fbpx
Wikipedia

Estoniya

Avqust 03, 2021

Estoniya
Eesti Vabariik
(Bayraq)
Şüar:
Rəsmi dil Eston dili
Paytaxt Tallin
Prezident Kersti Kalülayd
Baş nazir Kaja Kallas
Ərazi
 — Ümumi
 — % Su		 129-cı yer
45,226 km²
4.56%
Əhali
 — Ümumi
 — Əhali sıxlığı		 154-cü yer
1 280 min (2015)
28/km²
Pul Avro
Saat qurşağı UTC +2
hərəkət_yönü sağ
iso3166kodu EE
Internet TLD .ee
Telefon kodu 372

Estoniya (rəsmi adı Estoniya Respublikası) — Şimali Avropanın Baltik regionunda dövlət. Paytaxtı Tallin şəhəridir. Estoniya cənubda Latviya, şərqdə isə Rusiya ilə həmsərhəddir. Şimalda Fin körfəzi Estoniyanı Finlandiyadan, Baltik dənizi isə İsveçdən ayırır. Estoniyanın ərazisi 45.226 km², əhalisi isə 1.34 milyon nəfərdir. Mülayim iqlimə malik ölkədir. Estonlar fin qrupuna daxil olan xalqdır, rəsmi dili eston dilidir, bu dil fin dilinə çox yaxındır.

Estoniya

Estoniya müstəqilliyini 20 avqust 1991-ci ildə bərpa etmişdir. Estoniya demokratik parlament respublikası olub, inzibati cəhətdən 15 maakonda (region) bölünür. Estoniya 29 mart 2004-cü il tarixindən NATO, 1 may 2004-cü il tarixindən isə Avropa İttifaqının üzvüdür. Keçmiş SSRİ respublikaları arasında Estoniya ən yüksək adambaşına düşən Ümumi Daxili Məhsula malik ölkədir, BMT Estoniyanı artıq bir neçə il əvvəldən yüksək səviyyəli İnsan inkişafı indeksinə malik olduğuna görə İnkişaf etmiş ölkələr qrupuna daxil edib.

Tarixi

  Əsas məqalə: Estoniya tarixi

Müasir Estoniya ərazisində insanlar eramızdan 8500 il əvvəldən məskunblaşmağa başlayıblar. Estonların əsas dini bütpərəstlik olub. Lakin 11-ci əsrdən etibarən Qərbi Avropa dövlətləri şimalda yaşayan xalqları xristianlaşdırmaq məqsədilə onlara qarşı xaç yürüşləri təşkil etməyə başlayıblar. Bu müharibələr tarixə Şimali xaç yürüşləri adı ilə keçib. Xaç yürüşlərindən əvvəl avropalılar həmin xalqları sülh yolu ilə xristianlaşdırmağa çalışıblar, lakin bunun bir nəticə vermədiyini görəndə onlara qarşı müharibəyə başlayıblar. Xaçlılar 1208-ci ildə Estoniyaya qarşı ilk yürüşə çıxdılar. 1227-ci ildə Estoniya alman və Danimarka qoşunları tərəfindən işğal olundu. 1228-ci ildən 1560-cı illərə kimi Estoniya Tevton ordeninin tərkibində olmuşdur. Rusiya və Livoniya Konfederasiyası arasında baş vermiş Livoniya müharibəsi (1558–1583) nəticəsində dağıldı. Bu müharibə Estoniya üçün çox böyük fəlakətlərə səbəb oldu. Bu müharibədən əvvəl Estoniyanın əhalisi 250–300.000 nəfər idisə, 17-ci əsrin 20-ci illərində əhalinin sayı 120–140.000 nəfər olmuşdu.

Rəsmi olaraq 1517-ci ildə almaniyalı keşiş Martin Lüterin yazdığı 95 tezisin elan olunması ilə Avropada başlanmış Reformasiya hərəkatının Estoniyanın da daxil olduğu Baltikyanı ərazilərə çox böyük təsiri oldu. Buna uyğun olaraq həmin ölkələrdə din, təhsil, dil, siyasət böyük ölçüdə dəyişikliklərə uğradı. Kilsə ayinlərində yerli dildən istifadə olunmağa başlandı (reformasiyadan əvvəl bunun üçün latın dilindən istifadə olunurdu). Livoniya müharibəsi nəticəsində Estoniya tamamilə İsveç imperiyasının tərkibinə daxil oldu. 1631-ci ildə İsveç kralı Qustav II Adolf feodallardan kəndlilərə daha böyük hüquqlar verilməsini əmr etdi. 1632-ci ildə Estoniyada ilk dəfə olaraq çap mətbəəsi və Dorpat şəhərində (1918-ci ildən sonra Tartu adlanıb) universitet açıldı. İsveçin hakimiyyəti altında olduğu dövr Estoniyada tərəqqi dövrü hesab olunur. Əhalinin sayı 1657-ci ilə qədər sürətlə artdı. Həmin ildə baş vermiş epidemiya bu artımı dayandırdı. 1695–1697-ci illərdə Estoniyada baş vermiş fəlakətli aclıq illərində əhalinin 20%-i, təxminən 70.000 nəfər qırıldı.

Siyasət

Ali qanunverici orqan – Riyqikoqu (birpalatalı parlament)

Ali icraçı orqan – hökumət (baş nazir Andrus Ansip(2005))

Siyasi partiyaları

1. Estoniya Sosial-Demokrat Partiyası, lideri: İ.Padar;

2. Estoniya Birləşmiş Rus Əhalisi Partiyası, lideri: Y.Tomberq;

3. İslahat Partiyası, lideri: A.Ansip;

4. Mərkəz Partiyası, lideri: E.Savisar.

Bölgələri

 
Estoniya Administrativ hissələr
 
Paytaxt Tallinn və olduğu bölgə

Estoniya 15-ayrı idarəetmə vahidinə bölünmüşdür. Bu bölgələr iqtisadi və coğrafi strukturlarına görə bir-birindən ayrılmışdır.

Bu bölgələr, (maakonnad), əyalət deyil də, ayrı rəhbərlik vahidləri olaraq qiymətləndirilməlidirlər.

Coğrafiya

Estoniyanın Latviya ilə sərhədi 267 km, Rusiya ilə sərhədinin uzunluğu isə 290 kilometrdir. Estoniyanın cari ərazisi 1920-ci ildə Tartu müqaviləsi nəticəsində müstəqil Estoniyaya məxsus olan ərazidən 2.300 km² daha azdır. Həmin ərazilər İkinci dünya müharibəsindən sonra Stalin tərəfindən Rusiyaya birləşdirilib. Bu səbəbdən, hal-hazırda Estoniya ilə Rusiya arasında sərhəd mübahisələri mövcuddur.

İqtisadiyyat

Demoqrafiya

2000-ci ilin 31 mart tarixində aparılmış siyahıya almanın yekunlarına əsasən Estoniya Respublikasının 1,370,052 nəfər əhalisi var .

2006-cı ildəki məlumatlara görə 1,34 mln nəfərdir.

Əhalinin 65%-ni estonlar, 28,1%-ni ruslar təşkil edir.

Təhsil

  Əsas məqalə: Estoniyada təhsil

Əlavələr

Estoniya dünyada e-hökumətə görə son illər ən qabaqcıl yerlərdən birini tutmaqdadır. Bu ölkədə mobil və internet texnologiyaları o dərəcədə inkişaf edib ki, nəinki ödəmələr, hətta seçki sistemi də elektron versiyadadır. Bu ölkədə e-seçki sistemi uğurla həyata keçirilir, mobil telefonla səs vermə mümkündür, həmçinin seçki yaşına çatmamış şəxslərin e-seçki barəsində məlumatlandırılması və vərdişlərinin artırılması üçün "kölgə səsverməsi" həyata keçirilir.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. [1]
  2. Rəşad Mehbaliyev, E-demokratiya, e-nəsil, e-seçkilər… Avropa Gənclər Parlamenti, Krakov

Xarici keçidlər

  • "Estonika" Ensiklopediyası
  • Estoniya hökuməti
  • Estoniya parlamenti

Həmçinin bax

   Estoniya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 03, 2021
estoniya, eesti, vabariik, bayraq, şüar, rəsmi, eston, dilipaytaxt, tallinprezident, kersti, kalülaydbaş, nazir, kaja, kallasərazi, ümumi, yer45, əhali, ümumi, əhali, sıxlığı, 2015, avrosaat, qurşağı, 2hərəkət, yönü, sağiso3166kodu, eeinternet, eetelefon, kodu. EstoniyaEesti Vabariik Bayraq Suar Resmi dil Eston diliPaytaxt TallinPrezident Kersti KalulaydBas nazir Kaja KallasErazi Umumi Su 129 ci yer45 226 km 4 56 Ehali Umumi Ehali sixligi 154 cu yer 1 280 min 2015 28 km Pul AvroSaat qursagi UTC 2hereket yonu sagiso3166kodu EEInternet TLD eeTelefon kodu 372Estoniya resmi adi Estoniya Respublikasi Simali Avropanin Baltik regionunda dovlet Paytaxti Tallin seheridir Estoniya cenubda Latviya serqde ise Rusiya ile hemserheddir Simalda Fin korfezi Estoniyani Finlandiyadan Baltik denizi ise Isvecden ayirir Estoniyanin erazisi 45 226 km ehalisi ise 1 34 milyon neferdir Mulayim iqlime malik olkedir Estonlar fin qrupuna daxil olan xalqdir resmi dili eston dilidir bu dil fin diline cox yaxindir Estoniya Estoniya musteqilliyini 20 avqust 1991 ci ilde berpa etmisdir Estoniya demokratik parlament respublikasi olub inzibati cehetden 15 maakonda region bolunur Estoniya 29 mart 2004 cu il tarixinden NATO 1 may 2004 cu il tarixinden ise Avropa Ittifaqinin uzvudur Kecmis SSRI respublikalari arasinda Estoniya en yuksek adambasina dusen Umumi Daxili Mehsula malik olkedir BMT Estoniyani artiq bir nece il evvelden yuksek seviyyeli Insan inkisafi indeksine malik olduguna gore Inkisaf etmis olkeler qrupuna daxil edib Mundericat 1 Tarixi 2 Siyaset 2 1 Siyasi partiyalari 3 Bolgeleri 4 Cografiya 5 Iqtisadiyyat 6 Demoqrafiya 7 Tehsil 8 Elaveler 9 Hemcinin bax 10 Istinadlar 11 Xarici kecidler 12 Hemcinin baxTarixi Redakte Esas meqale Estoniya tarixiMuasir Estoniya erazisinde insanlar eramizdan 8500 il evvelden meskunblasmaga baslayiblar Estonlarin esas dini butperestlik olub Lakin 11 ci esrden etibaren Qerbi Avropa dovletleri simalda yasayan xalqlari xristianlasdirmaq meqsedile onlara qarsi xac yurusleri teskil etmeye baslayiblar Bu muharibeler tarixe Simali xac yurusleri adi ile kecib Xac yuruslerinden evvel avropalilar hemin xalqlari sulh yolu ile xristianlasdirmaga calisiblar lakin bunun bir netice vermediyini gorende onlara qarsi muharibeye baslayiblar Xaclilar 1208 ci ilde Estoniyaya qarsi ilk yuruse cixdilar 1227 ci ilde Estoniya alman ve Danimarka qosunlari terefinden isgal olundu 1228 ci ilden 1560 ci illere kimi Estoniya Tevton ordeninin terkibinde olmusdur Rusiya ve Livoniya Konfederasiyasi arasinda bas vermis Livoniya muharibesi 1558 1583 neticesinde dagildi Bu muharibe Estoniya ucun cox boyuk felaketlere sebeb oldu Bu muharibeden evvel Estoniyanin ehalisi 250 300 000 nefer idise 17 ci esrin 20 ci illerinde ehalinin sayi 120 140 000 nefer olmusdu Resmi olaraq 1517 ci ilde almaniyali kesis Martin Luterin yazdigi 95 tezisin elan olunmasi ile Avropada baslanmis Reformasiya herekatinin Estoniyanin da daxil oldugu Baltikyani erazilere cox boyuk tesiri oldu Buna uygun olaraq hemin olkelerde din tehsil dil siyaset boyuk olcude deyisikliklere ugradi Kilse ayinlerinde yerli dilden istifade olunmaga baslandi reformasiyadan evvel bunun ucun latin dilinden istifade olunurdu Livoniya muharibesi neticesinde Estoniya tamamile Isvec imperiyasinin terkibine daxil oldu 1631 ci ilde Isvec krali Qustav II Adolf feodallardan kendlilere daha boyuk huquqlar verilmesini emr etdi 1632 ci ilde Estoniyada ilk defe olaraq cap metbeesi ve Dorpat seherinde 1918 ci ilden sonra Tartu adlanib universitet acildi Isvecin hakimiyyeti altinda oldugu dovr Estoniyada tereqqi dovru hesab olunur Ehalinin sayi 1657 ci ile qeder suretle artdi Hemin ilde bas vermis epidemiya bu artimi dayandirdi 1695 1697 ci illerde Estoniyada bas vermis felaketli acliq illerinde ehalinin 20 i texminen 70 000 nefer qirildi Siyaset RedakteAli qanunverici orqan Riyqikoqu birpalatali parlament Ali icraci orqan hokumet bas nazir Andrus Ansip 2005 Siyasi partiyalari Redakte 1 Estoniya Sosial Demokrat Partiyasi lideri I Padar 2 Estoniya Birlesmis Rus Ehalisi Partiyasi lideri Y Tomberq 3 Islahat Partiyasi lideri A Ansip 4 Merkez Partiyasi lideri E Savisar Bolgeleri Redakte Estoniya Administrativ hisseler Paytaxt Tallinn ve oldugu bolge Estoniya 15 ayri idareetme vahidine bolunmusdur Bu bolgeler iqtisadi ve cografi strukturlarina gore bir birinden ayrilmisdir Bu bolgeler maakonnad eyalet deyil de ayri rehberlik vahidleri olaraq qiymetlendirilmelidirler Haryumaa Eston Harjumaa Hiyumaa Eston Hiiumaa Ida Virumaa Eston Ida Virumaa Lyaenemaa Eston Laanemaa Lyaene Virumaa Eston Laan Virumaa Pyarnumaa Eston Parnumaa Pilvamaa Eston Polvamaa Raplamaa Eston Raplamaa Saaremaa Eston Saaremaa Tartumaa Eston Tartumaa Valqamaa Eston Valgamaa Vilyandimaa Eston Viljandimaa Virumaa Eston Vorumaa Yarvamaa Eston Jarvamaa Yigevamaa Eston Jogevamaa Cografiya RedakteEstoniyanin Latviya ile serhedi 267 km Rusiya ile serhedinin uzunlugu ise 290 kilometrdir Estoniyanin cari erazisi 1920 ci ilde Tartu muqavilesi neticesinde musteqil Estoniyaya mexsus olan eraziden 2 300 km daha azdir Hemin eraziler Ikinci dunya muharibesinden sonra Stalin terefinden Rusiyaya birlesdirilib Bu sebebden hal hazirda Estoniya ile Rusiya arasinda serhed mubahiseleri movcuddur Iqtisadiyyat RedakteDemoqrafiya Redakte2000 ci ilin 31 mart tarixinde aparilmis siyahiya almanin yekunlarina esasen Estoniya Respublikasinin 1 370 052 nefer ehalisi var 1 2006 ci ildeki melumatlara gore 1 34 mln neferdir Ehalinin 65 ni estonlar 28 1 ni ruslar teskil edir Tehsil Redakte Esas meqale Estoniyada tehsilElaveler RedakteEstoniya dunyada e hokumete gore son iller en qabaqcil yerlerden birini tutmaqdadir Bu olkede mobil ve internet texnologiyalari o derecede inkisaf edib ki neinki odemeler hetta secki sistemi de elektron versiyadadir Bu olkede e secki sistemi ugurla heyata kecirilir mobil telefonla ses verme mumkundur hemcinin secki yasina catmamis sexslerin e secki baresinde melumatlandirilmasi ve verdislerinin artirilmasi ucun kolge sesvermesi heyata kecirilir 2 Hemcinin bax RedakteEstoniya beresi sindromuIstinadlar Redakte 1 Resad Mehbaliyev E demokratiya e nesil e seckiler Avropa Gencler Parlamenti KrakovXarici kecidler Redakte Estonika Ensiklopediyasi Estoniya hokumeti Estoniya parlamentiHemcinin bax Redakte Estoniya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Estoniya amp oldid 5926295, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.