| daxil olan |
| Tədqiq |
|---|
Multimetodologiya və ya çoxmetodlu yanaşma (ing. Multimethodology or multimethod research) — elmi tədqiqatlarda bir neçə fərqli metodologiyanın və ya tədqiqat üsulunun eyni araşdırma çərçivəsində paralel və ya ardıcıl şəkildə istifadəsini nəzərdə tutan yanaşma. Bu yanaşma, bir tədqiqat problemini daha əhatəli, çoxşaxəli və dərin şəkildə başa düşmək üçün müxtəlif metodların bir-birini tamamlayıcı xüsusiyyətlərindən faydalanır.
Multimetodologiya, xüsusilə sosial elmlərdə, idarəetmə, təhsil və informasiya sistemləri sahəsində geniş tətbiq olunur. Bu yanaşma vasitəsilə tədqiqatçılar həm keyfiyyət (qualitative), həm də (quantitative) üsullardan eyni araşdırma daxilində istifadə edə bilirlər.
Arzuolunmazlıq
| ]Multimetod tədqiqat dizaynları mürəkkəb sosial və təşkilati problemlərin araşdırılmasında geniş imkanlar yaradır. Bu yanaşma bir tədqiqat probleminin fərqli tərəflərini işıqlandırmaq üçün həm keyfiyyət, həm də kəmiyyət üsullarının güclərindən istifadə edir. Tədqiqatçılar nəticələrin triangulyasiyası yolu ilə etibarlılığı artırmaq imkanı qazanırlar. Multimetodologiya təkrarlanan və çoxsəviyyəli hadisələri daha əhatəli şəkildə izah etməyə imkan verir. Bu metod, fərqli maraqlı tərəflərin ehtiyaclarına uyğun məlumat təqdim etmək baxımından da üstünlük təşkil edir. Bəzi sahələrdə, xüsusilə səhiyyə və təhsil kimi, çoxmetodlu yanaşmalar tədqiqat etikasına və inklüzivliyə daha uyğun hesab edilir. Bu yanaşma yeni anlayışların formalaşdırılmasına və praktik tövsiyələrin verilməsinə kömək edir. Tədqiqatçıların təcrübəsinə əsaslanan nəzəri modellərin zənginləşdirilməsi üçün də mühüm vasitədir. Bütün bunlar multimetod yanaşmaları elmi cəmiyyət üçün arzuolunan edir.
Reallaşdırma imkanı
| ]Qarışıq metodların tətbiqi daha çox resurs tələb etsə də, müasir texnologiyalar onun icrasını asanlaşdırır. Rəqəmsal alətlər, proqram təminatları və bulud əsaslı xidmətlər məlumatların toplanmasını və təhlilini sürətləndirir. Tədqiqat qrupları arasında əməkdaşlıq bu cür metodların həyata keçirilməsini daha əlçatan edir. Lakin tədqiqatçılar həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət metodlarında yetərli bilik və təcrübəyə malik olmalıdırlar. Yaxşı planlaşdırma və metodoloji uyğunluq olmadan multimetod layihələr uğursuz ola bilər. Multimetod layihələrin idarə edilməsi daha çox zaman və maliyyə tələb edir. Düzgün nümunə seçimi və təhlil planı layihənin həyata keçirilməsində həlledici rol oynayır. Tədqiqatların etik aspektləri də daha geniş şəkildə nəzərə alınmalıdır. Bəzi kontekstlərdə bu metodlara təşkilati dəstək zəif ola bilər. Buna baxmayaraq, metodoloji çeviklik bu yanaşmanı praktik olaraq həyata keçirmək üçün əlverişli edir.
Praqmatizm və qarışıq metodlar
| ]Praqmatizm qarışıq metodologiyanın fəlsəfi əsasını təşkil edən mühüm yanaşmadır. Bu baxışa görə, metod seçimi tədqiqat sualının və məqsədin tələblərinə uyğun olmalıdır. Praqmatist tədqiqatçılar tək bir metodun deyil, uyğun olanın effektiv olduğunu müdafiə edirlər. Onlar üçün həqiqətin müxtəlif aspektləri fərqli metodlarla daha yaxşı aydınlaşdırıla bilər. Bu yanaşma metodlar arasında süni sərhədləri aradan qaldırır. Qarışıq metodlar praqmatizmin çevik və praktik yönümünü əks etdirir. Həm ölçmə, həm də anlama birlikdə tətbiq olunur. Tədqiqatçılar nəticələrə əsaslanaraq nəzəri və praktik qərarlar qəbul edirlər. Bu yanaşma innovativ və problem həll yönümlü tədqiqatlar üçün əsasdır. Nəticədə, praqmatizm metodoloji mübahisələrin fövqündə dayanır və inteqrativ tədqiqatlara zəmin yaradır.
Çox/qarışıq metodlar tədqiqatında praqmatizm tarixi
| ]Praqmatizm XIX əsrin sonlarında ABŞ-da yaranmış fəlsəfi cərəyan olub, və Vilyam Ceyms tərəfindən formalaşdırılmışdır. Onların ideyalarına əsasən, bilik və həqiqət praktik nəticələrlə ölçülür. Con Dyui bu ideyaları təhsildə və sosial elmlərdə tətbiq edərək praqmatizmin praktik gücünü nümayiş etdirdi. XX əsrin ortalarında metodologiya debatları zamanı praqmatizm metod seçiminin elastikliyini müdafiə edən alternativ kimi ortaya çıxdı. 1980-90-cı illərdə qarışıq metodlar sahəsində tədqiqatçılar bu fəlsəfəni metodoloji birləşmənin əsaslandırılması üçün qəbul etdilər. və kimi alimlər praqmatizmi qarışıq metodların əsas fəlsəfi dayağı kimi tanıtdılar. Onların fikrincə, praqmatizm metodlar arasında seçimdə kontekstə və məqsədə əsaslanan çeviklik təqdim edir. Bu yanaşma, metodoloji müharibələrdən çıxış yolu kimi dəyərləndirildi. Bu gün qarışıq metod tədqiqat dizaynlarının əksəriyyəti praqmatist baxışlara istinad edir. Beləliklə, praqmatizm multimetodologiyanın tarixi və nəzəri inkişafında mərkəzi rol oynamışdır.
Praqmatik fəlsəfi mövqelər
| ]Praqmatist fəlsəfi mövqelər, metod və nəzəriyyə seçiminin tədqiqat kontekstindən asılı olduğunu qəbul edir. Bu yanaşmada “nə işləyirsə, o doğrudur” prinsipi əsas yer tutur. Tədqiqatçılar praktiki nəticəyə yönəlik metodoloji qərarlar qəbul edirlər. Həqiqət və bilik sabit deyil, dəyişən və kontekstdən asılı olan kateqoriyalar kimi dəyərləndirilir. Praqmatizm müxtəlif nəzəri baxışları sintez etməyə imkan verir. Bu fəlsəfə, həm interpretivist, həm də pozitivist baxışlarla dialoq qurmağa çalışır. Elmi obyektivliyin deyil, istifadəyə yararlılığın önə çəkilməsi tipik praqmatist mövqedir. Bu yanaşma qərarvermə, siyasət tədqiqatları və tətbiqi elmlərdə effektiv hesab olunur. Praqmatistlər üçün nəticələrin dəyəri onların sosial faydası ilə ölçülür. Nəticədə, praqmatist fəlsəfə qarışıq metodların əsasını təşkil edən elastik və tətbiq yönümlü çərçivədir.
Radikal empirizm
| ]Radikal empirizm Vilyam Ceyms tərəfindən inkişaf etdirilmiş fəlsəfi yanaşmadır. Bu mövqe yalnız duyularla müşahidə edilən faktları deyil, onların arasında olan münasibətləri və keçidləri də nəzərə almağı tələb edir. Ceymsə görə, təcrübə əlaqəli və axıcı bir hadisələr sistemidir. Radikal empirizm informasiya parçalarını ayrılıqda deyil, onların əlaqə şəbəkəsində başa düşməyə imkan verir. Bu fəlsəfə qarışıq metod tədqiqatlarda məlumatların interpretasiyasını əsaslandırmaq üçün istifadə edilir. Keyfiyyət və kəmiyyət nəticələrinin qarşılıqlı təsiri bu yanaşma ilə izah edilə bilər. Tədqiqatçı bu yanaşma ilə fərqli məlumat mənbələrini əlaqələndirərək daha dolğun nəticələr əldə edir. Bu baxış, xüsusilə fenomenoloji və hermenevtik yanaşmalarla uzlaşır. Empirik təcrübənin çoxqatlılığı və dinamizmi tədqiqatın əsas obyektinə çevrilir. Radikal empirizm, metodlar arasında sərhədləri yumşaldaraq analitik inteqrasiyanı gücləndirir.
Dialektik pluralizm
| ]Dialektik pluralizm müxtəlif nəzəriyyə və metodların birgə istifadəsinin ziddiyyət deyil, zənginlik yaratdığını irəli sürür. Bu yanaşmada ideya və metodların dialoqu metodoloji sintez üçün əsas şərt hesab olunur. Tədqiqatçılar bu modeldə fərqli baxışlar arasında açıq, məqsədyönlü debatlar aparırlar. Dialektik yanaşma elmdə təkhəqiqətliliyin deyil, çoxşaxəliliyin vacibliyini vurğulayır. tədqiqat nəticələrinin müxtəlif ictimai və mədəni kontekstlərdə daha geniş tətbiqinə imkan yaradır. Bu model inklüzivlik və epistemoloji müxtəliflik dəyərlərinə əsaslanır. Qarışıq metodlarda bu yanaşma fərqli nəticələrin bir-birini zənginləşdirməsini təmin edir. Dialektik pluralizm tədqiqatçıların fərqli paradiqmalara açıq olmasını təşviq edir. Beləliklə, o, həm nəzəri, həm də praktik inteqrasiyanı təşviq edən bir çərçivə təqdim edir. Bu yanaşma postmodern və transformativ metodoloji baxışlarla da uyğunluq təşkil edir.
Realizm və tənqidi realizm
| ]Realizm fəlsəfəsi obyektiv reallığın insan şüurundan asılı olmayaraq mövcud olduğunu qəbul edir. Kəmiyyət metodları çox vaxt realizmə əsaslanaraq ölçülə bilən hadisələri izah etməyə çalışır. Tənqidi realizm isə tərəfindən formalaşdırılmış və daha dərin səbəb-nəticə əlaqələrini axtarmağa yönəlmişdir. Bu yanaşma müşahidə edilənlərlə yanaşı onların altında yatan strukturları da nəzərə alır. Tənqidi realist tədqiqatçı görünən fenomenlərdən daha dərin qatlara nüfuz etməyə çalışır. Qarışıq metodlar bu cür dərinlikli təhlil üçün əla imkanlar yaradır. Bu yanaşma elmi biliklə sosial dəyişiklik arasında əlaqə qurmağa çalışır. Realist baxışlarla işləyən tədqiqatçılar, sosial faktların təkcə təsvirini deyil, izahını da verməyə can atırlar. Bu metodologiya çoxsəviyyəli modellərin qurulmasına şərait yaradır. Nəticədə, realizm və tənqidi realizm qarışıq metodların fəlsəfi əsaslandırılmasında mühüm yer tutur.
Transformativ-azadlaşdırıcı yanaşma
| ]Transformativ yanaşma sosial ədalət, inklüzivlik və marginal səs qruplarının təmsilini mərkəzə qoyur. Bu metodologiya feminist, postkolonial və kritik nəzəriyyələrlə sıx bağlıdır. Tədqiqat sosial strukturları sorğulamaq və dəyişdirmək məqsədi daşıyır. Tədqiqatçılar iştirakçılarla əməkdaşlıq quraraq onların təcrübələrini nəzərə alır. Keyfiyyət və kəmiyyət metodları vasitəsilə həm təsvir, həm də izah təqdim edilir. Transformativ yanaşma təkcə bilik istehsalı ilə deyil, eyni zamanda dəyişikliklə də maraqlanır. Bu metodologiya aktivist yanaşmanı və sosial transformasiyanı dəstəkləyir. Qarışıq metodlar bu baxışı reallaşdırmaq üçün kompleks alətlər təqdim edir. Məlumatların inteqrasiyası sosial təcrübələrin çoxşaxəli təhlilini mümkün edir. Nəticədə, bu yanaşma metodologiyanı etik və siyasi məqsədlərlə birləşdirir.
Kəmiyyət və keyfiyyət metodologiyaları
| ]Qarışıq metodologiyalar həm keyfiyyətli, həm də kəmiyyətli metodlardan fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Kəmiyyət tədqiqatları ölçülə bilən faktlara, statistik təhlilə və ümumiləşdirilməyə əsaslanır. Keyfiyyət tədqiqatları isə mənaların izahı, kontekstə uyğun analiz və interpretasiyaya fokuslanır. Qarışıq metodlar bu iki yanaşmanı birləşdirərək daha balanslı nəticələr təqdim edir. Bu metodlar ölçmənin dəqiqliyini və mənanın dərinliyini bir araya gətirir. Hər üç yanaşmanın fəlsəfi əsasları və məqsədləri fərqlidir. Qarışıq metodlar praqmatizmə, realizmə və transformativ baxışlara əsaslana bilər. Bu yanaşma nəticələrin həm dərinlik, həm də ümumilik baxımından zəngin olmasını təmin edir. Eyni problemin fərqli aspektlərini paralel və ya ardıcıl şəkildə araşdırmaq imkanı verir. Beləliklə, qarışıq metodlar ənənəvi metodologiyalara alternativ deyil, onları tamamlayan çevik yanaşmadır.
İstinadlar
| ]- Creswell, J. W. 2004
- Johnson, R. B. & Christensen, J. B., 2014
- Tashakkori, Abbas; Teddlie, Charles. Mixed Methods in Social & Behavioral Research. SAGE Publishing. 2010. ISBN .
- Onwuegbuzie, Anthony and Leech, 2005.
- Johnson, R. Burke; Onwuegbuzie, Anthony J.; Turner, Lisa A. "Toward a Definition of Mixed Methods Research". Journal of Mixed Methods Research. 1 (2). aprel 2007: 112–133. doi:10.1177/1558689806298224.
- Hesse-Biber, Sharlene Nagy; Johnson, R. Burke. The Oxford handbook of multimethod and mixed methods research inquiry. Oxford. 2015. ISBN .
- Johnson, R. B.; Christensen, L. B. Educational Research: Quantitative, Qualitative, and Mixed Approaches (5). Los Angeles, CA: SAGE. 2014.
- Onwuegbuzie, A. J.; Johnson, R. B. "The "Validity" Issue in Mixed Methods Research". Research in the Schools. 13 (1). 2006: 48–63.
- Creamer, Elizabeth G. An introduction to fully integrated mixed methods research. Los Angeles, CA: SAGE. 2018. ISBN .
- Alejandro, A.; Zhao, L. "Multi-Method Qualitative Text and Discourse Analysis: A Methodological Framework". Qualitative Inquiry. 30 (6). 2023 [2024]: 461–473. doi:10.1177/10778004231184421.
- Hamid, M. Obaidul; Jahan, Iffat. "Language, Identity, and Social Divides: Medium of Instruction Debates in Bangladeshi Print Media". Comparative Education Review. 59 (1). 2015: 75–101. doi:10.1086/679192.
- Alejandro, A.; Laurence, M.; Maertens, L. Discourse Analysis // Badache, F.; Kimber, L. R.; Maertens, L. (redaktorlar ). International Organizations and Research Methods: an Introduction. University of Michigan Press. 2023. 162–170. doi:10.3998/mpub.12560057.
- Tian, Wenwen; Dumlao, Remart Padua. "Impacts of Positioning, Power, and Resistance on EFL Learners' Identity Construction through Classroom Interaction: A Perspective from Critical Classroom Discourse Analysis". The Qualitative Report. 25 (6). 2020: 1436–1460. doi:10.46743/2160-3715/2020.4218. 8 iyul 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 iyul 2025.
- Alejandro, Audrey; Stoffel, Alexander. Reflexivity for Qualitative Research Quality and the Quality of Reflexivity // Flick, Uwe (redaktor). The Sage Handbook of Qualitative Research Quality. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications. 2025.
- Alejandro, A. "Reflexive discourse analysis: A methodology for the practice of reflexivity". European Journal of International Relations. 27 (1). 2021: 150–174. doi:10.1177/1354066120969789.
- Florczak, K. L. "Purists Need Not Apply: The Case for Pragmatism in Mixed Methods Research". Nursing Science Quarterly. 27 (4). 2014: 278–282. doi:10.1177/0894318414546419. PMID 25248767.
- Johnson, R. B.; de Waal, C.; Stefurak, T.; Hildebrand, D.L. "Understanding the Philosophical Positions of Classical and Neopragmatists for Mixed Methods Research". Koln Z Soziol. 2007.
- Andres, Lesley (2012). Designing and Doing Survey Research. London: Sage. Survey research from a mixed methods perspective
- Brannen, Julia. 2005. "Mixing Methods: The Entry of Qualitative and Quantitative Approaches into the Research Process." International Journal of Social Research Methodology 8:173–184
- Brewer, J., & Hunter, A. (2006). Foundations of Multimethod Research: Synthesizing Styles. Thousand Oaks, CA: Sage
- Creamer, E. G. (2017). An Introduction To Fully Integrated Mixed Methods Research. Thousand Oaks, CA:Sage
- Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2011). Designing and Conducting Mixed Methods Research. Los Angeles, CA: Sage
- Curry, L. & Nunez-Smith M. (2014). Mixed Methods in Health Sciences Research: A Practical Primer. Thousand Oaks, CA: Sage Publications
- Greene, J. C. (2007). Mixed Methods in Social Inquiry. San Francisco, CA: Jossey-Bass
- Guest, G. (2013). Describing mixed methods research: An alternative to typologies. Journal of Mixed Methods Research, 7, 141–151
- Hesse-Biber, S. (2010b). Emerging methodologies and methods practices in the field of mixed method research
- Hesse-Biber, Sharlene and R. Burke Johnson (2015). The Oxford Handbook of Multimethod and Mixed Methods Research Inquiry. Oxford University Press
- Johnson, R. B., Onwuegbuzie, A. J., & Turner, L. A. (2007). Toward a Definition Mixed Methods Research. Journal of Mixed Methods Research, 1, 112–133.
- Lowenthal, P. R., & Leech, N. (2009). Mixed research and online learning: Strategies for improvement. In T. T. Kidd (Ed.), Online Education and Adult Learning: New Frontiers for Teaching Practices (pp. 202–211). Hershey, PA: IGI Global.
Ədəbiyyat
| ]- Mingers J., Brocklesby J., "Multimethodology: Towards a Framework for Mixing Methodologies", Omega, Volume 25, Number 5, October 1997, pp. 489–509 (21)
- Morgan, D. L. (2014). Integrating Qualitative & Quantitative Methods: A Pragmatic Approach. Los Angeles, CA: Sage.
- Morse, J. M., & Niehaus, L. (2009). Mixed Methods Design: Principles and Procedures. Left Coast Press.
- Pepe, A. & Castelli, S. (2013) A cautionary tale on research methods in the field of parents in education. International Journal about Parents in Education, 7(1), pp 1–6.
- Onwuegbuzie, A. J., & Johnson, R. B. (2006). The "Validity" Issue in Mixed Methods Research. Research in the Schools, 13(1), 48–63.
- Onwuegbuzie, Anthony and Leech, Nancy (2005). "Taking the "Q" Out of Research: Teaching Research Methodology Courses Without the Divide Between Quantitative and Qualitative Paradigms." Quality and Quantity 39:267–296.
- Schram, Sanford F., and Brian Caterino, eds. (2006). Making Political Science Matter: Debating Knowledge, Research, and Method. New York: New York University Press.
- Teddlie, C., & Tashakkori, A. (2009). Foundations of Mixed Methods Research: Integrating Quantitative and Qualitative Approaches in the Social and Behavioral Sciences. Thousand Oaks, CA: Sage.
Xarici keçidlər
| ]- Mixed Methods Network for Behavioral, Social, and Health Sciences
- mmira.org — rəsmi saytı of Mixed Methods International Research Association
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya seriyasina daxil olanTedqiqTedqiqat dizayniEtika Teklif Sual Yazi Arqument Istinad vermeTedqiqat strategiyasiInterdisiplinar Coxmetodlu yanasma Keyfiyyet Incesenete esaslanan tedqiqat KemiyyetFelsefi mekteblerAntipozitivizm Konstruktivizm Tenqidi rasionalizm Empirizm Fallibilizm Pozitivizm Postpozitivizm Praqmatizm Realliq Tenqidi realizm sosial elmler Ince realizmMetodologiyaFealiyyet tedqiqati Incesenet metodologiyasi Tenqidi nezeriyye Esaslandirilmis nezeriyye Hermenevtika Tarixsunasliq Insanlar uzerinde eksperimentler Nagil sorgusu Fenomenologiya Praqmatizm Elmi metodMetodlarTehlil Keys usulu Mezmun tehlili Tesviri statistika Diskurs tehlili Etnoqrafiya Avtoetnoqrafiya Eksperiment Sahe eksperimenti Sosial eksperiment Kvazi eksperiment Sahe tedqiqati Tarixi metod Statistik neticecixarma Musahibeler Xeriteleme Medeni xeritelesdirme Fenomenoqrafiya Ikincili tedqiqat Bibliometriya Edebi icmal Meta analiz Skopinq icmali Sistemli icmal Elmi modellesdirme SimulyasiyaAletler ve proqram teminatiElmi proqram teminatiFelsefe portalibr Multimetodologiya ve ya coxmetodlu yanasma ing Multimethodology or multimethod research elmi tedqiqatlarda bir nece ferqli metodologiyanin ve ya tedqiqat usulunun eyni arasdirma cercivesinde paralel ve ya ardicil sekilde istifadesini nezerde tutan yanasma Bu yanasma bir tedqiqat problemini daha ehateli coxsaxeli ve derin sekilde basa dusmek ucun muxtelif metodlarin bir birini tamamlayici xususiyyetlerinden faydalanir Multimetodologiya xususile sosial elmlerde idareetme tehsil ve informasiya sistemleri sahesinde genis tetbiq olunur Bu yanasma vasitesile tedqiqatcilar hem keyfiyyet qualitative hem de quantitative usullardan eyni arasdirma daxilinde istifade ede bilirler Arzuolunmazliq span Multimetod tedqiqat dizaynlari murekkeb sosial ve teskilati problemlerin arasdirilmasinda genis imkanlar yaradir Bu yanasma bir tedqiqat probleminin ferqli tereflerini isiqlandirmaq ucun hem keyfiyyet hem de kemiyyet usullarinin guclerinden istifade edir Tedqiqatcilar neticelerin triangulyasiyasi yolu ile etibarliligi artirmaq imkani qazanirlar Multimetodologiya tekrarlanan ve coxseviyyeli hadiseleri daha ehateli sekilde izah etmeye imkan verir Bu metod ferqli maraqli tereflerin ehtiyaclarina uygun melumat teqdim etmek baximindan da ustunluk teskil edir Bezi sahelerde xususile sehiyye ve tehsil kimi coxmetodlu yanasmalar tedqiqat etikasina ve inkluzivliye daha uygun hesab edilir Bu yanasma yeni anlayislarin formalasdirilmasina ve praktik tovsiyelerin verilmesine komek edir Tedqiqatcilarin tecrubesine esaslanan nezeri modellerin zenginlesdirilmesi ucun de muhum vasitedir Butun bunlar multimetod yanasmalari elmi cemiyyet ucun arzuolunan edir Reallasdirma imkani span Qarisiq metodlarin tetbiqi daha cox resurs teleb etse de muasir texnologiyalar onun icrasini asanlasdirir Reqemsal aletler proqram teminatlari ve bulud esasli xidmetler melumatlarin toplanmasini ve tehlilini suretlendirir Tedqiqat qruplari arasinda emekdasliq bu cur metodlarin heyata kecirilmesini daha elcatan edir Lakin tedqiqatcilar hem kemiyyet hem de keyfiyyet metodlarinda yeterli bilik ve tecrubeye malik olmalidirlar Yaxsi planlasdirma ve metodoloji uygunluq olmadan multimetod layiheler ugursuz ola biler Multimetod layihelerin idare edilmesi daha cox zaman ve maliyye teleb edir Duzgun numune secimi ve tehlil plani layihenin heyata kecirilmesinde helledici rol oynayir Tedqiqatlarin etik aspektleri de daha genis sekilde nezere alinmalidir Bezi kontekstlerde bu metodlara teskilati destek zeif ola biler Buna baxmayaraq metodoloji ceviklik bu yanasmani praktik olaraq heyata kecirmek ucun elverisli edir Praqmatizm ve qarisiq metodlar span Praqmatizm qarisiq metodologiyanin felsefi esasini teskil eden muhum yanasmadir Bu baxisa gore metod secimi tedqiqat sualinin ve meqsedin teleblerine uygun olmalidir Praqmatist tedqiqatcilar tek bir metodun deyil uygun olanin effektiv oldugunu mudafie edirler Onlar ucun heqiqetin muxtelif aspektleri ferqli metodlarla daha yaxsi aydinlasdirila biler Bu yanasma metodlar arasinda suni serhedleri aradan qaldirir Qarisiq metodlar praqmatizmin cevik ve praktik yonumunu eks etdirir Hem olcme hem de anlama birlikde tetbiq olunur Tedqiqatcilar neticelere esaslanaraq nezeri ve praktik qerarlar qebul edirler Bu yanasma innovativ ve problem hell yonumlu tedqiqatlar ucun esasdir Neticede praqmatizm metodoloji mubahiselerin fovqunde dayanir ve inteqrativ tedqiqatlara zemin yaradir Cox qarisiq metodlar tedqiqatinda praqmatizm tarixi span Praqmatizm XIX esrin sonlarinda ABS da yaranmis felsefi cereyan olub ve Vilyam Ceyms terefinden formalasdirilmisdir Onlarin ideyalarina esasen bilik ve heqiqet praktik neticelerle olculur Con Dyui bu ideyalari tehsilde ve sosial elmlerde tetbiq ederek praqmatizmin praktik gucunu numayis etdirdi XX esrin ortalarinda metodologiya debatlari zamani praqmatizm metod seciminin elastikliyini mudafie eden alternativ kimi ortaya cixdi 1980 90 ci illerde qarisiq metodlar sahesinde tedqiqatcilar bu felsefeni metodoloji birlesmenin esaslandirilmasi ucun qebul etdiler ve kimi alimler praqmatizmi qarisiq metodlarin esas felsefi dayagi kimi tanitdilar Onlarin fikrince praqmatizm metodlar arasinda secimde kontekste ve meqsede esaslanan ceviklik teqdim edir Bu yanasma metodoloji muharibelerden cixis yolu kimi deyerlendirildi Bu gun qarisiq metod tedqiqat dizaynlarinin ekseriyyeti praqmatist baxislara istinad edir Belelikle praqmatizm multimetodologiyanin tarixi ve nezeri inkisafinda merkezi rol oynamisdir Praqmatik felsefi movqeler span Praqmatist felsefi movqeler metod ve nezeriyye seciminin tedqiqat kontekstinden asili oldugunu qebul edir Bu yanasmada ne isleyirse o dogrudur prinsipi esas yer tutur Tedqiqatcilar praktiki neticeye yonelik metodoloji qerarlar qebul edirler Heqiqet ve bilik sabit deyil deyisen ve kontekstden asili olan kateqoriyalar kimi deyerlendirilir Praqmatizm muxtelif nezeri baxislari sintez etmeye imkan verir Bu felsefe hem interpretivist hem de pozitivist baxislarla dialoq qurmaga calisir Elmi obyektivliyin deyil istifadeye yararliligin one cekilmesi tipik praqmatist movqedir Bu yanasma qerarverme siyaset tedqiqatlari ve tetbiqi elmlerde effektiv hesab olunur Praqmatistler ucun neticelerin deyeri onlarin sosial faydasi ile olculur Neticede praqmatist felsefe qarisiq metodlarin esasini teskil eden elastik ve tetbiq yonumlu cercivedir Radikal empirizm span Radikal empirizm Vilyam Ceyms terefinden inkisaf etdirilmis felsefi yanasmadir Bu movqe yalniz duyularla musahide edilen faktlari deyil onlarin arasinda olan munasibetleri ve kecidleri de nezere almagi teleb edir Ceymse gore tecrube elaqeli ve axici bir hadiseler sistemidir Radikal empirizm informasiya parcalarini ayriliqda deyil onlarin elaqe sebekesinde basa dusmeye imkan verir Bu felsefe qarisiq metod tedqiqatlarda melumatlarin interpretasiyasini esaslandirmaq ucun istifade edilir Keyfiyyet ve kemiyyet neticelerinin qarsiliqli tesiri bu yanasma ile izah edile biler Tedqiqatci bu yanasma ile ferqli melumat menbelerini elaqelendirerek daha dolgun neticeler elde edir Bu baxis xususile fenomenoloji ve hermenevtik yanasmalarla uzlasir Empirik tecrubenin coxqatliligi ve dinamizmi tedqiqatin esas obyektine cevrilir Radikal empirizm metodlar arasinda serhedleri yumsaldaraq analitik inteqrasiyani guclendirir Dialektik pluralizm span Dialektik pluralizm muxtelif nezeriyye ve metodlarin birge istifadesinin ziddiyyet deyil zenginlik yaratdigini ireli surur Bu yanasmada ideya ve metodlarin dialoqu metodoloji sintez ucun esas sert hesab olunur Tedqiqatcilar bu modelde ferqli baxislar arasinda aciq meqsedyonlu debatlar aparirlar Dialektik yanasma elmde tekheqiqetliliyin deyil coxsaxeliliyin vacibliyini vurgulayir tedqiqat neticelerinin muxtelif ictimai ve medeni kontekstlerde daha genis tetbiqine imkan yaradir Bu model inkluzivlik ve epistemoloji muxteliflik deyerlerine esaslanir Qarisiq metodlarda bu yanasma ferqli neticelerin bir birini zenginlesdirmesini temin edir Dialektik pluralizm tedqiqatcilarin ferqli paradiqmalara aciq olmasini tesviq edir Belelikle o hem nezeri hem de praktik inteqrasiyani tesviq eden bir cercive teqdim edir Bu yanasma postmodern ve transformativ metodoloji baxislarla da uygunluq teskil edir Realizm ve tenqidi realizm span Realizm felsefesi obyektiv realligin insan suurundan asili olmayaraq movcud oldugunu qebul edir Kemiyyet metodlari cox vaxt realizme esaslanaraq olcule bilen hadiseleri izah etmeye calisir Tenqidi realizm ise terefinden formalasdirilmis ve daha derin sebeb netice elaqelerini axtarmaga yonelmisdir Bu yanasma musahide edilenlerle yanasi onlarin altinda yatan strukturlari da nezere alir Tenqidi realist tedqiqatci gorunen fenomenlerden daha derin qatlara nufuz etmeye calisir Qarisiq metodlar bu cur derinlikli tehlil ucun ela imkanlar yaradir Bu yanasma elmi bilikle sosial deyisiklik arasinda elaqe qurmaga calisir Realist baxislarla isleyen tedqiqatcilar sosial faktlarin tekce tesvirini deyil izahini da vermeye can atirlar Bu metodologiya coxseviyyeli modellerin qurulmasina serait yaradir Neticede realizm ve tenqidi realizm qarisiq metodlarin felsefi esaslandirilmasinda muhum yer tutur Transformativ azadlasdirici yanasma span Transformativ yanasma sosial edalet inkluzivlik ve marginal ses qruplarinin temsilini merkeze qoyur Bu metodologiya feminist postkolonial ve kritik nezeriyyelerle six baglidir Tedqiqat sosial strukturlari sorgulamaq ve deyisdirmek meqsedi dasiyir Tedqiqatcilar istirakcilarla emekdasliq quraraq onlarin tecrubelerini nezere alir Keyfiyyet ve kemiyyet metodlari vasitesile hem tesvir hem de izah teqdim edilir Transformativ yanasma tekce bilik istehsali ile deyil eyni zamanda deyisiklikle de maraqlanir Bu metodologiya aktivist yanasmani ve sosial transformasiyani destekleyir Qarisiq metodlar bu baxisi reallasdirmaq ucun kompleks aletler teqdim edir Melumatlarin inteqrasiyasi sosial tecrubelerin coxsaxeli tehlilini mumkun edir Neticede bu yanasma metodologiyani etik ve siyasi meqsedlerle birlesdirir Kemiyyet ve keyfiyyet metodologiyalari span Qarisiq metodologiyalar hem keyfiyyetli hem de kemiyyetli metodlardan ferqli xususiyyetlere malikdir Kemiyyet tedqiqatlari olcule bilen faktlara statistik tehlile ve umumilesdirilmeye esaslanir Keyfiyyet tedqiqatlari ise menalarin izahi kontekste uygun analiz ve interpretasiyaya fokuslanir Qarisiq metodlar bu iki yanasmani birlesdirerek daha balansli neticeler teqdim edir Bu metodlar olcmenin deqiqliyini ve menanin derinliyini bir araya getirir Her uc yanasmanin felsefi esaslari ve meqsedleri ferqlidir Qarisiq metodlar praqmatizme realizme ve transformativ baxislara esaslana biler Bu yanasma neticelerin hem derinlik hem de umumilik baximindan zengin olmasini temin edir Eyni problemin ferqli aspektlerini paralel ve ya ardicil sekilde arasdirmaq imkani verir Belelikle qarisiq metodlar enenevi metodologiyalara alternativ deyil onlari tamamlayan cevik yanasmadir Istinadlar span Creswell J W 2004 Johnson R B amp Christensen J B 2014 Tashakkori Abbas Teddlie Charles Mixed Methods in Social amp Behavioral Research SAGE Publishing 2010 ISBN 978 1412972666 Onwuegbuzie Anthony and Leech 2005 Johnson R Burke Onwuegbuzie Anthony J Turner Lisa A Toward a Definition of Mixed Methods Research Journal of Mixed Methods Research 1 2 aprel 2007 112 133 doi 10 1177 1558689806298224 Hesse Biber Sharlene Nagy Johnson R Burke The Oxford handbook of multimethod and mixed methods research inquiry Oxford 2015 ISBN 9780199933624 Johnson R B Christensen L B Educational Research Quantitative Qualitative and Mixed Approaches 5 Los Angeles CA SAGE 2014 Onwuegbuzie A J Johnson R B The Validity Issue in Mixed Methods Research Research in the Schools 13 1 2006 48 63 Creamer Elizabeth G An introduction to fully integrated mixed methods research Los Angeles CA SAGE 2018 ISBN 978 1 4833 5093 6 Alejandro A Zhao L Multi Method Qualitative Text and Discourse Analysis A Methodological Framework Qualitative Inquiry 30 6 2023 2024 461 473 doi 10 1177 10778004231184421 Hamid M Obaidul Jahan Iffat Language Identity and Social Divides Medium of Instruction Debates in Bangladeshi Print Media Comparative Education Review 59 1 2015 75 101 doi 10 1086 679192 Alejandro A Laurence M Maertens L Discourse Analysis Badache F Kimber L R Maertens L redaktorlar International Organizations and Research Methods an Introduction University of Michigan Press 2023 162 170 doi 10 3998 mpub 12560057 Tian Wenwen Dumlao Remart Padua Impacts of Positioning Power and Resistance on EFL Learners Identity Construction through Classroom Interaction A Perspective from Critical Classroom Discourse Analysis The Qualitative Report 25 6 2020 1436 1460 doi 10 46743 2160 3715 2020 4218 8 iyul 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 iyul 2025 Alejandro Audrey Stoffel Alexander Reflexivity for Qualitative Research Quality and the Quality of Reflexivity Flick Uwe redaktor The Sage Handbook of Qualitative Research Quality Thousand Oaks CA SAGE Publications 2025 Alejandro A Reflexive discourse analysis A methodology for the practice of reflexivity European Journal of International Relations 27 1 2021 150 174 doi 10 1177 1354066120969789 Florczak K L Purists Need Not Apply The Case for Pragmatism in Mixed Methods Research Nursing Science Quarterly 27 4 2014 278 282 doi 10 1177 0894318414546419 PMID 25248767 Johnson R B de Waal C Stefurak T Hildebrand D L Understanding the Philosophical Positions of Classical and Neopragmatists for Mixed Methods Research Koln Z Soziol 2007 Andres Lesley 2012 Designing and Doing Survey Research London Sage Survey research from a mixed methods perspective Brannen Julia 2005 Mixing Methods The Entry of Qualitative and Quantitative Approaches into the Research Process International Journal of Social Research Methodology 8 173 184 Brewer J amp Hunter A 2006 Foundations of Multimethod Research Synthesizing Styles Thousand Oaks CA Sage Creamer E G 2017 An Introduction To Fully Integrated Mixed Methods Research Thousand Oaks CA Sage Creswell J W amp Plano Clark V L 2011 Designing and Conducting Mixed Methods Research Los Angeles CA Sage Curry L amp Nunez Smith M 2014 Mixed Methods in Health Sciences Research A Practical Primer Thousand Oaks CA Sage Publications Greene J C 2007 Mixed Methods in Social Inquiry San Francisco CA Jossey Bass Guest G 2013 Describing mixed methods research An alternative to typologies Journal of Mixed Methods Research 7 141 151 Hesse Biber S 2010b Emerging methodologies and methods practices in the field of mixed method research Hesse Biber Sharlene and R Burke Johnson 2015 The Oxford Handbook of Multimethod and Mixed Methods Research Inquiry Oxford University Press Johnson R B Onwuegbuzie A J amp Turner L A 2007 Toward a Definition Mixed Methods Research Journal of Mixed Methods Research 1 112 133 Lowenthal P R amp Leech N 2009 Mixed research and online learning Strategies for improvement In T T Kidd Ed Online Education and Adult Learning New Frontiers for Teaching Practices pp 202 211 Hershey PA IGI Global Edebiyyat span Mingers J Brocklesby J Multimethodology Towards a Framework for Mixing Methodologies Omega Volume 25 Number 5 October 1997 pp 489 509 21 Morgan D L 2014 Integrating Qualitative amp Quantitative Methods A Pragmatic Approach Los Angeles CA Sage Morse J M amp Niehaus L 2009 Mixed Methods Design Principles and Procedures Left Coast Press Pepe A amp Castelli S 2013 A cautionary tale on research methods in the field of parents in education International Journal about Parents in Education 7 1 pp 1 6 Onwuegbuzie A J amp Johnson R B 2006 The Validity Issue in Mixed Methods Research Research in the Schools 13 1 48 63 Onwuegbuzie Anthony and Leech Nancy 2005 Taking the Q Out of Research Teaching Research Methodology Courses Without the Divide Between Quantitative and Qualitative Paradigms Quality and Quantity 39 267 296 Schram Sanford F and Brian Caterino eds 2006 Making Political Science Matter Debating Knowledge Research and Method New York New York University Press Teddlie C amp Tashakkori A 2009 Foundations of Mixed Methods Research Integrating Quantitative and Qualitative Approaches in the Social and Behavioral Sciences Thousand Oaks CA Sage Xarici kecidler span Mixed Methods Network for Behavioral Social and Health Sciences mmira org resmi sayti of Mixed Methods International Research Association Normativ yoxlamaMicrosoft 156393514 Kateqoriyalar PluralizmTedqiqat metodlari