| daxil olan |
| Tədqiq |
|---|
Tədqiqat dizaynı (ing. Research design) — tədqiqatın məqsədinə uyğun olaraq məlumatların necə toplanacağını, təhlil ediləcəyini və şərh olunacağını əvvəlcədən müəyyən edən sistemli plan və ya çərçivə. Tədqiqat dizaynı, elmi araşdırmaların əsas mərhələlərindən biri olub, tədqiqatın etibarlılığını, obyektivliyini və nəticələrin ümumiləşdirilə bilməsini təmin etmək məqsədi daşıyır.
Növləri
| ]Tədqiqat dizaynları ümumiyyətlə aşağıdakı əsas kateqoriyalara bölünür:
- Kəmiyyət dizaynı – statistik təhlillər və ədədi məlumatlar üzərində qurulmuş tədqiqatdır. Bu dizayn növü səbəb-nəticə əlaqələrinin müəyyən olunmasına imkan verir və aşağıdakı formaları əhatə edir: eksperimental, kvazi-eksperimental və təsviri dizaynlar.
- Keyfiyyət dizaynı – insan təcrübələrinin, sosial və mədəni fenomenlərin dərindən başa düşülməsinə yönəlmişdir. Bu dizayn çərçivəsində etnoqrafiya, fenomenologiya, qavrayış əsaslı tədqiqat və narrativ təhlil kimi yanaşmalar istifadə olunur.
- Qarışıq metod dizaynı – həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət metodlarının üstünlüklərindən faydalanaraq inteqrasiya olunmuş bir yanaşmanı təklif edir. Bu növ dizayn kompleks və çoxşaxəli tədqiqat suallarına cavab vermək üçün istifadə olunur.
Komponentlər
| ]Tədqiqat dizaynı bir sıra mühüm komponentlərə əsaslanır və bu komponentlər tədqiqatın məqsədyönlü, sistemli və etibarlı şəkildə aparılmasını təmin edir. İlk növbədə, tədqiqat sualı və hipotezin formalaşdırılması vacibdir. Bu mərhələdə tədqiqatın nəyi araşdıracağı və hansı elmi fərziyyənin yoxlanılacağı müəyyən olunur. Daha sonra, məlumat toplama üsulları seçilir. Bu üsullar tədqiqatın növünə uyğun olaraq müşahidə, sorğu, eksperiment, sənəd analizi və ya müsahibə kimi müxtəlif formalarda ola bilər.
Tədqiqatın uğuru üçün nümunə seçimi və iştirakçıların sayı da əhəmiyyətlidir. Bu mərhələdə tədqiqatın kimlər üzərində və hansı kriteriyalara əsasən aparılacağı qərarlaşdırılır. Təhlil strategiyaları və statistik metodlar isə əldə olunan məlumatların elmi şəkildə dəyərləndirilməsi üçün tətbiq olunur. Bu, nəticələrin obyektiv və əsaslandırılmış şəkildə təqdiminə imkan yaradır. Zaman çərçivəsi də tədqiqatın struktur komponentlərindən biridir. Burada tədqiqatın uzununa (müəyyən müddət ərzində təkrarlanan ölçmələr) və ya eninə (birdəfəlik ölçmə) formada aparılması müəyyən edilir.
Etik məsələlər və metodoloji məhdudiyyətlər nəzərə alınmalıdır. Bu, iştirakçıların hüquqlarının qorunmasını, məlumatların məxfiliyini və tədqiqatın nəticələrini təsir edə biləcək məhdudiyyətlərin aşkarlanmasını təmin edir. Bütün bu komponentlərin balanslı və düzgün şəkildə nəzərə alınması tədqiqat dizaynının effektivliyini və elmi dəyərini artırır.
İstinadlar
| ]- Blair, Graeme; Coppock, Alexander; Humphreys, Macartan, Research Design in the Social Sciences: Declaration, Diagnosis, and Redesign (ingilis), Princeton University Press, 2023, doi:10.1515/9780691199580, ISBN , 18 avqust 2023 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 30 iyun 2025
- Muaz, Jalil Mohammad (2013), Practical Guidelines for conducting research. Summarizing good research practice in line with the DCED Standard
- Wright, Sarah; O'Brien, Bridget C.; Nimmon, Laura; Law, Marcus; Mylopoulos, Maria. "Research Design Considerations". Journal of Graduate Medical Education. 8 (1). 2016: 97–98. doi:10.4300/JGME-D-15-00566.1. ISSN 1949-8349. PMC 4763399. PMID 26913111.
- Tobi, Hilde; Kampen, Jarl K. "Research design: the methodology for interdisciplinary research framework". Quality & Quantity. 52 (3). 2018: 1209–1225. doi:10.1007/s11135-017-0513-8. ISSN 0033-5177. PMC 5897493. PMID 29674791.
- Creswell, John W. Research design : qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th). Thousand Oaks: SAGE Publishing. 2014. ISBN .
- Robson, C. (1993). Real-world research: A resource for social scientists and practitioner-researchers. Malden: Blackwell Publishing.
- Creswell, J.W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
- Diekmann, Andreas. "Are Most Published Research Findings False?". Jahrbücher für Nationalökonomie und Statistik. 231 (5–6). 2011: 628–635. doi:10.1515/jbnst-2011-5-606. ISSN 2366-049X.
- Adèr, H. J., Gideon J. Mellenbergh, & Hand, D. J. (2008). Advising on research methods: a consultant's companion. Huizen: Johannes van Kessel Publishing. ISBN
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya seriyasina daxil olanTedqiqTedqiqat dizayniEtika Teklif Sual Yazi Arqument Istinad vermeTedqiqat strategiyasiInterdisiplinar Coxmetodlu yanasma Keyfiyyet Incesenete esaslanan tedqiqat KemiyyetFelsefi mekteblerAntipozitivizm Konstruktivizm Tenqidi rasionalizm Empirizm Fallibilizm Pozitivizm Postpozitivizm Praqmatizm Realliq Tenqidi realizm sosial elmler Ince realizmMetodologiyaFealiyyet tedqiqati Incesenet metodologiyasi Tenqidi nezeriyye Esaslandirilmis nezeriyye Hermenevtika Tarixsunasliq Insanlar uzerinde eksperimentler Nagil sorgusu Fenomenologiya Praqmatizm Elmi metodMetodlarTehlil Keys usulu Mezmun tehlili Tesviri statistika Diskurs tehlili Etnoqrafiya Avtoetnoqrafiya Eksperiment Sahe eksperimenti Sosial eksperiment Kvazi eksperiment Sahe tedqiqati Tarixi metod Statistik neticecixarma Musahibeler Xeriteleme Medeni xeritelesdirme Fenomenoqrafiya Ikincili tedqiqat Bibliometriya Edebi icmal Meta analiz Skopinq icmali Sistemli icmal Elmi modellesdirme SimulyasiyaAletler ve proqram teminatiElmi proqram teminatiFelsefe portalibr Tedqiqat dizayni ing Research design tedqiqatin meqsedine uygun olaraq melumatlarin nece toplanacagini tehlil edileceyini ve serh olunacagini evvelceden mueyyen eden sistemli plan ve ya cercive Tedqiqat dizayni elmi arasdirmalarin esas merhelelerinden biri olub tedqiqatin etibarliligini obyektivliyini ve neticelerin umumilesdirile bilmesini temin etmek meqsedi dasiyir Novleri span Tedqiqat dizaynlari umumiyyetle asagidaki esas kateqoriyalara bolunur Kemiyyet dizayni statistik tehliller ve ededi melumatlar uzerinde qurulmus tedqiqatdir Bu dizayn novu sebeb netice elaqelerinin mueyyen olunmasina imkan verir ve asagidaki formalari ehate edir eksperimental kvazi eksperimental ve tesviri dizaynlar Keyfiyyet dizayni insan tecrubelerinin sosial ve medeni fenomenlerin derinden basa dusulmesine yonelmisdir Bu dizayn cercivesinde etnoqrafiya fenomenologiya qavrayis esasli tedqiqat ve narrativ tehlil kimi yanasmalar istifade olunur Qarisiq metod dizayni hem kemiyyet hem de keyfiyyet metodlarinin ustunluklerinden faydalanaraq inteqrasiya olunmus bir yanasmani teklif edir Bu nov dizayn kompleks ve coxsaxeli tedqiqat suallarina cavab vermek ucun istifade olunur Komponentler span Tedqiqat dizayni bir sira muhum komponentlere esaslanir ve bu komponentler tedqiqatin meqsedyonlu sistemli ve etibarli sekilde aparilmasini temin edir Ilk novbede tedqiqat suali ve hipotezin formalasdirilmasi vacibdir Bu merhelede tedqiqatin neyi arasdiracagi ve hansi elmi ferziyyenin yoxlanilacagi mueyyen olunur Daha sonra melumat toplama usullari secilir Bu usullar tedqiqatin novune uygun olaraq musahide sorgu eksperiment sened analizi ve ya musahibe kimi muxtelif formalarda ola biler Tedqiqatin uguru ucun numune secimi ve istirakcilarin sayi da ehemiyyetlidir Bu merhelede tedqiqatin kimler uzerinde ve hansi kriteriyalara esasen aparilacagi qerarlasdirilir Tehlil strategiyalari ve statistik metodlar ise elde olunan melumatlarin elmi sekilde deyerlendirilmesi ucun tetbiq olunur Bu neticelerin obyektiv ve esaslandirilmis sekilde teqdimine imkan yaradir Zaman cercivesi de tedqiqatin struktur komponentlerinden biridir Burada tedqiqatin uzununa mueyyen muddet erzinde tekrarlanan olcmeler ve ya enine birdefelik olcme formada aparilmasi mueyyen edilir Etik meseleler ve metodoloji mehdudiyyetler nezere alinmalidir Bu istirakcilarin huquqlarinin qorunmasini melumatlarin mexfiliyini ve tedqiqatin neticelerini tesir ede bilecek mehdudiyyetlerin askarlanmasini temin edir Butun bu komponentlerin balansli ve duzgun sekilde nezere alinmasi tedqiqat dizayninin effektivliyini ve elmi deyerini artirir Istinadlar span Blair Graeme Coppock Alexander Humphreys Macartan Research Design in the Social Sciences Declaration Diagnosis and Redesign ingilis Princeton University Press 2023 doi 10 1515 9780691199580 ISBN 978 0 691 19958 0 18 avqust 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 iyun 2025 Muaz Jalil Mohammad 2013 Practical Guidelines for conducting research Summarizing good research practice in line with the DCED Standard Wright Sarah O Brien Bridget C Nimmon Laura Law Marcus Mylopoulos Maria Research Design Considerations Journal of Graduate Medical Education 8 1 2016 97 98 doi 10 4300 JGME D 15 00566 1 ISSN 1949 8349 PMC 4763399 PMID 26913111 Tobi Hilde Kampen Jarl K Research design the methodology for interdisciplinary research framework Quality amp Quantity 52 3 2018 1209 1225 doi 10 1007 s11135 017 0513 8 ISSN 0033 5177 PMC 5897493 PMID 29674791 Creswell John W Research design qualitative quantitative and mixed methods approaches 4th Thousand Oaks SAGE Publishing 2014 ISBN 978 1 4522 2609 5 Robson C 1993 Real world research A resource for social scientists and practitioner researchers Malden Blackwell Publishing Creswell J W 2012 Educational research Planning conducting and evaluating quantitative and qualitative research Upper Saddle River NJ Prentice Hall Diekmann Andreas Are Most Published Research Findings False Jahrbucher fur Nationalokonomie und Statistik 231 5 6 2011 628 635 doi 10 1515 jbnst 2011 5 606 ISSN 2366 049X Ader H J Gideon J Mellenbergh amp Hand D J 2008 Advising on research methods a consultant s companion Huizen Johannes van Kessel Publishing ISBN 978 90 79418 01 5 Kateqoriyalar Elmi metodElmi tedqiqatlar