fbpx
Wikipedia

Albaniya

Avqust 11, 2021

Bu məqalə Balkan yarımadasında yerləşən ölkə haqqındadır. B.e.ə. IV əsr — b.e. 705-ci illərində Cənubi Qafqazda mövcud olmuş tarixi dövlət üçün Qafqaz Albaniyası səhifəsinə baxın.

Albaniya (alb. Shqipëria) ya da Arnaudluq, rəsmi adı Albaniya Respublikası — Balkan yarımadasının cənub-qərbində, Adriatik dənizinin sahillərində yerləşən ölkə. Qonşuları şimalda Monteneqro, şimal-şərqində Kosova, şərqində Serbiya və Makedoniya Respublikası və cənub-şərqdə Yunanıstandır. Ölkənin qərbdə Adriatik dənizinə, cənub-qərbdə İon dənizinə çıxışı vardır. Sahəsi 28,7 min kv.metrdir. Sahəsinə görə dünya ölkələri arasında 139-cü yerdə durur. Albaniya NATO-nun (2009), Qaradəniz İqtisadi Əməkdaşlıq və İslam Konfransı Təşkilatına üzvdür.

Republika e Shqipërisë = Albaniya Respublikası
Albaniya
Gerbi
Şüarı: 
Ti Shqipëri më jep nder, më jep emrin shqipëtar
(Mənə şərəf verən Albaniyadır, mənə Alban adını verən Albaniyadır.)
Himni: 
Bayrağın ətrafında birləşənlər
Bayrağın Marşı
Paytaxtı
və ən böyük şəhəri		 Tirana
Rəsmi dilləriAlban dili
Etnik qrupları
albanlar - 82.58%,
yunanlar - 0.87%,
qaraçılar - 0.3%,
arumınlar - 0.3%,
makedoniyalılar - 0.2%,
misirlilər - 0.12%,
monteneqrolular - 0.01%,
digərləri - 0.09%,
təsniflənməmiş - 15.53% (2011 sa.).
İdarəetmə formasıParlament respublikası
• Prezident
İlir Meta [24.VII.2017 ~]
• Baş nazir
Edi Rama [10.IX.2013 ~]
Tarixi 
• Yaranması
28 noyabr 1912
Ərazisi
• Ümumi
28748 (145-ci yer)
• Su (%)
4.8%
Əhalisi
• 2015 təxmini
3 200 min (137-ci)
• 1.X.2011 siyahıya alma
2 800 138
• Sıxlıq
111/km2 (287.5/kv. mil) (63-cü yer)
ÜDM (AQP)2013 təxmini
• Ümumi
26.73 milliard (122-ci)
• Adam başına
8 200 (131-ci)
İİİ (2007)0.801
çox yüksək · 68-ci
ValyutasıLek (ALL)
Saat qurşağıUTC+1
Yolun hərəkət istiqamətisağ
Telefon kodu355
ISO 3166 koduAL
İnternet domeni.al
Albaniya
Albaniyanın xəritəsi

Adın etimologiyası

  Əsas məqalə: Albaniya (toponim)

Albanlar öz ölkələrini "Şipri", yəni "Qartallar diyarı", yerli sakinləri isə "Şiptar" adlandırırlar. Albaniya özü isə illiriya sözü olub "olba" — "kənd" deməkdir.

Tarix

  Əsas məqalə: Albaniya tarixi

Bir neçə dəfə Bizans İmperatorluğu və Bolqarlar arasında əl dəyişdirən ölkə, 1272-ci ildə I Carlo tərəfindən işğal edildi. Osmanlılar 1514–1517-ci ildə Albaniyası Venedikliler deyil qəti olaraq götürdülər. İskəndər Bəy deyilən Yorgi Kostriota 1443–1468-ci illərdə Osmanlı hakimiyyətinə qarşı baş verən üsyanı idarə etmişdir. Albaniyada islamlaşma müddəti XVI əsrin ortalarına qədər sürmüşdür.

Albanlar 28 noyabr 1912-ci ildə Avlonya (Vlora)da müstəqilliklərini elan etmişlər. İsmayıl Kamal Vlora ilk hökumətin başçısı olmuşdur. Serblərin şimal Albaniya torpaqlarında irəliləməsi Avstriya-Macarıstan imperatorluğunu, Yunanıstanın Vlora daxil cənub Albaniyası işğal etmək istəməsi də İtaliyanı narahat etmişdir. Qarşıdurmanın Avropanın bütününü içinə götürəcək bir döyüşə çevrilməsini önləmək istəyən İngilislərin çağırışıyla, Londonda Balkan ölkələrinin də qatıldığı bir yığıncaq təşkil edilmişdir. Nəticədə dekabr 1912-ci ildə Albaniyanın müstəqilliyi tanınmışdır. Ancaq, Albanların əksəriyyəti meydana gətirdiyi Kosova, Serbiyaya buraxılmışdır. Yunanıstan sərhədi isə 1913-cü ildə beynəlxalq bir komissiya tərəfindən təyin olunmuşdur. İyun 1924-cü ildə çıxan qiyam ilə ölkəni tərk etmək məcburiyyətində qalan Baş nazir Zogo 6 ay sonra Yuqoslaviyanın dəstəyi ilə geri dönərək, bir diktə rejimi qurmuş, əvvəl Respublika başçısı (1925–1928) sonra isə, Kral (1928–1939) olmuşdur.

1939–1943-ci illərdə İtalyanlar, 1943–1944-ci illərdə Almanlar tərəfindən işğal edilən Albaniya, 1941-ci ildə qurulan Albaniya Kommunist Partiyasının səyləriylə xilas oldu. Ənvər Hoca və Məmməd Şehunun rəhbərliyindəki ölkə 1946da Xalq Respublikası oldu və sosialist inqilaba yönəlmişdir.

Əkinçiliyin kollektivizasyonu 1959-ci ildə az qala tamamlanmışdır. 1965–1970-ci illəri isə "İdeoloji İnqilab" ilə keçmişdir. Sırasıyla Yuqoslaviya (1948), Sovetlər Birliyi (1961) və Çinlə (1978) bağlarını qoparan Albaniya xarici dünyadan hamısıyla təcrid bir ölkə halına gəlmiş, Ənvər Hoca ölümündən sonra yerinə Ramız Əliyə keçmişdir. (1985)

Çox partiyalı nizama keçmə hazırlıqları 1990-cı ildə sürətlənmiş və 7 Aprel 1991-ci ildə edilən ilk seçkiləri qazanan Əmək Partiyası Hökuməti, İyunda partlayan ümumi tətil sonunda istefa vermək məcburiyyətində qalmışdır. Əmək Partiyası daha sonra adını Sosialist Partiyaya çevirmişdir. Bir koalisiya hökuməti quruldusa da uzun ömürlü olmamış, mart 1992-ci ildə edilən ümumi seçkiləri Sali Berişa rəhbərliyindəki Demokratik Partiya qazanmışdır.

Aprel 1992-ci ildə Ramız Əliyə istefa vermiş və yerinə 9 Aprel 1992də Dövlət Başçısı seçilən Berişa gəlmişdir. 24 İyul 1997 ‘deyil etibarən Dövlət Başçılığı vəzifəsini Rəcəb Meydanı icra etmişdir. Bu vəzifəsi 24 İyul 2002-ci ildə seçkisində Alfred Moisiu götürmüşdür.

Fiziki-coğrafi xarakteristika

Albaniya 28,750 kvadrat kilometr sahəyə sahib bir ölkədir. Qonşuları şimalda 287 kilometr ilə Serbiya və Monteneqro, şimal və şərqdə 151 kilometr ilə Makedoniya Respublikası, cənub və cənub-şərqdə 282 kilometr ilə Yunanıstan dır. Adriatik dənizi və İon dənizi nə sahili olan ölkənin 362 kilometr sahili vardır. İtaliya dan 100 kilometrlik Otranto Boğazı ilə ayrılar.

Onun ümumi ərazisinin 70% -dən çoxunu dağlıq hissə təşkil edir. 2000 m-dən çox yüksəkliklərə malik çoxlu sayda zirvəsi var. Ən hündür nöqtəsi Korab dağıdır (2753 m). Ölkənin sahilətrafı ərazisi Aralıq dənizi iqlimi şərqə tərəf getdikcə kontinental iqlimlə əvəz olunur. Orta temperatur Yanvar ayında −8–9 °C, iyul ayında isə +24–25 °C təşkil edir.

Albaniyanın ən böyük çayı olan Drin ölkənin şimal əraziləri ilə axır. Bundan başqa Albaniyanın Mati, Şkumbini, Vyosa və Semani kimi çayları da var. Balkan yarımadasının üç ən böyük gölü hissəvi olaraq Albaniyada yerləşir. Üçdə bir hissəsi Albaniyanın ərazisinə düşən və ölkənin ərazisinə düşən hissəsinin sahil xətti boyu uzunluğu 57 km. olan Skadar gölü şimalda – Monteneqro ilə sərhəddə yerləşir. Albaniya ilə Makedoniyanın arasında bölünmüş Oxrid gölü 289 m. dərinliyə malikdir. Zəngin flora və faunası olduğu üçün göl YUNESKO tərəfindən qorunur. Prespa gölü ölkənin cənubunda yerləşir və üç ölkəyə: Albaniya, Makedoniya Respublikası və Yunanıstana məxsusdur.

Ölkənin florasında 3000-dən çox bitki növü var. Sahil ətrafı ərazilər cəngəllik və kolluqlarla örtülmüşdür. Albaniyanın üçdə bir hissəsi (əsasən dağlıq əraziləri) meşəliklərlə zəngindir. Meşələrində Qonur ayılar, canavarlar, çaqqallar, vaşaq və meşə pişikləri, çöl donuzları, cüyür və marallar var. Sahilətrafı rayonlarda çoxlu miqdarda su quşları var.

Albaniyanı dörd əsas bölgəyə bölmək olar: Şimali silsilə, Mərkəzi silsilə, Cənubi silsilə və Qərbi ovalıqlar. Topoqrafik xüsusiyyətlər malik zonalları Dinar Alpları, Seranian, Korab, Pindus və Skanderbeg dağlarıdır. Ən yüksək zirvəsi Makedoniya Respublikası ilə sərhəddə yerləşən, dəniz səviyyəsindən 2,764 metr yüksəklikdə olan Korab dağıdır. Bu zirvə Avropada bir neçə ölkənin ən yüksək zirvəsi olan iki zirvədən biridir. Avropadakı ən məşhur dağ zirvələri siyahısında 18-ci sıradadır.

 
Maja e Thatë (2406 m)

İnzibati ərazi bölgüsü

36 reti (rayon), 12 dairə (qark): Bərat, Blyora, Girokastra, Dibra, Durres, Korça, Kukes, Leja, Tirana, Fiyeri, Şkoder, Elbasan.

Şəhərləri

  Əsas məqalə: Albaniya şəhərlərinin siyahısı

İqtisadiyyat

ÜDM həcmi 2005-ci ildə 6,9 milyard avro təşkil edib. Bu isə əhalinin hər nəfərinə 1,9 min avro deməkdir. Albaniya, sənayecə inkişaf etməmiş, aqrar ölkədir.

İqtisadiyyatdakı üstünlüklər: neft yataqlarının və təbii qazın olması, xarici dövlətlərə pul köçürmələri, iqtisadiyyatın özəlləşmədən sonra inkişaf etməsi.

İqtisadiyyatda zəif tərəflər: infastrukturun daxili inkişafına görə, xarici investorların ölkəyə cəlb edilə bilməməsi.

Albaniya, Avropanın ən kasıb ölkələrindən biridir. Ölkənin yolları çox acınacaqlı vəziyyətdədir. Əksər yaşayış evlərinin əsaslı təmirə ehtiyacı var. Əsas xarici iqtisadi partnyorları, İtaliya, Yunanıstan, Almaniya, Türkiyə, Makedoniya Respublikasıdır. Xarici ticarətin 90%-i Avropa Birliyi ölkələrinin payına düşür.

Əhali

Albaniya əhalisinin milli tərkibi
Etnik qrup Sayı, 2011 sa. Nisbəti, 2011 sa.
cəmi 2 800 138 100 %
alban 2 312 356 82.58 %
yunan 24 243 0.87 %
qaraçı 8 301 0.3 %
arumın 8 266 0.3 %
makedoniyalı 5 512 0.2 %
misirli 3 368 0.12 %
monteneqrolu 366 0.01 %
digər 2 644 0.09 %
c.v.i. 390 938 13.96 %
m.m.g. 44 144 1.58 %

Dil

Dövlət dili olan alban dili, Hind-Avropa dil ailəsində xüsusi bir qrup təşkil edir. Alban dilində latın, yeni və qədim yunan, roman, cənubi slavyan və türk dillərindən çoxlu sayda keçmə sözlər vardır. Alban dilinin 2 dialekti mövcuddur. Bunlar qeq və tosk dialektləridirlər. Müasir ədəbi alban dili XIX əsrin sonunda hər iki dialektin əsasında formalaşmışdır. Amma tosk dialekti daha geniş formada yayılmış və 1945-ci ildən etibarən rəsmi dil elan edilmişdir.

Albaniya əhalisinin ana dilləri
Dil Danışanların sayı, 2011 sa. Nisbəti, 2011 sa.
cəmi 2 800 138 100 %
albanca 2 765 610 98.767 %
yunanca 15 196 0.543 %
makedonca 4 443 0.159 %
qaraçıca 4 025 0.144 %
arumınca 3 848 0.137 %
türkcə 714 0.025 %
italyanca 523 0.019 %
serb-xorvatca 66 0.002 %
digər 1 870 0.067 %
a.d.g. 3 843 0.137 %

Din

Albaniya əhalisinin etiqad etdiyi dinlər
Din və ya məzhəb Etiqad edənlərin sayı, 2011 sa. Nisbəti, 2011 sa.
cəmi 2 800 138 100 %
müsəlman 1 587 608 56.70 %
bəktaşi 58 628 2.09 %
katolik 280 921 10.03 %
ortodoks 188 992 6.75 %
evangelist 3 797 0.14 %
digər xristian 1 919 0.07 %
m.o.i. 153 630 5.49 %
ateist 69 995 2.50 %
digər 602 0.02 %
c.v.i. 386 024 13.79 %
d.e.g. 68 022 2.43 %

Təhsil

Tiranadakı Tirana Dövlət Universiteti 1957-ci ildən fəaliyyətə başlamışdır. Burada həmçinin kənd təsərrüfatı, ikiillik pedaqoji institutları, politexnik, kənd təsərrüfatı texnikumları,tibbi və pedaqoji məktəblər, ali dram və tətbiqi incəsənət məktəbi yerləşir.

Siyasi sistem

Cəmi 50 partiya var.
1.Albaniya Sosialist Partiyası – ASP (1991), lider: F.Nano, P.Milo
2.Albaniya Demokrat Partiyası – ADP (1990), sədri: S.Berişa
3.Albaniya Sosial-Demokrat Partiyası – ASDP (1991), sədri: S.Ginuşi
4.İnsan haqları üçün birləşmiş partiya – (1991), sədri: V.Dule
5.Demokratik alyans – (1992), sədri: N.Çeka
Ali qanunverici orqan – Küvend (Birpalatalı Xalq məclisi);
Ali icraçı orqan – Nazirlər Soveti;
Nazirlər Sovetinin sədri – Fatos Nano.

Silahlı qüvvələr

Albaniya Silahlı Qüvvələri 1912-ci ildə Albaniyanın müstəqillik əldə etməsindən sonra yaradılmışdır. 1988-ci ildə 65 min nəfər olan aktiv hərbi qüvvələrin sayı 2009-cu ildə 14.500 nəfərə endirilmiş, məcburi hərbi xidmət isə 2010-cu ildə ləğv olunmuşdur.

3 aprel 2008-ci ildə NATO-ya üzvlük üçün dəvət alan Albaniya, 1 aprel 2009-cu ildən bu yana NATO üzvüdür. İllik hərbi xərcləri 2017-ci il məlumatlarına əsasən 138 milyon dollardır ki, bu da ÜDM-nin 1,1%-ni təşkil edir.

Ədəbiyyat

Albaniyanın ədəbiyyatı müasir Albaniya ərazisində və onun sərhədlərindən kənarda formalaşmışdır. Alban xalq ədəbiyyatı epik qəhrəmanlıq dastanları, tarixi və lirik nəğmələr, mərasim nəğmələri, atalar sözü və s. ilə zəngindir. Alban dilində dövrümüzədək gəlib çatan ilk yazılı abidə — "Xaç suyuna salınmanın formulu" (1462), ilk kitab — "Meşari" (Qjon Buzuku tərəfindən tərcümə olunmuş dini mətnlər — "Dua kitabı", 1555) hesab edilir. XVI–XVII əsrlərdə Pyotr Budi, Marin Barleti, Pyotr Boqdani tarixi, dini-didaktik və epistolyar janrda əsərlər yaratmışlar. XVIII əsrdə alban ədəbiyyatında Yaxın Şərq mədəniyyətinin təsiri ilə satirik, mənəvi və məişət məzmunlu improvizasiyalı beyteji janrı yaranmışdır. Şairlərdən Frakula, Həsən Ziko Kamberi, M.Çami, S.Naibinin yaradıcılığı Şərq, xüsusən türk və fars poeziyası ilə sıx bağlı olmuşdur. Onların əsərlərində məhəbbət və təbiətin tərənnümü ilə yanaşı, ictimai motivlər də müəyyən yer tutur. XVI əsrdən İtaliyada yaşayan albanlar (arbereşlər) arasında da ədəbiyyat inkişaf etmişdi. XIX əsrdə arbereşlərdən İ.De Rada, Q.Dara (kiçik), Zef Serembe və başqalarının şeir və poemaları yayılmışdı. XX əsrin əvvəllərində alban ədəbiyyatında yeni janrlar meydana gəlmiş (poeziyada — ballada, elegiya, sonet, lirik-epik poema; nəsrdə — epik dram, məişət komediyaları), Fan Stilian Noli, Mitruş Kuteli və başqalarının yaradıcılığında realizm ənənələri güclü olmuşdur. Milli azadlıq mübarizəsi dövründə (1939–44) Albaniyada müqavimət ədəbiyyatı inkişaf etmişdir. 50 −60-cı illərdə Albaniya ədəbiyyatında faşizmə qarşı mübarizədən, ölkədəki ictimai dəyişikliklərdən bəhs edən əsərlər yazılmışdır (D.Şuteriçi, F.Qyata, Pyotr Marko, Sterjo Spasse və başqaları). "Alban xalq nağılları", "Alban yazıçılarının hekayələri", F.Qyatanın "Tana" povesti (hər üçü 1958), Sterjo Spassenin "Onlar tək deyildilər" romanı (1961), həmçinin Anton Zako Çayupi, Naim Fraşeri və başqalarının bəzi şeirləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir.

Mənbə

  • Cabir Məmmədov. "Avrasiyanın islam dövlətləri". Bakı,2000.

"Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. B., 2009

Şəkillər

İstinadlar

  1. ↑ Republika e Shqipërisë — Instituti i Statistikës: Censusii popullsisë dhe banesave 2011, Pjesa 1—Përmbajtja e tabelave—Rezultatet kryesore në nivel kombëtar—1.1.13. Popullsia banuese sipas përkatësisë etnike dhe kulturore 2017-06-30 at the Wayback Machine
  2. Republika e Shqipërisë - Instituti i Statistikës: Censusi i Popullsisë dhe Banesave në Shqipëri 2011: Rezultatet Paraprake
  3. Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti, arnaud [arnaut] isim Albaniya Xalq Respublikasının əsas əhalisinin adı və bu xalqa mənsub adam; arnaud.
  4. The genus Pinguicula (Lentibulariaceae) in Albania – a critical review
  5. Albania mountains | peakery
  6. Maja e Korabit/Golem Korab
  7. EUROPE ULTRA-PROMINENCES 99 Peaks with Prominence of 1,500 meters or greater
  8. ↑ Cavab vermək istəməyənlər
  9. Milli mənsubiyyətini göstərməyənlər
  10. ↑ Republika e Shqipërisë — Instituti i Statistikës: Censusii popullsisë dhe banesave 2011, Pjesa 1—Përmbajtja e tabelave—Rezultatet kryesore në nivel kombëtar—1.1.15. Popullsia banuese sipas gjuhës amtare 2017-06-30 at the Wayback Machine
  11. Ana dilini göstərməyənlər
  12. ↑ Republika e Shqipërisë — Instituti i Statistikës: Censusii popullsisë dhe banesave 2011, Pjesa 1—Përmbajtja e tabelave—Rezultatet kryesore në nivel kombëtar—1.1.14. Popullsia banuese sipas përkatësisë fetare 2017-06-30 at the Wayback Machine
  13. Məzhəbi olmayan inanclılar
  14. Dini etiqadını göstərməyənlər
  15. "Albania to abolish conscription by 2010". 21 avqust 2008. İstifadə tarixi: 5 oktyabr 2017.
  16. http://www.m.lapsi.al/lajme/2016/11/26/ankesa-e-nishanit-për-buxhetin-e-mbrojtjes-i-përgjigjet-ministrja-kodheli#.WISiXnMo9Ag[ölü keçid]

Xarici keçidlər

Həmçinin bax

Həmçinin bax


   Albaniya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 11, 2021
albaniya, məqalə, balkan, yarımadasında, yerləşən, ölkə, haqqındadır, əsr, illərində, cənubi, qafqazda, mövcud, olmuş, tarixi, dövlət, üçün, qafqaz, səhifəsinə, baxın, shqipëria, arnaudluq, rəsmi, adı, respublikası, balkan, yarımadasının, cənub, qərbində, adri. Bu meqale Balkan yarimadasinda yerlesen olke haqqindadir B e e IV esr b e 705 ci illerinde Cenubi Qafqazda movcud olmus tarixi dovlet ucun Qafqaz Albaniyasi sehifesine baxin Albaniya alb Shqiperia ya da Arnaudluq 3 resmi adi Albaniya Respublikasi Balkan yarimadasinin cenub qerbinde Adriatik denizinin sahillerinde yerlesen olke Qonsulari simalda Monteneqro simal serqinde Kosova serqinde Serbiya ve Makedoniya Respublikasi ve cenub serqde Yunanistandir Olkenin qerbde Adriatik denizine cenub qerbde Ion denizine cixisi vardir Sahesi 28 7 min kv metrdir Sahesine gore dunya olkeleri arasinda 139 cu yerde durur Albaniya NATO nun 2009 Qaradeniz Iqtisadi Emekdasliq ve Islam Konfransi Teskilatina uzvdur Republika e Shqiperise Albaniya RespublikasiAlbaniyaBayragi GerbiSuari Ti Shqiperi me jep nder me jep emrin shqipetar Mene seref veren Albaniyadir mene Alban adini veren Albaniyadir Himni source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track Bayragin etrafinda birlesenlerBayragin MarsiPaytaxtive en boyuk seheriTiranaResmi dilleriAlban diliEtnik qruplarialbanlar 82 58 yunanlar 0 87 qaracilar 0 3 aruminlar 0 3 makedoniyalilar 0 2 misirliler 0 12 monteneqrolular 0 01 digerleri 0 09 tesniflenmemis 15 53 2011 sa 1 Idareetme formasiParlament respublikasi PrezidentIlir Meta 24 VII 2017 Bas nazirEdi Rama 10 IX 2013 Tarixi Yaranmasi28 noyabr 1912Erazisi Umumi28748 145 ci yer Su 4 8 Ehalisi 2015 texmini3 200 min 2 137 ci 1 X 2011 siyahiya alma2 800 138 1 Sixliq111 km2 287 5 kv mil 63 cu yer UDM AQP 2013 texmini Umumi26 73 milliard 122 ci Adam basina8 200 131 ci III 2007 0 801cox yuksek 68 ciValyutasiLek ALL Saat qursagiUTC 1Yolun hereket istiqametisagTelefon kodu355ISO 3166 koduALInternet domeni alAlbaniya Albaniyanin xeritesi Mundericat 1 Adin etimologiyasi 2 Tarix 3 Fiziki cografi xarakteristika 4 Inzibati erazi bolgusu 5 Seherleri 6 Iqtisadiyyat 7 Ehali 8 Dil 9 Din 10 Tehsil 11 Siyasi sistem 12 Silahli quvveler 13 Edebiyyat 14 Menbe 15 Sekiller 16 Istinadlar 17 Xarici kecidler 18 Hemcinin bax 19 Hemcinin baxAdin etimologiyasi Redakte Esas meqale Albaniya toponim Albanlar oz olkelerini Sipri yeni Qartallar diyari yerli sakinleri ise Siptar adlandirirlar Albaniya ozu ise illiriya sozu olub olba kend demekdir Tarix Redakte Esas meqale Albaniya tarixiBir nece defe Bizans Imperatorlugu ve Bolqarlar arasinda el deyisdiren olke 1272 ci ilde I Carlo terefinden isgal edildi Osmanlilar 1514 1517 ci ilde Albaniyasi Venedikliler deyil qeti olaraq goturduler Iskender Bey deyilen Yorgi Kostriota 1443 1468 ci illerde Osmanli hakimiyyetine qarsi bas veren usyani idare etmisdir Albaniyada islamlasma muddeti XVI esrin ortalarina qeder surmusdur Albanlar 28 noyabr 1912 ci ilde Avlonya Vlora da musteqilliklerini elan etmisler Ismayil Kamal Vlora ilk hokumetin bascisi olmusdur Serblerin simal Albaniya torpaqlarinda irelilemesi Avstriya Macaristan imperatorlugunu Yunanistanin Vlora daxil cenub Albaniyasi isgal etmek istemesi de Italiyani narahat etmisdir Qarsidurmanin Avropanin butununu icine goturecek bir doyuse cevrilmesini onlemek isteyen Ingilislerin cagirisiyla Londonda Balkan olkelerinin de qatildigi bir yigincaq teskil edilmisdir Neticede dekabr 1912 ci ilde Albaniyanin musteqilliyi taninmisdir Ancaq Albanlarin ekseriyyeti meydana getirdiyi Kosova Serbiyaya buraxilmisdir Yunanistan serhedi ise 1913 cu ilde beynelxalq bir komissiya terefinden teyin olunmusdur Iyun 1924 cu ilde cixan qiyam ile olkeni terk etmek mecburiyyetinde qalan Bas nazir Zogo 6 ay sonra Yuqoslaviyanin desteyi ile geri donerek bir dikte rejimi qurmus evvel Respublika bascisi 1925 1928 sonra ise Kral 1928 1939 olmusdur 1939 1943 ci illerde Italyanlar 1943 1944 ci illerde Almanlar terefinden isgal edilen Albaniya 1941 ci ilde qurulan Albaniya Kommunist Partiyasinin seyleriyle xilas oldu Enver Hoca ve Memmed Sehunun rehberliyindeki olke 1946da Xalq Respublikasi oldu ve sosialist inqilaba yonelmisdir Ekinciliyin kollektivizasyonu 1959 ci ilde az qala tamamlanmisdir 1965 1970 ci illeri ise Ideoloji Inqilab ile kecmisdir Sirasiyla Yuqoslaviya 1948 Sovetler Birliyi 1961 ve Cinle 1978 baglarini qoparan Albaniya xarici dunyadan hamisiyla tecrid bir olke halina gelmis Enver Hoca olumunden sonra yerine Ramiz Eliye kecmisdir 1985 Cox partiyali nizama kecme hazirliqlari 1990 ci ilde suretlenmis ve 7 Aprel 1991 ci ilde edilen ilk seckileri qazanan Emek Partiyasi Hokumeti Iyunda partlayan umumi tetil sonunda istefa vermek mecburiyyetinde qalmisdir Emek Partiyasi daha sonra adini Sosialist Partiyaya cevirmisdir Bir koalisiya hokumeti quruldusa da uzun omurlu olmamis mart 1992 ci ilde edilen umumi seckileri Sali Berisa rehberliyindeki Demokratik Partiya qazanmisdir Aprel 1992 ci ilde Ramiz Eliye istefa vermis ve yerine 9 Aprel 1992de Dovlet Bascisi secilen Berisa gelmisdir 24 Iyul 1997 deyil etibaren Dovlet Basciligi vezifesini Receb Meydani icra etmisdir Bu vezifesi 24 Iyul 2002 ci ilde seckisinde Alfred Moisiu goturmusdur Fiziki cografi xarakteristika RedakteAlbaniya 28 750 kvadrat kilometr saheye sahib bir olkedir Qonsulari simalda 287 kilometr ile Serbiya ve Monteneqro simal ve serqde 151 kilometr ile Makedoniya Respublikasi cenub ve cenub serqde 282 kilometr ile Yunanistan dir Adriatik denizi ve Ion denizi ne sahili olan olkenin 362 kilometr sahili vardir Italiya dan 100 kilometrlik Otranto Bogazi ile ayrilar Onun umumi erazisinin 70 den coxunu dagliq hisse teskil edir 4 2000 m den cox yuksekliklere malik coxlu sayda zirvesi var En hundur noqtesi Korab dagidir 2753 m Olkenin sahiletrafi erazisi Araliq denizi iqlimi serqe teref getdikce kontinental iqlimle evez olunur Orta temperatur Yanvar ayinda 8 9 C iyul ayinda ise 24 25 C teskil edir Albaniyanin en boyuk cayi olan Drin olkenin simal erazileri ile axir Bundan basqa Albaniyanin Mati Skumbini Vyosa ve Semani kimi caylari da var Balkan yarimadasinin uc en boyuk golu hissevi olaraq Albaniyada yerlesir Ucde bir hissesi Albaniyanin erazisine dusen ve olkenin erazisine dusen hissesinin sahil xetti boyu uzunlugu 57 km olan Skadar golu simalda Monteneqro ile serhedde yerlesir Albaniya ile Makedoniyanin arasinda bolunmus Oxrid golu 289 m derinliye malikdir Zengin flora ve faunasi oldugu ucun gol YUNESKO terefinden qorunur Prespa golu olkenin cenubunda yerlesir ve uc olkeye Albaniya Makedoniya Respublikasi ve Yunanistana mexsusdur Olkenin florasinda 3000 den cox bitki novu var Sahil etrafi eraziler cengellik ve kolluqlarla ortulmusdur Albaniyanin ucde bir hissesi esasen dagliq erazileri meseliklerle zengindir Meselerinde Qonur ayilar canavarlar caqqallar vasaq ve mese pisikleri col donuzlari cuyur ve marallar var Sahiletrafi rayonlarda coxlu miqdarda su quslari var Albaniyani dord esas bolgeye bolmek olar Simali silsile Merkezi silsile Cenubi silsile ve Qerbi ovaliqlar Topoqrafik xususiyyetler malik zonallari Dinar Alplari Seranian Korab Pindus ve Skanderbeg daglaridir 5 En yuksek zirvesi Makedoniya Respublikasi ile serhedde yerlesen deniz seviyyesinden 2 764 metr yukseklikde olan Korab dagidir Bu zirve Avropada bir nece olkenin en yuksek zirvesi olan iki zirveden biridir 6 Avropadaki en meshur dag zirveleri siyahisinda 18 ci siradadir 7 Maja e Thate 2406 m Inzibati erazi bolgusu Redakte36 reti rayon 12 daire qark Berat Blyora Girokastra Dibra Durres Korca Kukes Leja Tirana Fiyeri Skoder Elbasan Seherleri Redakte Esas meqale Albaniya seherlerinin siyahisiIqtisadiyyat RedakteUDM hecmi 2005 ci ilde 6 9 milyard avro teskil edib Bu ise ehalinin her neferine 1 9 min avro demekdir Albaniya senayece inkisaf etmemis aqrar olkedir Iqtisadiyyatdaki ustunlukler neft yataqlarinin ve tebii qazin olmasi xarici dovletlere pul kocurmeleri iqtisadiyyatin ozellesmeden sonra inkisaf etmesi Iqtisadiyyatda zeif terefler infastrukturun daxili inkisafina gore xarici investorlarin olkeye celb edile bilmemesi Albaniya Avropanin en kasib olkelerinden biridir Olkenin yollari cox acinacaqli veziyyetdedir Ekser yasayis evlerinin esasli temire ehtiyaci var Esas xarici iqtisadi partnyorlari Italiya Yunanistan Almaniya Turkiye Makedoniya Respublikasidir Xarici ticaretin 90 i Avropa Birliyi olkelerinin payina dusur Ehali RedakteAlbaniya ehalisinin milli terkibi Etnik qrup Sayi 2011 sa 1 Nisbeti 2011 sa 1 cemi 2 800 138 100 alban 2 312 356 82 58 yunan 24 243 0 87 qaraci 8 301 0 3 arumin 8 266 0 3 makedoniyali 5 512 0 2 misirli 3 368 0 12 monteneqrolu 366 0 01 diger 2 644 0 09 c v i 8 390 938 13 96 m m g 9 44 144 1 58 Dil RedakteDovlet dili olan alban dili Hind Avropa dil ailesinde xususi bir qrup teskil edir Alban dilinde latin yeni ve qedim yunan roman cenubi slavyan ve turk dillerinden coxlu sayda kecme sozler vardir Alban dilinin 2 dialekti movcuddur Bunlar qeq ve tosk dialektleridirler Muasir edebi alban dili XIX esrin sonunda her iki dialektin esasinda formalasmisdir Amma tosk dialekti daha genis formada yayilmis ve 1945 ci ilden etibaren resmi dil elan edilmisdir Albaniya ehalisinin ana dilleri Dil Danisanlarin sayi 2011 sa 10 Nisbeti 2011 sa 10 cemi 2 800 138 100 albanca 2 765 610 98 767 yunanca 15 196 0 543 makedonca 4 443 0 159 qaracica 4 025 0 144 aruminca 3 848 0 137 turkce 714 0 025 italyanca 523 0 019 serb xorvatca 66 0 002 diger 1 870 0 067 a d g 11 3 843 0 137 Din RedakteAlbaniya ehalisinin etiqad etdiyi dinler Din ve ya mezheb Etiqad edenlerin sayi 2011 sa 12 Nisbeti 2011 sa 12 cemi 2 800 138 100 muselman 1 587 608 56 70 bektasi 58 628 2 09 katolik 280 921 10 03 ortodoks 188 992 6 75 evangelist 3 797 0 14 diger xristian 1 919 0 07 m o i 13 153 630 5 49 ateist 69 995 2 50 diger 602 0 02 c v i 8 386 024 13 79 d e g 14 68 022 2 43 Tehsil RedakteTiranadaki Tirana Dovlet Universiteti 1957 ci ilden fealiyyete baslamisdir Burada hemcinin kend teserrufati ikiillik pedaqoji institutlari politexnik kend teserrufati texnikumlari tibbi ve pedaqoji mektebler ali dram ve tetbiqi incesenet mektebi yerlesir Siyasi sistem RedakteCemi 50 partiya var 1 Albaniya Sosialist Partiyasi ASP 1991 lider F Nano P Milo 2 Albaniya Demokrat Partiyasi ADP 1990 sedri S Berisa 3 Albaniya Sosial Demokrat Partiyasi ASDP 1991 sedri S Ginusi 4 Insan haqlari ucun birlesmis partiya 1991 sedri V Dule 5 Demokratik alyans 1992 sedri N CekaAli qanunverici orqan Kuvend Birpalatali Xalq meclisi Ali icraci orqan Nazirler Soveti Nazirler Sovetinin sedri Fatos Nano Silahli quvveler RedakteAlbaniya Silahli Quvveleri 1912 ci ilde Albaniyanin musteqillik elde etmesinden sonra yaradilmisdir 1988 ci ilde 65 min nefer olan aktiv herbi quvvelerin sayi 2009 cu ilde 14 500 nefere endirilmis mecburi herbi xidmet ise 2010 cu ilde legv olunmusdur 15 3 aprel 2008 ci ilde NATO ya uzvluk ucun devet alan Albaniya 1 aprel 2009 cu ilden bu yana NATO uzvudur Illik herbi xercleri 2017 ci il melumatlarina esasen 138 milyon dollardir ki bu da UDM nin 1 1 ni teskil edir 16 Edebiyyat RedakteAlbaniyanin edebiyyati muasir Albaniya erazisinde ve onun serhedlerinden kenarda formalasmisdir Alban xalq edebiyyati epik qehremanliq dastanlari tarixi ve lirik negmeler merasim negmeleri atalar sozu ve s ile zengindir Alban dilinde dovrumuzedek gelib catan ilk yazili abide Xac suyuna salinmanin formulu 1462 ilk kitab Mesari Qjon Buzuku terefinden tercume olunmus dini metnler Dua kitabi 1555 hesab edilir XVI XVII esrlerde Pyotr Budi Marin Barleti Pyotr Boqdani tarixi dini didaktik ve epistolyar janrda eserler yaratmislar XVIII esrde alban edebiyyatinda Yaxin Serq medeniyyetinin tesiri ile satirik menevi ve meiset mezmunlu improvizasiyali beyteji janri yaranmisdir Sairlerden Frakula Hesen Ziko Kamberi M Cami S Naibinin yaradiciligi Serq xususen turk ve fars poeziyasi ile six bagli olmusdur Onlarin eserlerinde mehebbet ve tebietin terennumu ile yanasi ictimai motivler de mueyyen yer tutur XVI esrden Italiyada yasayan albanlar arberesler arasinda da edebiyyat inkisaf etmisdi XIX esrde arbereslerden I De Rada Q Dara kicik Zef Serembe ve basqalarinin seir ve poemalari yayilmisdi XX esrin evvellerinde alban edebiyyatinda yeni janrlar meydana gelmis poeziyada ballada elegiya sonet lirik epik poema nesrde epik dram meiset komediyalari Fan Stilian Noli Mitrus Kuteli ve basqalarinin yaradiciliginda realizm eneneleri guclu olmusdur Milli azadliq mubarizesi dovrunde 1939 44 Albaniyada muqavimet edebiyyati inkisaf etmisdir 50 60 ci illerde Albaniya edebiyyatinda fasizme qarsi mubarizeden olkedeki ictimai deyisikliklerden behs eden eserler yazilmisdir D Suterici F Qyata Pyotr Marko Sterjo Spasse ve basqalari Alban xalq nagillari Alban yazicilarinin hekayeleri F Qyatanin Tana povesti her ucu 1958 Sterjo Spassenin Onlar tek deyildiler romani 1961 hemcinin Anton Zako Cayupi Naim Fraseri ve basqalarinin bezi seirleri Azerbaycan diline tercume edilmisdir Menbe RedakteCabir Memmedov Avrasiyanin islam dovletleri Baki 2000 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi B 2009Sekiller RedakteIstinadlar Redakte 1 2 3 4 Republika e Shqiperise Instituti i Statistikes Censusii popullsise dhe banesave 2011 Pjesa 1 Permbajtja e tabelave Rezultatet kryesore ne nivel kombetar 1 1 13 Popullsia banuese sipas perkatesise etnike dhe kulturore Arxivlesdirilib 2017 06 30 at the Wayback Machine Republika e Shqiperise Instituti i Statistikes Censusi i Popullsise dhe Banesave ne Shqiperi 2011 Rezultatet Paraprake Azerbaycan dilinin izahli lugeti arnaud arnaut isim Albaniya Xalq Respublikasinin esas ehalisinin adi ve bu xalqa mensub adam arnaud The genus Pinguicula Lentibulariaceae in Albania a critical review Albania mountains peakery Maja e Korabit Golem Korab EUROPE ULTRA PROMINENCES 99 Peaks with Prominence of 1 500 meters or greater 1 2 Cavab vermek istemeyenler Milli mensubiyyetini gostermeyenler 1 2 Republika e Shqiperise Instituti i Statistikes Censusii popullsise dhe banesave 2011 Pjesa 1 Permbajtja e tabelave Rezultatet kryesore ne nivel kombetar 1 1 15 Popullsia banuese sipas gjuhes amtare Arxivlesdirilib 2017 06 30 at the Wayback Machine Ana dilini gostermeyenler 1 2 Republika e Shqiperise Instituti i Statistikes Censusii popullsise dhe banesave 2011 Pjesa 1 Permbajtja e tabelave Rezultatet kryesore ne nivel kombetar 1 1 14 Popullsia banuese sipas perkatesise fetare Arxivlesdirilib 2017 06 30 at the Wayback Machine Mezhebi olmayan inanclilar Dini etiqadini gostermeyenler Albania to abolish conscription by 2010 21 avqust 2008 Istifade tarixi 5 oktyabr 2017 http www m lapsi al lajme 2016 11 26 ankesa e nishanit per buxhetin e mbrojtjes i pergjigjet ministrja kodheli WISiXnMo9Ag olu kecid Xarici kecidler RedakteHemcinin bax RedakteHemcinin bax Redakte Albaniya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Albaniya amp oldid 6023296, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.