10880-0. ISBN .
- Walkowitz, Daniel J. "Interviews with the Strike Leaders". Seventeen Moments in Soviet History. September 2015. 18 December 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2024.
- "Із архіву Радіо Свобода (1989 рік): заява Чорновола щодо страйку шахтарів" [From the Archives of Radio Liberty (1989): Chornovil's statement on the miners' strikes]. Radio Free Europe/Radio Liberty (ukrayna). 24 June 2014. 30 August 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2024.
- ""Досить годувати Москву". Історик Каретніков про те, як Донецьк зустрічав незалежність України" ["Enough to feed Moscow": Historian Karetnikov on how Donetsk greeted Ukraine's independence]. Radio Free Europe/Radio Liberty (ukrayna). 24 August 2021. 18 December 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2024.
- Chornovil, Viacheslav. Chornovil, Valentyna (redaktor). Вячеслав Чорновіл. Твори в десяти томах. Том 6. Документи та матеріали (листопад 1985 – квітень 1990) [Viacheslav Chornovil: Works in Ten Books. Book 6: Documents and Materials (November 1985–April 1990)] (ukrayna). Kyiv: Smoloskyp. 2009. 1051. ISBN .
- Derevinskyi, Vasyl. "В'ячеслав Чорновіл і питання суверенітету: від ідеї до декларації про державний суверенітет України" [Viacheslav Chornovil and the issue of sovereignty: from the idea to the declaration of state sovereignty of Ukraine]. History Pages (ukrayna) (56). 2023: 328–340. doi:10.20535/2307-5244.56.2023.288789.
- Popovych, Marianna. ""Стояв на варті українських інтересів": історик Роман Грицьків про В'ячеслава Чорновола" ["He stood on guard for Ukrainian interests": historian Roman Hrytskiv on Viacheslav Chornovil]. (ukrayna). 24 December 2023. 30 August 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2024.
- Kahui, Petro. "1989 рік. Україна руйнує СРСР: Установчий з'їзд Руху у 20 фотографіях" [1989: Ukraine destroys the USSR: the founding congress of Rukh in 20 photographs]. Radio Free Europe/Radio Liberty (ukrayna). 8 September 2019. 7 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2024.
- Senkus, Roman. "Shcherbytsky, Volodymyr". . 2007. 18 December 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 August 2024.
- Kozhanov, Andrii; Shypotilova, Olena. Неформальна преса як форма діяльності українських націонал-демократичних сил на завершальному етапі «перебудови» [Informal press as a form of activity of Ukrainian National-Democratic forces at the final stage of perestroika] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VII Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 7th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 27 March 2021. 32–35.
- Poberezhets, Hanna. "В. М. Чорновіл: життя, діяльність та творчість" [V. M. Chornovil: Life, work and art]. Scientific Journal of Mykolaiv National University (ukrayna). 3 (31). 2011: 285–290 – Mykolaiv National Academy of Sciences vasitəsilə.
- Adamovych, Serhii. "Вячеслав Чорновіл – інтелектуал, політик, творець новітньої Української державності" [Viacheslav Chornovil: an intellectual, a politician and the creator of modern Ukrainian statehood]. Beskedy (ukrayna). 2018: 5. ISBN . 15 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 February 2025 – Precarpathian National University Repository vasitəsilə.
- Seko, Yaroslav. Вячеслав Чорновіл і криза дисидентства у період перебудови [Viacheslav Chornovil and the crisis of dissent in the perestroika period] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорновілські читання. Візія майбутнього України: Матеріали III і IV наукових конференцій, присвячених 80-й річниці з дня народження Вячеслава Чорновола [Chornovil Readings: a Vision of Ukraine's Future: materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Kyiv, Ternopil: Beskydy. 2018. 174–184.
- Kozhanov, Andrii. Нонконформізм і протестні настрої на Одещині (1960–1980 рр.) [Non-conformism and protest moods in Odeshchyna (1960–1980)] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VI Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 6th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 14 March 2020. 41–45.
- Fedunyshyn, Liubomyra. Вячеслав Чорновіл і Народний Рух України [Viacheslav Chornovil and the People's Movement of Ukraine] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 137–142.
- "Чорновіл Вячеслав Максимович" [Chornovil, Viacheslav Maksymovych]. Verkhovna Rada (ukrayna). 23 January 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 February 2025.
- "Перший Ленін впав 1990 року: як скидали ідола комунізму" [The first Lenin fell in 1990: how communism's idol was toppled]. (ukrayna). 8 December 2018. 15 April 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 February 2025.
- Riabinin, Yevhen. Ідеї В.Чорновола стосовно державно-територіального устрою України [V. Chornovil's ideas regarding the state and territorial structure of Ukraine] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VII Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 7th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 27 March 2021. 89–92.
- Yurash, Andrii. Релігійні та етнонаціональні політики в сучасній Україні: плюралізм чи хаос? [Religious and ethno-national politics in modern Ukraine: pluralism or chaos?] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VII Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 7th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 27 March 2021. 134–140.
- Pipash, Volodymyr. Націонал-комунізм та національно орієнтовані комуністи в Україні (60-ті – 80-ті рр. ХХ ст.) [National communism and the national orientation of communists in Ukraine (1960s–1980s)] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VII Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 7th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 27 March 2021. 79–140.
- . Вячеслав Чорновіл. Деякі сторінки з історії творення збройних сил України [Viacheslav Chornovil: Some pages on the history of the Armed Forces of Ukraine's establishment] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VI Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 6th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 14 March 2020. 63–76.
- Fedyk, Lidiia. Особливості «вирішення національного питання» в УРСР крізь призму поглядів В. Чорновола [Idiosyncracies of the "solution to the national question" in the Ukrainian SSR through the prism of V. Chornovil's views] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 132–136.
- "Закон Української Радянської Соціалістичної Республіки про вибори Президента Української РСР" [Law of the Ukrainian Soviet Socialist Republic on Ukrainian SSR presidential elections]. Verkhovna Rada (ukrayna). 5 July 1991. İstifadə tarixi: 8 February 2025.
- Bohatchuk, S. S. "В. Чорновіл. "Великий лідер великої нації"" [V. Chornovil: "The great leader of a great nation"]. Scientific Journal Virtus (ukrayna). 43. April 2020: 223–226.
- Zolotariova, Yana. "Історія виборів: перші вибори Президента України" [History of elections: Ukraine's first presidential elections]. yanlış ISO kodu: "опора (громадська організація)" (ukrayna). 30 March 2021. 5 October 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 February 2025.
- "The Referendum and Presidential Elections in Ukraine". . . 33 (2). June 1991: 123–138. doi:10.1080/00085006.1991.11091956. JSTOR 40869291.
- Dahlburg, John-Thor. "After Life as Dissident, Running for President of Ukraine Is Easy". . 21 November 1991. 14 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 February 2025.
- Derevinskyi, Vasyl. "Зовнішньополітичні пріоритети В. Чорновола" [Foreign policy priorities of V. Chornovil]. Historical and Political Studies. 1 (5). 2016: 32–37 – Academia.edu vasitəsilə.
- Kulchynskyi, Mykola. "Агітаційна кампанія В'ячеслава Чорновола на Полтавщині 1991 року" [Viacheslav Chornovil's agitation campaign in Poltavshchyna, 1991]. Istorychna Pravda (ukrayna). 25 August 2023. 13 January 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 February 2025.
- Urban, George. "The Awakening". (27). Spring 1992: 39–47. JSTOR 42896806.
- Malynovskyi, Valentyn. Вплив ІІІ Всеукраїнських Зборів НРУ на подальший розвиток організації [Influence of the Third All-Ukrainian Assembly of the NRU on further development of the organisation] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали V Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 5th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 15 March 2019. 71–77.
- Kulchytskyi, S. V. ; Zhukovskyi, A. I.; Zhelezniak, M. H. (redaktorlar ). "Народний рух України" [People's Movement of Ukraine]. (ukrayna). Kyiv: , . 2020. 29 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 February 2025.
- Haran, Oleksii; Sydorchuk, Oleksii. "Народний рух України" [People's Movement of Ukraine]. . Kyiv: Institute of History of Ukraine. 2010. 14 May 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 February 2025.
- Finnin, Rory. Blood of Others: Stalin's Crimean atrocity and the poetics of solidarity. Toronto: . 2022. 334. ISBN . JSTOR 10.3138/j.ctv2p7j53j. LCCN 2024391355.
- Derevinskyi, Vasyl. Вячеслав Чорновіл та кримське питання [Viacheslav Chornovil and the Crimean question] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорновілські читання. Візія майбутнього України: Матеріали III і IV наукових конференцій, присвячених 80-й річниці з дня народження Вячеслава Чорновола [Chornovil Readings: a Vision of Ukraine's Future: materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Kyiv, Ternopil: Beskydy. 2018. 47–55.
- . "Ukraine faces tough economic realities". . 88 (49). The New York Times, Associated Press. 6 November 1992. 10, 19. İstifadə tarixi: 21 February 2025.
- Crowley, Stephen. "Between Class and Nation: Worker Politics in the New Ukraine". Communist and Post-Communist Studies. . 28 (1). March 1995: 43–69. doi:10.1016/0967-067x(95)00005-f. JSTOR 45301918.
- Blank, Stephen J. "Proliferation and Nonproliferation in Ukraine: Implications for European and U.S. Security". . . 1 July 1994: 36. JSTOR resrep11595.
- Zolotariova, Yana. "Історія виборів: перші вибори Президента України" [History of elections: Ukraine's first presidential elections]. Opora (ukrayna). 9 April 2021. 15 February 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 February 2025.
- Stoliarova, Tetiana; Chernova, Oleksandra. "«Чуєш гуркіт касок?». Шахтарські протести" ["Do you hear the helmets clatter?": The miners' strikes]. 90.in.ua (ukrayna). Ukrainska Pravda. 2021. İstifadə tarixi: 27 February 2025.
- Zdorovylo, Taras. "Безслідно зник: 31 рік тому в Києві викрали голову секретаріату НРУ Михайла Бойчишина" [Disappearance without a trace: 31 years ago, chair of the NRU secretariat Mykhailo Boichyshyn was kidnapped in Kyiv]. (ukrayna). 16 January 2025. İstifadə tarixi: 27 February 2025.
- Lytvyn, Yulia. "Driven by the will to live". . 8 September 2009. 27 February 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 February 2025.
- "Чорновіл Вячеслав Максимович" [Chornovil, Viacheslav Maksymovych]. Verkhovna Rada (ukrayna). 21 August 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 December 2014.
- . "Economic Protest Seen in Ukrainian Election". The New York Times. 29 March 1994. 10 July 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 February 2025.
- Kuzio, Taras. "Kravchuk to Kuchma: The Ukrainian presidential elections of 1994". The Journal of Communist Studies and Transition Politics. 12 (2). June 1996: 117–144. doi:10.1080/13523279608415306.
- Derevinskyi, Vasyl. Вячеслав Чорновіл: П'ятиріччя незалежності та неукраїнська Україна [Viacheslav Chornovil: Five Years of Independence and a Non-Ukrainian Ukraine] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорноволівські читання: Матеріали VII Всеукраїнської наукової конференції [Chornovil Readings: materials of the 7th all-Ukrainian scientific conference] (ukrayna). Kyiv: Beskydy. 27 March 2021. 17–23.
- Lukanov, Yurii. "Як ухвалювалася Конституція України?" [How was the Constitution of Ukraine adopted?]. Istorychna Pravda (ukrayna). 29 June 2023. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Pustovhar, Oleh. "Патрони вулиць Полтавської громади: Джохар Дудаєв" [The patrons of Poltava hromada's streets: Dzhokhar Dudayev]. Poltavshchyna (ukrayna). 3 March 2024. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- "Люди захищали В'ячеслава Чорновола від міліції після мітингів" [People defended Viacheslav Chornovil from police after rallies]. Gazeta.ua (ukrayna). 24 December 2017. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- ""Чорний вівторок": поховання Патріарха УПЦ КП Володимира закінчилося кривавим побиттям людей" [Black Tuesday: Funeral of UOC–KP Patriarch Volodymyr ends in violent beating of people]. galinfo (ukrayna). 18 July 2020. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Bondarenko, Kost. "Десятиліття під знаком Кучми" [A decade under Kuchma]. Ukrainska Pravda (ukrayna). 14 October 2002. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Honcharuk, Hryhorii. Вячеслав Чорновіл в Одесі [Viacheslav Chornovil in Odesa] // Derevinskyi, Vasyl (redaktor). Чорновілські читання. Візія майбутнього України: Матеріали III і IV наукових конференцій, присвячених 80-й річниці з дня народження Вячеслава Чорновола [Chornovil Readings: a Vision of Ukraine's Future: materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil] (ukrayna). Kyiv, Ternopil: Beskydy. 2018. 45–46.
- "В'ячеслав Чорновіл критикує Олександра Мороза" [Viacheslav Chornovil criticises Oleksandr Moroz]. Suspilne (ukrayna). 1997. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Bila, Andriana. "30 років Незалежності України: від відновлення державності до втілення ідей Чорновола" [30 years of Ukraine's Independence: from the restoration of statehood to the implementation of Chornovil's ideas]. Radio Free Europe/Radio Liberty (ukrayna). 22 August 2021. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- "1997. Політ Каденюка і «проліт» Лазаренка" [1997: Polit-Kadeniuk and Lazarenko's flight]. Ukraina Moloda (ukrayna). 26 July 2011. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Gawdiak, Natalie. "The 1998 Ukrainian Parliamentary Election" (PDF). The Law Library of Congress. Library of Congress. April 2003: 10.
- "People's Deputy of Ukraine of the III convocation". Verkhovna Rada (ukrayna). 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 December 2014.
- Semkiv, Volodymyr. "Чорновіл. Ідея федералізму та її трансформації" [Chornovil: the idea of federalism and its transformation]. Zbruč (ukrayna). 24 December 2014. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Smiian, Nadiia. "Він відіграв доленосну роль у нашій історії" [He played a fateful role in our history]. (ukrayna). 23 December 2017. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- ; . "The Ukrainian parliamentary elections of 1998". Electoral Studies. 18. 1999: 276–282 – Academia.edu vasitəsilə.
- Kushnir, Bohdan. "Ми сильні тому, що маємо Схід і Захід" [We are strong because we have East and West]. Holos Ukrayiny (ukrayna). 5 July 2011. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- . Народний Рух України [People's Movement of Ukraine] // Українська багатопартійність: політичні партії, виборчі блоки, лідери (кінець 1980-х – початок 2012 рр.). Енциклопедичний довідник [Ukrainian Multi-Partisanship: Political Parties, Electoral Blocs, Leaders (Late 1980s–Early 2012): an Encyclopedic Overview] (ukrayna). Kyiv: I. F. Kuras Institute of Political and Ethnonational Studies, National Academy of Sciences of Ukraine. 2012. 274–280.
- Khalupa, Iryna. "В'ячеслав Чорновіл як символ політичного лідера: до п'ятої річниці загибелі" [Viacheslav Chornovil as the symbol of a political leader: the fifth anniversary of his death]. Radio Free Europe/Radio Liberty (ukrayna). 24 March 2004. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- "Чорновіл просив Ющенка піти в президенти ще в 1999 році, - Пинзеник" ["Chornovil asked Yushchenko to run for president in 1999" - Pynzenyk]. (ukrayna). 31 March 2018. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Woronowycz, Roman. "Chornovil reaffirmed as leader at special Rukh congress". . LXVII (11). 14 March 1999. 1, 3.
- Ovsiienko, Stanislav. "«Розкол» Народного Руху України в 1999 році: ретроспективний аналіз" [The "split" of the People's Movement of Ukraine in 1999: a retrospective analysis]. Dialog: Mediastudios (ukrayna) (28). 2022: 143–159. doi:10.18524/2308-3255.2022.28.268495 – Odesa University Electronic Archive Repository vasitəsilə.
- "Udovenko and Kostenko: Rukh contenders". . 17 September 1999. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Woronowycz, Roman. "Ukraine mourns Chornovil" (PDF). The Ukrainian Weekly. LXVII (14). 4 April 1999. 1, 4.
- "The October 31, 1999 presidential election in Ukraine". . 29 October 1999. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Yasynskyi, Stanislav. ""30 кроків" Незалежності. 1999-й – бензинова криза, смерть Чорновола, друге президентство Кучми та друга чеченська війна" ["30 steps" of independence: 1999 – gas crisis, the death of Chornovil, Kuchma's second presidency and the Second Chechen War]. (ukrayna). 28 March 2021. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Koshiw, Jaroslaw. "Chornovil is the cause of Rukh's split". . 25 February 1999. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- "Удовенко: Чорновіл за місяць до смерті знав про підготовку замаху" [Udovenko: Chornovil was informed of assassination attempt a month before death]. Ukrainska Pravda (ukrayna). 3 May 2012. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Karatnycky, Adrian. Battleground Ukraine: From Independence to the War with Russia. New Haven and London: . 2024. 346. ISBN . LCCN 2023949848.
- Perevozna, Oksana. "Перед смертю у В"ячеслава Чорновола був гарний настрій" [Before death, Viacheslav Chornovil was in a good mood]. Gazeta.ua (ukrayna). 24 December 2007. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- Marusenko, Peter. "Vyacheslav Chornovil obituary". The Guardian. 15 April 1999. İstifadə tarixi: 10 November 2019.
- "V. Chornovil: Fatal Car Accident, Ugly Story". Orange Revolution: Democracy Emerging in Ukraine. 3 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Woronowycz, Roman. "Rumors of conspiracy inflamed by lack of criminal investigation into fatal collision" (PDF). The Ukrainian Weekly. LXVII (14). 4 April 1999. səh. 5.
- . "Oligarchs, Tapes and Oranges: 'Kuchmagate' to the Orange Revolution". Journal of Communist Studies and Transition Politics. 23 (1). 2007: 30–56. doi:10.1080/13523270701194839. (eISSN) 1743-9116. ISSN 1352-3279 – Taylor & Francis Online vasitəsilə.
- "Ukraine probes politician's death". BBC News. 9 April 1999. İstifadə tarixi: 27 April 2025.
- "Ющенко відкрив пам'ятник Чорноволу і відновив слідство" [Yushchenko opens monument to Chornovil and resumes investigation]. (ukrayna). 23 August 2006. İstifadə tarixi: 27 April 2025.
- "Vyacheslav Chornovil was murdered, rather than killed in road accident". . 7 September 2006. 28 September 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Yakhno, Alena. "Медведько ответил Луценко и Гриценко" [Medvedko responds to Lutsenko and Hrystenko]. (rus). 9 September 2006. 22 May 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- Wojnowski, Zbigniew. The Near Abroad: Socialist Eastern Europe and Soviet Patriotism in Ukraine, 1956–1985. Toronto, Buffalo, London: . 2017. 317. doi:10.3138/9781442631069. ISBN .
- "Yaroslav the Wise - the Greatest Ukrainian of all times". . 19 May 2008. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
- "People's TOP: the most outstanding Ukrainians of all times (October 8–9, 2022)". Rating Sociological Group. 14 October 2022. İstifadə tarixi: 23 April 2025.
Xarici keçidlər
- "Vyacheslav Chornovil biography". People's Movement of Ukraine (Rukh) website (ukrayna). Archived from the original on 2006-09-07.
- Ukrainian Weekly newspaper biography
- Vyacheslav Chornovil's Death
- Pictures of the Monument
- Obituary, The Times
- "He who awake the Stone state" (DVD) in the library of the Kyiv-Mohyla Academy Arxivləşdirilib 1 mart 2012 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vyaceslav Maksimovic Cornovol ukr V yacheslav Maksimovich Chornovil Vyaceslav Maksimovic Cornovil 24 dekabr 1937 Yerki d Kiyev vilayeti 25 mart 1999 Ivankov d Kiyev vilayeti Ukrayna sovet dissidenti musteqillik feali ve siyasetcisi O 1989 cu ilden 1999 cu ilde vefat edene qeder lideri olmusdur Insan haqlari fealiyyetine gore SSRI hokumeti terefinden on bes il hebs edilmis 1990 1999 cu illerde Ukrayna Xalq Deputati olmus Ukraynada ilk ve en gorkemli antikommunistlerden biri kimi dovlet vezifesinde calismisdir O iki defe Ukrayna prezidentliyine namized olmusdur 1991 ci ilde kecirilen seckilerde Leonid Kravcuka uduzmus 1999 cu ilde ise mubahiseli seraitde avtomobil qezasinda helak olmusdur Vyaceslav Cernovolukr V yacheslav Maksimovich ChornovilAvropa Surasi Parlament Assambleyasinin numayendesi22 yanvar 1996 1 aprel 1999Ukraynanin xalq deputati11 may 1994 26 mart 199915 may 1990 10 may 1994Avropa Surasi Parlament Assambleyasinin xususi qonagi30 yanvar 1995 22 yanvar 1996Sexsi melumatlarDogum tarixi 24 dekabr 1937 1937 12 24 Dogum yeri Yerki d Kiyev vilayeti Ukrayna SSR SSRIVefat tarixi 25 mart 1999 1999 03 25 61 yasinda Vefat yeri Ivankov d Borispol rayonu d Kiyev vilayeti UkraynaVefat sebebi yol neqliyyat hadisesiDefn yeri Baykovo qebiristanligiPartiya 1989 cu ilden Komsomol teq 1950 1966 Tehsili Kiyev Universitetinin Jurnalistika Institutu d Daniil Qalitski adina Lvov Milli Tibb Universiteti d Fealiyyeti jurnalist insan huquqlari feali siyasetci publisist edebi tenqidciHeyat yoldaslari Irina Brunevets e 1960 1962 e 1963 Xeta yanlis tarix e 1969 Usaqlari Andrey Cernovol d Taras Cernovol d Dini Ukrayna Avtokefal Pravoslav Kilsesi d Elmi fealiyyetiElm sahesi siyaset insan haqlarinin mudafiesi d edebi tenqid publisistikaTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllar Cornovol o dovrde Sovet Ittifaqinin terkibinde olan Merkezi Ukraynanin Yerki kendinde anadan olmusdur Universitet illerinden Komsomol uzvu olmus lakin kommunizme qarsi cixis etdiyi ucun Komsomoldan cixarilmis herekati ile elaqelendirilmisdir 1965 1966 ci illerde SSRI repressiyalari zamani hebs edilen ziyalilarin huquq pozuntularini arasdiran samizdat nesri ona Qerbde taninma qazandirmis eyni zamanda Yakutiyada uc illik hebs cezasina sebeb olmusdur Azadliga cixdiqdan sonra samizdata davam etmis ve muasir Ukrayna musteqil metbuatinin selefi olan Ukrainski visnik i nesr etmeye baslamisdir 1972 ci ilin yanvarinda ziyalilara qarsi basqa bir temizleme zamani yeniden hebs edilmis ve alti ile on iki il arasinda hebs cezasina mehkum edilmisdir Cornovol hemkari dissident terefinden Ukrayna siyasi mehbuslara rehberliyine gore zeklerin generali kimi tesvir edilmis ve Amnesty International terefinden kimi taninmisdir 1985 ci ilde perestroyka cercivesinde Ukraynaya qayitmasina icaze verilmisdir 1980 ci illerin sonlarinda Ukraynada sovet hakimiyyetine qarsi muxalifet herekatinin teskilinde feal istirak etmisdir Bu herekat sonradan kommunizmi deviren ve Cornovolun Ukrayna parlamentine uzv secilmesine sebeb olan xalq inqilabina getirib cixarmisdir 1991 ci il Ukrayna prezident seckilerinde iki esas namizedden biri olmus lakin kecmis kommunist lider Leonid Kravcuka meglub olmus Ukraynanin Avropa Ittifaqina uzvluyunu ve Ukrayna oliqarxlarinin yaranmasina qarsi muxalifeti feal sekilde teblig etmisdir Ukraynanin merkez sag qanadinin aparici fiquru olaraq Cornovol heyatinin boyuk hissesinde Ukraynanin kommunist ve postkommunist solcularinin esas dusmeni olmusdur O hemcinin Ukraynanin ifrat sagci ve merkezci siyasi dairelerinde tez tez dusmenler ve reqibler qazanmisdir Heyatinin son aylari onun partiyasi Ukrayna Xalq Herekatinda bas veren parcalanma ile kecmisdir 1999 cu il Ukrayna prezident seckileri zamani hazirki prezident Leonid Kucmaya qarsi namized oldugu bir dovrde avtomobil qezasinda olumu sui qesd nezeriyyelerine ve bir nece illik arasdirmalara ve mehkeme proseslerine sebeb olmusdur ki bu prosesler sui qesdi ne tesdiqlemis ne de istisna etmisdir O muasir Ukraynada populyar bir sexsiyyetdir iki defe en populyar ukraynalilar arasinda ilk onluga daxil olmus ve olkenin demokratiya insan haqlari fealligi ve avropayonumluluyunun simvolu kimi qebul edilir Erken heyatiCerkasi vilayetinin Vilxovets kendinde Cornovolun usaqliq evi Vyaceslav Maksimovic Cornovol 24 dekabr 1937 ci ilde ovaxtki Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasinin Yerki kendinde muellim ailesinde anadan olmusdur Atasi Maksim Iosipovic Cornovol kazak zadeganlarindan anasi ise aristokrat Terescenko ailesinden idi Sovet dovlet ateizmi siyasetine ve Ukraynanin ruslasdirilmasina baxmayaraq genc Cornovoi Ukrayna xristian enenelerinde terbiye almis ailesi ile evde Ukrayna bayramlarini qeyd etmisdir Boyuk temizleme dovrunde dogulub boya basa catan Vyaceslavin usaqligi sovet repressiyalari ile kecmisdir Onun atasinin qardasi Petro Iosipovic edam edilmis atasi ise hebsden qacmaq ucun qacqin kimi yasamisdir Aile Maksimin hebsden yayinmaq cehdleri ile tez tez kendden kende kocurdu Ikinci Dunya muharibesi ve Almaniyanin Ukraynani isgal etdiyi dovrde Cornovol ailesi Qusakovo kendinde yasayirdi Vyaceslav ise burada mektebe getmisdi O sonradan avtobioqrafiyasinda bildirmisdi ki Qusakovonun Sovet Ittifaqi terefinden geri alinmasindan sonra ailesi kendden qovulmusdur Daha sonra onlar evveller yasadiqlari Olxovetse qayitmis Vyaceslav 1955 ci ilde orada orta mektebi qizil medalla bitirmisdir Hemin il Cornovol Kiyevde Taras Sevcenko Universitetine jurnalistika fakultesine daxil olmusdur Bu dovrde o gencler bolmesi olan Komsomola uzv olmusdur Kiyevde olan zaman siyasete maraq gostermeye baslamis ve beynelmilelciliye guclu inanmisdir Kiyevin rusdilli ehalisinin ukraynca danisanlara menfi reaksiyasi onu meyus etmis ve ukraynali kimi oz statusunun daha cox ferqine varmasina sebeb olmusdur O dovrun diger genc sovet feallari kimi Cornovol da 1956 ci ilde Nikita Xrussovun Iosif Stalinin hakimiyyetini pislediyi Kommunist Partiyasinin XX Qurultayindan tesirlenmisdi Cornovolin qeyri konformist baxislari 1957 ci ilde fakultenin qezetinde qeyri standart dusunce sebebiyle tenqid edilmesine sebeb olmusdur Neticede o tehsilini dayandirmali ve Donbasin Jdanov indiki Mariupol seherinde yuksek soba tikintisinde kimi islemeye gonderilmisdir O hemcinin Kiyevski komsomolets qezetinde seyyar redaktor kimi calismisdir Bir ilden sonra tehsiline qayidaraq 1960 ci ilde ferqlenme ile mezun olmusdur Onun diplom isi publisistik eserlerine hesr edilmisdi Hemin il o ilk heyat yoldasi Irina Brunevets ile evlenmis onlarin adli bir oglu olmus lakin 1962 ci ilde bosanmislar Jurnalistika ve partiyadaMezun olduqdan sonra Cornovpl 1960 ci ilin iyulunda Lvov Televiziyasinda indiki redaktor vezifesine baslamis hemin ilin yanvarindan ise orada komekci kimi calismisdi Bu dovrde ehtimal ki Lvov Universitetinde televiziya jurnalistikasi tehsili alan tanis olmus ve elaqe saxlamisdir Cornovol kimi Krasivski de sonradan dissident herekatinin liderlerinden biri olmusdur Cornovol kanalin yayimlari ucun ssenariler yazmis esasen Ukrayna edebiyyati tarixine dair movzular uzerinde islemisdir En azi uc ssenari ve qrupu haqqinda 1962 ci ilde yayimlanmisdir Bu dovrde Cornovol hemcinin edebi tenqid ile mesgul olmus xususile Taras Sevcenko ve eserlerine diqqet yetirmisdir Cernovol 1963 1964 cu illerde Komsomol katibi kimi islemisdir Cornovol 1963 cu ilin mayinda Lvov Televiziyasindaki isini terk ederek Kiyeve qayitmisdir Orada tikintisinde Kiyev Komsomolunun katibi vezifesinde calismisdir Eyni zamanda Kiyevde fealiyyet gosteren Genc qvardiya ve Ikinci oxu qezetlerinde redaktor olmus eks medeni herekati ile elaqeli qeyri resmi ziyalilar qrupu olan uzvu olmusdur 1963 cu ilin iyununda Cornovol ikinci heyat yoldasi ile evlenmis 1964 cu ilde ise ikinci oglu dogulmusdur Cornovol hemcinin 1964 cu ilde aspirantura imtahanlarindan kecmis lakin siyasi inanclari sebebiyle kurslara qebul edilmemisdir Xususile Bedii Gencler Klubundaki fealiyyeti buna sebeb olmusdur 9 mart 1964 cu il Taras Sevcenkonun anadan olmasinin 150 illiyi munasibetile Sovet Ittifaqi boyunca qeyd etmelerle qeyd olunmusdu Sevcenko Gunleri sadliqlari cercivesinde Cornovol Kiyev Hidroelektrik Stansiyasinin iscilerine nitq soylemisdir Nitqinde o Sevcenkonu unikali Ukrayna qehremani kimi tesvir etmis Sevcenkonun krepostnoyluga qarsi fealiyyetini vurgulayan resmi tefsirleri redd etmisdir Sevcenkonun heyatini ukraynalilarin tarixi ile baglayan Cornovol demisdir Gelin kobzari birlikde oxuyaq sairin eserlerinin ilk setrinden son setrine qeder tehqir olunmus ve xor gorulmus dogma torpaga titreyen sevgi ile kecen qirmizi bir ip goreceyik O elave etmisdir ki Sevcenkonun eserleri insanin insana qarsi zulmu insan leyaqetine ve ayrilmaz insan haqlarina hormetsizlik azad insan dusuncesinin bogulmasi bir milletin diger millet terefinden zulmu uzerinde qurulan her bir sistem hansi yeni formada gizlense de insan tebietine ziddir ve mehv edilmelidir arqumentini ireli surur Tarixci Yaroslav Seko qeyd etmisdir ki Cornovolun nitqi onu altmisincilar arasinda yerlesdirmisdir lakin o hemcinin bildirmisdir ki bu nitq altmisincilar herekatinin en muhum isi deyildi Onun fikrine gore Cornovolun rolu eserinin muellifi ve kimi sexsler ile muqayisede minimal idi 8 avqust 1965 ci ilde Sesori kendinde Sevcenko abidesinin acilisi zamani Cornovol guclu antikommunist calarli nitq soylemisdir Neticede o Komsomoldaki isinden qovulmusdur Isden cixarilmasindan sonra Cornovol Komsomol rehberliyine oz gunahsizligini subut etmek ucun bir nece mektub yazmisdir Dissidentliyi1965 1966 ci illerde 1965 ci ilde Unudulmus ecdadlarin kolgeleri filminin premyerasinda Cornovol ile birlikde etiraza cixanlar Nikita Xrussovun vezifeden alinaraq Leonid Brejnev ile evez edilmesinden sonra novbeti il ziyalilarinin kutlevi hebsleri ile repressiya dovru baslamisdir Hebslere etiraz olaraq Cornovol ve telebe ile birlikde 4 sentyabrda Sergey Paracanovun Unudulmus ecdadlarin kolgeleri filminin premyerasi zamani Kiyevin Ukrayna kinoteatrinda etiraz aksiyasi kecirmisdir Dzyuba filmin boyukluyunun davam eden repressiya kampaniyasi ile kolgede qaldigini bildirmis ve sehneden cixarilarken Stus tamasacilar arasinda stalinizmin dircelisine qarsi olanlari ayaga qalxmaga cagirmisdir Bu etiraz ukraynalilarin Sovet Ittifaqinda statuslarina qarsi ilk aciq etirazlardan biri idi 31 sentyabrda Cornovolun Lvovda yerlesen menzili KQB terefinden axtarisa meruz qalmis ve buradan 190 kitab musadire edilmisdir Musadire olunan edebiyyata Panteleymon Kulis ve kimi muelliflerin monoqrafiyalari ve meqaleleri hemcinin Birinci Dunya muharibesi ve muharibelerarasi dovre aid tarix kitablari daxil idi Hemin il repressiyalar davam etmis Cornovol ve ve mehkemelerinde ifade vermeye cagirilmisdir Cornovol bundan imtina etmis ve neticede Ikinci oxu nesrinin redaktor vezifesinden qovulmusdur O uz tutaraq 1966 ci ilin mayinda Huquq mehkemesi yoxsa terrorun qayidisi eserini nesr etmisdir 8 iyulda Ukrayna SSR Cinayet Mecellesinin 179 cu maddesi ile ittiham olunmus ve uc ay agir is cezasi ile 20 maas tutulmasi cezasina mehkum edilmisdir O bu dovrde Ukrayna SSR Elmler Akademiyasinin ekspedisiyalarinda texnik KyivKnihTorh ucun reklamci ve Lvov Vilayet Tebieti Muhafize Merkezinde muellim kimi muxtelif islerde calismisdir 1967 ci ilde Cornovol ikinci samizdat eserini nesr etmisdir Agildan gelen bela Iyirmi cinayetkarin portreti adlanan bu eser 1965 1966 ci illerde bas tutmus repressiyalar zamani hebs olunanlar haqqinda melumatlari ozunde eks etdirirdi Cornovol bu eseri Ukrayna Kommunist Partiyasinin Merkezi Komitesine Ukrayna Dovlet Tehlukesizliyi Komitesine ve gondermisdir 21 oktyabr 1967 ci ilde eser Azadliq Radiosu nun yayimi zamani oxunmus ve ilin sonuna qeder pesekar sekilde cap edilmisdir Cornovolun samizdati 1969 cu ilde Qerbde Cornovol senedleri adi ile nesr olunmus ve diqqetin cemlendiyi bir dovrde repressiyalara diqqet cekmisdir Cornovolun isi onu o dovrde Ukrayna feallari arasinda aparici fiqurlardan birine cevirdi ve Dzyubanin Beynelmilelcilik yoxsa ruslasdirma eseri ile birlikde Avropanin qalan hissesine ukraynalilarin sovet hakimiyyetini tam qebul etmediklerini numayis etdirmisdir Agildan gelen bela eserinden elave Cornovol Ukrayna KQB rehberine ve Ukrayna Bas prokuroruna mektublar yazmis altmisincilarin hebsleri zamani mustentiqlerin qanunlari pozdugundan sikayet etmisdir O 5 may 1967 ci ilde Lvov Vilayeti Bas Prokurorunun muavini E Starikovun ofisine cagirilmis ve ona Ukrayna SSR Cinayet Mecellesinin 187 1 ci maddesinin movcudlugu barede melumat verilmisdir Bu madde sovet sistemi ve ya hokumetini lekelemeyi o cumleden hokumet uzvlerinin hereketlerinden sikayet eden mektublar yazmagi qadagan edir ve uc ile qeder hebs cezasi nezerde tuturdu Qanun gizli deyil lakin o dovrde nesr edilmemisdi ve Cornovol yalniz Starikovun xeberdarligindan sonra oz hereketlerinin qanunsuz ola bileceyinden melumatli olmusdur Birinci hebsi Cornovol ilk hebsinden sonra Yakutiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasina xeritede gonderilmisdir Cornovol 1967 ci ilin avqustunda Agildan gelen bela eserine cavab olaraq hebs edilmis ve Ukrayna SSR Cinayet Mecellesinin 187 1 ci maddesi ile ittiham olunmusdur Onun menzilinde yeniden aparilan axtaris zamani Agildan gelen bela nin bir nusxesi ve Beriya qorugundan reportaj samizdati musadire olunmusdur Bu ona qarsi ittihamlarin esasini teskil etmisdir Cornovol vekil tutmaqdan imtina etmisdir cunki o dovrde vekil tutmaq dindirmeler zamani arqumentlerin tehrif edilmesi ve manipulyasiya riskini dasiyirdi Cornovol oz gunahsizligini hemcinin repressiyalar zamani hebs olunanlarin gunahsizligini mudafie ederek demisdir 1965 ci ilin avqust ve sentyabr aylarinda Kiyev Lvov ve Ukraynanin diger seherlerinde Ukrayna ziyalilarinin numayendeleri hebs olunmusdur Onlar anti sovet tebligatinda ittiham olunmusdular ve ekseriyyeti 1965 ci ilde qapali mehkeme proseslerinde mehkum edilmisdiler Men sexsen hebs olunan ve mehkum edilenlerden bir necesini taniyirdim Onlarin hereketlerinde ve sozlerinde hec vaxt anti sovet bir sey gormedim eksine Ukrayna medeniyyetinin Ukrayna dilinin veziyyetine Stalin ve Beriya tiranligi illerinde tapdalanmis normal sosialist qanunlarinin ve sosialist demokratiyasinin berpasina semimi qaygi gosterdiklerini gordum Bunlarin hec biri KPSS nin XX Qurultayindan ferqlenmir Sonradan Lvov Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin kecmis telimatcisi ve muellim isinde sahid kimi dindirilen ve axtarisa meruz qalan M Osadci arasdirmani aparan KGB orqanlarinin prosessual normalari pozdugunu ve arasdirmani evvelceden mueyyenlesdirilmis kvalifikasiyalara uygunlasdirdigini qenaetine gelmisdir O hemcinin bildirmisdir ki bu proses ve sovet hakimiyyetinin onun sikayetlerine reaksiya vermemesi onun sovet sistemine inamini xeyli azaltmisdir Bununla bele o sovet hokumetine qarsi pis niyyeti olmadigini israrla bildirmis mueyyen memurlarin onu qanunsuz formada olke veziyyeti haqqinda yuksekvezifeli sexsleri melumatlandirmaqdan cekindirmek istediklerini iddia etmisdir Cornovol 13 noyabr 1967 ci ilde mehkum edilmis ve uc il hebs cezasina mehkum olunmusdur O bu dovrde Yakutiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin Cappanda kendinde yasamisdir Cornovolun ucuncu ve sonuncu heyat yoldasi olmusdur 1969 cu ilde Cornovol evinde tanis oldugu aktivist ile evlenmisdir Onlar Nyurba seherinde resmi olaraq nikaha daxil olmusdular Cornovolin surgunde olmasi sebebinden enenevi toy merasimi kecirmek mumkun olmamisdi Pasko sonraki illerde xatirlamisdir ki Cappandaya qayidan zaman Cornovol ona tebii dazi ciceklerinden improvizasiya edilmis bir buket hazirlamis ozu ise yabani qizilgullerden buket duzeltmisdi Yeni evlenenler toy uzuklerini taxmamagi onlari boyuk bir agacda saxlamagi secmisdiler ki burada ebedi qala bilsin 1969 1972 ci illerde Cornovol 1969 cu ilde umumi efv cercivesinde azadliga buraxilmisdir O is tapmaqda cetinlik cekmis 1969 cu ilin oktyabrindan 1970 ci ile qeder Zakarpatiya vilayetinde hava stansiyasinda Odessa vilayetine arxeoloji ekspedisiya zamani qazintici kimi ve Skniliv demir yolu stansiyasinda isci kimi muxtelif islerde calismisdir Cornovol 1969 cu ilin sentyabrinda 1965 1966 ci illerde bas tutmus repressiyalar zamani hebs olunmus basqa bir dissident ile tanis olmusdur Ikisi tez bir zamanda dostluq qurmusdur cunki her ikisi dissident herekatini guclendirmek ve hokumetin sui istifadeleri ile mubarizeni davam etdirmek isteyirdi Moroz 31 sentyabr 1969 cu ilde azad edildikden sonra ve 1 iyun 1970 ci ilde yeniden hebs olunana qeder Cornovolu gormek ucun dord defeden az olmayaraq sefer etmis Cornovol ise Morozun yerlesen evine bir nece defe ziyaret etmisdir Bu dovrde Cornovol ve ile birlikde cinayet kecmisine gore is tapa bilmeyen Morozun yoxsulluga dusmesinin qarsisini almaq ucun iane toplama kampaniyasi teskil etmisdir Kampaniya cercivesinde 3500 rubl toplanmisdir O kecmisde hebs olunmus diger dissidentler meselen ve ucun de iane kampaniyalari teskil etmisdir 1970 ci ilin yanvarinda Cornovolun rehberliyi ile Ukrainski visnik adlanan yeni bir samizdat qezeti nesre baslamisdir Qezet diger samizdat nesrlerini Cornovolun zidd hesab etdiyi sovet hokumeti ve polisi terefinden insan haqlarinin pozulmasi haqqinda melumatlari ve anti Ukrayna atmosferi hemcinin Ukraynada dissident herekati ile bagli diger melumatlari ozunde eks etdirirdi Cornovol Ukrainski visnik in bas redaktoru ve ile birlikde uc redaktorundan biri idi Ukrainski visnik boyuk pesekar heyete malik idi Dnepropetrovsk ve Donetsk kimi serq bolgelerine qeder Ukrayna boyunca muxbirleri var idi ve bioqraf V I Matias terefinden Ukraynada musteqil metbuatin selefi kimi tesvir edilmisdir Hebs olunmaq qorxusu ile 1971 ci ilin iyununda Cornovol Birlesmis Milletler Teskilatinin Insan Haqlari Komitesine beyanname yazmisdir Bu onun hebs edilmesi halinda yayimlanmali idi Mektubda o sovet huquq muhafize orqanlarinin qanun pozuntularina numuneler vermis ve sovet siyasi mehbuslarinin ozlerini mudafie etmek huququnun olmadigini onlarin dinleme nezaret santaj ve tehdidler kampaniyasina meruz qaldigini mudafie etmisdir O mustentiqlerle emekdasliq etmek imkanini redd ederek yazmisdir Yuxarida qeyd olunan prinsiplere teslim olmaqdansa demir barmaqliqlar arxasinda olmeyi ustun tutaram Bu dovrde Cornovol hemcinin marksizm leninizm prinsiplerinden uzaqlasmis ve bunun evezine numunesinde gosterildiyi kimi libertarian sosializme ehtiyatla musbet baxis qebul etmisdir 1971 ci ilin oktyabrinda Moroza yazdigi mektubda Cornovol anarxist inqilabcilar Pyer Jozef Prudon ve Mixail Bakunini oyrenen zaman Draqomanovun siyasetine qeyd sertsiz desteyi redd etdiyini lakin bu intellektualin ozunuidare haqqinda libertarian baxislarinin desteklenmeye deyer oldugunu bildirmisdir Bu munasibet sonradan onun federalizmi desteklemesine tesir gostermisdir Cornovol 21 dekabr 1971 ci ilde aktivist Nina Strokatanin hebs edilmesinden sonra onun mudafiesi ucun Vetendas Komitesi tesis etmisdir Bu onun insan haqlari teskilatlarinin yaradilmasina munasibetinde deyisiklik olmusdur O evveller Ukraynanin Sovet Ittifaqi daxilindeki statusu sebebinden teskilat yaratmagin mumkun olmadigini dusunerek petisiya kampaniyalarini ustun tutmus lakin bu movqe dissidentler xususile de Moroz ve Ukrayna ictimaiyyeti terefinden getdikce daha cox tenqid olunurdu cunki petisiyalar cox yavas ve ehemiyyetli neticeler vermeden hesab edilirdi Komitenin kokleri Sovet Ittifaqinda populyar olan ABS vetendas huquqlari feali qanuni mudafiesi ucun yaradilmis ictimai komitelerde idi Cornovol inanirdi ki Strokata haqqinda melumatlari BMT Insan Haqlari Komitesine catdirmaqla onun azad edilmesi mumkun ola biler ve elave olaraq Ivan Dzyuba Strokatanin yaxin dostu Leonid Timcuk Moskvada fealiyyet gosteren feallar ve Lyudmila Alekseyeva ve yazici Ivan Frankonun nevesi destek istemisdir Dzyuba ve Franko komitede istirak etmekden imtina etmisdiler Franko hesab etmisdir ki komite Andrey Saxarovun SSRI de fealiyyet gosteren Insan Haqlari Komitesine tabe olmali ve tek bir sexsi mudafie etmek ucun qrup yaratmagin menasiz oldugunu dusunurdu Dzyuba Saxarovun komitesi ile birlesmekden imtina etmisdir cunki onlarin Ukraynada bas veren repressiv fealiyyetlere kifayet qeder diqqet yetirmediklerine inanirdi ve Strokata haqqinda beyanat vereceyi vaxtin uygun oldugunu dusunduyu zaman bunu edeceyini bildirmisdir Svetlicni ve kimi diger dissidentler de komiteni desteklemekden imtina etmisdiler Bu hadiseler xususile Frankonun bu tesebbusden imtina etmesi Cornovoli tesirlendirmisdi cunki o Frankonun aile baglarinin komiteni sovet hokumetinin hucumlarindan qoruya bileceyine inanirdi Neticede Timcuk komiteye qosulmuc da ona qatilmisdir Qrup oz arqumentlerini SSRI konstitusiyasina Insan Huquqlari Haqqinda Umumi Beyannamene ve Mulki ve siyasi huquqlar haqqinda Beynelxalq Pakta esaslandirmisdir Komitenin nesrleri sovet feallari ucun ilk defe olaraq uzvlerinin unvanlarini ozunde etdirmisdir Burada Strokatanin mudafiesi ucun materiallarin gonderilmesi teleb olunurdu Bu ilk insan haqlari teskilati idi lakin novbeti il Timcuk istisna olmaqla uzvlerinin hamisi hebs edildikden sonra legv olunmusdur Ikinci hebsi 1972 ci ilin yanvarinda Ukrayna ziyalilarina qarsi basqa bir genismiqyasli repressiya kampaniyasi baslamisdir Bu repressiya Belcikada fealiyyet gosteren samizdati Sovet Ittifaqindan qacaqmalciliqla cixarmaq tapsirigi alan uzvu Yaroslav Dobosun hebsi ile alovlanmisdir Cornovol 12 yanvar tarixinde Lvovda Yelena Antonivin menzilinde bayramindan sonra hebs edilmisdir O Ukrayna SSR Cinayet Mecellesinin 62 ci ve 187 1 ci Sovet Ittifaqina bohtan maddeleri ile ittiham olunmusdur Vertep merasimi sovet medeni ve dini siyasetine etiraz olaraq teskil edilmis hemcinin Ukrainski visnik siyasi mehbuslar ve onlarin aileleri ucun iane toplama meqsedi dasimisdi Toplanan 250 rubl repressiya zamani hebs olunanlara yardim ucun istifade edilmisdir Cornovol Lvovda KQB nin ilkin hebs merkezinde Irina Kalinets Mixail Osadci ve ile birlikde hebs olunmusdur Cornovolun mehkemesi qapali sekilde kecirilmisdir Prokurorlar ittihamlar ucun esas kimi onun Ukrainski visnik in mezmununa gore mesuliyyet dasidigina inanmalarini gostermisdiler lakin Cornovol bunu inkar etmisdir Istintaq zamani diger dissident feallar Cornovolun qezetdeki roluna dair ifade vermekden imtina etmisdiler Ittihamlar Zinoviya Franko kimi diger sexslerin texminlerine esaslanirdi Cornovol de hemkar dissidentlere qarsi ifade vermekden ve mustentiqlerle emekdasliq etmekden imtina etmis 2 fevral 1972 ci il dindirmesi zamani mehkemesinin qanunsuz oldugunu ve diger dissidentlerin isleri ile elaqesi olmadigini bildirmisdir O mehkeme prosesi zamani 100 den cox defe 1972 ci ilde ise 83 defe dindirilmisdir Cornovolun muxtelif ziddiyyetli yazi ve imla formalarindan istifadesi onun mudafiesinin muhum hissesini teskil etmis ve o metnin linqvistik tehlili aparilmadan gunahlandirildigi fikrini mudafie etmisdir 15 yanvar 1973 cu il mehkeme iclasinin protokolunda Cornovol bildirmisdir Menim isimle bagli hec bir istintaq movcud deyil mene qarsi aciq qetliam hazirlanir ve hec bir vasiteden cekinilmir Bu andan etibaren bele bir istintaqda istirak etmekden imtina edirem Cornovolun saxlanildigi kameranin dinlenilmesi KQB mustentiqlerine onun Ukraynadan kenarda surgune gonderildiyi halda acliq aksiyasi elan etmek niyyetinde oldugunu ve Sovet Ittifaqini terk ederek Yuqoslaviyaya getmek istediyini askar etmisdir Cornovolun mehkemesinin yekununda verilen cezanin muddeti mubahiselidir Amnesty International 1977 ci ilde onun yeddi il hebs ve bes il surgun cezasina mehkum edildiyini bildirmisdir The New York Times 1973 cu ilin martinda onun on iki il hebs ve surgun cezasina meruz qaldigini bu ikisi arasinda ferq qoymadan iddia etmisdir 2015 ci ilde onun alti il hebs ve uc il daxili surgun cezasi aldigini bildirmis tarixciler Boqdan Paska ve Oleq Bazqan da oxsar fikirde olduqlarini qeyd etmisdiler Bazqana gore Cornovol 8 aprel 1973 cu ilde Lvov Vilayet Mehkemesi terefinden cezalandirilmisdir lakin Cornovol 1974 cu ilde cezanin 12 aprel tarixinde verildiyini xatirlatmisdir Cornovol oz isine dair ali mehkemelere uc defe muraciet etmisdir Onlardan ilk ikisi redd edilmis ucuncusu ise qismen resmi olaraq qebul edilmis lakin Cornovolun cezasinda hec bir deyisiklik edilmemisdir Mehkemeden sonra Cornovol islah emek koloniyasina gonderilmisdir O 1973 cu ilden 1978 ci ile qeder iki dusergede JX 385 17 A ve JX 385 3 de hebs olunmusdur Hebs edilmesine baxmayaraq Cornovol mehbuslarin etirazlarini feal sekilde idare etmeye davam etmis bu sebebden yazici ve dissident terefinden zeklerin generali leqebini almisdir Mehbuslarin riayet etmeli oldugu qaydalara tabe olmaqdan imtina etdiyi ucun kamera tipli otaqda saxlanilmisdir Cornovol ile eyni dusergede hebs olunan B Azernikov ve L Kaminski de onun butun siyasi mehbuslar arasinda boyuk nufuza malik oldugunu tesvir etmis 1975 ci ilde Sovet Ittifaqini terk etdikden sonra dunya ictimaiyyetine aciq mektub yazaraq onun azad edilmesini teleb etmisdiler Cornovolun fealiyyetleri hebs muddetinde de beynelxalq diqqeti celb etmeye davam etmisdir O insan haqlari teskilati Amnesty International terefinden kimi taninmis ve 1975 ci ilde ifade azadligi tehdid altinda olan yazicilari taniyan Nikolas Tomalin Jurnalistika mukafatina layiq gorulmusdur Bu dovrde Cornovol hemcinin yazilarini hebsxanadan qacaqmalciliq yolu ile cixarmaga baslamis ve bu fursetden sovet insan haqlari pozuntularini numayis etdirmek ucun istifade etmisdir O ABS Prezidenti Cerald Forda mektub yazmis detent siyasetini Sovet Ittifaqinda insan haqlarina daha cox diqqet yetirmekle uygunlasdirmaga cagirmis ve sovet hakimiyyetinin detenti dissident sesleri bogmaq ucun vasite kimi istifade etdiyini iddia etmisdir O hemcinin olkeden serbest miqrasiyaya icaze vermek meqsedile Sovet Ittifaqina sanksiyalar tetbiq eden Cekson Venik duzelisini desteklemeye cagirmisdir O Boris Penson ile birlikde Mordoviya dusergelerinde gundelik heyat adli samizdat kitabcasini yazmis bu kitabca Yeruselim seherine qacaqmalciliq yolu ile catdirilmis ve rus dilinde nesr olunmus novbeti il ise Munxen seherinde yerlesen jurnalinda ukrayn diline tercume edilmisdir Helsinki akti 30 iyul 1 avqust 1975 ci iller arasinda imzalanmisdir Imzaci olkelere butun Avropa Albaniya istisna olmaqla Sovet Ittifaqi Amerika Birlesmis Statlari ve Kanada daxil idi Sovet Ittifaqinda Helsinki akti dissidentler ucun yeni bir baslangic kimi qebul edilmisdi cunki onlar SSRI de insan haqlari pozuntularini uze cixarmaq ucun bir vasite tapmisdilar Ozlerini Helsinki monitorlari adlandiran dissidentler ABS Konqresinden destek almisdilar Konqres 1976 ci ilin iyulunda insan haqlari pozuntularina cavab teskil etmek ucun tesis etmisdir Kiyevin Konca Zaspa mehellesinde yasayan dissident Nikolay Rudenko 9 noyabr 1975 ci ilde pozuntulari vurgulamaq meqsedile yaradildigini elan etmisdir Cornovol qrupun tesis olundugu dovrde hebsde idi ve 1979 cu ilde hebsden azad olunanadek bura uzv ola bilmemisdi Moroz ve diger siyasi mehbuslarla birlikde Cornovolun muqavimet fealiyyetleri Ukrayna Helsinki Qrupunun yaradilmasindan sonra da davam etmisdir Ikili 12 yanvar 1977 ci ilde milli inanclar esasinda teqiblerin dayandirilmasini teleb eden acliq aksiyasinda istirak etmisdir lakin bu dovrde Ukraynali siyasi mehbuslar arasinda SSRI hebsxana sistemine feal muqavimet gostermeyin Moroz Karavanski ve Ivan Gel terefinden temsil olunurdu yoxsa ozunu qorumagi her seyden ustun tutmagin ve terefinden temsil olunurdu daha yaxsi oldugu barede parcalanma yaranirdi KQB nin tesiri ile bu iki fraksiya aciq sekilde toqqusmaga baslamisdir Moroz ve Sumukdan ferqli dusergede hebs olunan Cornovol munaqisede teref tutmaqdan imtina etmis ve vasiteci rolunu oynamisdir 1977 ci ilin evvelinde Sumuk ile xestexanada gorusen zaman Cornovol onu Moroz ile munaqiseni suni sekilde gerginlesdirmekde ittiham etmis ve Sumukun Kanadadaki aile uzvlerine yazdigi Morozu tehqir eden mektublarini polis sikayetlerine benzetmisdir Hebsden azad edildikden sonra Cornovol Sumuk ve Morozu eqosentrik munasibetleri sebebinden munaqiseye beraber derecede mesuliyyetli hesab etmisdir Ikinci surgunu Cornovol 1978 ci ilin evvelinde hebsden azad edilmis ve yeniden Cappandaya surgun edilmisdir Orada o Sovet Ittifaqinda siyasi mehbuslarin veziyyeti ve insan haqlari ile bagli yazmaga davam etmisdir O hemcinin Moroz ve Sumuk arasindaki munaqiseye qarismaga davam etmisdir Morozun heyat yoldasi Raysaya yazdigi mektubda Sumuka qarsi ictimai boykot teleb etmis eyni zamanda Morozun guzestsiz oldugunu mudafie etmisdir Morozun doqquz illik hebsi onun psixi ve emosional veziyyetine ciddi tesir etmisdi Cornovol onu ozunu ucaldan ve narsisist kimi xarakterize etmisdir Surgunde oldugu muddetde Cornovolin Morozla dostlugu Sumukla munaqise sebebinden Morozdan uzaqlasmaga calisdigi ucun sona catmisdir Surgunde olan zaman Cornovol sovet resmilerine mektublar gondermeye davam etmisdir 10 aprel 1978 ci ilde Sovet Ittifaqinin Bas Prokuroruna yazdigi mektubda o SSRI konstitusiyasinin nezeri cehetden genis huquqlar temin etmesine baxmayaraq realliqda bu huquqlarin olmadigini tenqid etmis Sovet qanunlari niye movcuddur sualini vermisdir O hemcinin Yalniz bir il adli samizdat brosuru yazmis ve hemin il a qebul edilmisdir O dovrde 1979 cu ilin oktyabrinda gonderildiyi Nyurbada yerlesen fehle kimi calisirdi Evvelki kimi Cornovolin samizdat eserlerinin coxu insan haqlarinin pozulmasini ve vicdan mehbuslarinin uzlesdiyi seraiti tesvir etmek meqsedi dasiyirdi Cornovol 22 may 1979 cu ilde surgunde olan zaman Ukrayna Helsinki Qrupuna qosulmusdur 1979 cu ilin noyabrindan 1980 ci ilin martina qeder o KQB terefinden daimi nezaret altinda saxlanilmisdir KQB onun dissidentler Mixail Qorin ve ile elaqeler qurdugunu qeyde aldi O hemcinin Ukraynanin vilayetlerinde Ukrayna Helsinki Qrupunun bolmelerini yaratmaq isteyen bir nece sexsle elaqe saxlamisdir Cornovolun bilmediyi o idi ki hemin dovrde Ukrayna Helsinki Qrupunun lideri olan Mesko da KQB nin guclu nezareti altinda idi ve hebslerin qarsisini almaq ucun yeni uzvleri qebul etmeyi dayandirmisdi Ukrayna Helsinki Qrupunun aparici uzvu Zenovi Krasivski hebs olunmus ve surgun edilmis dissidentleri ziyaret etmek ucun gondermisdi Onlarin arasinda Cornovol de var idi ve ondan Meskonu qrupun rehberi kimi evez etmesi xahis olunmusdur Ucuncu hebsi Cornovol 8 9 ve ya 15 aprel 1980 ci ilde tecavuz cehdi ittihami ile yeniden hebs olunmusdur Bu ittihamlar Ukrayna tarixsunasliginda tez tez tamamile uydurma kimi tesvir edilir ve ABS nin Time jurnali da bunu bele adlandirmisdir Tecavuz cehdi ittihamlari o dovrde ve kimi bir nece aparici dissidente qarsi ireli surulen oxsar ittihamlari eks etdirirdi Ukrayna Helsinki Qrupunun uzvu sonradan KQB ni Cornovolun hebs edilmesine sebeb olan melumatlari aciq sekilde saxtalasdirmaqda ittiham etmis ve KQB zabitinin biz artiq sehid yaratmayacagiq dediyini sitat getirmis sexsleri yalniz siyasi ittihamlarla hebs etmeyeceklerini bildirmisdir Cornovolun hebs edilmesi Ukrayna ve butun Sovet Ittifaqi uzre bir nece diger dissidentin hebsi ile birlikde Madridde iclasi zamani bas vermisdir Time jurnali bezi musahidecilerin bu hebslerin Sovet Ittifaqinin Helsinki aktina qarsi naraziligini numayis etdirmek ucun edildiyine inandigini qeyd etmisdir Hebs edilmesinden sonra Cornovol acliq aksiyasi elan etmis oz hebsini ve digerlerinin hebsini leninist ideallara zidd ve 1980 ci il Yay Olimpiya Oyunlari erefesinde dissidentliyi bogmaq cehdi kimi xarakterize etmisdir O Yakutiyanin Tabaqa seherinde yerlesen hebsxana dusergesine kocurulmus burada qusuntu ve necisle lekelenmis bir kameraya yerlesdirilmisdir Hebsi zamani bir defe suya cixisi olmayan istirahet otagi na kocurulmusdur Acliq aksiyasi sebebinden gucsuzlesen Cornovol onun kamerasindan bir mertebe asagida ve hebsxana heyetinin o tayinda yerlesen ayaqyoluna catmaq ucun surunmusdur Bir nece defe yorgunluqdan husunu itirmis ve muhafizeciler terefinden uzerine su tokulerek oyadildilmisdir Dusergede dizenteriya epidemiyasi zamani Cornovol xesteliye yoluxmus ve hekimler acliq aksiyasini dayandirmadigi halda onu mualice etmeyeceklerini bildirdikden sonra aksiyani dayandirmisdir Cornovol 5 21 noyabr 1980 ci il tarixleri arasinda acliq aksiyasina cavab olaraq tekadam kamerasinda saxlanilmisdir O Mirni seherinde qapali mehkeme terefinden teqsirkar bilinmis ve bes il hebs cezasina mehkum edilmisdir Cornovol hebsde olan zaman yazmaga davam etmisdir O cumleden 1981 ci ilin fevralinda Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin XXVI Qurultayina aciq mektub yazmis burada Bas katib Leonid Brejnev ve KQB sedri Yuri Andropovu Ukrayna Helsinki Qrupuna qarsi kutlevi repressiyalar teskil etmekde ittiham etmisdir O hemcinin heyat yoldasina mektub yazmis dissidentlerin qurultaya reaksiyalarinda hec bir guzest e getmemeye cagirmisdir 9 aprel 1981 ci ilde basqa bir mektub yazmis bu defe Birlesmis Milletler Teskilatinin Insan Haqlari Komitesine Amnesty International a ve muraciet etmis onlari Sovet Ittifaqina qarsi diplomatik siyasetlerini formalasdirarken Ukrayna Helsinki Qrupuna qarsi SSRI nin teqiblerine daha cox diqqet yetirmeye cagirmisdir Cornovol 1983 cu ilde azad edilmis lakin onun Ukraynaya qayitmasi qadagan olunmusdur O Pokrovsk seherinde qalmis ve burada yanginsonduren kimi calismisdir 15 aprel 1985 ci ilde SSRI rehberi Mixail Qorbacovun yenidenqurma siyaseti cercivesinde ona Ukraynaya qayitmaga icaze verilmisdir Cornovol SSRI hokumeti terefinden umumilikde 15 il hebs edilmisdi Ukraynaya qayitmasi Cornovol Ukraynaya qayidanda olke onun 1972 ci ilde hebs edilmesinden beri keskin deyisikliklere meruz qalmisdi Birinci katib vezifeden cixarilmis ve onun yerine Brejnevin uzvu sert xett terefdari teyin edilmisdi Scerbitski oz hakimiyyeti dovrunde ruslasdirma siyasetini ve Ukrayna medeniyyetine qarsi tezyiqleri keskin sekilde artirmisdi Serbitskinin siyasetlerinin neticesi olaraq Brejnevin 1982 ci ilde olumune qeder Ukraynada Iosif Stalinin hakimiyyeti dovrundekinden daha az ukraynaca kitab nesr olunmusdu 26 aprel 1986 ci ilde Cernobil Atom Elektrik Stansiyasinin 4 nomreli reaktorunda partlayis bas vermisdi Partlayis Simali Ukrayna Qerbi Rusiya ve Belarusun ekser hisselerinde radiasiya yayilmasina sebeb olmusdu Felaketin neticeleri hemcinin minlerle insanin evakuasiya edilmesi ve Ukrayna kommunist hokumetinin erken merhelede hereketsizliyi Serbitski hokumetine qarsi ictimai reyi xeyli pislesdirmisdi Cernobil felaketinden sonra Ukrayna Kommunist Partiyasi ictimai etimad bohranina meruz qalmisdi Bu Cornovol ve diger ukraynali dissidentleri kommunist hakimiyyetine qarsi vahid qrup yaratmaga baslamaga vadar etmisdir Cornovol 21 avqust 1987 ci ilde Ukrainski visnik in nesrine resmi olaraq yeniden baslamisdir Yenilenmis qezetin ilk nomresi 1985 ci ilde hebsxanada vefat etmis Vasili Stusa hesr olunmusdu Yeni redaksiya heyetine Cornovol Ivan Gel Mixail Qorin ve daxil idi Burada bir nece aparici ukraynali ziyalinin esseleri teqdim edilmisdir Redaksiya heyeti Cornovolin evinde yerlesirdi ve Ukrainski visnik Ukrayna Helsinki Qrupunun bir hissesi olmusdur Hemin ilin yayinda Cornovoli Ukrayna diaspor qezeti The Ukrainian Weekly nin amerikali jurnalisti Marta Kolomiyets ziyaret etmisdir Kolomiyets Cornovol ile musahibeni videoya cekmis ve bu video sonradan sovet hokumetinin Cornovol haqqinda menfi teessurat yaratmaq cehdi cercivesinde Lvov Kiyev ve Moskvada televiziyada yayimlanmisdir Eksine musahibe zamani Cornovolin dissident herekatinin dine ve Ukrayna medeniyyetine munasibetini serbest sekilde ifade etmesine icaze verilmesi yalniz onun ve dissident herekatinin imicini guclendirmisdir Kolomiyets sonradan Amerika texribatcisi kimi hebs olunmusdu lakin bu vaxta qeder musahibe artiq genis yayilmis ve paylasilmisdi Cornovolun azadliga cixdiqdan sonra insan haqlari fealiyyetleri onun seylerinin esas diqqet merkezinde olmaga davam etmisdir 24 fevral 1987 ci ilde o Moskvanin yerlesen KQB nin qerargahina sefer etmis burada iscilerle danisaraq butun siyasi mehbuslarin azad edilmesini onlarin cezalarinin legv edilmesini ve axtarislar zamani ellerinden alinmis esyalarin qaytarilmasini teleb etmisdir Lubyankada olan zaman Cernovol Kiyev Rus dovletinin xristianlasmasinin 1000 illik yubileyinin resmi seviyyede qeyd olunmasina cavab olaraq dissident herekatinin 1946 ci il Ukrayna Yunan Katolik Kilsesini Rus Pravoslav Kilsesi ile birlesdirme qerarini legv etmek ucun kampaniya basladacagini elan etmisdir Cornovol Mixail Qorin terefinden idare olunan Vicdan Mehbuslarinin Azad Edilmesi ucun Ukrayna Tesebbus Qrupunun qurucu uzvlerinden biri idi Onlar Irina Gel ve ile birlikde anti sovet ajitasiyanin cinayet mecellesinden cixarilmasini butun siyasi mehbuslarin azad edilmesini ve reabilitasiya olunmasini mudafie etmisdiler Qorbacovun islahatlarina baxmayaraq sovet hokumeti Cornovol ve diger dissidentlere qarsi mudaxilelerini davam etdirmisdir Bir halda Cornovol 1987 ci ilin dekabrinda kecirilmesi planlasdirilan ve Sovet Ittifaqinda qeyri rus xalqlarin huquqlari movzusunda olan seminara qatilmasinin qarsisini almaq ucun Lvovda profilaktik dindirilmeye cagirilmis burada ona anti sosial fealiyyetlerde istirak etmemesi barede xeberdarliq edilmisdir Eyni zamanda Serbitski oz ruslasdirma siyasetlerine qarsi daxili usyanla uzlesirdi 1987 ci ilin iyununda Ukrayna sovet edebiyyati emek adamlarinin vetenperver ve beynelmilel terbiyesinde adli plenum kecirmisdir Toplanti ukrayn dilinin qorunmasi ve mohkemlendirilmesine hesr olunmusdu Moskvada Qorbacov Merkezi Komitenin aparici muhafizekar uzvu olan Serbitskiye vezifesinden istefa vermesi ucun getdikce daha cox tezyiq gosterirdi Buna cavab olaraq Ukrayna SSR nin rehberi Cornovol ve diger dissidentlere qarsi ictimaiyyetle elaqeler kampaniyasi baslatmis Ukrainski visnik in redaksiya heyetini xarici texribat xidmetleri terefinden desteklenmekde ittiham etmisdir Serbitski hokumeti terefinden 22 dekabr 1987 ci ilde dissidentlere xususen Cornovola qarsi KQB nezaretinin artirilacagina dair metbuat beyanati yayimlanmisdir Olke boyu qezetler o cumleden Radyanskaya Ukraina Vecirni Kyiv ve Lvovskaya pravda elece de radio ve televiziya stansiyalari dissident herekatina hucum etmek ucun seferber edilmisdir Cornovol Lvovda fealiyyet gosteren Vilna Ukraina qezetinde bele bir meqalenin muelliflerine cavab mektubu yazmis ozune ve Qorine gosterilen reftarin 15 il evvel Aleksandr Soljenitsina edilen reftarla muqayise oluna bileceyini bildirmisdir 11 mart 1988 ci ilde Cornovol Mixail Qorin ve Krasivski ile birge imzaladigi mektubla Ukrayna Helsinki Qrupunu resmen yeniden tesis etdi baxmayaraq ki qrup oten ilin yayindan fealiyyetini berpa etmisdi Bu dovrde ve kimi bir nece musteqil teskilat movcud idi Milli demokratiya etiketi altinda birlesen dissident herekatinin parcalanmis xarakteri Cornovolu 1988 ci ilin aprelinde teskilatlari vahid bir strukturda birlesdirmeye baslamaga vadar etmisdi Iyunda Cernobil felaketini anmaq ucun Lvovda minlerle insanin istirak etdiyi etirazlardan sonra musteqil qruplarin birlesdirilmesi ideyasi daha cox diqqet cekmisdir Istirakcilar Baltik olkelerindeki oxsar tekliflere uygun olaraq musteqil teskilatlarin yaratmaga cagirmisdilar Cornovol 7 iyun 1988 ci ilde tesis etmisdir Adina zidd olaraq yeni struktur siyasi partiya idi lakin sovet hokumetine feallara qarsi tezyiq gostermek ucun behane vermemek ucun bu cur adlandirilmamisdi Bu Ukrayna SSR de ilk musteqil siyasi partiya idi 7 iyul 1988 ci ilde Ukrayna Helsinki Ittifaqinin tesis iclasinda Cornovol ozu Boqdan ve Mixail Qorin terefinden birge yazilmis partiya proqramini teqdim etmisdir Proqramda Ukraynanin musteqilliyine cagiris edilir bunun hem ukraynalilar hem de Ukraynada yasayan azliqlar ucun faydali olacagi qeyd edilir hemcinin Sovet Ittifaqinin olkeleri arasinda konfederasiya teklif olunurdu Sonuncu movqe praqmatik bir addim idi ve Ukrayna Helsinki Ittifaqinin qadagan olunmasinin qarsisini almaq meqsedi dasiyirdi Cornovolun bu dovrdeki fealiyyetleri yalniz Ukrayna ile mehdudlasmirdi O xususile Baltik olkeleri Ermenistan ve Gurcustandan olan diger dissidentlerle genis elaqeler saxlayirdi Ukrayna KQB sinin 8 sentyabr 1988 ci il tarixli daxili bildirisinde iscilere melumat verilmisdi ki Cornovol ve ermeni dissident Paruyr Ayrikyan terefinden 1988 ci ilin yanvarinda yaradilmis Siyasi Mehbuslarin Mudafiesi uzre Beynelxalq Komite anti sovet ajitasiya ile bagli maddelerin legvi ve baglanmasi Sovet Ittifaqi daxilinde Ukrayna ve diger olkelerin milliyyetci herekatlari arasinda emekdasligin mohkemlendirilmesi ucun feal seyler gosterir 24 25 sentyabr tarixlerinde Riqada kecirilen dissident qruplarinin konfransinda Cornovol Oles Sevcenko ve Xmara ile birlikde Ukrayna Helsinki Ittifaqini temsil etmisdir Cornovol konfransin yekun beyanatini yazmisdir ve burada deyilirdi Latviya Litva Ukrayna Moldova Estoniya ve Krim tatar herekatinin Gurcustandaki veziyyeti haqqinda meruzeni dinleyerek SSRI xalqlarinin Milli Demokratik herekatlarinin istirakcilarini bizimle birlesmeye daxili ve ya xarici zorakiliga meruz qalmis dunya xalqlarini hemise birlesdiren suar altinda toplanmaga cagiririq Ukrayna inqilabi 1988 ci ve 1989 cu illerde Merkezi ve Serqi Avropada bas vermis inqilablar xususile onlarin zorakiliga el atmama prinsipi Cornovolun cox maragini cekmisdi Hemin ilin sonunda bu inqilablarin uguru Cornovolun 1960 ci illerin ortalarindan beri sexsi olaraq desteklediyi lakin mulayim gorunmek ucun aciq sekilde beyan etmekden cekindiyi marksizm leninizmden imtina ederek antikommunizme kecmesine sebeb olmusdur Diger ukraynali ziyalilar da antikommunizmi desteklemeye baslamisdilar ve 1988 ci ilin sonlarinda formalasdirmaga baslamis bunu xalqi yerli idareetmede daha aktiv olmaga ve iqtisadi meselelere daha cox maraq gostermeye tesviq etmekle esaslandirmisdilar Yazicilar Ittifaqi 16 fevral 1989 cu ilde Literanurna Ukraina qezetinde teklif etdikleri qrup ucun proqram layihesi derc etmis burada ukrayn dilinin Ukrayna SSR nin dovlet dili olmasi milli ve medeni dircelis Ukraynanin ozunuidareetmesi ve Ukrayna daxilinde azliqlarin dil huquqlarinin guclendirilmesi teleb edilmisdir Cornovol hemcinin Sovet Ittifaqinda insan haqlari herekati olan in Ukraynaya yayilmasini desteklemis ve 1989 cu ilin martinda bu qrupun Ukrayna sobesinin tesis edilmesi munasibetile onun prezidiumuna musbet mektub yazmisdir 18 iyul 1989 cu ilde Serqi Ukraynanin Donbass regionunda yerlesen Makeyevka seherinde komur medencileri tetile baslamisdilar Ittifaq miqyasinda meden tetillerinin bir hissesi olan bu tetiller esasen hemin regionda hemcinin Ukrayna ve Sovet Ittifaqi uzre sosial seraitin pislesmesi ile elaqedar idi On ikinci vedleri yerine yetirilmemis sabun kimi esas mallarin ciddi catismazligi medencileri hiddetlendirmisdi Mixail Qorbacov da daxil olmaqla sovet liderleri staxanovcu siyasetleri tetbiq etmeye calisirdi ve bunun neticesinde iscilerin tehlukesizliyi qurban verilirdi Donbassin tetil eden medencileri evvelce sosial mudafienin ve emek haqlarinin artirilmasini teleb etmisdiler lakin tetilin baslangicindan bezi medenciler Ukrayna musteqillik herekatini ozunuidareetmeye aparan potensial yol kimi regbetle qarsilayirdilar Cornovol tetilleri ilk gunlerinden desteklemis ve 21 iyul 1989 cu ilde verdiyi beyanatda qismen bele demisdir Rusiya ve Ukraynadaki medencilerin kutlevi tetilleri partiyanin xalqla birliyi ile bagli demaqogiyasinin perdesini yirtir bu birliyin onlarin iddiasina gore muxtelif ekstremistler terefinden hucuma meruz qalir Perestroykanin yeni merhelesi baslayir ve buna isciler merhelesi demek olar Bu yalniz milli yox hem de sosial xarakterli kutlevi xalq herekatlari ile seciyyelenir Eksine Serbitski tetillere sert reaksiya vermisdi O hokumeti qebul edilen tehlukeye qarsi yeniden seferber etmis dovlet mediasinda medencileri tehqir etmis ve muxtelif seherlerdeki tetil komiteleri arasinda elaqeni kesmisdir Bu medencileri radikallasdirmis onlar tezlikle Serbitski ve Ukrayna Ali Sovetinin sedri istefasini teleb etmeye baslamisdilar Tetiller davam eden zaman Cornovol diger siyasi sahelerde feal olmaga davam etmisdir 1989 cu ilin avqustunda 1990 ci ilin martinda kecirilecek Ali Sovet seckileri erefesinde ozu ucun seckiqabagi proqram nesr etmis burada dovletcilik demokratiya ve ozunuidareetme etnik ukraynali olmayanlarla emekdasliq ve federalizm cagirisi etmisdir Cornovolun federal Ukrayna konsepsiyasi on iki diyar ideyasi esasinda qurulmusdu Bu daxili serhedler baximindan texminen Ukrayna Xalq Respublikasinin quberniyalarina uygun olaraq ustegel Donbass ucun ayrica bir torpaq olaraq mueyyen edilirdi Krim ya musteqil dovlet ya da Ukraynanin muxtar respublikasi kimi movcud olmali idi proporsional temsilcilik ve torpaqlardan beraber sayda secilmis deputatlari ehate eden iki palatali orqan kimi yeniden qurulmali idi Cornovolun bioqrafi Vasili Derevinskiye gore bu dovrde o hemcinin Ukrayna Helsinki Ittifaqinda musteqillik terefdari movqelerin qebul edilmesi ucun esas sexslerden biri olmus musteqillik meselesinin partiya proqraminda ireli surulmesini teklif etmisdir 8 sentyabr 1989 cu ilde Ukrayna Yazicilar Ittifaqinin proqrami esasinda yaradilmisdir Tam adi Yenidenqurma ucun Ukrayna Xalq Herekati olan bu teskilatin ilk resmi lideri sair Ivan Drac olmusdur lakin tarixci fikrine gore Cornovol faktiki olaraq partiyanin lideri olmus ve onun tesis edilmesini teskil etmisdir Ukrayna Xalq Herekatinin qurultay iclasi indiye qeder ukraynali antikommunistlerin en boyuk toplantisi olmus burada texminen 1100 numayende 130 jurnalist Polsa hokumeti ve Solidarnost hemkarlar ittifaqinin numayendeleri Latviya ve Litvada yasayan ukraynali diasporun uzvleri ve Kommunist Partiyasinin secilmis bir nece uzvu onlarin arasinda Cornovolun gelecek siyasi reqibi Leonid Kravcuk da var idi istirak etmisdir Tesadufen hemin ay Serbitski medencilerin tetillerinden ve Qorbacovun islahatlari ile ziddiyyet teskil eden yuksek vezifede qalan azsayli muhafizekarlardan biri kimi statusuna gore istefaya mecbur edilmisdir 1989 cu ilin sonu ve 1990 ci il antikommunist qruplarin secki kampaniyasi cercivesinde birlesmesi ile yadda qalmisdir Muxalifet melumati vereqeler ve heveskar qezetler vasitesile yayirdi Bu Kommunist Partiyasinin informasiya kanallarinin ekseriyyetine hakimiyyetine reaksiya idi ve boyuk olcude ugurlu olmus Ukraynanin sonradan musteqil medianin esasini qoymusdur 1990 ci ilde antikommunist kampaniyanin diger diqqetceken hissesi 22 yanvar 1919 cu ilde imzalanmis ildonumunu qeyd etmek ucun Lvovdan Kiyeve uzanan insan zenciri idi Texminen uc milyon insan bu zencirde istirak etmisdir Bu o dovrde Ukrayna Xalq Herekatinin teskil etdiyi en boyuk etiraz aksiyasi idi Cernovol bu tedbirin reallasmasinda muhum rol oynamis Birlik aktinin ildonumunun bayram kimi taninmasi ucun tesebbus gostermisdi Cornovol diger dissidentler ve Ukrayna Yazicilar Ittifaqi ile birge Ukrayna Xalq Herekatinin Ukraynanin kend yerlerinde movqeyini guclendirmek strategiyasini da izlemisdir Kecid dovrundeAli Sovet seckileri Sovet Ukraynasinin tarixinde ilk coxpartiyali sesverme olaraq 4 mart 1990 ci ilde kecirilmisdir Seckilerde yuksek istirakciliq musahide olunmus qeydiyyatdan kecmis secicilerin 85 i burada ses vermisdir Ukraynanin ekser regionlarinda netice kommunistler ucun serfeli olmus evveller secilmis deputatlarin 90 i yeniden secilmisdir Odur ki secilmis 450 deputatdan 373 u Kommunist Partiyasina mensub idi lakin uc Qalisiya vilayetinde Ukrayna Xalq Herekatinin rehberlik etdiyi koalisiya olan yerlerin ekseriyyetini qazanmisdir Ali Sovetin sedr muavini secilen 2010 cu ilde yazmisdir ki kommunist coxluq parlament seviyyesinde Demokratik Blokun malik oldugu tesire sahib ola bilmemisdi Cornovol Lvov seherinin Sevcenkpvski rayonundan Demokratik Blokun deputati kimi mutleq coxluqla yeddi diger namizede qarsi seslerin 68 60 ni qazanaraq secilmisdir Ali Sovet daxilinde Cornovol Demokratik Blokun radikal qanadinin liderlerinden biri idi Cornovol hemcinin 1990 ci ilin aprelinde Lvov Vilayet Surasinin sedri secilmis ve bu onu Lvov vilayetinin ilk qeyri kommunist hokumet bascisi etmisdir O dissident heyatindan siyasete tez uygunlasmis saga meyil etmic ve aciq sekilde antikommunist inqilabi destekleyen ilk ukraynali siyasetcilerden biri olmusdur O iqtisadi sektorda kolxozlari legv ederek torpaqlari kendlilere bolusduren torpaq islahatlarina baslamis menzil bazarini ve yungul senayeni ozellesdirmisdir Sosial olaraq Ukraynanin medeni ve milli dircelisini feal sekilde desteklemisdir Cernovol hokumeti sovet simvollari evezine Ukrayna simvollarindan istifade etmis Ukrayna Usyan Ordusunun esgerleri veteran kimi taninmis Lvov sinodu terefinden qoyulmus Ukrayna Yunan Katolik Kilsesine qadaga legv edilmis ve dini bayramlar dovlet bayramlari kimi taninmisdir Vladimir Lenin heykelleri Cornovolun hokumeti altinda ilk defe sokulmus Cervonoqrad indiki seherindeki heykel 1 iyul 1990 ci ilde devrilmisdir Bu 1990 ci ve 1991 ci illerde Qaliciyada Lenin abidelerinin sokulmesi dalgasini baslatmisdir Cornovolun siyasetleri o dovrde Ukrayna SSR ve Sovet Ittifaqinin qanunlarina birbasa zidd idi ve onun hokumeti Ukrayna ve ittifaq miqyasinda hokumetyonlu mediada tenqid edilmisdir Buna baxmayaraq Ukrayna Xalq Herekatinin nezaretine kecen diger Qalisiya vilayetleri tezlikle Cornovolun islahatlarini izlemeye baslamisdilar Sovet hokumeti cavab olaraq Qalisiyaya blokada tetbiq etmisdir ve bu vilayetlerin bir biri ile iqtisadi elaqeleri guclendirmek meqsedile yaradilmasina sebeb olmusdur Cornovol assambleyanin yaradilmasindan sonra onun rehberi teyin edilmisdir Ali Sovetin deputati kimi Cornovol ozunu Ukraynanin Sovet Ittifaqi daxilinde suverenliyinin artirilmasina neticede musteqilliye nail olmaga torpaq islahatlarina etraf muhitin muhafizesine azliq ve dini huquqlara federalizmin tesviqine ve ukrayn dilinin yegane dovlet dili kimi tesbit edilmesine hesr etmisdi O Demokratik Blokun Ali Sovetin sedri vezifesine namizedi kimi ireli surulmusdu lakin namizedliyi redd ederek koalisiyanin lideri desteklemisdi Neticede onlarin hec biri secilmemisdi cunki kommunistler ireli surmusdu Sesverme zamani Cornovol aciq sekilde Ukraynanin Sovet Ittifaqindan musteqilliyini teleb etmis ve bunun Ukraynanin uzlesdiyi iqtisadi ekoloji ve menevi felaketi bitirmeyin yegane yolu oldugu fikrini mudafie etmisdir Cornovol federalizmi teblig etmeye davam etmis ve 1990 ci ilin mayinda kecirdiyi metbuat konfransinda Kiyev merkezciliyinin Donbassda ortaya cixmasina ve Zakarpatiya vilayetinde rusin kimliyinin formalasmasina sebeb olacagini bildirmisdir Tarixci Stepan Kobuta Qalisiyanin sovet qanunlarini redd etmesini Cornovolun federalist inanclarinin ifadesi kimi qiymetlendirmisdir Hemin ay kend yerlerinde yunan katolikleri ile ortodoks xristianlar arasinda munaqiseler bas vermis Lvov vilayetinin hokumeti kilselerin hansi kilseye verilmesini mueyyen etmek ucun kendlerde referendumlar kecirmeyi sinaqdan kecirmisdir Cornovolun teklif etdiyi sisteme esasen qerar qebul edildikden sonra ekseriyyet mezhebi azliq mezhebine mexsus kilse tikmek mesuliyyetini dasiyirdi Bu sistem regionda mezheb munaqisesinin yaranmasinin qarsisini ugurla almisdir 12 iyun 1990 ci ilde Rusiya Sovet Ittifaqi daxilinde suverenliyini elan etmisdir Bu Demokratik Bloka Ukrayna Dovlet Suverenliyi Beyannamesinin sese qoyulmasi ucun tezyiq gostermek imkani vermis bu ise kommunist deputatlar terefinden engellenmisdi 5 iyulda beyanname uzre muzakireler zamani Cornovol ve koalisiya uzvu kommunistlerin Partiya terefinden nece ses vermeli olduqlarina dair telimatlandirildigini ittiham etmisdiler Cornovol sonradan bir nece deputatin suverenlik haqqinda qanun layihesini deyisdirmek ucun telimat aldigini bu telimatlarin musteqil ordu ve ya huquqi sistemin yaradilmasi kimi tedbirleri legv etmeye yoneldiyini aciqlamisdir Bu aciqlama Ali Sovetin sedr muavini Ivan Plyusun arasdirma baslatmasina sebeb olmusdur Bu xususen de bir nece deputatin telimatlari sozbesoz sitat getirdiyi askarlandiqdan sonra bu arasdirma intensivlesmisdi Cornovol ve namelum kommunist deputat daha sonra beyanname uzre sesvermeye baslamaga cehd etmisdiler Plyus bunu redd etmisdi cunki Sovet Ittifaqi Xalq Deputatlari Konqresinin uzvleri hele qayitmamisdi ve buna gore de kvorum mumkun deyildi Cavab olaraq Cornovol Sovet Xalq Deputatlarinin derhal qaytarilmasini teleb etmisdir Bu teklif suverenlik terefdari kommunistler terefinden desteklenmis ve boyuk ferqle qebul edilmisdir Dord gun sonra deputatlar qayitmis ve Ukrayna Dovlet Suverenliyi Beyannamesi uzre muzakireler yeniden baslamisdir Beyannameye qarsi olan qrup ve Leonid Kravcuk terefinden idare olunurdu Onlar suverenlik meselesinin Kiyevde yox Moskvada hell olunacagini iddia edirdiler Ivasko 11 iyulda Ukrayna hokumetindeki vezifelerinden resmen istefa verdi ve Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin Bas katibinin muavini olmusdur Bu addim Ukrayna ictimaiyyeti terefinden teeccublendirici bir hadise kimi qebul edilmisdi cunki KPSS in cokduyu qebul edilirdi ve Ivaskonun Ukrayna vezifelerinden istefa ederek partiyaya xidmet etmesi Ukrayna ehalisine laqeydlik kimi qiymetlendirilmisdi Ivaskonun istefasindan sonra kommunistler ruhdan dusmusdur Bu Cornovola beyannameni qebul etdirmek imkani yaratmisdir Beyanname neticede 16 iyul 1990 ci ilde qebul edilmis ve Ukrayna qanunlarina sovet hokumetinin qanunlarindan ustunluk verilmisdir Bu 1989 cu ilin iyulundan beri ozel olaraq dovlet suverenliyi beyannamesi axtaran Cornovol ucun boyuk qelebe idi 1990 ci ilin qalan hissesinde Ukrayna ictimai reyi hokumete qarsi cevrilmeye davam etmisdir Oktyabrda telebe qruplarinin hokumetin neticeleri manipulyasiya ederek Demokratik Bloku coxluq elde etmekden mehrum etdiyini iddia etmesinden sonra baslanan ve Qranitin ustunde inqilab kimi taninan bir sira telebe etirazlari alovlanmisdir Telebeler Kiyevde Oktyabr inqilabi meydaninda indiki acliq aksiyasina baslamisdilar ve kommunist deputatlar terefinden laga qoyulmusdular Bu hessasiyyetsiz munasibet demek olar ki butun mulayimleri ve milli kommunistleri yazici Oles Qoncarin rehberliyi ile Kommunist Partiyasini terk etmeye vadar etmisdir Bu sexsler Milli Demokratlarin terefine kecerek qalan kommunistleri daha da zeifletmisdiler 16 yanvar 1991 ci ilde Litvada bas tutmus Yanvar hadiselerinde sovet hokumeti Litvanin musteqilliyinin qarsisini almaq ucun olkeye herbi quvveler yeritmisdir Bu Cornovolu muveqqeti olaraq siyasetlerini SSRI Silahli Quvvelerinden ayri bir Ukrayna ordusunun yaradilmasi istiqametinde yeniden istiqametlendirmeye vadar etmisdir O bunun ucun ve ile birlikde Ukrayna Xalq Herekatinin Herbi Kollegiyasini tesis etmisdir Bu kollegiyaya Ukrayna Silahli Quvvelerini yaratmaq ve Ukrayna esgerlerinin sovet hokumetinin tezyiqlerinde istifadesinin qarsisini almaq tapsirilmisdi Cornovol 16 fevral 1991 ci ilde Qalisiya Assambleyasinin ikinci iclasinda xususile tehsile ve vilayetlerarasi ticarete cixisin genislendirilmesi baximindan Qalisiya vilayetlerinin inteqrasiyasini mudafie etmeye davam etmisdir Cornovol hemcinin 1991 ci ilin martinda kecirilen musteqillik referendumuna nezaret etmisdir Bu referendunda Qalisiya vilayetlerinin ekseriyyeti Ukraynanin Sovet Ittifaqindan ayrilmasina ses vermisdir Prezident seckileri Ali Sovet 5 iyul 1991 ci ilde Prezident vezifesinin yaradilmasini tesdiqleyen qanun qebul etmisdir Bu vezifenin sahibi seckilerle mueyyenlesdirilirdi Qorbacovun Sovet Ittifaqina rehberliyine qarsi olan sert xett terefdarlari 19 avqust 1991 ci ilde dovlet cevrilisine cehd etmisdiler Cevrilis zamani Cornovol isguzar seferde oldugu Zaporojye seherinde idi O dovlet cevrilisi cehdinin bas verdiyini oyrenen kimi derhal Kiyeve qayitmis ve Ukrayna SSR Ali Sovetinin fovqelade iclasinin cagirilmasini teleb etmeye baslamisdir Hemcinin Lvov vilayetinde Kommunist Partiyasinin fealiyyetini qadagan etmisdir Ali Sovetde Demokratik Blokun deputatlari Ukraynanin musteqilliyi ucun mubarize aparmaga baslamisdilar Onlar Ukraynanin Sovet Ittifaqinin yox Avropanin bir hissesi oldugunu mudafie etmisdiler Cevrilis ugursuzluga ducar olduqdan sonra Ali Sovet 24 avqust 1991 ci ilde Ukraynanin Musteqillik Beyannamesini qebul etmisdir Prezident seckileri ucun kampaniya resmi olaraq 1 sentyabr 1991 ci ilde baslamisdir Milli Demokrat dusergesi parcalanmis veziyyetde idi uc esas namized Cornovol Yuxnovski ve ireli surulmusdu halbuki Kravcuk artiq faktiki olaraq dovlet bascisi kimi taninmis ve populyar bir fiqur idi Tezlikle yaris effektiv sekilde Cornovol ve Kravcuk arasinda iki neferlik bir kampaniyaya cevrilmisdo cunki yalniz bu iki namized olke miqyasinda reqabet aparmaq ucun lazimi teskilatlanmaya malik idi Yuxnovskinin Demokratik Blokun lideri olmasina baxmayaraq o intellektual seher merkezleri ve Qerbi Ukrayna xaricinde populyar deyildi Lukyanenkonun ise musteqillik terefdari meshur bir fiqur olmagina baxmayaraq teskilatlanmis kampaniyadan mehrum idi ve Ukraynanin ekser bolgelerinde taninmirdi Cornovol Ukrayna musteqilliyi mesajini yaymaq ucun o cumleden Krim kimi guclu Rusiya terefdari olan bolgelerde de Ukraynanin her yerine sefer etmisdir Hem rusdilli hem de ukraynadilli auditoriyalara her iki dilde muraciet etmis bir il erzinde planli iqtisadiyyatdan azad bazar kapitalizmine kecid ucun fermanlar seriyasi ve Qerb investorlarinin diqqetini celb etmekle bagli proqram teklif etmis hemcinin Avropa Iqtisadi Birliyine uzvluk ve hipotetik panavropa kollektiv tehlukesizlik teskilatini desteklemisdir Sirincik Kravcuku hiyleger siyasetci kimi qinamis ve onun Ukraynani yeniden ittifaqa qaytarmaga calisdigindan Rusiya ile siyasi ve iqtisadi elaqeleri berpa edeceyinden xeberdar etmisdir Cernovol evvelce sovet propaqandasinin onun inanclarina qarsi onillikler boyu apardigi tebligat sebebiyle xususile de Kravcukun evveller rehberlik etdiyi bu tebligat sebebiyle populyar deyildi Milli Demokratlarin vahid namized ireli sure bilmemesi de dissidentlerin idareetmeye uygun olmadigina dair ictimai suurda inamin formalasmasina komek etmisdir Buna baxmayaraq Cornovolun kampaniyasi tedricen Qalisiyadan kenarda rey sorgularinda ferqi azaltmaga baslamisdit 1991 ci ilin noyabrinda kecirilen sorgu Odessada Cornovolun 22 sesle muqayisede Kravcukun 28 ses aldigini gostermis qerarsiz secicilerin sayi ise yerli elektoratin dordde birinden ucde birine yukselmisdir Simal qerbi Ukrayna Xmelnitski Rovno ve Volin vilayetleri oktyabrdan etibaren muhum doyus meydani olmusdu cunki sorgular evvelce praktiki beraberlik proqnozlasdirirdi lakin sonradan Cornovolun cuzi ustunluyunu gostermisdir Ukraynalilar 1 dekabr 1991 ci ilde hem prezident seckilerinde hem de Ukraynanin musteqilliyini tesdiqleyen referendumda ses vermisdiler Referendumda ehalinin 84 18 i istirak etmis onlarin 90 32 i lehine ses vermisdir Prezident seckilerinde Kravcuk 61 59 sesle qalib gelmisdir Cernovol 23 27 sesle uzaq ikinci olmus ve ikinci tura ehtiyac qalmamisdir Simal qerb vilayetlerinde Cornovolun qelebe qazanacagina dair evvelki proqnozlara zidd olaraq o yalniz Qalisiyada qalib gelmisdi lakin Cernivtsi Cerkasi Kiyev Rovno Volin ve Zakarpatiya vilayetlerinde elece de Kiyev seherinde yaxsi netice gostermisdir Cornovol secki gunu meglubiyyeti qebul ederek demisdir ki Seckiqabagi kampaniya mene butun Ukraynani gezmek insanlarla gorusmek ve Serqi siyasilesdirmek imkani vermisdir O sonradan bildirmisdir ki 1991 ci ildeki qisaldilmis kampaniya evezine daha alti ay kampaniya aparmaq qelebeye imkan vere bilerdi Musteqil Ukraynada1992 1994 cu illerde Prezident seckilerinden sonra Ukrayna Xalq Herekati daxilinde qrupun geleceyi ile bagli parcalanmalar ortaya cixmisdir Ivan Drac ve terefinden rehberlik edilen bir fraksiya teskilati buraxmaq ve Kravcukun millet quruculugu seylerini desteklemek isteyirdi Cornovol ve terefdarlari ise teskilati Cornovolun gelecek prezidentlik ambisiyalarini desteklemek ucun partiyaya cevirmek isteyirdiler Ukrayna Xalq Herekati daxilindeki gerginlikler prezident seckileri ile daha da keskinlesmisdi cunki bir nece uzv Cornovolu desteklemek ucun Ukrayna Xalq Herekatinin qebul etdiyi qerari yalniz tovsiye xarakterli hesab ederek Yuxnovski ve ya Lukyanenkoya destek vermisdi 28 fevral 1992 ci ilde kecirilen Ukrayna Xalq Herekatinin Ucuncu Qurultayinda teskilatin parcalanmasi qisamuddetli olaraq qarsisi alinmisdir Drac Qorin ve Cornovol iki fraksiya arasinda kompromis olaraq Ukrayna Xalq Herekatinin hemsedrleri secilmisdiler Buna baxmayaraq Ukrayna Xalq Herekatindan yaranmis Ukrayna Respublika Partiyasi ve Ukrayna Demokratik Partiyasi Kravcukla emekdasliq etmek qerarina gelmisdir Bu birlik 1992 ci ilin dekabrinda Dorduncu Qurultayda sona catmisdi cunki Cornovolun terefdarlari Ukrayna Xalq Herekati onun rehberliyi altinda merkez sag siyasi partiyaya yeniden teskil etmisdiler Bu arada Krimin geleceyi ile bagli bohran yaranirdi Krimin etnik cehetden rus ehalisi indi Ukraynadan ayrilmaq ve Rusiya ile birlesmek isteyirdi 5 may 1992 ci ilde gerginlik kulminasiya noqtesine catmis cunki Krimin yerli hokumeti Ukraynadan musteqilliyini elan etmek ucun ses vermisdir Ukrayna bayragi Rusiya bayragi ile evez olunmus ve yerli ehalisine qarsi repressiyalar dalgasi baslamisdir Hebsxana illerinden beri Krim tatarlarina maraq gosteren Cornovol Ukraynanin yeni musteqil parlamenti olan ve Ali Soveti evez eden Ali Rada Krimin musteqillik beyannamesini legv etmeye ve Krim Ali Radasina yeni seckiler teleb etmeye cagirmisdir Sexsi olaraq Cornovol Ukrayna ordusunun Krima yeridilmesini istediyini ifade etmisdi lakin bu telebin Kravcuk ve ya hokumetin qalan hissesi terefinden yerine yetirilmeyeceyini hiss etdiyi ucun bunu aciq sekilde bildirmemisdir Krimdaki bohran davam eden zaman Ukrayna iqtisadiyyati kecmis Sovet Ittifaqi daxilinde deyisen iqtisadi realliqlara uygunlasa bilmemesi ve idxaldan asili iqtisadiyyati sebebinden cokmusdu Hiperinflyasiya baslamis ve mehsuldarliq artdi Bir meqamda Ukrayna hokumeti iqtisadi tezyiqleri azaltmaq ucun nuve arsenalini satmagi nezerden kecirmisdi Bu siyasi ve iqtisadi bohranlar bir cox deputatlar arasinda Ukraynanin tezlikle musteqilliyini itireceyi qorxusuna sebeb olmusdu Cernovol eksine Ukraynanin suverenliyini temin etmekle siyasi ve iqtisadi seraitin yaxsilasacagina inanirdi ve Kravcukla keskin reqabetini davam etdirirdi Kravcukun hokumetinin iscilere muavinet ve kompensasiya temin etmekden imtina etmesinden qezeblenen musteqil hemkarlar ittifaqlari 2 sentyabr 1992 ci ilde genismiqyasli tetillere baslamisdilar 1989 1991 ci illerin tetilleri kimi tetilciler esasen komur medencileri idi lakin evvelki tetillerden ferqli olaraq onlar genis destek qazana bilmemisdiler professoru Stiven Kroulinin fikrine gore buna sebeb tetilin yerli Donbass tetil komiteleri terefinden yox umummilli ittifaq terefinden cagirilmasi idi Komur medencilerine 1993 cu ilin fevralinda Kiyevin ictimai neqliyyat iscileri qosulmus bu tedbir tetili ictimaiyyet arasinda son derece populyarsiz etmisdir Evvelki tetilleri desteklemekden ferqli olaraq Ukrayna Xalq Herekati diger partiyalar kimi tetilleri qinamis ve hokumeti tetilin esl teskilatcilarini cezalandirmaga cagirmisdir Cornovol xususile sabitliyi temin etmek ucun siyasi fealiyyetlerin xususen de tetillerin mehdudlasdirilmasini mudafie etmisdir 1993 cu ilin sonlarinda Rusiya Krim bohranina mudaxile etmisdir Rusiya Ali Sovetinin sedr muavini Krimin musteqilliyinin referendumla tesdiqlenmesi halinda Krimi taniyacagina soz vermisdir Iyunda Sevastopol seheri de Rusiya Federasiyasina qosulmaq ucun muraciet etmisdir Rusiyayonlu feal Krimin Rusiyaya birlesdirilmesi herekatinin qeyri resmi lideri olmus SSRI nin Qara Deniz donanmasinin esgerlerinden ibaret ordu qurmus onun terefdarlari ile polis ve media binalarini ele kecirmisdir Moskvadan Krima qarsi artan tehluke Ukrayna ehalisini Sovet Ittifaqinin dagilmasindan sonra Ukraynanin nezaretine kecen nuve silahlarini saxlamaga meyllendirmisdir Cornovol musteqil nuve arsenalini ve ya alternativ olaraq NATO herbi alyansina uzvluyu destekleyen siyasetcilerden biri idi cunki o silahlardan imtina etmeleri halinda Rusiya qarsi yegane mumkunsuzluyun bu oldugunu hesab edirdi Buna baxmayaraq Cornovol Krimda yaxin muddetde muharibenin olmayacagina inanirdi O yarim ilden bir ile qeder Krim separatizminin populyarligini itireceyini Rusiyanin fealiyyetlerinin Krim separatcilarini maliyyelesdirmekle ve Ukraynaya qarsi informasiya muharibesi kampaniyasi ile mehdudlasacagini proqnozlasdirirdi Her iki proqnoz sonradan dogru cixmisdir Kravcukun hokumeti medencilerin qezebini yatirmaq ucun 17 iyun 1993 cu ilde Ali Radani buraxmis fovqelade parlament ve prezident seckileri elan etmisdir Cernovol evvelce Kiyevden bir yer ugrunda mubarize aparmagi secmisdi cunki bu onun milli fiqur kimi taninmasini temin edecek ve ideoloji baxislarini yaymaq ucun butun Ukraynani gezmek imkani verecekdi Onun yaxin muttefiqi ve dostu Ukrayna Xalq Herekati terefinden Lvovun Sevcenkivski rayonundan namized kimi ireli surulmusdur O dovrde Boycisin Ukrayna Xalq Herekati Katibliyinin sedri idi 14 yanvar 1994 cu ilde Boycisin Ukrayna Xalq Herekatinin Kiyevde yerlesy secki qerargahini terk etdikden qisa muddet sonra silahli sexsler terefinden qacirilmisdir O hemin vaxtdan beri gorulmemisdir ve onun oldurulduyu guman edilir Boycisinin mecburi yolla itkin dusmesi Ukraynada donus noqtesi olmus Ukraynada antikommunist siyasetciler ve jurnalistlerin sirli olumlerinin ilk hadisesi kimi qeyd edilmisdir Boycisinin qacirildigi zaman Cornovol Ukraynanin cenubunda yerlesen Nikolayev vilayetinde kampaniya aparirdi ve ikisi Boycisin qacirilmadan qisa muddet evvel telefonla danismisdilar Boycisinin itkin dusmesi Cornovolu derinden tesirlendirmisdi O sonradan Kiyevden yer evezine Ternopol vilayetinde yerlesen 357 ci secki dairesinden namizedliyini ireli surmus ve 14 reqibe qarsi seslerin 62 5 ni qazanaraq ugurla secilmisdir Parlament seckilerinin neticeleri Kravcukun prezident seckilerinde sanslarini zeif gostermisdi Ehalinin 75 i sesvermede istirak etmisdi ki bu asagi istirak ve apatiya gozlentilerini xeyli ustelemisdi Serqi Ukraynada yeni berpa edilmis Ukrayna Kommunist Partiyasinin namizedleri secilmis merkezi ve qerbi Ukraynada ise Ukrayna Xalq Herekati xususile yaxsi netice gostermisdi The New York Times nesrinde seckiden sonra qeyd edilmisdir ki Cornovol Kravcuka qarsi gozlenilen reqib kimi qebul edilir kecmis Bas nazir Leonid Kucma ve Ivan Plyus da Kravcuka potensial reqib kimi boyuk ferqle qalib gelmisdiler Seckiden sonra Kravcuk 25 mart 1994 cu ildeki cixisinda 1994 cu ilin iyununa planlasdirilan prezident seckilerinin legv edilmesinin zeruri oldugunu mudafie etmis iqtisadi islahatlar aparmaq ve mutesekkil cinayetkarliqla mubarize aparmaq ucun Ali Radadan fovqelade selahiyyetler teleb etmisdir Esasen milli demokrat muxalifete mensub 120 deputat Kravcukun seckileri legv etmek ve daha cox selahiyyet elde etmek seylerine destek vermisdir Ukrayna Xalq Herekati secki qanunlarinda islahat aparilmadan seckilerin legv edilmemesinin siyasi bohrana sebeb olacagi esasi ile Kravcukun seckileri texire salmaq cagirisini isteksizce desteklemisdi lakin Cornovol onun selahiyyetlerinin genislendirilmesini desteklemekden imtina etmis bunun kecmis kommunist memurlari guclendirmek ve hem nuve silahlarini hem de mulkiyyeti mubahiseli olan Qara Deniz donanmasini Rusiyaya tehvil vermek ucun istifade edileceyi fikrini mudafie etmisdir Cornovol prezident selahiyyetlerinin genislendirilmesinin sessiz oliqarxiya diktaturasina getirib cixaracagini iddia etmisdir Neticede kommunistler seckiden sonra Ali Radanin rehberliyini ele kecirmis seckileri texire salmaq ve ya legv etmek seylerini bloklamisdir Parlament seckilerindeki uguruna baxmayaraq Cornovol 1994 cu il prezident seckilerinde namizedliyini ireli surmemek qerarina gelmis ve bunun evezine iqtisadi bohrani aradan qaldirmaq ucun islahatlar teklif etdikden sonra Kravcuk terefinden hokumetden uzaqlasdirilan iqtisadci desteklemisdir Jurnalist Taras Zdorovilo iddia etmisdir ki bu qerar Cornovolun oz heyati ve Ukrayna Xalq Herekatinin geleceyi ile bagli qorxularindan ireli gelmis ola biler Zdorovilonun qeydlerine gore Cornovol hebsxana illerinde qurdugu elaqelerden istifade ederek ile gizli gorusler kecirmis onlar mesuliyyeti redd etmis ve Boycisinin qacirilmasinin hokumet terefinden sifaris edildiyini iddia etmisdiler Zdorovilo hemcinin qeyd etmisdir ki Kravcukun hokumeti secki zamani Ukrayna Xalq Herekatinin maliyyesine qarsi siyasi motivli arasdirma baslatmis ve hem Cornovolu hem de partiyanin yuksekrutbeli uzvu onlarin sohbetlerini izleyen tehlukesizlik musayieti altina almisdi 1994 1997 ci illerde Kucma seckilerde Kravcuka qalib gelerek Ukraynanin ikinci prezidenti olmusdur Kucmanin musteqil mediaya qarsi gosterdiyi tezyiqler Cornovolu onun hokumetinin en onemli tenqidcilerinden birine cevirmisdi Kucmanin qelebesi neticesinde hakimiyyetin bir sexsden digerine kecmeyine baxmayaraq siyasi veziyyet ehemiyyetli derecede deyismemisdi Olke post kommunist terefinden idare olunmaga davam etmisdir ve Cernovol bunu 1996 ci ilde adlandirmisdir Bundan basqa hemin partiya ile elaqeli yeni yaranan senaye oliqarxlari sinfi meydana cixmisdir Musteqil Ukrayna ucun konstitusiyanin hazirlanmasi ve tesdiqlenmesi prosesi 1995 ci ilde baslamisdir Cornovol Ukraynanin sagci ve merkezci siyasetcilerinin coxu kimi parlamentin sol qanadinin torpagin alqi satqisini qadagan eden ve sovet dovrundeki yerli idareetme orqanlarini saxlamaga calisan konstitusiya maddelerini ireli surmesi sebebinden Kucma ile eyni movqede yer almisdir Cernovol 25 mart 1995 ci ilde Kucmanin teklif etdiyi konstitusiyani desteklediyini bildirmisdi lakin Ukrayna Xalq Herekati buna on bir ciddi etirazi oldugunu ifade etmisdir Kucmanin teklif etdiyi konstitusiya Sosialist Partiyasinin lideri ve o dovrde Ali Radanin sedri olan terefinden heddinden artiq merkezlesdirilmis icra hakimiyyetine guclu selahiyyetler veren ve musteqil mehkeme sisteminden mehrum olan bir dovlet yaratdigi kimi xarakterize edilmisdir Moroz Kucmanin konstitusiyasini redd etmis hemin ilin iyununda Kucma ve 38 basqa sexsle birlikde Konstitusiya Komissiyasi cercivesinde ikinci konstitusiya layihesi hazirlamisdir Bu layihe sag ve merkez terefinden prezidente heddinden artiq selahiyyet verdiyi ve mehkeme sistemine kifayet qeder selahiyyet vermediyi ucun redd edilmisdir Cornovol 24 noyabrda ozunun Cas Time qezetinde yazmisdir ki layihe parlament eleyhinedir ve layiheni hazirlayanlari Ali Radaya manee toretmek istemekde ittiham edirdi Konstitusiya nehayet 28 iyun 1996 ci ilde qebul edilmisdir lakin Ukrayna Xalq Herekatinin desteklediyi bezi muddealar meselen ozel mulkiyyet huquqlari Ukraynanin unitar dovlet kimi tesdiqlenmesi ve Ukrayna xalqinin oz muqedderatini teyin etme huququ qebul edilmemisdir Konstitusiyadan basqa Cornovol 1994 cu ilde Vasili Simonenko Beynelxalq Insan Huquqlari Fondunun prezidenti kimi fealiyyete baslamis ve 1995 ci ilin yanvarinda Cas Time qezetinin bas redaktoru olmusdur Hemin il o Ukraynanin Avropa Surasi Parlament Assambleyasina ilk numayendelerinden biri teyin edilmis ve Ukrayna Qirmizi Xac Cemiyyeti ile birlikde Birinci Cecenistan muharibesi zamani cecen mulki ehalisine 50 ton humanitar yardimin gonderilmesini teskil etmisdir Gazeta ua 1997 ci ilde yazmisdir ki Cornovol hebsxanada birlikde oldugu defn merasimi zamani Ukrayna Pravoslav Kilsesi Kiyev Patriarxligini destekleyenlerden biri olmus etirazcilar onu defn etmeye calismisdilar Buna baxmayaraq galinfo xeber portali onun evezine zorakiligin qarsisini almaga ve defnin davam etdirilmesine calisdigini gosterir Cornovol Kucmanin prezidentliyinin ilk illerinde Milli Demokratlari hokumet vezifelerine teyin etdiyine gore bir nece defe onu teriflemisdir Cernovol hemcinin 14 16 sentyabr 1994 cu ilde Odessaya sefer etmis burada Odessa Milli Politexnik Universitetinde Ukrayna Xalq Herekatinin geleceyi ile bagli konfrans kecirmisdir Odessa Milli Politexnik Universitetinde bas tutan cixisinda Cornovol demokratik normalarin guclendirilmesini ve iqtisadi islahatlar vasitesile orta sinfin yaradilmasini mudafie etmisdir Eyni zamanda o yaranmaqda olan oliqarxiyani tenqid etmeye davam etmisdir 1997 ci ilde Cornovol Moroz ile munaqisesini keskinlesdirmis onun cixislarini primitiv populizm kimi qinamis ve Ukraynada siyasi qutblesmenin artmasina gore onu gunahlandirmisdir Cornovol hemcinin Ukraynanin diger Merkezi ve Serqi Avropa dovletleri ile inteqrasiyasini getdikce daha cox teblig etdi Baltikyani Qara Deniz Ittifaqi nin yaradilmasini Qara denizin demilitarizasiyasini ve belelikle 1997 ci ile qeder Rusiyaya verilmis Qara Deniz Donanmasinin legv edilmesini hemcinin Ukraynanin NATO ya uzvluyunu teleb etmisdir Belaruslu dissident ile birlikde Cornovol Baltikyani Qara Deniz Ittifaqi ideyasini olumune qeder feal sekilde teblig etmisdir ABS Dovlet katibi Madlen Olbrayt kecmis Birlesmis Kralliq Bas naziri Marqaret Tetcer ve kimi Qerb terefdaslari Cornovol ile defelerle gorusmusdur ve o xususen de Ukraynanin esasen kecmis kommunist rehberliyi ile muqayisede Qerb liderleri terefinden getdikce daha etibarli hemsohbet kimi qebul edilmisdir Bir nece diger siyasetci ile birlikde Cornovol 1997 ci ilde Cecen Ickeriya Respublikasinin prezidenti Aslan Masxadovun andicme merasiminde istirak etmisdir Ukrayna Xalq Herekati hemin ilin oktyabrinda resmi olaraq Kucmanin hakimiyyetine muxalifetde oldugunu elan etmisdir 1998 ci il seckileri Cornovol 1998 ci il Ukrayna parlament seckilerinde yeniden Ukrayna Xalq Herekatina rehberlik etmis bu defe partiyanin proporsional temsilcilik siyahisinda birinci namized kimi istirak etmisdir Secki zamani Ukrayna Xalq Herekati federalizm movqeyini deyismis Cornovol Ukraynanin federal respublika olmasi cagirislarini klan federalizmi kimi xarakterize etmisdir Cornovola partiya siyahisinin aparici namizedleri kimi xarici isler naziri Gennadi Udovenko Drac ve etraf muhit naziri hemcinin Krim tatar feali Mustafa Cemilov qosulmusdur Ukrayna Xalq Herekati seckide hec bir diger partiya ile koalisiya qurmamisdir baxmayaraq ki onun namizedleri arasinda ve Ukrayna Qadinlar Ittifaqi kimi qeyri hokumet teskilatlarinin uzvleri var idi Partiya umumiyyetle solculara qarsi kampaniya aparmisdir Cornovol butun Milli Demokrat partiyalari sola ve sagci Ukrayna Milliyyetcileri Konqresine qarsi koalisiya qurmaga cagirmis hemcinin Kucma terefdari Xalq Demokrat Partiyasi ve Ukrayna Sosial Demokrat Partiyasi birlesmis ile boyuk koalisiya teklif etmisdir Hec bir partiya Cornovolun koalisiya tekliflerini qebul etmemisdir Ali Radada ikinci en boyuk partiya olmaqladina baxmayaraq netice Ukrayna Xalq Herekati ucun musbet olmusdu cunki 1994 cu ille muqayisede partiya yerlerini iki defe artirmisdir Buna baxmayaraq umumilikde sagcilar ucun secki meyusedici idi cunki yalniz Ukrayna Xalq Herekati 4 partiya siyahisi temsilciliyi heddini kecmisdir ve sagcilar umumilikde enenevi 20 25 neticesinden asagi performans gostermisdiler Ukrayna Xalq Herekati seckiden sonra neticelerin qanunsuz oldugunu iddia ederek onlara etiraz etmek niyyetinde oldugunu bildirmisdir Ukrayna Kommunist Partiyasi yeniden Ali Radada en boyuk partiya olmus solcu partiyalar ise coxluq teskil etmisdir Cornovol qeyd etmisdir ki neticeler sagcilar ucun evvelki seckilerdeki qeder pis deyildi lakin kampaniya onu yormusdu ve o daimi yorgunluq imici qazanmisdi O dovrde o Cas Time qezeti ve siyaset arasinda ohdeliklerini balanslasdirmaq sebebinden gunde bes saatdan cox yatmirdi Onun enenevi destek bazasi olan ve Ukrayna boyunca bas veren ozellesdirmeye qarsi dayanan Lvov vilayetinde Ukrayna Xalq Herekati hokumeti Aqrar Partiyasinin hokumeti ile evez olunmusdu Bu hokumet altinda rusvet pul yuyulmasi ve is munaqiselerinden qaynaqlanan zorakiliqla bagli siyasi qalmaqallar tez tez bas vermisdir IX Qurultay ve sonrasi Ukrayna Xalq Herekatinin 12 13 dekabr 1998 ci ilde kecirilen IX qurultayinda Cornovol 1999 cu il prezident seckileri ucun partiyanin strategiyasini elan etmisdir Ireli serqe adlanan bu strategiya ukrayn dilinin rus dili ile birge resmi dil statusuna qarsi muxalifetini saxlamis Serqi ve Cenubi Ukrayna ehalisine daha cox diqqet yetirmeyi teleb edirdi Hemin qurultayda Cornovol 1999 cu il seckilerinde ikinci defe prezidentliye namized olmaq niyyetini bildirmisdir Ukrayna Xalq Herekati prezidentliye namizedliye ireli surulen esas namizedler Cornovol ve Udovenko idi Yekun qerarin daha sonra qebul edileceyi gozlenilirdi Merkez sag Islahatlar ve Nizam Partiyasinin lideri dediyine gore o ve Cornovol rehberi Viktor Yussenkonu 1999 cu il prezidentliyine namizedliyini ireli surmeye razi salmaga calismisdilar Bu dovrde Ukrayna Xalq Herekati daxilinde Cornovolu kohnelmis fiqur hesab eden uzvlerle onu destekleyenler arasinda parcalanma getdikce daha aydin gorunurdu Partiya daxilinde Cornovola muxalifler onu heddinden artiq avtoritar partiya qaydalarina hormet etmeyen ve Kucmaya cox yaxin hesab edirdiler Cornovolun terefdarlari ise ona muxalifleri Kucmaya cox yaxin olmaqda ve maddi maraqlar terefinden desteklenmekde ittiham edirdiler Ukraynali tarixci bildirmisdir ki Cornovol 1999 cu ilin yanvarinda prezidentliye namizedliyini geri cekmis ve a gore Udovenkonu desteklemisdi lakin Cornovolun oglu Taras bunu tekzib ederek atasinin olumune qeder prezidentlik kampaniyasini davam etdirdiyini soylemisdi Parcalanma 1999 cu ilin fevralinda kulminasiya noqtesine catmisdir Kostenko Ukrayna Xalq Herekatinin bir qrup uzvune basciliq ederek 17 ve ya 19 fevralda kecirilen parlament iclasinda Cornovolun lider kimi vezifeden kenarlasdirildigini elan etmis ve 27 fevralda terefdarlarinin toplantisinda ozunu partiya lideri elan etmisdir Cornovol 22 fevralda kecirdiyi metbuat konfransinda onlara 1991 ci ilde SSRI de cevrilis cehdine rehberlik eden Dovlet Fovqelade Veziyyet Komitesi ile muqayise etmis ve onlari Ukrayna hokumetinden ayda 40 000 dollar Ukrayna Xalq Herekati ofisinden 4 000 qrivna ve Ukrayna Xalq Herekatindan secilmis Xalq Deputati bir milyon dollar rusvet almaqda ittiham etmisdir un muavin redaktoru Yaroslav Kosiv 25 fevralda derc olunan rey meqalesinde yazmisdir ki Kostenkodan sonra Cornovola sadiq qalan yalniz 17 deputat qalmisdi Ukrayna Xalq Herekatina mexsus coxsayli qezetler bu munaqisede bolunmusdur Onlardan 11 i Cornovolu besi ise Kostenkonu desteklemisdi Dzerkalo Tiyniya qezeti musteqil movqe tutmusdur lakin umumiyyetle parcalanmaya gore Cornovolu Kucmani ve prezidentliye namized gunahlandirmisdir Cornovol ve terefdarlari parcalanmadan sonra Kostenkoun qrupuna qarsi sert munasibet besleyirdiler demisdir ki Bunlar hazirda Mersedes almaq ve yay evleri tikmekle daha cox maraqlanan insanlardir Cornovol ise Kostenkonun cehdini partiyanin ozellesdirilmesi adlandirmis ve parcalanmani Kucma ve hokumetin teskil etdiyini iddia etmisdir 2012 ci ilde Cornovolun olumu ile bagli mehkeme prosesinde Udovenko ifade vermisdir ki 1999 cu ilin fevralinda Rusiya FTX isleyen ukraynali vetendas Vyaceslav Babenko onunla elaqe saxlamisdi Udovenkonun dediyine gore Babenko onu Cornovolun heyatina Rusiya kesfiyyat xidmetlerinin istiraki ile sui qesd cehdi olacagi barede xeberdar etmisdi Cornovol Babenkonun xeberdarligini qorxutma cehdi kimi redd etmisdi Cornovolun olumu ile bagli arasdirma aparan Daxili Isler Nazirliyinin emekdasi Nikolay Stepanenko Babenkonun Cornovolun gundelik rejimi ve seyahet planlari haqqinda ehemiyyetli melumatlara malik oldugunu qeyd etmisdir Cornovol 24 fevralda Ukrayna Xalq Herekatinin parlament fraksiyasini Ukrayna Xalq Herekati 1 adlandirmisdir 28 fevralda Kostenkoun terefdarlari ozlerinin Ukrayna Xalq Herekatinin X qurultayi adlandirdiqlari toplanti teskil etmisdiler burada Cornovolun resmi olaraq liderlikden kenarlasdirildigini ve partiyanin muxalifet dovrunun beraber terefdasliq ile evezleneceyini elan etmisdiler Cornovolun terefdarlarinin qurultayi Cornovol terefinden IX Qurultayin ikinci merhelesi adlandirilan toplanti 7 martda kecirilmis ve burada Ukrayna Xalq Herekati Assambleyasinin 520 numayendesi istirak etmisdir Bu partiya nizamnamesine gore teleb olunan ucde iki coxluqdan artiq idi Vefati24 mart 1999 cu ilde Cornovil Kirovohrad indiki Kropivnitski seherinde ozu ve ya Udovenko ucun tesviqat kampaniya tedbirinde istirak edirdi Kirovoqradda olarken verdiyi musahibede o Ukraynanin maliyye ve mutesekkil cinayet klanlarinin Ukrayna Xalq Herekatini mehv etmek ve maliyye kapitalinin daha da yigilmasini temin etmek meqsedile hedef aldigini bildirdimisdir O hemcinin Kucmanin yalniz reqiblerini oldurmekle ve ya bir birine qarsi qoymaqla qalib gele bileceyini iddia etmisdir Cernovolun son telefon danisiqlarinin detallari mubahiselidir Bacisi Valentina onun ad gununu tebrik etdiyini ve Ukrayna Xalq Herekatinin parcalanmasinin artiq kecmisde qaldigini soylediyini bildirmisdi Kostenko ise Cornovolun fikrini deyisdiyini ve Udovenko evezine onu desteklemek istediyini ifade etdiyini iddia etmisdi 25 mart 1999 cu il gece yarisina yaxin Cornovol komekcisi Yevgeni Pavlov ve Ukrayna Xalq Herekatinin metbuat katibi Dmitri Ponomarcuk ile birlikde Kirovoqraddan Kiyeve qayidirdi Borispoldan bes kilometr aralida saatda 140 kilometr 87 mil saat suretle hereket eden zaman Cornovolun Toyota Corolla markali avtomobili magistralin dongesinde dayanan taxil dasiyan Kamaz markali yuk masini ile toqqusmusdu Cornovol ve Pavlov derhal helak olmusdular Ponomarcuk ise agir yarali veziyyetde xestexanaya yerlesdirilmisdir Cornovolun defn merasimi 29 martda 1917 ci ilde Ukrayna Xalq Respublikasinin elan olundugu yerde Kiyevde yerlesen Seher Muellimler Evinde kecirilmisdir Istirakcilar ardinca kortej Muqeddes Vladimir kafedralina dogru hereket etmis ve o Baykovo qebiristanliginda defn olunmusdur The Guardian xeber vermisdir ki on minlerle ukraynali istirak etmisdi Milisiya bu reqemin 10 000 nefer oldugunu iddia etmis ise texminen 50 000 neferin Kiyevin indiye qeder gorduyu en boyuk defn merasimi hesab edilen merasimde istirak etdiyini yazmisdir Onun ucun dovlet terefinden seref qvardiyasi ve herbi orkestr ayrilmisdi Ukraynanin siyasi elitasi o cumleden uzun muddet reqabetde oldugu Kravcuk Kucma bas nazir Ali Radanin sedri Aleksandr Tkacenko bir nece kecmis dissident ve Kommunist Partiyasi Petro Simonenko rehberliyi ile ve Ukrayna Proqressiv Sosialist Partiyasi Nataliya Vitrenko rehberliyi ile istisna olmaqla demek olar ki butun siyasi partiyalarin liderleri merasimde istirak etmisdiler Istintaq Cornovolun olumunde Ukrayna hokumetinin istirakina dair subheler demek olar ki derhal ortaya cixmisdir Bu subheler Cornovilin mubahiseli xarakteri ve yaxinlasan prezident seckileri ile alovlanmisdir Ukrayna Daxili Isler naziri Cornovolun olumunun oldugu axsam televiziya cixisinda bildirmisdir ki Cornovolun olumu ile bagli arasdirmada sui qesd versiyasi nezerden kecirilmeyecek Defninden evvel Leonid Tanyuk ve Xristian Demokrat Partiyasinin deputati Cornovolun qetle yetirildiyini iddia etmksdiler jurnalist Sergey Naboka ise onun olum seraitinin sovet liderlerinin siyasi reqiblerinin diger subheli olumlerine benzediyini qeyd etmisdir Yuk masininin surucusu evvelce ehtiyatsizliqda ittiham olunmusdu lakin bir ay erzinde amnistiya edilmis ve yuk masinindaki bir sernisin qeyri mueyyen seraitde vefat etmisdir Adrian Karatnitski Kucmanin 1999 cu il kampaniyasindan anonim bir uzve istinaden qeyd etmisdir ki Kucmanin diger qeyri kommunist reqibleri ona qarsi koalisiya qura bilmemisdiler ve neticede o qalib gelmisdir Ukraynali politoloq Taras Kuzyo da Cornovolun olumunden sonra Kucma ve Yevgeni Marcuku prezidentlik ucun yegane ciddi qeyri solcu namizedler kimi tesvir etmisdir Cornovolun olumunu arasdirmaq ucun ilk cehd 1999 cu ilin aprelinde Ali Radanin komissiyasi ile baslamisdir 2004 2005 ci illerde bas tutmus Narinci inqilabdan sonra Kucmanin varisi Viktor Yussenko 23 avqust 2006 ci ilde Cornovolun heykelinin acilis merasiminde onun olum seraitinin arasdirilmasinin yeniden baslanacagini elan etmisdir 6 sentyabr 2006 ci ilde Daxili Isler naziri Cornovolun qetle yetirildiyini ve bunu subut eden delillerin Ukrayna Bas prokurorluguna tehvil verildiyini beyan etmisdir Bas prokuror Lutsenkonun isle bagli aciqlamalarini ehsasla desek qeyri pesekar kimi tenqid etmis melumatin saxtakarliqda mehkum edilmis ve Interpol terefinden axtarisa verilmis bir sexsden geldiyini iddia etmisdir O vaxtdan beri Cornovolun olumu ile bagli arasdirmalar defelerle baglanmis ve yeniden acilmisdir lakin onun sui qesd qurbani olub olmamasi ve ya sadece avtomobil qezasi ile bagli qeti neticeye gelinmemisdir Borispol Rayon Mehkemesi 2014 cu ilin yanvarinda sui qesd planinin olmadigini elan ederek isi baglamisdir lakin 2015 ci ilin mart ayina qeder bu mesele yeniden Bas Prokurorlugun arasdirmasi altina alinmisdir Mirasi The Guardian qezetinin jurnalisti Piter Marusenko Cornovolun defn merasimi haqqinda yazanda iddia etmisdir ki onun verdiyi tohfe sadece olumunden sonra bir cox ukraynali terefinden taninmisdir 2017 ci ilde nesr olunan Yaxin xaric kitabinda professor Zbiqnev Voynovski Cornovolu XX esrin evvel ve ortalarinda fealiyyet gostermis milliyyetci lider Stepan Banderadan ferqli olaraq daha ehateli Ukrayna baxis bucagi qeti sekilde avropayameylli qanunun aliliyine ve parlament demokratiyasina sadiqliyi ile birlesmis sexsiyyet kimi tesvir etmisdir O 2013 2014 cu illerde Avromeydan etirazlari zamani Cornovolun boyuk bir afisasinin oldugunu qeyd etmisdir Voynovski Cornovolun islahatci vetenperverlik ideologiyasini yeni Ukraynanin Merkezi Avropa ile islahatlari izlemesini ve tarixi elaqeleri saxlamasini mudafie etmesini Avromeydan ve Narinci inqilabdan sonra Ukrayna cemiyyetinde yayilmis kimi mueyyenlesdirir Cornovoi iki defe butun zamanlarin en populyar ukraynalilari arasinda ilk onluga daxil olmusdur 2008 ci il Veliki Ukraintsi sorgusunda o Ukraynanin yeddinci en populyar sexsiyyeti secilmis sorguda istirak edenlerin 2 63 i onu butun zamanlarin en boyuk ukraynalisi kimi adlandirmisdir 2022 ci il People s Top sorgusunda o doqquzuncu en populyar ukraynali olmus evvelki sorgular onun desteyinin 2012 ci ilde 3 5 den 2022 ci ilde 8 7 e yukseldiyini gostermisdir 2003 cu ilde Cornovola hesr olunmus 2 qrivna nominal deyerinde xatire sikkesi buraxmisdir 25 mart 2009 cu ilde Borispolda yerlesen xatire nisani yaxinliginda basqa bir defn merasimi kecirilmis ve perestiskarlari o cumleden ovaxtki Kiyev meri Cornovolun olumunun 10 cu ildonumunu qeyd etmek ucun Kiyevde yerlesen abidesine cicekler qoymusdur 2009 cu ilde Cornovola hesr olunmus Ukrayna poct markasi buraxilmisdir IX Qurultay ve sonrasiQeydlerUkrayna diasporunun ingilisdilli qezeti 1999 cu ilin aprelinde Cornovlla hesr olunmus xatire nomresinde yazmisdir ki o olumunden evvel Udovenkonu desteklemis ve onun ucun kampaniya aparmisdir da 1999 cu ilin oktyabrinda qeyd etmisdi ki Cornovol Udovenkoya destek vermisdi ve bu Ukrayna Xalq Herekatinda parcalanmaya sebeb olmusdu 2021 ci ilde derc etdiyi meqalede Cornovolu 1999 cu il seckilerinde Kucmanin esas reqibi kimi tesvir etmisdi akademik Stanislav Yevseyev ise 2022 ci ilde derc olunmus jurnal meqalesinde Cornovolu Kucmaya reqabet aparan namized adlandirmisdi Insan haqlari feali ve Cornovolun sexsi dostu Adrian Karatnitskiye gore Cornovil hemin gun namizedliyini elan etmisdi lakin onun namizedliyini dord gun evvel elan etdiyini bildirmisdir MenbeIstinadlar Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 https www theguardian com news 1999 apr 16 guardianobituaries Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi LIGA net 2009 Stepaniuk 2023 Gazeta ua 2017 1 Chornovil autobiography Ivanova 2024 Kulchytskyi 2019 seh 50 Harasymiw Koshelivets ve Senkus 2015 Istorychna Pravda 2017 Ostrovskyi 2018 1 seh 106 Seko 2020 seh 135 Shvydkyi 2013 Ostrovskyi 2018 1 seh 107 Seko 2020 seh 123 125 Seko 2020 seh 128 129 Asadcheva 2024 Ostrovskyi 2018 2 seh 119 Bociurkiw 1970 seh 343 Matiash 2017 seh 11 Melnykova Kurhanova 2019 seh 79 Matiash 2017 seh 29 Edebiyyat Chornovil V yacheslav Chornovil Viacheslav LIGA net ukrayna 6 November 2011 Istifade tarixi 14 May 2024 Stepaniuk Mariia Lyubiv podorozhi ta tonko troliv radyansku sistemu yakim buv V yacheslav Chornovil He loved trolleys and subtly trolled the Soviet system what was Viacheslav Chornovil like Fakty ua ukrayna 18 August 2023 14 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 May 2024 8 faktiv pro zhittya V yacheslava Chornovola 8 facts about the life of Viacheslav Chornovil ukrayna 24 December 2017 Istifade tarixi 14 May 2024 Chornovil Viacheslav Vyacheslav Chornovil Avtobiografiya Rukh Press ukrayna 2 January 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 May 2024 Ivanova Kateryna 25 rokiv z dnya zagibeli V yacheslava Chornovola Shlyah politika ta obstavini zagibeli 25 years since the day of Viacheslav Chornovil s death the politician s path and circumstances of his death Glavcom ukrayna 25 March 2024 14 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 May 2024 Kulchytskyi Stanislav Diyalnist Vyacheslava Chornovola pid chas suverenizaciyi radyanskoyi Ukrayini 1990 Viacheslav Chornovil s activities during the sovereigntisation of Soviet Ukraine 1990 Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 50 63 Harasymiw Bohdan Koshelivets Ivan Senkus Roman Chornovil Viacheslav 2015 10 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 May 2024 Chornovil Vyacheslav Maksimovich Chornovil Viacheslav Maksymovych LB ua rus 15 May 2015 22 March 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 May 2024 V yacheslav Chornovil Neugomonnyj u borotbi za Ukrayinu Viacheslav Chornovil Restless in the fight for Ukraine ukrayna 24 August 2017 18 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 May 2024 Ostrovskyi Valerii Vyacheslav Chornovil i Zinovij Krasivskij perepletinnya dol i zvershen Viacheslav Chornovil and Zinovii Krasivskyi intertwined fates and achievements Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovilski chitannya Viziya majbutnogo Ukrayini Materiali III i IV naukovih konferencij prisvyachenih 80 j richnici z dnya narodzhennya Vyacheslava Chornovola Chornovil Readings a Vision of Ukraine s Future materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Kyiv Ternopil Beskydy 2018 105 117 Seko Yaroslav Shevchenkiana Vyacheslava Chornovola The Shevchenkiana of Viacheslav Chornovil Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VI Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 6th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 14 March 2020 123 136 Shvydkyi Vasyl Smolii V A redaktor ChORNOVIL V yacheslav Maksimovich CHORNOVIL Viacheslav Maksymovych Kyiv 2013 18 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 May 2024 Asadcheva Tetiana Chvert stolittya bez V yacheslava Chornovola yakim buv jogo zhittyevij shlyah A quarter century without Viacheslav Chornovil what was his life path like ukrayna 25 March 2024 18 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 May 2024 Ostrovskyi Valerii Traktuvannya istoriyi Ukrayini v epistolyarnij spadshini Vyacheslava Chornovola Interpretations of the history of Ukraine in the epistolary heritage of Vyacheslav Chornovil Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovilski chitannya Viziya majbutnogo Ukrayini Materiali III i IV naukovih konferencij prisvyachenih 80 j richnici z dnya narodzhennya Vyacheslava Chornovola Chornovil Readings a Vision of Ukraine s Future materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Kyiv Ternopil Beskydy 2018 118 127 Russophile agenda rising once again 12 August 2010 15 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 July 2024 The Chornovil Papers by Vyacheslav Chornovil and Frederick C Barghoorn Dear Comrade Pavel Litvinov and the Voices of Soviet Citizens in Dissent 29 2 June 1970 343 344 doi 10 2307 2493419 JSTOR 2493419 Matiash V I Ya viruyu v svij narod Do 80 richchya vid dnya narodzhennya V M Chornovola I Believe in my People to the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Poltava Oles Honchar Poltava Regional Children s Library 2017 41 Melnykova Kurhanova Olena Pravozahisna publicistika ta diyalnist Vyacheslava Chornovola The human rights writing and activity of Vyacheslav Chornovil Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 78 83 Paska Bohdan Vzayemini Vyacheslava Chornovolo ta Valentina Moroza vid spivpraci do konfrontaciyi Relations between Vyacheslav Chornovil and Valentin Moroz from cooperation to confrontation Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovilski chitannya Viziya majbutnogo Ukrayini Materiali III i IV naukovih konferencij prisvyachenih 80 j richnici z dnya narodzhennya Vyacheslava Chornovola Chornovil Readings a Vision of Ukraine s Future materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Kyiv Ternopil Beskydy 2018 132 144 Fedunyshyn Liubomyra Pravozahisna diyalnist V Chornovola u 1960 1970 h rr Human rights activities of V Chornovil in the 1960s and 1970s Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovilski chitannya Viziya majbutnogo Ukrayini Materiali III i IV naukovih konferencij prisvyachenih 80 j richnici z dnya narodzhennya Vyacheslava Chornovola Chornovil Readings a Vision of Ukraine s Future materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Kyiv Ternopil Beskydy 2018 197 203 Shanovska Olena Evolyuciya svitoglyadnih pozicij V Chornovola vid komunistichnoyi prihilnosti do kategorichnogo neprijnyattya radyanskoyi ideologiyi Evolution of the position of V Chornovil s worldview from communist participation to categorical rejection of Soviet ideology Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 143 146 Dubyk M H Zaitsev Yurii UKRAYiNSKIJ VISNIK The Ukrainian Herald Encyclopedia of History of Ukraine ukrayna 2019 18 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 May 2024 Seko Yaroslav Dragomanivskij kontekst ideyi federalizmu Vyacheslava Chornovola The Drahomanov context of Viacheslav Chornovil s ideas of federalism Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VII Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 7th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 27 March 2021 93 103 Derevinskyi Vasyl Ukrainian Human Rights Organization 1971 1972 PDF European Journal of Social and Human Sciences 5 1 2015 19 23 eISSN 1339 875X ISSN 1339 6773 Zaitsev Yu D Zhukovskyi A I Zhelezniak M H redaktorlar Gromadskij komitet zahistu Nini Strokatoyi 2006 19 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 May 2024 Tereshchuk Halyna Vertep 1972 roku ta operaciya KDB 50 rokiv tomu pochalisya masovi areshti ukrayinskoyi inteligenciyi Vertep 1972 and the KGB operation mass arrests of Ukrainian intelligentsia began 50 years ago Radio Free Europe Radio Liberty ukrayna 12 January 2022 19 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 May 2024 Hrytsiv Mariia Areshtovana kolyada abo Pogrom 12 sichnya 1972 go The Arrested Koliada or the 12 January 1972 pogrom Istorychna Pravda ukrayna 12 January 2017 15 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 May 2024 Derevinskyi Vasyl Kriminalna sprava Ukrayinskogo visnika The criminal case of The Ukrainian Herald ukrayna 5 March 2017 26 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 20 May 2024 Bazhan Oleh Vyacheslav Chornovil yak ob yekt sekretnoyi spravi KDB Blok Viacheslav Chornovil as an object of the KGB s secret Bloc case Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovilski chitannya Viziya majbutnogo Ukrayini Materiali III i IV naukovih konferencij prisvyachenih 80 j richnici z dnya narodzhennya Vyacheslava Chornovola Chornovil Readings a Vision of Ukraine s Future materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Kyiv Ternopil Beskydy 2018 31 36 Journalists and writers in prison PDF Amnesty International Istifade tarixi 19 May 2024 12 Year Sentence Reported For Ukrainian Dissident The New York Times 29 March 1973 19 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 May 2024 Chornovil Viacheslav My trial 5 1 March 1976 57 69 doi 10 1080 03064227608532501 Kheifets Mikhail V yacheslav Chornovil zekivskij general Fragment knigi Ukrayinski silueti Viacheslav Chornovil General of the Zeks Fragments from the book Ukrainian Silhouettes Istorychna Pravda ukrayna 9 December 2018 2 June 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 June 2024 Fedunyshyn Liubomyra Emocijno psihologichnij svit Vyacheslava Chornovola Viacheslav Chornovil s emotional and psychological world Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VII Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 7th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 27 March 2021 117 121 The Helsinki Process An Overview PDF June 2019 15 August 2021 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 June 2024 Chornovil Viacheslav V Chornovil s letter to President Ford PDF 8 November 1975 2 14 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2 June 2024 Younger Katherine redaktor The Universe behind Barbed Wire Memoirs of a Ukrainian Soviet Dissident Hayuk Zoya terefinden tercume olunub Rochester University of Rochester Press 2021 453 ISBN 978 1 78744 832 2 Zakharov Borys ChORNOVIL VYaChESLAV MAKSIMOVICh CHORNOVIL VIACHESLAV MAKSYMOVYCH ukrayna 20 April 2005 2 June 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 June 2024 Kryzhanovska Iryna Nejmovirna osobistist ukrayinskoyi istoriyi V yacheslav Chornovil An incredible person of Ukrainian history Viacheslav Chornovil Dnipropetrovsk Oblast Universal Scientific Library ukrayna January 2022 2 June 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 June 2024 A Chronicle of Current Events No 63 PDF London Amnesty International Publications 1983 163 164 ISBN 0 86210 059 3 Blake Patricia SOVIET UNION Killing the Spirit of Helsinki 1 December 1980 2 June 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 June 2024 Chornovil Viacheslav Chornovil Valentyna redaktor Vyacheslav Chornovil Tvori v desyati tomah Tom 5 publicistika dokumenti materiali Spravi 196 1970 1984 Viacheslav Chornovil Works in Ten Books Book 5 Publications Documents and Materials of Case No 196 1970 1984 ukrayna Kyiv Smoloskyp 2007 seh 911 ISBN 978 966 7332 87 7 Poberezhets Anna Uchast V Chornovola ta Narodnogo Ruhu Ukrayini v derzhavotvorchih procesah 90 h rr XX st Participation of V Chornovil and the People s Movement of Ukraine in state building processes in the 1990s Scientific Notes of Ternopil Volodymyr Hnatiuk National Pedagogical University History Series ukrayna 1 1 2013 114 118 Ukrayinskij visnik z pidpillya P yatnadcyat rokiv tomu V yacheslav Chornovil vidkriv eru nezalezhnogo druku The Ukrainian Herald from the underground Fifteen years ago Viacheslav Chornovil opened his independent print shop Istorychna Pravda ukrayna 21 August 2002 Istifade tarixi 10 July 2024 Kipiani Vakhtang Taras Chornovil Planka moyim batkom bula postavlena nastilki visoko sho ce zashkodilo Taras Chornovil My father set the bar so high that it hurt him Istorychna Pravda ukrayna 8 November 2011 26 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 July 2024 Bila Andriana Dokumentalne kinodoslidzhennya Chi mozhna mizh Chornovolom i Ukrayinoyu postaviti znak dorivnyuye Documentary film study Can one place an equal sign between Chornovil and Ukraine Radio Free Europe Radio Liberty ukrayna 24 December 2020 11 July 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 July 2024 Danylenko Viktor Politichnij naglyad za diyalnistyu V Chornovola v roki perebudovi druga polovina 1980 h rr Political supervision of V Chornovil s activities in the Perestroika years second half of the 1980s Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 25 30 Ukrayinska iniciativna grupa za zvilnennya v yazniv sumlinnya Ukrainian Initiative Group for Liberation of Prisoners of Conscience Kharkiv Human Rights Protection Group ukrayna 3 November 2006 Istifade tarixi 10 July 2024 Bilyk Yaroslav Movna politika v diyalnosti lideriv NRU Language politics in the activities of the leaders of the NRU Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 14 18 Chornovil Viacheslav List vidpovid V Chornovola Os zhe vona ohoronna zhurnalistika Lyubomiri Petrivni ta Mikoli Yakovichu avtoram statti Pid maskoyu borciv za glasnist Vilna Ukrayina 20 12 1987 r V Chornovil s letter response Here it is secure journalism to Lyubomira Petrivna and Mykola Yakovych authors of the article Under the Mask of Fighters for Glasnost Free Ukraine 20 12 1987 redaktor Shlyah do nezalezhnosti suspilni nastroyi v Ukrayini kin 80 h rr HH st Dokumenti i materiali Do 20 yi richnici nezalezhnosti Ukrayini Path to Independence Public attitudes in late 1980s Ukraine Documents and Materials to the 20th anniversary of Ukrainian independence ukrayna Kyiv 2011 81 83 ISBN 978 966 02 5425 1 Krupnyk Liuba Rol Vyacheslava Chornovola v hodi Ukrayinskoyi nacionalgo demokratichnoyi revolyuciyi kincya 1980 h 1991 rokiv Viacheslav Chornovil s role during the Ukrainian National Democratic revolution of the late 1980s 1991 Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 43 49 Pipash Volodymyr Yak zrujnuvati totalitarnu imperiyu iz ukrayinskogo dosvidu How to destroy an empire from Ukrainian experience Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VI Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 6th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 14 March 2020 101 108 Kobuta Stepan Majbutnij derzhavno politichnij ustrij ta sistema vladnih vidnosin v Ukrayini u bachennya V Chornovola u 1988 1991 rokah The future state political organisation and system of governing relations in Ukraine in the vision of V Chornovil 1988 1991 Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VI Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 6th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 14 March 2020 36 40 Seko Yaroslav Koncepciya antikomunisichnoyi revolyuciyi Vyacheslava Chornovola The Conception of Viacheslav Chornovil s Anticommunist Revolution Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 124 131 Adamovych Serhii Stavlennya Narodnogo Ruhu Ukrayini do nacionalnih menshin naperedodni zdobuttya derzhavnoyi nezalezhnosti Attitude of the People s Movement of Ukraine towards national minorities on the eve of the attainment of state independence Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VI Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 6th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 14 March 2020 8 12 Lykhobova Zoia Kuzina Kseniia Lipnevi strajki 1989 roku v shahtarskih mistah Donbasu The July strikes of 1989 in the mining cities of the Donbas Ukraine in the 20th Century Culture Ideology Politics ukrayna 15 1 April 2009 155 170 30 August 2024 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 August 2024 Scientific Electronic Library of Periodical Publications of the National Academy of Sciences of Ukraine vasitesile A Cake of Soap The Washington Post 20 July 1989 19 December 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 August 2024 Ukraine under Perestroika Ecology Economics and the Workers Revolt University of Alberta Press 1991 243 doi 10 1007 978 1 349 10880 0 ISBN 9780888642295 Walkowitz Daniel J Interviews with the Strike Leaders Seventeen Moments in Soviet History September 2015 18 December 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 August 2024 Iz arhivu Radio Svoboda 1989 rik zayava Chornovola shodo strajku shahtariv From the Archives of Radio Liberty 1989 Chornovil s statement on the miners strikes Radio Free Europe Radio Liberty ukrayna 24 June 2014 30 August 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 August 2024 Dosit goduvati Moskvu Istorik Karetnikov pro te yak Doneck zustrichav nezalezhnist Ukrayini Enough to feed Moscow Historian Karetnikov on how Donetsk greeted Ukraine s independence Radio Free Europe Radio Liberty ukrayna 24 August 2021 18 December 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 August 2024 Chornovil Viacheslav Chornovil Valentyna redaktor Vyacheslav Chornovil Tvori v desyati tomah Tom 6 Dokumenti ta materiali listopad 1985 kviten 1990 Viacheslav Chornovil Works in Ten Books Book 6 Documents and Materials November 1985 April 1990 ukrayna Kyiv Smoloskyp 2009 1051 ISBN 978 966 2164 07 7 Derevinskyi Vasyl V yacheslav Chornovil i pitannya suverenitetu vid ideyi do deklaraciyi pro derzhavnij suverenitet Ukrayini Viacheslav Chornovil and the issue of sovereignty from the idea to the declaration of state sovereignty of Ukraine History Pages ukrayna 56 2023 328 340 doi 10 20535 2307 5244 56 2023 288789 Popovych Marianna Stoyav na varti ukrayinskih interesiv istorik Roman Grickiv pro V yacheslava Chornovola He stood on guard for Ukrainian interests historian Roman Hrytskiv on Viacheslav Chornovil ukrayna 24 December 2023 30 August 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 August 2024 Kahui Petro 1989 rik Ukrayina rujnuye SRSR Ustanovchij z yizd Ruhu u 20 fotografiyah 1989 Ukraine destroys the USSR the founding congress of Rukh in 20 photographs Radio Free Europe Radio Liberty ukrayna 8 September 2019 7 October 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 August 2024 Senkus Roman Shcherbytsky Volodymyr 2007 18 December 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 August 2024 Kozhanov Andrii Shypotilova Olena Neformalna presa yak forma diyalnosti ukrayinskih nacional demokratichnih sil na zavershalnomu etapi perebudovi Informal press as a form of activity of Ukrainian National Democratic forces at the final stage of perestroika Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VII Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 7th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 27 March 2021 32 35 Poberezhets Hanna V M Chornovil zhittya diyalnist ta tvorchist V M Chornovil Life work and art Scientific Journal of Mykolaiv National University ukrayna 3 31 2011 285 290 Mykolaiv National Academy of Sciences vasitesile Adamovych Serhii Vyacheslav Chornovil intelektual politik tvorec novitnoyi Ukrayinskoyi derzhavnosti Viacheslav Chornovil an intellectual a politician and the creator of modern Ukrainian statehood Beskedy ukrayna 2018 5 ISBN 978 966 457 176 7 15 March 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 February 2025 Precarpathian National University Repository vasitesile Seko Yaroslav Vyacheslav Chornovil i kriza disidentstva u period perebudovi Viacheslav Chornovil and the crisis of dissent in the perestroika period Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovilski chitannya Viziya majbutnogo Ukrayini Materiali III i IV naukovih konferencij prisvyachenih 80 j richnici z dnya narodzhennya Vyacheslava Chornovola Chornovil Readings a Vision of Ukraine s Future materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Kyiv Ternopil Beskydy 2018 174 184 Kozhanov Andrii Nonkonformizm i protestni nastroyi na Odeshini 1960 1980 rr Non conformism and protest moods in Odeshchyna 1960 1980 Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VI Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 6th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 14 March 2020 41 45 Fedunyshyn Liubomyra Vyacheslav Chornovil i Narodnij Ruh Ukrayini Viacheslav Chornovil and the People s Movement of Ukraine Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 137 142 Chornovil Vyacheslav Maksimovich Chornovil Viacheslav Maksymovych Verkhovna Rada ukrayna 23 January 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 February 2025 Pershij Lenin vpav 1990 roku yak skidali idola komunizmu The first Lenin fell in 1990 how communism s idol was toppled ukrayna 8 December 2018 15 April 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 February 2025 Riabinin Yevhen Ideyi V Chornovola stosovno derzhavno teritorialnogo ustroyu Ukrayini V Chornovil s ideas regarding the state and territorial structure of Ukraine Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VII Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 7th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 27 March 2021 89 92 Yurash Andrii Religijni ta etnonacionalni politiki v suchasnij Ukrayini plyuralizm chi haos Religious and ethno national politics in modern Ukraine pluralism or chaos Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VII Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 7th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 27 March 2021 134 140 Pipash Volodymyr Nacional komunizm ta nacionalno oriyentovani komunisti v Ukrayini 60 ti 80 ti rr HH st National communism and the national orientation of communists in Ukraine 1960s 1980s Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VII Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 7th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 27 March 2021 79 140 Vyacheslav Chornovil Deyaki storinki z istoriyi tvorennya zbrojnih sil Ukrayini Viacheslav Chornovil Some pages on the history of the Armed Forces of Ukraine s establishment Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VI Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 6th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 14 March 2020 63 76 Fedyk Lidiia Osoblivosti virishennya nacionalnogo pitannya v URSR kriz prizmu poglyadiv V Chornovola Idiosyncracies of the solution to the national question in the Ukrainian SSR through the prism of V Chornovil s views Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 132 136 Zakon Ukrayinskoyi Radyanskoyi Socialistichnoyi Respubliki pro vibori Prezidenta Ukrayinskoyi RSR Law of the Ukrainian Soviet Socialist Republic on Ukrainian SSR presidential elections Verkhovna Rada ukrayna 5 July 1991 Istifade tarixi 8 February 2025 Bohatchuk S S V Chornovil Velikij lider velikoyi naciyi V Chornovil The great leader of a great nation Scientific Journal Virtus ukrayna 43 April 2020 223 226 Zolotariova Yana Istoriya viboriv pershi vibori Prezidenta Ukrayini History of elections Ukraine s first presidential elections yanlis ISO kodu opora gromadska organizaciya ukrayna 30 March 2021 5 October 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 February 2025 The Referendum and Presidential Elections in Ukraine 33 2 June 1991 123 138 doi 10 1080 00085006 1991 11091956 JSTOR 40869291 Dahlburg John Thor After Life as Dissident Running for President of Ukraine Is Easy 21 November 1991 14 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 February 2025 Derevinskyi Vasyl Zovnishnopolitichni prioriteti V Chornovola Foreign policy priorities of V Chornovil Historical and Political Studies 1 5 2016 32 37 Academia edu vasitesile Kulchynskyi Mykola Agitacijna kampaniya V yacheslava Chornovola na Poltavshini 1991 roku Viacheslav Chornovil s agitation campaign in Poltavshchyna 1991 Istorychna Pravda ukrayna 25 August 2023 13 January 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 February 2025 Urban George The Awakening 27 Spring 1992 39 47 JSTOR 42896806 Malynovskyi Valentyn Vpliv III Vseukrayinskih Zboriv NRU na podalshij rozvitok organizaciyi Influence of the Third All Ukrainian Assembly of the NRU on further development of the organisation Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali V Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 5th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 15 March 2019 71 77 Kulchytskyi S V Zhukovskyi A I Zhelezniak M H redaktorlar Narodnij ruh Ukrayini People s Movement of Ukraine ukrayna Kyiv 2020 29 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 February 2025 Haran Oleksii Sydorchuk Oleksii Narodnij ruh Ukrayini People s Movement of Ukraine Kyiv Institute of History of Ukraine 2010 14 May 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 February 2025 Finnin Rory Blood of Others Stalin s Crimean atrocity and the poetics of solidarity Toronto 2022 334 ISBN 978 1 4875 3700 5 JSTOR 10 3138 j ctv2p7j53j LCCN 2024391355 Derevinskyi Vasyl Vyacheslav Chornovil ta krimske pitannya Viacheslav Chornovil and the Crimean question Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovilski chitannya Viziya majbutnogo Ukrayini Materiali III i IV naukovih konferencij prisvyachenih 80 j richnici z dnya narodzhennya Vyacheslava Chornovola Chornovil Readings a Vision of Ukraine s Future materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Kyiv Ternopil Beskydy 2018 47 55 Ukraine faces tough economic realities 88 49 The New York Times Associated Press 6 November 1992 10 19 Istifade tarixi 21 February 2025 Crowley Stephen Between Class and Nation Worker Politics in the New Ukraine Communist and Post Communist Studies 28 1 March 1995 43 69 doi 10 1016 0967 067x 95 00005 f JSTOR 45301918 Blank Stephen J Proliferation and Nonproliferation in Ukraine Implications for European and U S Security 1 July 1994 36 JSTOR resrep11595 Zolotariova Yana Istoriya viboriv pershi vibori Prezidenta Ukrayini History of elections Ukraine s first presidential elections Opora ukrayna 9 April 2021 15 February 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 February 2025 Stoliarova Tetiana Chernova Oleksandra Chuyesh gurkit kasok Shahtarski protesti Do you hear the helmets clatter The miners strikes 90 in ua ukrayna Ukrainska Pravda 2021 Istifade tarixi 27 February 2025 Zdorovylo Taras Bezslidno znik 31 rik tomu v Kiyevi vikrali golovu sekretariatu NRU Mihajla Bojchishina Disappearance without a trace 31 years ago chair of the NRU secretariat Mykhailo Boichyshyn was kidnapped in Kyiv ukrayna 16 January 2025 Istifade tarixi 27 February 2025 Lytvyn Yulia Driven by the will to live 8 September 2009 27 February 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 February 2025 Chornovil Vyacheslav Maksimovich Chornovil Viacheslav Maksymovych Verkhovna Rada ukrayna 21 August 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 December 2014 Economic Protest Seen in Ukrainian Election The New York Times 29 March 1994 10 July 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 27 February 2025 Kuzio Taras Kravchuk to Kuchma The Ukrainian presidential elections of 1994 The Journal of Communist Studies and Transition Politics 12 2 June 1996 117 144 doi 10 1080 13523279608415306 Derevinskyi Vasyl Vyacheslav Chornovil P yatirichchya nezalezhnosti ta neukrayinska Ukrayina Viacheslav Chornovil Five Years of Independence and a Non Ukrainian Ukraine Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovolivski chitannya Materiali VII Vseukrayinskoyi naukovoyi konferenciyi Chornovil Readings materials of the 7th all Ukrainian scientific conference ukrayna Kyiv Beskydy 27 March 2021 17 23 Lukanov Yurii Yak uhvalyuvalasya Konstituciya Ukrayini How was the Constitution of Ukraine adopted Istorychna Pravda ukrayna 29 June 2023 Istifade tarixi 23 April 2025 Pustovhar Oleh Patroni vulic Poltavskoyi gromadi Dzhohar Dudayev The patrons of Poltava hromada s streets Dzhokhar Dudayev Poltavshchyna ukrayna 3 March 2024 Istifade tarixi 23 April 2025 Lyudi zahishali V yacheslava Chornovola vid miliciyi pislya mitingiv People defended Viacheslav Chornovil from police after rallies Gazeta ua ukrayna 24 December 2017 Istifade tarixi 23 April 2025 Chornij vivtorok pohovannya Patriarha UPC KP Volodimira zakinchilosya krivavim pobittyam lyudej Black Tuesday Funeral of UOC KP Patriarch Volodymyr ends in violent beating of people galinfo ukrayna 18 July 2020 Istifade tarixi 23 April 2025 Bondarenko Kost Desyatilittya pid znakom Kuchmi A decade under Kuchma Ukrainska Pravda ukrayna 14 October 2002 Istifade tarixi 23 April 2025 Honcharuk Hryhorii Vyacheslav Chornovil v Odesi Viacheslav Chornovil in Odesa Derevinskyi Vasyl redaktor Chornovilski chitannya Viziya majbutnogo Ukrayini Materiali III i IV naukovih konferencij prisvyachenih 80 j richnici z dnya narodzhennya Vyacheslava Chornovola Chornovil Readings a Vision of Ukraine s Future materials of the third and fourth scientific conferences celebrating the 80th birth anniversary of Viacheslav Chornovil ukrayna Kyiv Ternopil Beskydy 2018 45 46 V yacheslav Chornovil kritikuye Oleksandra Moroza Viacheslav Chornovil criticises Oleksandr Moroz Suspilne ukrayna 1997 Istifade tarixi 23 April 2025 Bila Andriana 30 rokiv Nezalezhnosti Ukrayini vid vidnovlennya derzhavnosti do vtilennya idej Chornovola 30 years of Ukraine s Independence from the restoration of statehood to the implementation of Chornovil s ideas Radio Free Europe Radio Liberty ukrayna 22 August 2021 Istifade tarixi 23 April 2025 1997 Polit Kadenyuka i prolit Lazarenka 1997 Polit Kadeniuk and Lazarenko s flight Ukraina Moloda ukrayna 26 July 2011 Istifade tarixi 23 April 2025 Gawdiak Natalie The 1998 Ukrainian Parliamentary Election PDF The Law Library of Congress Library of Congress April 2003 10 People s Deputy of Ukraine of the III convocation Verkhovna Rada ukrayna 4 March 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 December 2014 Semkiv Volodymyr Chornovil Ideya federalizmu ta yiyi transformaciyi Chornovil the idea of federalism and its transformation Zbruc ukrayna 24 December 2014 Istifade tarixi 23 April 2025 Smiian Nadiia Vin vidigrav dolenosnu rol u nashij istoriyi He played a fateful role in our history ukrayna 23 December 2017 Istifade tarixi 23 April 2025 The Ukrainian parliamentary elections of 1998 Electoral Studies 18 1999 276 282 Academia edu vasitesile Kushnir Bohdan Mi silni tomu sho mayemo Shid i Zahid We are strong because we have East and West Holos Ukrayiny ukrayna 5 July 2011 Istifade tarixi 23 April 2025 Narodnij Ruh Ukrayini People s Movement of Ukraine Ukrayinska bagatopartijnist politichni partiyi viborchi bloki lideri kinec 1980 h pochatok 2012 rr Enciklopedichnij dovidnik Ukrainian Multi Partisanship Political Parties Electoral Blocs Leaders Late 1980s Early 2012 an Encyclopedic Overview ukrayna Kyiv I F Kuras Institute of Political and Ethnonational Studies National Academy of Sciences of Ukraine 2012 274 280 Khalupa Iryna V yacheslav Chornovil yak simvol politichnogo lidera do p yatoyi richnici zagibeli Viacheslav Chornovil as the symbol of a political leader the fifth anniversary of his death Radio Free Europe Radio Liberty ukrayna 24 March 2004 Istifade tarixi 23 April 2025 Chornovil prosiv Yushenka piti v prezidenti she v 1999 roci Pinzenik Chornovil asked Yushchenko to run for president in 1999 Pynzenyk ukrayna 31 March 2018 Istifade tarixi 23 April 2025 Woronowycz Roman Chornovil reaffirmed as leader at special Rukh congress LXVII 11 14 March 1999 1 3 Ovsiienko Stanislav Rozkol Narodnogo Ruhu Ukrayini v 1999 roci retrospektivnij analiz The split of the People s Movement of Ukraine in 1999 a retrospective analysis Dialog Mediastudios ukrayna 28 2022 143 159 doi 10 18524 2308 3255 2022 28 268495 Odesa University Electronic Archive Repository vasitesile Udovenko and Kostenko Rukh contenders 17 September 1999 Istifade tarixi 23 April 2025 Woronowycz Roman Ukraine mourns Chornovil PDF The Ukrainian Weekly LXVII 14 4 April 1999 1 4 The October 31 1999 presidential election in Ukraine 29 October 1999 Istifade tarixi 23 April 2025 Yasynskyi Stanislav 30 krokiv Nezalezhnosti 1999 j benzinova kriza smert Chornovola druge prezidentstvo Kuchmi ta druga chechenska vijna 30 steps of independence 1999 gas crisis the death of Chornovil Kuchma s second presidency and the Second Chechen War ukrayna 28 March 2021 Istifade tarixi 23 April 2025 Koshiw Jaroslaw Chornovil is the cause of Rukh s split 25 February 1999 Istifade tarixi 23 April 2025 Udovenko Chornovil za misyac do smerti znav pro pidgotovku zamahu Udovenko Chornovil was informed of assassination attempt a month before death Ukrainska Pravda ukrayna 3 May 2012 Istifade tarixi 23 April 2025 Karatnycky Adrian Battleground Ukraine From Independence to the War with Russia New Haven and London 2024 346 ISBN 978 0 300 26946 8 LCCN 2023949848 Perevozna Oksana Pered smertyu u V yacheslava Chornovola buv garnij nastrij Before death Viacheslav Chornovil was in a good mood Gazeta ua ukrayna 24 December 2007 Istifade tarixi 23 April 2025 Marusenko Peter Vyacheslav Chornovil obituary The Guardian 15 April 1999 Istifade tarixi 10 November 2019 V Chornovil Fatal Car Accident Ugly Story Orange Revolution Democracy Emerging in Ukraine 3 March 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Woronowycz Roman Rumors of conspiracy inflamed by lack of criminal investigation into fatal collision PDF The Ukrainian Weekly LXVII 14 4 April 1999 seh 5 Oligarchs Tapes and Oranges Kuchmagate to the Orange Revolution Journal of Communist Studies and Transition Politics 23 1 2007 30 56 doi 10 1080 13523270701194839 eISSN 1743 9116 ISSN 1352 3279 Taylor amp Francis Online vasitesile Ukraine probes politician s death BBC News 9 April 1999 Istifade tarixi 27 April 2025 Yushenko vidkriv pam yatnik Chornovolu i vidnoviv slidstvo Yushchenko opens monument to Chornovil and resumes investigation ukrayna 23 August 2006 Istifade tarixi 27 April 2025 Vyacheslav Chornovil was murdered rather than killed in road accident 7 September 2006 28 September 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Yakhno Alena Medvedko otvetil Lucenko i Gricenko Medvedko responds to Lutsenko and Hrystenko rus 9 September 2006 22 May 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Wojnowski Zbigniew The Near Abroad Socialist Eastern Europe and Soviet Patriotism in Ukraine 1956 1985 Toronto Buffalo London 2017 317 doi 10 3138 9781442631069 ISBN 9781442631069 Yaroslav the Wise the Greatest Ukrainian of all times 19 May 2008 Istifade tarixi 23 April 2025 People s TOP the most outstanding Ukrainians of all times October 8 9 2022 Rating Sociological Group 14 October 2022 Istifade tarixi 23 April 2025 Xarici kecidler Vyacheslav Chornovil biography People s Movement of Ukraine Rukh website ukrayna Archived from the original on 2006 09 07 Ukrainian Weekly newspaper biography Vyacheslav Chornovil s Death Pictures of the Monument Obituary The Times He who awake the Stone state DVD in the library of the Kyiv Mohyla Academy Arxivlesdirilib 1 mart 2012 at the Wayback MachineVikianbarda Vyaceslav Cernovol ile elaqeli mediafayllar var