Sosial və davranış elmlərində keyfiyyət tədqiqatı ədədi informasiyaya əsaslanmayan tədqiqat üsuludur. Bu tədqiqatda müxtəlif sənədlərin, söhbətlərin, intervyuların məzmunu, baş vermiş hadisələr ətraflı araşdırılır.
Müxtəlif mənbələrdə sosial və davranış elmlərinə aid tədqiqat metodlarının fərqli təsnifatına rast gəlmək olar.
Psixologiyaya aid edilən keyfiyyət tədqiqatlarını (qualitative research) başqa elm sahələrinə aid olanlardan fərqləndirmək üçün son zamanlar psixoloji keyfiyyət tədqiqatları (qualitative psychological research) ifadəsi işlənir. Qeyd etmək lazımdır ki, sadalanan metod adları bəzən şərti xarakter daşıyır. Bir çox metodları ətraflı gözdən keçirdikdə onların bir birinə çox yaxın olduğu, bəzən isə sadəcə olaraq eyni metoda fərqli adlar verildiyi aydınlaşır.
Amerika psixoloqu D. Martin psixoloji keyfiyyət tədqiqatları kimi əsas üç metodu göstərir:
Təbii şəraitdə müşahidə
Etnoqrafik tədqiqat
Hadisənin öyrənilməsi
Başqa mənbələrdən bu siyahıya aşağıdakıları əlavə etmək olar:
Iştirakçı kimi müşahidə aparılması
Məzmun analizi
Fokus qrupu
Qeyri struktur intervyu
Metodların qısa təsviri
Təbii şəraitdə müşahidə aparılması əslində heyvanların davranışının öyrənilməsi üsulu kimi yaranıb. Sosial psixoloqlar kəmiyyət tədqiqatlarından uzaqlaşmağa başladıqda bu metod insanlara da tətbiq edilməyə başladı. Bu üsulun başqa adı çöl tədqiqatıdır (field study). Adından da göründüyü kimi bu üsul, obyektin ona aid olan sahədə fəaliyyəti zamanı müşahidə edilməsidir.
Etnoqrafik tədqiqat (ethnography) cəmiyyətdə gedən ayrıca bir prosesin bir qrupun misalında öyrənilməsindən, bundan başqa müəyyən qrupa aid mədəniyyətin, orada gedən proseslərin müşahidə yolu ilə öyrənilməsindən ibarət ola bilər. Bu üsuldan təbii şəraitdə və laboratoriya şəraitində istifadə etmək mümkündür. Adətən bu metoda qeyri struktur intervyu da əlavə olunur.
İştirakçı kimi müşahidə aparılması (participant observation). Bu metod tədqiqatçının, müşahidə obyekti olan qrupa üzv kimi daxil olaraq həmin qrupun mədəniyyətini, oraya aid olan insanların davranış mexanizmlərini öyrənməsindən ibarətdir. Misal olaraq Polşa tədqiqatçısı M. Kaminskinin 1985-ci ildə Polşada siyasi dustaq kimi həbsxanada müşahidələr aparmasını göstərmək olar.
Məzmun analizi (content analysis) müxtəlif sənədlərin, olmuş hadisələri təsvir edən kitabların, lent yazılarının, qəzet və jurnalların, internet saytlarının, qanunların və başqa sənədli çap məhsullarının öyrənilməsindən ibarətdir. Bu metoddan müxtəlif sosial elm sahələrində istifadə olunur. Məs., Britaniya tədqiqatçısı D. Robertson 1970-ci illərdə bu üsulla Britaniyada və Amerikada aparılan partiyalar arası yarışmaları öyrənmişdir. Məzmun analizi son illərdə ictimai münasibətlərdə, xüsusilə media münasibətlərində müvəffəqiyyətin ölçülməsi üçün mühüm vasitələrdən birinə çevrilmişdir.
Fokus qrupu (focus group) metodu bir qrup şəxsin müəyyən məhsula, hadisəyə, ideyaya münasibətinin müəyyənləşdirilməsindən ibarətdir. Bu münasibəti aydınlaşdırmaq üçün bir yerə cəmlənmiş qrupa obyekt haqqında suallar verilir. Bu zaman qrup üzvləri müzakirə edilən obyekt barədə sərbəst danışa bilərlər. Bu üsul müxtəlif mədəniyyətə malik qrupların fikirlərini öyrənməyə, müzakirə zamanı gözlənilmədən ortaya çıxan məsələlərin tədqiqinə imkan verir. Bu metod asanlıqla başa düşüldüyü və inandırıcı olduğu üçün yüksək validliyə malik hesab olunur.
Qeyri struktur intervyu (unstructured interview) metodu adından göründüyü kimi iştirakçılarla tək tək söhbət aparılması və alınmış cavabların analiz edilməsindən ibarətdir. Kəmiyyət tədqiqatı metodlarına daxil olan struktur intervyulardan fərqli olaraq bu intervyu söhbət xarakteri daşıyır. Suallara əvvəlcədən qəbul edilmiş şkala üzrə cavab verilmir. Sualların sayı, onların məzmunu, cavabların ölçüsü iştirakçıya görə dəyişə bilər. Belə intevyu neçə nəfərin bir istiqamətdə düşündüyünü yox, bir nəfərin niyə "məhz belə" düşündüyünü aydınlaşdırmağa çalışır. Bu üsul adətən başqa metodların tərkib hissəsi olur. Bu metoda Amerika tədqiqatçısı S. Milqramın "Avtoritetə tabe olma" təcrübəsindən sonra eksperiment iştirakçıları ilə söhbətlərini misal gətirmək olar. Qeyd etmək lazımdır ki bu üsul lonqityudal ola bilər. Bir neçə müddətdən sonra iştirakçının müəyyən məsələyə aid fikirlərində nə dəyişiklik olduğunu öyrənmək məqsədilə yenidən aparıla bilər.
Hadisənin öyrənilməsi (case study) hadisəni yaradan səbəblərin, onun hərəkət verici amillərinin aşkara cıxarılması məqsədilə bu hadisənin bütün dərinliyi ilə tədqiq edilməsindən ibarətdir.Bu üsuldan təhsil, sosial psixologiya, siyasət, iqtisadiyyat kimi sahələrdə istifadə etmək olar. Ümumiyyətlə, məqsədi sosial və davranış elmi tədqiqat metodlarını sinifləşdirmək və ayrı ayrı təsvir etmək olmayan ədəbiyyatlarda case study, field work, qualitative research ifadələri eyni mənalı anlayışlar kimi işlənir. Məsələn, etnoqrafik vəziyyəti öyrənmək üçün əyalətlərə gedərək yerli əhali ilə sərbəst söhbət aparan sosial tədqiqatçının işi bu ifadələrdən hər üçü ilə işarə oluna bilər.
Mənbə
Ə. S. Bayramov, Ə. Ə. Əlizadə. Psixologiya. Çinar-Çap. 2006
Д. Мартин. Психологические эксперименты, секреты механизмов психики. "Прайм-Еврознак" 2002 (D. Martin. Doing Psychology Experiments)
A. Colman. Oxford Dictionary of Psychology. Oxford University Press. 2001
Avqust 05, 2021
keyfiyyət, tədqiqatı, metodları, sosial, davranış, elmlərində, keyfiyyət, tədqiqatı, ədədi, informasiyaya, əsaslanmayan, tədqiqat, üsuludur, tədqiqatda, müxtəlif, sənədlərin, söhbətlərin, intervyuların, məzmunu, baş, vermiş, hadisələr, ətraflı, araşdırılır, mü. Sosial ve davranis elmlerinde keyfiyyet tedqiqati ededi informasiyaya esaslanmayan tedqiqat usuludur Bu tedqiqatda muxtelif senedlerin sohbetlerin intervyularin mezmunu bas vermis hadiseler etrafli arasdirilir Muxtelif menbelerde sosial ve davranis elmlerine aid tedqiqat metodlarinin ferqli tesnifatina rast gelmek olar Psixologiyaya aid edilen keyfiyyet tedqiqatlarini qualitative research basqa elm sahelerine aid olanlardan ferqlendirmek ucun son zamanlar psixoloji keyfiyyet tedqiqatlari qualitative psychological research ifadesi islenir Qeyd etmek lazimdir ki sadalanan metod adlari bezen serti xarakter dasiyir Bir cox metodlari etrafli gozden kecirdikde onlarin bir birine cox yaxin oldugu bezen ise sadece olaraq eyni metoda ferqli adlar verildiyi aydinlasir Amerika psixoloqu D Martin psixoloji keyfiyyet tedqiqatlari kimi esas uc metodu gosterir Tebii seraitde musahide Etnoqrafik tedqiqat Hadisenin oyrenilmesiBasqa menbelerden bu siyahiya asagidakilari elave etmek olar Istirakci kimi musahide aparilmasi Mezmun analizi Fokus qrupu Qeyri struktur intervyuMetodlarin qisa tesviri RedakteTebii seraitde musahide aparilmasi eslinde heyvanlarin davranisinin oyrenilmesi usulu kimi yaranib Sosial psixoloqlar kemiyyet tedqiqatlarindan uzaqlasmaga basladiqda bu metod insanlara da tetbiq edilmeye basladi Bu usulun basqa adi col tedqiqatidir field study Adindan da gorunduyu kimi bu usul obyektin ona aid olan sahede fealiyyeti zamani musahide edilmesidir Etnoqrafik tedqiqat ethnography cemiyyetde geden ayrica bir prosesin bir qrupun misalinda oyrenilmesinden bundan basqa mueyyen qrupa aid medeniyyetin orada geden proseslerin musahide yolu ile oyrenilmesinden ibaret ola biler Bu usuldan tebii seraitde ve laboratoriya seraitinde istifade etmek mumkundur Adeten bu metoda qeyri struktur intervyu da elave olunur Istirakci kimi musahide aparilmasi participant observation Bu metod tedqiqatcinin musahide obyekti olan qrupa uzv kimi daxil olaraq hemin qrupun medeniyyetini oraya aid olan insanlarin davranis mexanizmlerini oyrenmesinden ibaretdir Misal olaraq Polsa tedqiqatcisi M Kaminskinin 1985 ci ilde Polsada siyasi dustaq kimi hebsxanada musahideler aparmasini gostermek olar Mezmun analizi content analysis muxtelif senedlerin olmus hadiseleri tesvir eden kitablarin lent yazilarinin qezet ve jurnallarin internet saytlarinin qanunlarin ve basqa senedli cap mehsullarinin oyrenilmesinden ibaretdir Bu metoddan muxtelif sosial elm sahelerinde istifade olunur Mes Britaniya tedqiqatcisi D Robertson 1970 ci illerde bu usulla Britaniyada ve Amerikada aparilan partiyalar arasi yarismalari oyrenmisdir Mezmun analizi son illerde ictimai munasibetlerde xususile media munasibetlerinde muveffeqiyyetin olculmesi ucun muhum vasitelerden birine cevrilmisdir Fokus qrupu focus group metodu bir qrup sexsin mueyyen mehsula hadiseye ideyaya munasibetinin mueyyenlesdirilmesinden ibaretdir Bu munasibeti aydinlasdirmaq ucun bir yere cemlenmis qrupa obyekt haqqinda suallar verilir Bu zaman qrup uzvleri muzakire edilen obyekt barede serbest danisa bilerler Bu usul muxtelif medeniyyete malik qruplarin fikirlerini oyrenmeye muzakire zamani gozlenilmeden ortaya cixan meselelerin tedqiqine imkan verir Bu metod asanliqla basa dusulduyu ve inandirici oldugu ucun yuksek validliye malik hesab olunur Qeyri struktur intervyu unstructured interview metodu adindan gorunduyu kimi istirakcilarla tek tek sohbet aparilmasi ve alinmis cavablarin analiz edilmesinden ibaretdir Kemiyyet tedqiqati metodlarina daxil olan struktur intervyulardan ferqli olaraq bu intervyu sohbet xarakteri dasiyir Suallara evvelceden qebul edilmis skala uzre cavab verilmir Suallarin sayi onlarin mezmunu cavablarin olcusu istirakciya gore deyise biler Bele intevyu nece neferin bir istiqametde dusunduyunu yox bir neferin niye mehz bele dusunduyunu aydinlasdirmaga calisir Bu usul adeten basqa metodlarin terkib hissesi olur Bu metoda Amerika tedqiqatcisi S Milqramin Avtoritete tabe olma tecrubesinden sonra eksperiment istirakcilari ile sohbetlerini misal getirmek olar Qeyd etmek lazimdir ki bu usul lonqityudal ola biler Bir nece muddetden sonra istirakcinin mueyyen meseleye aid fikirlerinde ne deyisiklik oldugunu oyrenmek meqsedile yeniden aparila biler Hadisenin oyrenilmesi case study hadiseni yaradan sebeblerin onun hereket verici amillerinin askara cixarilmasi meqsedile bu hadisenin butun derinliyi ile tedqiq edilmesinden ibaretdir Bu usuldan tehsil sosial psixologiya siyaset iqtisadiyyat kimi sahelerde istifade etmek olar Umumiyyetle meqsedi sosial ve davranis elmi tedqiqat metodlarini siniflesdirmek ve ayri ayri tesvir etmek olmayan edebiyyatlarda case study field work qualitative research ifadeleri eyni menali anlayislar kimi islenir Meselen etnoqrafik veziyyeti oyrenmek ucun eyaletlere gederek yerli ehali ile serbest sohbet aparan sosial tedqiqatcinin isi bu ifadelerden her ucu ile isare oluna biler Menbe RedakteE S Bayramov E E Elizade Psixologiya Cinar Cap 2006 D Martin Psihologicheskie eksperimenty sekrety mehanizmov psihiki Prajm Evroznak 2002 D Martin Doing Psychology Experiments A Colman Oxford Dictionary of Psychology Oxford University Press 2001Menbe https az wikipedia org w index php title Keyfiyyet tedqiqati metodlari amp oldid 3682185, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
