| daxil olan |
| Tədqiq |
|---|
Təsviri statistika (ing. Descriptive statistics) — statistik məlumatların ümumi xülasəsini və əsas xüsusiyyətlərini təqdim edən statistik analiz sahəsi. Bu sahə məlumatların təsviri, qruplaşdırılması, ümumiləşdirilməsi və təqdimatı ilə məşğuldur, lakin nəticələrin digər müşahidələrə və ya populyasiyalara ümumiləşdirilməsini nəzərdə tutmur. Təsviri statistika, məlumatlar üzərində ilkin təsəvvür formalaşdırmaq və onların əsas strukturunu anlamaq üçün əsas vasitədir.
Təsviri statistikanın əsas məqsədi məlumat dəstəsini daha anlaşılan və təqdimata uyğun hala gətirməkdir. Bu məqsədlə ortalama (aritmetik orta, median, mod), dəyişkənlik (standart sapma, dispersiya, variasiya əmsalı) və paylanma ölçüləri kimi statistik göstəricilərdən istifadə olunur. Eyni zamanda məlumatların vizual təsviri üçün qrafiklər, diaqramlar, histoqramlar, qutu diaqramları və s. vasitələr tətbiq edilir.
Məsələn, bir sinifdə tələbələrin imtahan nəticələrinə baxarkən onların orta balını, ən yüksək və ən aşağı nəticəni, nəticələrin necə yayıldığını öyrənmək üçün təsviri statistik metodlardan istifadə olunur. Bu cür analizlər daha sonra qərar qəbuluna və ya təhlilin növbəti mərhələlərinə əsas ola bilər.
Təsviri statistika əsasən tədqiqatın başlanğıc mərhələsində aparılır və əldə olunmuş məlumatların xülasəsi ilə yanaşı, onların təhlil üçün uyğunluğunu da müəyyən etməyə kömək edir. Bu metodlar tədqiqatçıya məlumatların təbiətini başa düşmək, nümunədəki mümkün səhvləri aşkar etmək və statistik modelləşdirmə üçün ilkin baza yaratmaq imkanı verir.
Əsasən təbiət elmləri, sosial elmlər, tibb, iqtisadiyyat və psixologiya sahələrində geniş istifadə olunan təsviri statistika həm də gündəlik qərar qəbuletmədə və məlumatların dərk edilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir.
Statistik təhlildə istifadəsi
| ]Təsviri statistika nümunə və müşahidələr haqqında sadə ümumiləşmələr təqdim edir. Bu ümumiləşmələr həm kəmiyyət (yəni, statistik göstəricilər), həm də vizual (yəni, asan anlaşılan qrafiklər) formada ola bilər. Belə xülasələr daha geniş statistik təhlilin ilkin mərhələsi kimi məlumatların ilkin təsvirini təşkil edə bilər və ya bəzi hallarda tədqiqatın məqsədləri üçün təkbaşına kifayət edə bilər.
Məsələn, basketbolda oyunçunun və ya komandanın göstəricilərini ümumiləşdirən göstərici kimi "sərrastlıq faizi" təsviri statistikaya aiddir. Bu göstərici vurulan topların sayının ümumi atışlara bölünməsi ilə hesablanır. Məsələn, 33% sərrastlıqla oynayan basketbolçu hər üç atışdan birini dəqiq yerinə yetirir. Bu faiz göstəricisi bir neçə ayrı-ayrı hadisəni ümumiləşdirərək təqdim edir. Oxşar şəkildə, tələbənin akademik göstəricilərini əks etdirən "orta qiymət balı" da onun bütün kursları üzrə ümumi performansını tək bir rəqəmlə ifadə edən təsviri statistikadır.
Təsviri və xülasə statistikalarının istifadəsi çox qədim tarixə malikdir. Əhalinin sayının və iqtisadi göstəricilərin sadə şəkildə cədvəlləşdirilməsi statistikanın ilkin formalarından biri olub. Daha sonralar "kəşfiyyat yönümlü məlumat təhlili" (ing. exploratory data analysis) adı altında müxtəlif ümumiləşdirmə üsulları inkişaf etdirilmişdir. Bu üsullardan biri də "qutu diaqramı" (ing. box plot) kimi tanınır.
Biznes sahəsində də təsviri statistika müxtəlif məlumat növlərinin faydalı xülasəsini təqdim edir. Məsələn, investorlar və brokerlər investisiya davranışlarını daha yaxşı anlamaq və gələcəkdə daha doğru qərarlar qəbul etmək üçün keçmiş dövrlərə aid gəlir davranışlarını təhlil edə və empirik analizlər apara bilərlər.
İstinadlar
| ]- Mann, Prem S. Introductory Statistics (2nd). Wiley. 1995. ISBN .
- Christopher, Andrew N., "Drawing Conclusions From Data: Descriptive Statistics, Inferential Statistics, and Hypothesis Testing", Interpreting and Using Statistics in Psychological Research, Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Inc, 2017, 145–183, doi:10.4135/9781506304144.n6, ISBN , İstifadə tarixi: 1 iyun 2021
- Dodge, Y. The Oxford Dictionary of Statistical Terms. OUP. 2003. ISBN .
- Investopedia, Descriptive Statistics Terms Arxiv surəti 25 iyul 2017 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Christopher, Andrew N., "Drawing Conclusions From Data: Descriptive Statistics, Inferential Statistics, and Hypothesis Testing", Interpreting and Using Statistics in Psychological Research, Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Inc, 2017, 145–183, doi:10.4135/9781506304144.n6, ISBN , İstifadə tarixi: 1 iyun 2021
- Trochim, William M. K. "Descriptive statistics". Research Methods Knowledge Base. 2006. 5 may 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 mart 2011.
- Babbie, Earl R. The Practice of Social Research (12th). Wadsworth. 2009. 436–440. ISBN .
- Nick, Todd G. Descriptive Statistics // Topics in Biostatistics. Methods in Molecular Biology. 404. New York: Springer. 2007. 33–52. doi:10.1007/978-1-59745-530-5_3. ISBN . PMID 18450044.
Xarici keçidlər
| ]- Descriptive Statistics Lecture: University of Pittsburgh Supercourse
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya seriyasina daxil olanTedqiqTedqiqat dizayniEtika Teklif Sual Yazi Arqument Istinad vermeTedqiqat strategiyasiInterdisiplinar Coxmetodlu yanasma Keyfiyyet Incesenete esaslanan tedqiqat KemiyyetFelsefi mekteblerAntipozitivizm Konstruktivizm Tenqidi rasionalizm Empirizm Fallibilizm Pozitivizm Postpozitivizm Praqmatizm Realliq Tenqidi realizm sosial elmler Ince realizmMetodologiyaFealiyyet tedqiqati Incesenet metodologiyasi Tenqidi nezeriyye Esaslandirilmis nezeriyye Hermenevtika Tarixsunasliq Insanlar uzerinde eksperimentler Nagil sorgusu Fenomenologiya Praqmatizm Elmi metodMetodlarTehlil Keys usulu Mezmun tehlili Tesviri statistika Diskurs tehlili Etnoqrafiya Avtoetnoqrafiya Eksperiment Sahe eksperimenti Sosial eksperiment Kvazi eksperiment Sahe tedqiqati Tarixi metod Statistik neticecixarma Musahibeler Xeriteleme Medeni xeritelesdirme Fenomenoqrafiya Ikincili tedqiqat Bibliometriya Edebi icmal Meta analiz Skopinq icmali Sistemli icmal Elmi modellesdirme SimulyasiyaAletler ve proqram teminatiElmi proqram teminatiFelsefe portalibr Tesviri statistika ing Descriptive statistics statistik melumatlarin umumi xulasesini ve esas xususiyyetlerini teqdim eden statistik analiz sahesi Bu sahe melumatlarin tesviri qruplasdirilmasi umumilesdirilmesi ve teqdimati ile mesguldur lakin neticelerin diger musahidelere ve ya populyasiyalara umumilesdirilmesini nezerde tutmur Tesviri statistika melumatlar uzerinde ilkin tesevvur formalasdirmaq ve onlarin esas strukturunu anlamaq ucun esas vasitedir Tesviri statistikanin esas meqsedi melumat destesini daha anlasilan ve teqdimata uygun hala getirmekdir Bu meqsedle ortalama aritmetik orta median mod deyiskenlik standart sapma dispersiya variasiya emsali ve paylanma olculeri kimi statistik gostericilerden istifade olunur Eyni zamanda melumatlarin vizual tesviri ucun qrafikler diaqramlar histoqramlar qutu diaqramlari ve s vasiteler tetbiq edilir Meselen bir sinifde telebelerin imtahan neticelerine baxarken onlarin orta balini en yuksek ve en asagi neticeni neticelerin nece yayildigini oyrenmek ucun tesviri statistik metodlardan istifade olunur Bu cur analizler daha sonra qerar qebuluna ve ya tehlilin novbeti merhelelerine esas ola biler Tesviri statistika esasen tedqiqatin baslangic merhelesinde aparilir ve elde olunmus melumatlarin xulasesi ile yanasi onlarin tehlil ucun uygunlugunu da mueyyen etmeye komek edir Bu metodlar tedqiqatciya melumatlarin tebietini basa dusmek numunedeki mumkun sehvleri askar etmek ve statistik modellesdirme ucun ilkin baza yaratmaq imkani verir Esasen tebiet elmleri sosial elmler tibb iqtisadiyyat ve psixologiya sahelerinde genis istifade olunan tesviri statistika hem de gundelik qerar qebuletmede ve melumatlarin derk edilmesinde muhum ehemiyyete malikdir Statistik tehlilde istifadesi span Tesviri statistika numune ve musahideler haqqinda sade umumilesmeler teqdim edir Bu umumilesmeler hem kemiyyet yeni statistik gostericiler hem de vizual yeni asan anlasilan qrafikler formada ola biler Bele xulaseler daha genis statistik tehlilin ilkin merhelesi kimi melumatlarin ilkin tesvirini teskil ede biler ve ya bezi hallarda tedqiqatin meqsedleri ucun tekbasina kifayet ede biler Meselen basketbolda oyuncunun ve ya komandanin gostericilerini umumilesdiren gosterici kimi serrastliq faizi tesviri statistikaya aiddir Bu gosterici vurulan toplarin sayinin umumi atislara bolunmesi ile hesablanir Meselen 33 serrastliqla oynayan basketbolcu her uc atisdan birini deqiq yerine yetirir Bu faiz gostericisi bir nece ayri ayri hadiseni umumilesdirerek teqdim edir Oxsar sekilde telebenin akademik gostericilerini eks etdiren orta qiymet bali da onun butun kurslari uzre umumi performansini tek bir reqemle ifade eden tesviri statistikadir Tesviri ve xulase statistikalarinin istifadesi cox qedim tarixe malikdir Ehalinin sayinin ve iqtisadi gostericilerin sade sekilde cedvellesdirilmesi statistikanin ilkin formalarindan biri olub Daha sonralar kesfiyyat yonumlu melumat tehlili ing exploratory data analysis adi altinda muxtelif umumilesdirme usullari inkisaf etdirilmisdir Bu usullardan biri de qutu diaqrami ing box plot kimi taninir Biznes sahesinde de tesviri statistika muxtelif melumat novlerinin faydali xulasesini teqdim edir Meselen investorlar ve brokerler investisiya davranislarini daha yaxsi anlamaq ve gelecekde daha dogru qerarlar qebul etmek ucun kecmis dovrlere aid gelir davranislarini tehlil ede ve empirik analizler apara bilerler Istinadlar span Mann Prem S Introductory Statistics 2nd Wiley 1995 ISBN 0 471 31009 3 Christopher Andrew N Drawing Conclusions From Data Descriptive Statistics Inferential Statistics and Hypothesis Testing Interpreting and Using Statistics in Psychological Research Thousand Oaks CA SAGE Publications Inc 2017 145 183 doi 10 4135 9781506304144 n6 ISBN 978 1 5063 0416 8 Istifade tarixi 1 iyun 2021 Dodge Y The Oxford Dictionary of Statistical Terms OUP 2003 ISBN 0 19 850994 4 Investopedia Descriptive Statistics Terms Arxiv sureti 25 iyul 2017 tarixinden Wayback Machine saytinda Christopher Andrew N Drawing Conclusions From Data Descriptive Statistics Inferential Statistics and Hypothesis Testing Interpreting and Using Statistics in Psychological Research Thousand Oaks CA SAGE Publications Inc 2017 145 183 doi 10 4135 9781506304144 n6 ISBN 978 1 5063 0416 8 Istifade tarixi 1 iyun 2021 Trochim William M K Descriptive statistics Research Methods Knowledge Base 2006 5 may 2010 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 mart 2011 Babbie Earl R The Practice of Social Research 12th Wadsworth 2009 436 440 ISBN 978 0 495 59841 1 Nick Todd G Descriptive Statistics Topics in Biostatistics Methods in Molecular Biology 404 New York Springer 2007 33 52 doi 10 1007 978 1 59745 530 5 3 ISBN 978 1 58829 531 6 PMID 18450044 Xarici kecidler span Descriptive Statistics Lecture University of Pittsburgh Supercourse Lugetler ve ensiklopediyalarBritannica onlayn Normativ yoxlamaGND 4070313 7 Microsoft 39896193 NKC ph124338 Kateqoriya Statistika