| daxil olan |
| Tədqiq |
|---|
Kvazi-eksperiment (ing. Quasi-experiment) — üsullarından biri olub, prinsiplərinə əsaslansa da, iştirakçıların təsadüfi seçilməsinin mümkün olmadığı hallarda tətbiq edilir. Bu metod eksperimental qrup və nəzarət qrupu arasında müqayisə etməyə imkan versə də, təsadüfi təyinatın olmaması səbəbilə nəticələrin daxili etibarlılığı bir qədər aşağı ola bilər. Kvazi-eksperimentlərdə müstəqil dəyişən tədqiqatçı tərəfindən manipulyasiya edilir, lakin iştirakçılar qruplara təsadüfi əsasda bölünmür. Bu, kvazi-eksperimentləri eksperimentlərdən fərqləndirən əsas cəhətdir. Nəticədə, kvazi-eksperimentlərdə səbəb-nəticə əlaqəsi müəyyən dərəcədə etibarlılıqla göstərilə bilər.
Kvazi-eksperimentlər əsasən təhsil, psixologiya, sosiologiya, və ictimai siyasət sahələrində geniş tətbiq olunur. Tədqiqatçılar real həyat şəraitində təcrübə keçirmək istədikdə, lakin etik və ya praktik səbəblərlə təsadüfi seçmə mümkün olmadıqda bu metodu seçirlər.
Etika
| ]Kvazi-eksperimentlər etik baxımdan ən çox üstünlük verilən tədqiqat dizaynlarından biridir. Bu dizayn təsadüfi seçmə tələb etmədiyi üçün iştirakçıların müdaxiləyə məruz qalmasını məhdudlaşdırır və etik riskləri azaldır. Xüsusilə təhsil, səhiyyə və kimi sahələrdə tədqiqatçıların təcrübə iştirakçılarına zərər vermədən nəticə əldə etməsinə şərait yaradır. Məsələn, müəyyən dərman və ya proqramı yalnız bir qrupa vermək və digərlərini ondan məhrum etmək bəzi hallarda etik sayılmaya bilər. Kvazi-eksperimentlər bu kimi hallarda balanslı alternativ təqdim edir.
Daxili etibarlılıq
| ]Kvazi-eksperimentlərdə daxili etibarlılıq adətən aşağı səviyyədə olur, çünki iştirakçılar qruplara təsadüfi təyin edilmir. Bu, müstəqil dəyişənin nəticələrə təsirini dəqiq müəyyən etməyi çətinləşdirir. Daxili etibarlılığa təsir edən amillərə , , və ya daxildir. Tədqiqatçılar bu problemləri minimuma endirmək üçün statistik nəzarət metodlarından, məsələn, (ANCOVA) kimi üsullardan istifadə edirlər.
Xarici etibarlılıq
| ]Kvazi-eksperimentlərdə xarici etibarlılıq, yəni nəticələrin digər şəraitlərə və populyasiyalara ümumiləşdirilə bilməsi daha yüksək ola bilər. Bu, onların real dünyada tətbiq olunmasından və təbii mühitdə baş verməsindən irəli gəlir. Lakin tədqiqatın kontekstə bağlı olması bu ümumiləşdirməni məhdudlaşdıra bilər. Xarici etibarlılığı artırmaq üçün tədqiqatçılar müxtəlif nümunələrlə və fərqli kontekstlərdə kvazi-eksperimentlər həyata keçirməlidirlər.
Kvazi-eksperiment və həqiqi eksperimentin müqayisəsi
| ]| Xüsusiyyət | Həqiqi eksperiment | Kvazi-eksperiment |
|---|---|---|
| Təsadüfi təyinat | Bəli | Xeyr |
| Müstəqil dəyişənin manipulyasiyası | Bəli | Bəli |
| Daxili etibarlılıq | Yüksək | Nisbətən aşağı |
| Nəticələrin ümumiləşdirilməsi | Məhdud | Geniş kontekstdə mümkün |
Üstünlükləri və məhdudiyyətləri
| ]| Üstünlükləri | Məhdudiyyətləri |
|---|---|
| Real həyat kontekstində tətbiq oluna bilməsi | Təsadüfi seçmə olmadığı üçün zəif ola bilər |
| Etik və praktiki cəhətdən daha uyğundur | nəzarətsiz qalması nəticələrin şərhini çətinləşdirə bilər |
| Sosial və təbii mühitin dəyişkənliyi daxilində tətbiq edilə bilir | Causal (səbəb-nəticə) münasibətləri müəyyən etməkdə məhdudiyyətlər yarada bilər |
Nümunələr
| ]- Məktəbdə yeni tədris proqramının tətbiqi nəticəsində şagirdlərin nailiyyətlərini ölçmək üçün kvazi-eksperiment istifadə oluna bilər.
- Qanunvericilikdə edilən bir dəyişikliyin cəmiyyətə təsirini qiymətləndirmək üçün əvvəl və sonra müşahidələr aparıla bilər.
İstinadlar
| ]- Dinardo, J. natural experiments and quasi-natural experiments // The New Palgrave Dictionary of Economics. 2008. 856–859. doi:10.1057/9780230226203.1162. ISBN .
- Research Methods: Planning: Quasi-Exper. Designs Arxiv surəti 18 mart 2013 tarixindən (Wayback Machine) saytında Arxivləşdirilib 2013-03-18 at the Wayback Machine
- Rossi, Peter Henry; Mark W. Lipsey; Howard E. Freeman. Evaluation: A Systematic Approach (7th). SAGE. 2004. 237. ISBN .
- Gribbons, Barry; Herman, Joan. "True and quasi-experimental designs". Practical Assessment, Research & Evaluation. 5 (14). 1997. 2 may 2013 tarixində arxivləşdirilib.
- Morgan, G. A. "Quasi-Experimental Designs". Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 39 (6). 2000: 794–796. doi:10.1097/00004583-200006000-00020. PMID 10846316.
- Campbell, D. T. Methodology and epistemology for social science: selected papers. University of Chicago Press. 1988. ISBN .
- Armstrong, J. Scott; Patnaik, Sandeep. "Using Quasi-Experimental Data To Develop Empirical Generalizations For Persuasive Advertising" (PDF). Journal of Advertising Research (ingilis). 49 (2). 1 iyun 2009: 170–175. doi:10.2501/s0021849909090230. ISSN 0021-8499. 17 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- DeRue, Scott. "A Quasi Experimental Study of After-Event Reviews". Journal of Applied Psychology. 97 (5). sentyabr 2012: 997–1015. doi:10.1037/a0028244. hdl:1813/71444. PMID 22506721. 2 yanvar 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyul 2025.
- Shadish; Cook; Cambell. Experimental and Quasi-Experimental Designs for Generalized Causal Inference. Boston: Houghton Mifflin. 2002. ISBN .
- CHARM-Controlled Experiments Arxiv surəti 22 iyul 2012 tarixindən (Wayback Machine) saytında Arxivləşdirilib 2012-07-22 at the Wayback Machine
- http://www.osulb.edu/~msaintg/ppa696/696quasi.htm[daimi ölü keçid]
- Lynda S. Robson, Harry S. Shannon, Linda M. Goldenhar, Andrew R. Hale (2001)Quasi-experimental and experimental designs: more powerful evaluation designs Arxiv surəti 16 sentyabr 2012 tarixindən (Wayback Machine) saytında Arxivləşdirilib sentyabr 16, 2012, at the Wayback Machine, Chapter 4 of Guide to Evaluating the Effectiveness of Strategies for Preventing Work Injuries: How to show whether a safety intervention really works Arxiv surəti 28 mart 2012 tarixindən (Wayback Machine) saytında Arxivləşdirilib mart 28, 2012, at the Wayback Machine, Institute for Work & Health, Canada
Xarici keçidlər
| ]- Quasi-Experimental Design at the Research Methods Knowledge Base
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya seriyasina daxil olanTedqiqTedqiqat dizayniEtika Teklif Sual Yazi Arqument Istinad vermeTedqiqat strategiyasiInterdisiplinar Coxmetodlu yanasma Keyfiyyet Incesenete esaslanan tedqiqat KemiyyetFelsefi mekteblerAntipozitivizm Konstruktivizm Tenqidi rasionalizm Empirizm Fallibilizm Pozitivizm Postpozitivizm Praqmatizm Realliq Tenqidi realizm sosial elmler Ince realizmMetodologiyaFealiyyet tedqiqati Incesenet metodologiyasi Tenqidi nezeriyye Esaslandirilmis nezeriyye Hermenevtika Tarixsunasliq Insanlar uzerinde eksperimentler Nagil sorgusu Fenomenologiya Praqmatizm Elmi metodMetodlarTehlil Keys usulu Mezmun tehlili Tesviri statistika Diskurs tehlili Etnoqrafiya Avtoetnoqrafiya Eksperiment Sahe eksperimenti Sosial eksperiment Kvazi eksperiment Sahe tedqiqati Tarixi metod Statistik neticecixarma Musahibeler Xeriteleme Medeni xeritelesdirme Fenomenoqrafiya Ikincili tedqiqat Bibliometriya Edebi icmal Meta analiz Skopinq icmali Sistemli icmal Elmi modellesdirme SimulyasiyaAletler ve proqram teminatiElmi proqram teminatiFelsefe portalibr Kvazi eksperiment ing Quasi experiment usullarindan biri olub prinsiplerine esaslansa da istirakcilarin tesadufi secilmesinin mumkun olmadigi hallarda tetbiq edilir Bu metod eksperimental qrup ve nezaret qrupu arasinda muqayise etmeye imkan verse de tesadufi teyinatin olmamasi sebebile neticelerin daxili etibarliligi bir qeder asagi ola biler Kvazi eksperimentlerde musteqil deyisen tedqiqatci terefinden manipulyasiya edilir lakin istirakcilar qruplara tesadufi esasda bolunmur Bu kvazi eksperimentleri eksperimentlerden ferqlendiren esas cehetdir Neticede kvazi eksperimentlerde sebeb netice elaqesi mueyyen derecede etibarliliqla gosterile biler Kvazi eksperimentler esasen tehsil psixologiya sosiologiya ve ictimai siyaset sahelerinde genis tetbiq olunur Tedqiqatcilar real heyat seraitinde tecrube kecirmek istedikde lakin etik ve ya praktik sebeblerle tesadufi secme mumkun olmadiqda bu metodu secirler Etika span Kvazi eksperimentler etik baximdan en cox ustunluk verilen tedqiqat dizaynlarindan biridir Bu dizayn tesadufi secme teleb etmediyi ucun istirakcilarin mudaxileye meruz qalmasini mehdudlasdirir ve etik riskleri azaldir Xususile tehsil sehiyye ve kimi sahelerde tedqiqatcilarin tecrube istirakcilarina zerer vermeden netice elde etmesine serait yaradir Meselen mueyyen derman ve ya proqrami yalniz bir qrupa vermek ve digerlerini ondan mehrum etmek bezi hallarda etik sayilmaya biler Kvazi eksperimentler bu kimi hallarda balansli alternativ teqdim edir Daxili etibarliliq span Kvazi eksperimentlerde daxili etibarliliq adeten asagi seviyyede olur cunki istirakcilar qruplara tesadufi teyin edilmir Bu musteqil deyisenin neticelere tesirini deqiq mueyyen etmeyi cetinlesdirir Daxili etibarliliga tesir eden amillere ve ya daxildir Tedqiqatcilar bu problemleri minimuma endirmek ucun statistik nezaret metodlarindan meselen ANCOVA kimi usullardan istifade edirler Xarici etibarliliq span Kvazi eksperimentlerde xarici etibarliliq yeni neticelerin diger seraitlere ve populyasiyalara umumilesdirile bilmesi daha yuksek ola biler Bu onlarin real dunyada tetbiq olunmasindan ve tebii muhitde bas vermesinden ireli gelir Lakin tedqiqatin kontekste bagli olmasi bu umumilesdirmeni mehdudlasdira biler Xarici etibarliligi artirmaq ucun tedqiqatcilar muxtelif numunelerle ve ferqli kontekstlerde kvazi eksperimentler heyata kecirmelidirler Kvazi eksperiment ve heqiqi eksperimentin muqayisesi span Xususiyyet Heqiqi eksperiment Kvazi eksperimentTesadufi teyinat Beli XeyrMusteqil deyisenin manipulyasiyasi Beli BeliDaxili etibarliliq Yuksek Nisbeten asagiNeticelerin umumilesdirilmesi Mehdud Genis kontekstde mumkunUstunlukleri ve mehdudiyyetleri span Ustunlukleri MehdudiyyetleriReal heyat kontekstinde tetbiq oluna bilmesi Tesadufi secme olmadigi ucun zeif ola bilerEtik ve praktiki cehetden daha uygundur nezaretsiz qalmasi neticelerin serhini cetinlesdire bilerSosial ve tebii muhitin deyiskenliyi daxilinde tetbiq edile bilir Causal sebeb netice munasibetleri mueyyen etmekde mehdudiyyetler yarada bilerNumuneler span Mektebde yeni tedris proqraminin tetbiqi neticesinde sagirdlerin nailiyyetlerini olcmek ucun kvazi eksperiment istifade oluna biler Qanunvericilikde edilen bir deyisikliyin cemiyyete tesirini qiymetlendirmek ucun evvel ve sonra musahideler aparila biler Istinadlar span Dinardo J natural experiments and quasi natural experiments The New Palgrave Dictionary of Economics 2008 856 859 doi 10 1057 9780230226203 1162 ISBN 978 0 333 78676 5 Research Methods Planning Quasi Exper Designs Arxiv sureti 18 mart 2013 tarixinden Wayback Machine saytinda Arxivlesdirilib 2013 03 18 at the Wayback Machine Rossi Peter Henry Mark W Lipsey Howard E Freeman Evaluation A Systematic Approach 7th SAGE 2004 237 ISBN 978 0 7619 0894 4 Gribbons Barry Herman Joan True and quasi experimental designs Practical Assessment Research amp Evaluation 5 14 1997 2 may 2013 tarixinde arxivlesdirilib Morgan G A Quasi Experimental Designs Journal of the American Academy of Child amp Adolescent Psychiatry 39 6 2000 794 796 doi 10 1097 00004583 200006000 00020 PMID 10846316 Campbell D T Methodology and epistemology for social science selected papers University of Chicago Press 1988 ISBN 0 226 09248 8 Armstrong J Scott Patnaik Sandeep Using Quasi Experimental Data To Develop Empirical Generalizations For Persuasive Advertising PDF Journal of Advertising Research ingilis 49 2 1 iyun 2009 170 175 doi 10 2501 s0021849909090230 ISSN 0021 8499 17 avqust 2017 tarixinde arxivlesdirilib PDF DeRue Scott A Quasi Experimental Study of After Event Reviews Journal of Applied Psychology 97 5 sentyabr 2012 997 1015 doi 10 1037 a0028244 hdl 1813 71444 PMID 22506721 2 yanvar 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 iyul 2025 Shadish Cook Cambell Experimental and Quasi Experimental Designs for Generalized Causal Inference Boston Houghton Mifflin 2002 ISBN 0 395 61556 9 CHARM Controlled Experiments Arxiv sureti 22 iyul 2012 tarixinden Wayback Machine saytinda Arxivlesdirilib 2012 07 22 at the Wayback Machine http www osulb edu msaintg ppa696 696quasi htm daimi olu kecid Lynda S Robson Harry S Shannon Linda M Goldenhar Andrew R Hale 2001 Quasi experimental and experimental designs more powerful evaluation designs Arxiv sureti 16 sentyabr 2012 tarixinden Wayback Machine saytinda Arxivlesdirilib sentyabr 16 2012 at the Wayback Machine Chapter 4 of Guide to Evaluating the Effectiveness of Strategies for Preventing Work Injuries How to show whether a safety intervention really works Arxiv sureti 28 mart 2012 tarixinden Wayback Machine saytinda Arxivlesdirilib mart 28 2012 at the Wayback Machine Institute for Work amp Health Canada Xarici kecidler span Quasi Experimental Design at the Research Methods Knowledge Base Normativ yoxlamaMicrosoft 73744397 Kateqoriya Sosioloji tedqiqat