fbpx
Wikipedia

Kayseri

KayseriTürkiyənin Mərkəzi Anadolu regionunda yerləşən böyük sənayeləşdirilmiş şəhər. Kayseri ilinin inzibati mərkəzidir. Kayseri Böyükşəhər Bələdiyyəsinin fəaliyyət göstərdiyi şəhər, struktur olaraq beş böyük ilçə, Qocasinan, Məlikqazi və 2004-cü ildən bu yana Hacılar, İncəsuTalas, bunlarla yanaşı 11 kiçik ilçə, Ağqışla, Bünyan, Dəvəli, Fəlahiyyə, Özvətən, Pınarbaşı, Sarıoğlan, Sarız, Tomarza, Yəhyalı olmaqla ümumilikdə 16 ilçədən ibarətdir.

Kayseri
türk. Kayseri
Gerb

38°43′21″ şm. e. 35°29′15″ ş. u.


Ölkə
Daxildir Mərkəzi Anadolu
İcra başçısı Məmduh Böyükqılınc
Qubernator Şəhmus Günaydın
Tarixi və coğrafiyası
Hündürlük
1.050 ± 1 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 1.389.680 nəf. (2018)
Rəsmi dili Türkcə
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu TR-38
Telefon kodu +90 352
Poçt indeksi 38000–38999
Avtomobil nömrəsi 38
Rəsmi sayt​ (türk.)

Türkiyə miqyasında Kayseri xəritəsi
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Kayseri, hündürlüyü 3916 metr olan Ərciyəs dağının ətəyində yerləşir. Şimal və şimal-qərbdə Yozqat, şimal-şərqdə Sivas, şərqdə Qəhrəmanmaraş, cənubda Adana, cənub-qərbdə Niğdə, qərbdə Nevşəhər ilə əhatə olunmuşdur. Dünyanın ən qədim şəhərlərindən biri olan Kayseri antik dövrlərdə Kappadokiya adlanan tarixi bölgənin bir hissəsi olmuşdur. İpək yolu üzərində yerləşən şəhər, coğrafi mövqeyinə görə daim düşmən işğallarına məruz qalmışdır. Həmçinin, bölgə bir çox sivilizasiyaların beşiyi olmuşdur.

Türkiyə iqtisadiyyatında diqqətçəkici ölçüdə inkişafa malik şəhərlərin yer aldığı Anadolu Pələngləri qruplaşmasında ilk sırada yer alan Kayseri, regionda yüksək sənayeləşməsi ilə digər şəhərlərdən kəskin fərqlənir. Şəhərdə işsizlik digər şəhərlərə nisbətən olduqca aşağıda səviyyədə olmuş, oxuma-yazma qabiliyyətinə görə isə İstanbulAnkara kimi böyük şəhərlərlə daim rəqabətdə olmuşdur. Savadlılıq səviyyəsi isə 93,82% olaraq təyin olunmuşdur. Kayseri torpaqlarının 54,3%-i kənd təsərrüfatı üçün olduqca əlverişlidir.

Şəhər bir sıra tarixi abidələri, o cümlədən Səlcuqlu dövrünə aid bir çox tarixi abidəyə ev sahibliyi edir. Adətən Kappadokiya ziyarətlərində xeyli miqdarda turist qəbul edən Kayserinin özünə məxsus bir çox görməli məkanları var. SəlcuqluOsmanlı dövrünə aid tarixi abidələr və muzeylər yer alan Pınarbaşı, Ağqışla, TalasDəvəli ilçələri, şəhər ətrafında alpinizmtrekinq üçün Ərciyəs dağı, raftinq üçün Zamantı çayı olduqca məşhurdur. Şəhərdə Erkilet Beynəlxalq Hava Limanı xidmət göstərir. Bununla yanaşı, şəhər 2 dövlət Ərciyəs Universiteti, Abdullah Gül Universiteti, 1 özəl Nuh Naci Yazqan Universitetinə ev sahibliyi edir.

Türkiyə Statistika Qurumunun 2011-ci il siyahıyaalmasına əsasən, şəhər əhalisi 1,389,000 nəfər olmuşdur.

Etimologiya

Kayseri şəhərinin adı latıncada "Saezera" (lat. Caesarea), yunancada isə "Keysəriyyə" (yun. Кαισαρία) sözlərindən yaranmışdır. Bu adlarla yanaşı "Mazaka""Kaisareia" (fr. Césarée) sözlərindən də şəhərin adlandırılmasında istifadə olunmuşdur. "Kaysar" və ya "Keysər" (ərəb. قيصر‎‎) isə RomaŞərqi Roma imperatorlarına verilən sezar ünvanının İslam ölkələrində istifadə olunan qarşılığıdır. Osmanlı sultanları isə II Mehmeddən başlayaraq rəsmi ünvanları arasında "Kayser-i Rum" ifadəsindən istifadə etməyə başlamışdır.

Sezar ünvanı əsasən Roma dövlət xadimi Qay Yuli Sezarın ləqəbi olaraq istifadə olunmuşdur. İlk Roma imperatoru, Qay Yuli Sezarın ruhani oğlu Oktavian Avqust, sezar ləqəbini fəxri ünvan olaraq qəbul etmişdir. Sonralar Roma imperatorları Sezar və Avqustun ünvanlarını istifadə etmişdirlər. Rus hökmdarları 1453-cü il Konstantinopolun fəthindən qısa müddət sonra Sezar adının rus forması olan "Çar" (rus. Цар) sözünü qəbul etmişlər. Bu adlandırılmada məqsəd Osmanlı sultanlarının Yunan sivilizasiyasının varisi olmaq iddialarına qarşı çıxmaq və Bizans taxtının varisliyini tələb etmək olmuşdur.

Yunanlar tərəfindən "Mazaka" şəhəri işğal edildikdən sonra bu bölgəyə "İmperatorlar şəhəri" mənasını verən "Kaysarea" adı verilmişdir. Daha sonralar, xalq arasında bu ad geniş yayılaraq, türkləşdirilərək hal-hazırki formaya çatmışdır.

Tarix

Eramızdan əvvəlki dövrlərdə

Əsas məqalələr: Mesopotamiya, Çatalhöyük, və Mesopotamiya
 
Kanişdə tapılan xetlərin dövründən qalma bəzədilmiş keramika qab.

Kayseri şəhərinin eramızdan əvvəlki məskunlaşma tarixi haqqında ən vacib məlumat Kaniş ərazisində aparılan qazıntılar nəticəsində əldə edilmişdir. Bu ərazidə Mərkəzi Anadolunun ən böyük kurqanlarından birinə rast gəlinmiş və mövcud məlumata görə, bu tapıntılar Kayserinin Kiçik Asiya tarixi boyu əhəmiyyətli bir yaşayış məskəni olmasını sübut etmişdir.

Paleolit dövrünün izləri Kappadokiyada nadir görülsə də, bu günə qədər aparılan araşdırmalar nəticəsində üst paleolit dövrünə aid bir çox tarixi abidələrə rast gəlinmişdir. Paleolit dövründən sonrakı vulkanizm prosesinin davam etməsi, neolit dövrünədək burada məskunlaşma şəraitinə mane olmuşdur. Bölgədə aparılan arxeoloji tədqiqatlarda neolit dövrünə aid bir çox yaşayış məntəqələri müəyyən edilmişdir. Ürgüp yaxınlığında neolit dövrünə aid daş alətlər neolit dövrünə aid ən böyük məskunlaşma mərkəzlərindən biri olmuşdur. Kappadokiyadakı ilk yaşayış izləri isə olduqca qədim tarixə malikdir. Höyük ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar isə bölgədə xetlərdən Bizans dövrünə qədər müxtəlif mədəniyyətlərin yaşadığını sübut edir. Bu dövrün izlərini yerli sakinlərin istifadə etdiyi alətlərin qalıqlarının köməyilə görmək mümkündür.

Kappadokiyanın tarixi Çatalhöyükdən başlayır. E.ə 5000–4000-cü illər arasında burada müxtəlif xalqlar yaşamışdır. Lakin Kappadokiyanın ilk tanınmış sakinləri luvilərhettlər olmuşdur. Kaniş, Kayseri düzənliyinin şimal-şərqində yerləşən Karahöyük kəndinin cənubunda yerləşir. Bu bölgələrdə əsasən Assuriya tacirləri məskunlaşmışdır.

Assuriya tacirləri yazı ilə yanaşı Anadoluya silindr möhürləri, mədən, məbədlər və tanrı ideyaları da gətirmişlər. Beləliklə, Anadolunun yerli mədəniyyəti Mesopotamiya mədəniyyətinin təsiri altında inkişaf etmiş və burada bənzərsiz mədəniyyət meydana çıxmışdır. Assuriya tacirlərinin burada məskunlaşma dövrü, e.ə. 1850–1800 illəri arasında başa çatmışdır. E.ə 1900–1750 illər arasında burada tacirlərin sayı artmış, ticarət inkişaf etmişdir. Höyük bölgəsində xetlərəfrigiyalılara aid bir çox tarixi qalıqlara rast gəlinmişdir. "Gözəl atların böyüdüldüyü məkan" mənasını verən Kappadokiyanın tarixi adı da Assuriyalıların mirasıdır. Assuriyalıların Katpatuta adlandırdığı bölgə fars dövründə Kapadokiya adlandırılmışdır.

Bizans İmperiyası dövründə

Əsas məqalələr: Bizans İmperiyasıRoma İmperiyası
 
Şəhərin mühüm coğrafi mövqeyi ilə bağlı hücumların qarşısını almaq məqsədilə tikilən Kayseri qalası 2006-cı ildə.

395-ci ildə Roma İmperiyası ikiyə bölünmüş, Kappadokiya Şərqi Roma dövlətinin tərkibinə daxil olmuşdur. Bizans dövründə Anadolunun iki yeparxiyasından biri olmuşdur. Şərqi Roma dövlətinin ilk illərində bölgədə sakit bir dövr yaşandı. İmperiyanın sərhədlərinin Qafqaza qədər uzanmasına baxmayaraq, Kappadokiya bu bölgənin mərkəzi olaraq qalmağı bacardı. Kappadokiya sakinləri bu dövrdə roman ellinizm ideyalarından daha çox İrandan təsir aldı. Şərqdən güclü ƏrəbSasani basqınların başlaması, I İraklinin Anadolunun əhəmiyyətli bir hissəsini hərbi əyalətlərə çevirməsinə səbəb oldu.

 
Kayseri Arxeologiya Muzeyində yer alan e.ə 150–160-cı illərə aid Heraklın on iki zəhmətini təsvir edən heykəl

Yerli sakinlər DərinquyuQaymaqlı kimi düzənliklərdə yaşayan insanlar yeraltı şəhərlərə sığınmış, İmperiyanın Şərq bölgələrinin işğal edildiyi bu qarışıqlıq dövründə müharibələr fasiləsiz olaraq davam etmişdir. 574-cü ildən bəri ara-sıra bu vilayətlərə fars işğalları baş tutmuşdur. Konstantinopolun fəthindən sonra bu ərazilərin hakimiyyəti yenidən müsəlmanların əlinə keçmiş, lakin sonradan yenidən Bizansın işğalı altında düşmüşdür.

Bu dövr həmçinin, rahiblərBizans imperatorları arasında mülk və gücün mübarizə apardığı bir dövr olaraq yadda qalmışdır. Bu mübarizənin səbəbi monastır rahiblərinin ianələr toplamasının imperiya xəzinəsinə mənfi təsir etməsi, ordu təmənnasız şəkildə xidmət göstərməyə məcbur olmuş və nəzarətsiz qalmasına səbəb olmuşdur. Beləliklə, bu hadisələr, imperatorların monastır sahibliyini məhdudlaşdırmasına gətirib çıxarmışdır. Bütün bu daxili qarşıdurmalar Bizansın MərkəziŞərqi Anadolunu sürətlə itirməsinə yol açdı. Sonrakı illərdə Bizans İmperiyasında taxt döyüşləri türk qüvvələrinin hökmranlığını artırdı. Lakin Oğuz türklərinin sıravi ordusunun, nizamlı Bizans ordusuna qarşı çıxması elə də asan olmadı. Əvvəlcə 1064-cü ildə Kayseri və Nevşəhər vilayətlərinə hücum etsələr də, məğlub oldular və geri çəkilməli oldular. Bu tarixdən sonra Alp Arslanın komandirlərindən biri olan Afşin bəy Bizans ordusunu məğlub edərək bölgədə hakimiyyəti ələ keçirdi, lakin bu vəziyyət də uzun davam etmədi. Anadolunun qapıları 1071-ci ildə Malazgird döyüşü ilə türklərə açıldı.

Səlcuq İmperiyası dövründə

Həmçinin bax: Səlcuqlular
 
1238-ci ildə sultanə Hunat Hatun tərəfindən tikilən Səlcuqlu dövrünə aid Hunat Hatun Məscidinin giriş qapısının tarixi bəzəkləri.

Səlcuqlular, Anadolu torpaqlarının bütövlüyünün qorunmasına nail olmaq üçün səy göstərən güclü rəhbərliyi, əzəməti və ədaləti ilə tanınır. II Qılınc Arslan, 1164-cü il avqustun 4-də, ən böyük rəqiblərindən olan Yağıbasanın ölümündən sonra 1169-cu ildə Darenda-Deluk, Kayseri və Zamantı bölgələrini ələ keçirərək Səlcuqlu sülaləsinin hakimiyyətini bərpa etdi. Lakin siyasi səhvə yol verərək ölkəni iki oğlu arasında bölüşdürmək bu torpaqların müstəqilliyini yenidən təhlükə altına atdı. Şəhərin görkəmli sakinlərindən olan və Məlik Nurəddin şahın əmirlərindən biri olan Həsən adlı nüfuzlu, xeyirxah bir insanın öldürülməsi Kayseri sakinlərinin Qütbəddinə qarşıdurmalarına səbəb olmuş və sonradan Qütbəddin sui-qəsd nəticəsində öldürülmüşdür. 1196-cı ildə Rüknəddin Süleyman Şah qardaşlarına vacib vəzifələr vermiş və Anadolunun topraq bütövlüyünü yenidən qurmağı vəd etmişdir. Rüknəddin Süleyman Şah ordusu ilə Sivas, Kayseri, Aksaray və 4 aylıq mühasirədən sonra Konyanı torpaqlarına qatmağı bacarmışdır. Lakin bu qalibiyyətlərdən sonra bir həftə içində 1204-cü ildə ağır bir xəstəlikdən vəfat etmişdir. Süleyman Şahdan sonra I Qiyasəddin Keyxosrov 1205-ci ildə doqquz illik ayrılıqdan sonra yenidən taxta çıxmışdır. Sultan Keyxosrov 1205-ci ildə Kayseridə bacısı Gəvhər Nəsibənin adına mədrəsə tikdirmişdir. Keyxosrov, 1211-ci ildə Bizanslılarla müharibədə şəhid olmuş, Malatyadan böyük oğlu I İzzəddin Keykavus taxt-tac üçün Kayseriyə dəvət olunmuşdur.

Hökmranlığı ərəfəsində I Əlaəddin Keyqubad ilə taxt-tac mübarizəsinə girən İzzəddin Keykavus, Keyqubadın sığındığı Ankara qalasını mühasirəyə almış, sonradan Malatyada bir qalaya həbs etdirmişdir. Beləliklə, hökmranlığını gücləndirən və daxili qarışıqlıqlara son qoyan İzzəddin Keykavus, erməni kralı II Levon ilə mübarizəyə girərək UluqışlaEreğli ilçələrini geri almışdır. Sonradan II Levonu məğlub edən İzzəddin Keykavus, onun canını 20.000 dinar qızıla bağışlayır. İzzəddin Keykavus yeni bir ekspedisiya üçün 1219-cu ildə Malatyaya gəlmiş və burada da 1220-ci ildə vəfat etmişdir. Səltənəti dövründə sərhədlər genişlənmiş, əhəmiyyətli limanlar fəth edilmiş, çox sayda karvansaray, məscid, mədrəsə və qala divarları inşa edilmişdir. Kayseridəki Gülük, Yoğunbürc, Hunat məscidləri də onun hakimiyyəti dövründə inşa edilmişdir.

 
Səlcuqlu vəziri Sahibata Fəxrəddin Əli tərəfindən 1267-ci ildə inşa edilən Səhabiyyə mədrəsəsi.

Böyük qardaşı İzzəddin Keykavusun ölümündən sonra şəhər ağsaqqalları I Əlaəddin Keyqubadın sultan olması qərarına gəlmişdir. Səlcuq dövründə Sivas və Kayseri hökumət mərkəzi olaraq qəbul edildiyi üçün Sultan Əlaəddin Keyqubad böyük bir dəbdəbə və əzəmətlə Kayseriyə daxil olmuş, burada taxt-tac mərasimlərindən sonra Aksaray yolu ilə Konyaya getmişdir. İzzəddin Keykavusun sərhəd genişləndirməsi siyasətini davam etdirən və dövləti daha da genişləndirən Əlaəddin Keyqubad Kalonoros qalasını ələ keçirmiş və Alanya şəhərinin əsasını qoymuşdur. Əlaəddin Keyqubad bu şəhərdə gəmiqayırma və silah zavodu tikdirmiş və şəhər qalasını yenidən bərpa etdirmişdir. Tacirlərin quruda ermənilərin, dənizdə isə avropalı dəniz quldurlarının hücumuna məruz qalması, dövlət torpaqlarının sərhədinin Mersindən Antalyaya qədər olan bütün sahil xətti vilayətlərinin ələ keçirilməsi ilə nəticələnmişdir. Trabzon, Bizans İmperiyasının gücünü zəiflətmək məqsədilə Sinopda bir donanma qurmuş və Hüsaməddin Çobanın komandirliyi altında Qara dəniz donanmasını Krıma göndərmişdir. Hüsaməddin Çoban əhəmiyyətli ticarət şəhəri olan Sudakı ələ keçirmişdir. Bundan sonra ruslar Səlcuq hakimiyyəti altında Sudakı tanımalı olmuşdur. 1265-ci ildən Anadoluda idarəetmə Monqol bəylərinin əlinə keçdi. I Baybarsın Anadolu ekspedisiyasından sonra qardaşını əmiri təyin etdi. Vergilərə daha rahat nəzarət etmək məqsədilə monqol möhürləmə təşkilatı fəaliyyətə başladı. Kayseri şəhərində illik vergi 140 min qızıl olaraq təyin olundu. Təhlükəsizliyi təmin etmək üçün yeddi monqol qəbiləsindən olan qoşunlar ölkənin müxtəlif bölgələrinə yerləşdirildi. Bu qoşunlar Əmir Teymurun işğalına qədər qalmış və sonradan Teymur tərəfindən ölkədən qovulmuşdur. Monqol yürüşləri Anadolunun qaranlıq və qorxulu günlər keçirməsinə, Anadolu Səlcuqlu dövlətinin süqutuna səbəb olmuşdur.

Səlcuqlu dövrünə aid Kayseridə bir çox tarixi abidə yer almaqdadır. Qiyasiyyə və Şifaiyyə mədrəsələri, Hacı Qılınc və Xan məscidi, Sahibiyyə mədrəsəsi, Hunat Hatun külliyəsi və Avqunlu mədrəsəsi kimi bir çox tarixi abidə Səlcuqlulardan Kayseriyə miras olaraq qalmışdır.

Osmanlı İmperiyası dövründə

Əsas məqalə: Osmanlı İmperiyası
 
Malazgird döyüşündən sonra Kayseriyə köçən Devali tərəfindən tikilmiş türbə.

Kayserinin Osmanlı hakimiyyəti altına keçməsi İldırım Bəyazidin dövrünə təsadüf edir. 1394–1395-ci illərdə Sultan İldırım Bəyazid Kayserini Anadoluya ekspedisiyası zamanı Osmanlı torpaqlarına qatmışdır. Ancaq İldırım Bəyazid geri döndükdən sonra Qazi Bürhanəddin yenidən şəhəri idarə etmişdir. 28 iyul 1402-ci ildə Ankara döyüşündə Teymurun zəfəri ilə Anadoluda Osmanlılar hakimiyyəti gəlmiş və Kayseri bölgəsinin idarəetməsi Qaramanoğullarından alınaraq Dursun Bəyə tapşırılmışdır. Bundan sonra Osmanlı torpaqlarına hücum edən Qaramanoğullarına qarşı bir çox ekspedisiya təşkil edilir. Nəhayət, II İbrahim bəy Qaramanoğlu, ağır şərtlər altında Sultan II Muradla razılaşmalı və tabe olmalı olur. Daha sonra İbrahim bəy Qaramanoğlu Kayserinin idarəsini əmisi Əmir Musaya tapşırmalı olur.

Əmir Musanın övladlarından olan Pir Əhməd, Osmanlı sultanı II Mehmedin dəstəyi ilə hakimiyyətini elan etdi. Bundan sonra, Pir Əhməd II Mehmedə sədaqətini göstərmək üçün onun şərəfinə Kayseri qalasını təmir etdirərək, yazılı kitabələr miras qoyur. Ancaq bu sədaqət uzun sürmür, Pir Əhməd və qardaşı Kazım bəy bir çox vilayətlərdə qarətçiliklə məşğul olmağa başlayır. Bunun üzərinə Fateh Sultan Mehmed xan, Qaramanoğulları məsələsinə son qoymaq üçün Gədik Əhməd Paşanı Qaramanoğullarının üzərinə göndərir. Gədik Əhməd Paşa, Şahzadə Mustafa ilə birlikdə Pir Əhməd bəyin ətrafını çevrələyərək, xəzinəsini, ailəsini və sığındığı qalanı ələ keçirir. Bundan sonra, Pir Əhməd qaçaraq Uzun Həsənin yanına sığınır.

 
Osmanlı dövrünün memarlığına əsasən tikilmiş bulaq.

1474-cü ildə Qaramanoğulları məsələsi həll olunduqdan sonra Şahzadə Mustafa Qaramanoğullarının idarəçisi təyin olunur. Qaramanoğulları komandiri olan Atmaca bəy Dəvəliqarahisarda Osmanlılara qarşı müqavimət göstərməyə davam edir, lakin bir nəticə olmayacağını başa düşdükdən sonra qalanı Şahzadə Mustafaya təhvil verərək uzaqlaşır. Bu hadisələrdən sonra Qaramanoğulları məsələsi sona çatmış və Kayseri Osmanlı torpaqlarına tamamilə qatılmış olur. Şahzadə Mustafanın ölümündən sonra Cem Sultan Qaraman şəhər idarəçisi təyin edilir.

Kayseri, Osmanlı torpaqlarının tərkibinə keçdiyi tarixdən etibarən müharibə şahidi olmamışdır. Lakin şərq torpaqlarına səyahət edən sultanlar — Yavuz Sultan Səlim, Qanuni Sultan SüleymanIV Murad həm əsgər toplamaq, həm də xalqa mənəvi dəstək vermək üçün Kayseriyə dəfələrlə gəlmişdir. Yavuz Sultan Səlim, ÇaldıranMisir səfərlərində Kayseridə 4 gün müddətinə qalmışdır. Çaldıran döyüşünə gedərkən Kayseridə qalan Yavuz Sultanın qoşununa xeyli sayda yerli sakin qoşulmuşdur. Yenə Sultan Süleyman Qanuni İraq səfərində dörd gün müddətinə Kayseridə qalmışdır. Sultan IV Murad isə İrəvan səfəri zamanı Kayseridə 5 gün müddətinə iqamət etmişdir.

 
Osmanlı dövründə inşa olunmuş Kayseri Bedestanı.

Kayseridə ilk siyahıyaalma 1520-ci ildə edilmişdir. O dövrdə 10 nahiyyə, 86 kənd, 276 məzra ilə Yaşılhisar qəzasına bağlı olan şəhərin əhalisi 38,798 nəfər olmuşdur. Osmanlı hakimiyyətinin ilk dövrlərində şərqdə sərhəd şəhəri olduğu üçün Kayseri elə də təhlükəsiz deyildi. Buna görə də əhali artımı olduqca yavaş idi. Yavuzun ekspedisiyalarından sonra və xüsusən də məmlük təhlükəsi bitdikdən sonra şəhər əhalisi sürətlə artmağa başladı. Sərhəddə yerləşdiyi üçün burada ticarət daim fəal olmuşdur. XVI əsrdə Kayseri, əhalisi 20.000-dən çox olan Anadolunun böyük şəhərlərindən biri olmuşdur. Reyestrlərdə yer alan müxtəlif vergi qeydlərindən əhali sayını müəyyən etmək mümkündür. XVII əsrdə Kayseri şəhər qalaları daxilində nizamlı bir urbanizm quruluşuna sahib olmuşdur. Meydan darvazasının kənarında böyük bir bazar, qalanın qarşısında isə bir çörəkçi, bir qəhvə mağazası, 11 dükan və 4 arabacı dükanı yer almışdır. XIX əsrin bəzi dövrlərində şəhər əhalisi haqqında bir çox məlumatlar mövcuddur. 1831-ci il siyahıyaalmasına görə, şəhərdə 13.466 kişi yaşayırdı. 1892-ci il siyahıyaalmasına görə isə şəhərdə 49.498 nəfərlik bir əhalinin olduğu bildirilmişdir. Bu əhali artımı, bu bölgənin şəhər kimi böyüdüyünün sübutudur. Əhalinin bu artımında və müvafiq olaraq şəhərin sahəvi inkişafında rol oynayan bir sıra amillər mövcud olmuşdur. Bu amillər arasında ilk növbədə şəhərin ticarət funksiyası gəlir. Şəhərdə ilk bələdiyyə təşkilatı 1871-ci ildə qurulmuşdur. Bundan əlavə, əvvəllər Kayseri sakinləri üçün ən vacib dolanışıq mənbəyi olan kənd təsərrüfatını nəzərə alaraq, bütün bu amillərin birləşməsi şəhərin əhalisinin və müvafiq olaraq ərazisinin böyüməsinə geniş imkan yaratdı.

Respublika dövrü

 
Atatürk meydanında yerləşən Saat qülləsi.

Kayseridə şəhərin inzibati quruluşunda dəyişiklik respublikanın qurulmasından sonra müşahidə olunmuşdur. Respublikanın qurulması ilə şəhər sürətlə inkişaf etməyə başladı. Kayseridə ilk böyük sənaye obyekti, 1926-cı ildə Türkiyənin ilk təyyarə zavodunun qurulması ilə şəhərdə sənayenin yüksək inkişafı müşahidə edildi. Anqarlardan və uçuş-enmə zolaqlarından ibarət olan zavod Kayserinin cənub hissəsində qurulmuş və olduqca böyük bir ərazini əhatə etmişdir. 1928-ci ildə yerli sahibkarlar tərəfindən qurulan "Türk Elektrik Səhmdar Cəmiyyəti", Kayseri şəhəri, Bünyan və Talas ilçələrini kəsintisiz elektrik ilə təmin etmişdir. Bu inkişaflardan sonra 1927-ci ildə nəqliyyat üçün nəhəng bir addım atılaraq Ankara-Kayseri qatar yolu salındı. 1930-cu ildə arxeologiya və muzeyşünaslığın əhəmiyyət qazandığı dövrdə Kanişdə bir çox mühüm tarixi araşdırmalar aparılmışdır. 1930-cu illərin əvvəllərində dəmir yolu xəttləri salınmağa davam etmiş və Kayseri-SivasUluqışla-Kayseri qatar yolları istifadəyə açılmışdır. 1935-ci ildə Sümerbank Kayseri zavodu açılmışdır.

 
Ərciyəs dağının ətəklərində yerləşən Kayseri Bürüngüz Məscidi.

1950-ci illərə qədər şəhər dayanmadan inkişaf etmiş, lakin İkinci Dünya müharibəsi dövründə iqtisadi böhran yaşanmış və ölkə iqtisadiyyatında inkişaf kəsilmişdir. 1940-cı illərdə şəhərin ilk abadlıq planı hazırlanmış və dövlət xəstəxanası açılmışdır. 1950-ci ildən sonra Kayseridə şəhərləşmə və əhali baxımından demoqrafik partlayış müşahidə olunmuşdur. 1950-ci ildə 65.488 nəfər olan əhali 1960-cı ildə 102.596, 1970-ci ildə 160.985 nəfərə çatmışdır. Şəhərdəki sürətli sənayeləşmə intensiv miqrasiyaya səbəb olmuşdur. 1950-ci ildən bu yana Kayseridə köhnə məhəllələrdə təmirsiz, təhlükəli vəziyyətdə olan binalar sökülür və planlı iş bölgələri inşa edilir. Sənayeləşmə və əhalinin artması ilə şəhərin şimalında yerləşən köhnə tikililər tədricən yerlərini bina evlərinə buraxmışdır. Səlcuqlu mədəniyyətinin əsas əsərlərini özündə cəmləşdirən Kayseridə köhnə və yeni bir-birinə qarışan hündür binalar arasında bir çox monumental tarixi əsərlər yoxa çıxmışdır. 1950-ci illərdə yeni yaşayış yerləri və sənaye mərkəzləri yaradılmışdır. Daimi sənaye mərkəzlərinin yaradılması ilə şəhər mərkəzində yerləşən kiçik emalatxanalar və ortaboylu sənaye müəssisələri tamamilə buraya köçürüldü. Həmçinin, Türkiyədə ilk sənaye mərkəzi məhz Kayseridə qurulmuşdur. 1970-ci ildə aparılan siyahıyaalmaya əsasən Kayseri əhalisi 160.985 nəfər olmuşdur. Bu gün şəhər mərkəzi 800.000 nəfərə çatan əhalisi ilə ümumi ölkəyə nisbətən iki qat daha sürətlə böyümüşdür. Buna baxmayaraq, Kayseri, ölkədəki ən uğurlu urbanizasiyaya malik şəhərlərdən biri olaraq qalır.

Coğrafiya

 
Kayseri şəhəri yaxınlığında yerləşən Ərciyəs dağı.

Mərkəzi Anadolunun Yuxarı Qızılırmaq bölgəsində, 34°56' və 36°59' şərq uzunluğu, 37°45' və 38°8' şimal enliklərində yerləşən Kayseri, 16.917 km² sahəsi ilə Türkiyə ərazisinin 2,2%-ni təşkil edir. Şəhər mərkəzinin dənizdən hündürlüyü 1.054 metrdir. Şimal və şimal-qərbdən Yozqata bağlı Çayıralan və Boğazlayan, şimal-şərqdə Sivasa bağlı Gəmərək, Sarqışla, KanqalGürün, şərqdən Qəhrəmanmaraşa bağlı GöksunAfşin, cənubdan Adanaya bağlı Tufanbəyli, FekeAladağ, cənub-qərbdən Niğdəyə bağlı Çamardı, qərbdən isə Nevşəhərə bağlı Dərinquyu, Ürgüp ilçələri ilə həmsərhəddir.

Şəhər cənub və şərqdən Tavr dağları, şimal və qərbdən isə lava platforması ilə əhatə olunmuşdur. Kayseri ərazisinin 36,1%-i dağlarla, 14,8%-i düzənliklərlə, 49,1%-i isə geniş yaylalarla əhatə olunmuşdur. Torpaqlarının 53,4%-i kənd təsərrüfatı üçün məhsuldardır. Şəhərin səth sahəsinin təxminən 40%-i kənd təsərrüfatı üçün istifadə olunur. Ən aşağı torpaq nisbəti meşə və kolluqdur. Kayseri meşə baxımından olduqca kasıbdır. Şəhərdəki düzənliklər pliosen dövründə baş verən qırılma və parçalanma hərəkətləri nəticəsində yaranan tektonik çöküntü çuxurlarının dolması nəticəsində yaranmışdır.

İqlim

 
Tavr dağlarının ətəklərində yerləşən bölgələrdə kəskin hava şəraiti müşahidə olunur.

Kayseri, Mərkəzi Anadolu regionunun ən soyuq şəhərlərindən biridir. Kayseridə, soyuq və qarlı qış ayları, isti və bürkü yay ayları ilə xarakterizə edilən Mərkəzi Anadolu iqlimi hökm sürür. Lakin, şəhərin iqlimi yüksəkliklərə görə kəskin şəkildə fərqlənir. Bu səbəbdən şəhərin çökəklik ərazilərində hökm sürən yumşaq iqlim, dağlıq ərazilərə qalxdıqca sərtləşir. Dəniz səviyyəsindən 1.050–1.100 m hündürlükdə olan ovalıq və çökəklik ərazilərlə, hündürlüyü 2.000–3.900 m olan dağlıq ərazilər arasında iqlim xüsusiyyətləri arasında əhəmiyyətli fərqlər mövcuddur. Kayseri düzənliyində havanın temperaturu 30 °C olduğu halda, 3000 m hündürlüyü olan Ərciyəs dağının ətəklərindəki bölgələrində istilik yalnız 18–20 °C-ə çata bilir. Bu səbəbdən şəhərdə həm yumşaq, həm də kəskin iqlim tipləri hökm sürür. Yay mövsümü qısa müddətlidir. Kontinental iqlimin hökm sürdüyü Kayseri şəhərində yağışlar adətən yaz və qış aylarına təsadüf edir. Son 20 ildə ortalama 416 mm yağışın 22%-i payızda, 36%-i yazda, 32%-i qışda və 10%-i yayda müşahidə edilmişdir.

Qış ayları Dəvəli ovalığında nisbətən yumşaq keçir. Şəhər mərkəzindən daha yüksək yerlərdə yerləşən Sarız və Pınarbaşı ilçələrində ortalama istilik daha aşağıdır. Yağıntının miqdarı şəhərin yüksək hissələrində yerləşən bölgələrdə daha çoxdur. Şəhərin bir çox yerində çöl iqlim xüsusiyyətləri özünü göstərir. Yazları isti və quru, qışları isə soyuq və qarlıdır. Kayseri düzənliyindəki metrologiya stansiyasının məlumatlarına görə, orta illik temperatur 10,4 °C-dir. Ən soyuq ay −2.1 °C ilə yanvar, ən isti ay isə 22,5 °C ilə avqust ayı olmuşdur. Qış və yay fəsilləri, gecə və gündüz arasındakı istilik fərqləri də olduqca böyükdür. Yayda 39,8 °C-yə qalxan temperaturun qış aylarında −32,5 °C-yə qədər endiyini görmək mümkündür. Temperaturda görülən bu fərqlər yağıntılarda da özünü eyni şəkildə göstərir. Kayseri şəhərində illik yağıntının miqdarı 375 mm-dir. Şəhər, ən çox yağıntını yaz ayında qəbul edir.

  Kayseri üçün iqlim tarixçəsi
Aylar Yan Fev Mar Apr May İyun İyul Avq Sen Okt Noy Dek İllik
Mütləq maksimum °C (°F) 18.0
(64.4)
22.6
(72.7)
28.6
(83.5)
31.2
(88.2)
33.6
(92.5)
37.6
(99.7)
40.7
(105.3)
40.6
(105.1)
36.0
(96.8)
33.6
(92.5)
26.0
(78.8)
21.0
(69.8)
40.7
(105.3)
Günlük ortalama °C (°F) −1.7
(28.9)
0.2
(32.4)
4.8
(40.6)
10.6
(51.1)
15.0
(59.0)
19.0
(66.2)
22.3
(72.1)
22.0
(71.6)
17.4
(63.3)
11.8
(53.2)
5.5
(41.9)
0.6
(33.1)
10.6
(51.1)
Mütləq minimum °C (°F) −32.5
(−26.5)
−31.2
(−24.2)
−28.1
(−18.6)
−11.6
(11.1)
−6.9
(19.6)
−0.6
(30.9)
2.9
(37.2)
1.4
(34.5)
−3.8
(25.2)
−12.2
(10.0)
−20.7
(−5.3)
−28.4
(−19.1)
−32.5
(−26.5)
Ortalama yağıntı mm (inç) 35.3
(1.39)
36.1
(1.42)
41.9
(1.65)
51.8
(2.04)
51.9
(2.04)
39.6
(1.56)
9.4
(0.37)
6.8
(0.27)
13.7
(0.54)
27.9
(1.10)
32.5
(1.28)
37.4
(1.47)
384.3
(15.13)
Ortalama qarlı günlər 9 9 6 1 0 0 0 0 0 0 3 8 36
Ortalama aylıq günəşli saatlar 93.0 113.0 148.8 186.0 254.2 309.0 368.9 350.3 273.0 207.7 144.0 92.0 12
Ortalama rütubətlilik (%) 76 72 62 58 56 50 44 44 47 58 69 77 59
Mənbə: Türkiyə Dövlət Metereologiya Nazirliyi

Dağlar

 
Kayseri şəhəri yaxınlığında yerləşən və yüksəkliyi 3916 metr olan Ərciyəs dağı.

Kayseri şəhərinin sərhədləri daxilində yerləşən dağlar 3 sıra halındadır. Bunlardan ikisi yer qabığının hərəkətləri nəticəsində yaranmış yüksəkliklərdir. Digəri isə, Tavr dağlarının Mərkəzi Anadoluya qədər uzanan bir qoludur.

Bu dağlar bir-birindən geniş düzənlik və yaylalarla ayrılmışdır. Türkiyənin ən əhəmiyyətli vulkanlarından olan Ərciyəs dağı da vilayət sərhədlərində yerləşir. Dağ, Kayseri şəhərinin cənub-qərbində yerləşir və qış aylarında kurort məqsədləri üçün olduqca məşhurdur. Ərciyəs dağının şimal ətəklərində, hündürlüyü 2500−2700 metr olan vulkan zirvəsi mövcuddur. Şəhəri əhatə edən üç dağdan ibarət olan bu dağ silsiləsi şimaldan Ərciyəs dağından başlayaraq Koramaz dağı ilə davam edir, vilayət sərhədlərinin şimalındakı Xınzır dağı ilə başa çatır. Koramaz və Xınzır dağları bir çox qırılmalara, sərtləşmələrə və kristallaşmalara məruz qalaraq yüksəlmiş dağ silsilələridir. Şimalda Ağdağ, cənub-şərqdə Dibek və Minbuğa dağları, cənubda Aladağlar vilayət ərazisinə daxil olmuşdur.

Su mənbələri

 
Sivas vilayətindən başlayaraq, Qara dənizə doğru axan Qızılirmaq

Kayseri şəhəri QızılirmaqSeyhan çaylarının hövzəsində yerləşir. Qızılırmaq çayının Sarımsaqlısu qolu, Seyhan çayının isə Zamantı qolu vilayət sərhədləri daxilində axır. Mənbəyini Kayseri şəhərindən götürən ən vacib su mənbələrindən biri də elə Zamantı qoludur. Seyhan çayının iki böyük qolundan biridir və mənbəyini şəhər ərazisindəki Pınarbaşı ilçəsindən götürür. Su sahəsi 8.700 km² olan Zamantı qolunun orta illik axını 65.603 m³ təşkil edir. Çayın ən yüksək axını saniyədə 970 m³, bu sıradakı suyun dərinliyi isə 410 santimetrdir. Şəhərin digər vacib su mənbələrindən biri də Sarımsaqlısu qoludur. Mənbəyini Bünyanın şərqindən götürür və Kayseri düzənliyinə doğru axır. Daha sonra Kayseri düzənliyinin qərb ucundakı Boğazköy yaxınlığındakı Qızılirmağa tökülür. Bu iki dərədən başqa Kayseridə çox sayda kiçik və böyük dərələr var.

Şəhər sərhədləri daxilində Yay gölü, Tuzla gölü və Sarıgöl kimi təbii göllərlə yanaşı Yamula, Ağcaşar, Akköy və Kovalı kimi anbar gölləri də var. Anbar göllərindən adətən suvarma əkinçiliyində geniş istifadə olunur.

Biomüxtəliflilik

 
Ərciyəs dağı və meyvə ağacları.

Şəhərin cənub hissəsində Tavr dağlarının yerləşdiyi meşəlik ərazilərdə Avstriya şamı, qızıl şamı, küknarpalıd ağacları geniş yayılmışdır. Mərkəzi ərazilərdə isə meşəlik ərazilərə və ağaclara rast gəlinmir. Kayseri ərazisindəki dağ və dağlıq ərazilərdə də düzənliklərdə olduğu kimi, çöl bitkiləri üstünlük təşkil edir. Şəhərin yüksək hündürlüyə malik hissələrində sıx meşə örtüyü olsa da, ərazi əsasən qeyri-məhsuldar meşə və kolluqlarla əhatə olunmuşdur.

Şəhərin cənub hissəsində, Toros dağlarının yerləşdiyi hissədə Avstriya şamı, qızıl şamı, küknar, ladin və palıd növlərinə rast gəlinir. Məhsuldar hesab edilə bilən meşələr Tomarza, YəhyalıDəvəli ilçələrinin sərhədləri daxilində yerləşmişdir. Şəhərin demək olar ki, hər yerində palıdardıc ağaclarına rast gəlmək mümkündür. Digər tərəfdən, şəhərin cənub ərazilərində, Tavr dağları və ətraf ərazilərdə Avstriya şamı və qızıl şam, Sarız ilçəsinin sərhədləri daxilində qalan bölgədə isə Livan sidrləri geniş yayılmışdır. Mərkəzi hissələrdə meşə sahəsi olmasa da, seyrək kollar və çəmənliklər böyük yer tutur. Dağ ətəkləri adətən daşlı və kolludur. Dağların yüksək hissələrində dağ çəmənliklərinə də rast gəlmək mümkündür. Vilayət torpaqlarının 40,84%-i çəmən və otlaq sahələrindən, 39,64%-i kənd təsərrüfatı torpaqlarından, 6,34%-i meşə və kolluq ərazilərindən, 13,18%-i qeyri-məhsuldar torpaqlardan ibarətdir.

Kayseri florasının daimi nümayəndələri (soldan sağa): Avstriya şamı, adi şam, Tavr küknarı, Livan sidri, qızılı şam, ağ şam, İtaliya şamı

İnzibati bölgü

Kayseridə ilk bələdiyyə təşkilatı 1869-cu ildə qurulmuşdur. İlk bələdiyyə başçısı şəhərin nüfuzlu sakinlərindən biri olan Mollaoğlu Mustafa Ağa olmuşdur. 14 dekabr 1988-ci il tarixli Rəsmi Qəzetdə dərc edilən və 3508 sayılı qanunla Kayseri Bələdiyyəsi Böyükşəhər Bələdiyyəsi statusunu əldə etdi və eyni qanunla Məlikqazi və Qocasinan adlı iki bələdiyyənin yaradılması qərara alındı. Bu qanun 1 yanvar 1989-cu qüvvəyə minmiş və şəhər böyükşəhər statusunu qazanmışdır. 26 mart 1989 tarixində keçirilmiş seçki ilə Niyazi Bağçacıoğlu Böyükşəhər Bələdiyyə Başçısı seçildi.

Kayseri Mərkəzi Anadolunun 3-cü, Türkiyənin ən böyük 14-cü şəhəri olma xüsusiyyətini daşıyır. Şəhərin təxminən 1,5 milyon əhalisi və cəmi 16 ən böyük məskunlaşma mərkəzi mövcuddur. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 30 mart 2013-cü Yerli Seçkilərdən sonra qəbul edilən və 15 aprel 2013-ci ildə Rəsmi Qəzetdə yayımlanan 6360 sayılı qanun ilə şəhərin 16 ilçəsi olduğu təsdiq edilmişdir. Kayserinin ən böyük ilçələri Qocasinan, Məlikqazi, DəvəliTalasdır.

1924-cü ildə Kayserinin qurulması ilə İncəsu, Dəvəli, 1926-cı ildə Pınarbaşı, 1946-cı ildə Sarız, 11 iyun 1946-cı il 5071 qanun ilə Yaşılhisar, 19 iyun 1953-ci il 7033 saylı qanun ilə FəlahiyyəTomarza, 1954-cü ildə Yəhyalı, 1960-cı ildə Sarıoğlan, 19 iyun 1987-ci il 19507 saylı qanun ilə Ağqışla, 21 avqust 1987-ci il 3992 saylı qanun ilə Talas, 9 sentyabr 1988-ci il 6360 saylı qanun ilə Bünyan, 7 dekabr 1988-ci il 3508 saylı qanun ilə Qocasinan, 14 dekabr 1988-ci il 3508 saylı qanun ilə Kayserinin ən böyük ilçələrindən olan Məlikqazi, 9 may 1990-cı il 20523 saylı qanun ilə Özvətən, 16 may 1990-cu il 3647 saylı qanun ilə Hacılar ilçə statusu qazanmışdır.

Əhali

Əhali siyahıyaalınması
İlƏh.±%
1970 598.693—    
1975 676.809+13.0%
1980 778.383+15.0%
1985 864.060+11.0%
1990 943.484+9.2%
2000 1.060.432+12.4%
2007 1.165.088+9.9%
2008 1.184.386+1.7%
2009 1.205.872+1.8%
2010 1.234.651+2.4%
2011 1.255.349+1.7%
2012 1.274.968+1.6%
2013 1.295.355+1.6%
2014 1.322.376+2.1%
2015 1.341.056+1.4%
Mənbə: Türkiyə Statistika Qurumu

Urbanizasiyanın əsas göstəricisi kənd əhalisinin şəhərlərə köçməsi, kiçik şəhərlərin böyüməsi və ətraf kənd yaşayış yerlərini öz tərkibinə qatmasıdır. Kayseridə vilayət və ilçə mərkəzlərində əhalinin yerləşməsində sənaye mərkəzləri mühüm rol oynayır. Digər ilçələrə nisbətən Dəvəli, TalasHacılar ilçələrinin əhalisi olduqca yüksəkdir. Buna səbəb isə, şəhər tabeliyində olan bir çox sənaye müəssisələrinin ətraf ərazilərdə inşa edilməsidir.

 
İlçələr üzrə əhalinin paylanması:
     400.000—500.000 nəfər
     300.000—400.000 nəfər
     100.000—300.000 nəfər
     50.000—100.000 nəfər
     20.000—50.000 nəfər
     5.000—2.000 nəfər

Digər tərəfdən, kənd təsərrüfatı sektorundakı iqtisadi dəyişikliklər, əhalinin Pınarbaşı və Sarız kimi ilçələrindən köçməsinə ciddi təsir göstərmişdir. Kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın azalması, gəlirlərin düşməsi, əlverişli torpaqların münbitliyini itirməsi və əlverişsiz hava şəraiti kimi amillər bu bölgədən əhalinin şəhər mərkəzlərinə köçməsinə səbəb olmuşdur.

2000-ci il əhali siyahıyaalmasına görə Kayserinin ümumi əhalisi 1.376.522 nəfər olmuşdur. Ümumi əhalinin 69%-i, 732,410 nəfəri şəhərlərdə, 31%-i, yəni 328.284 nəfəri isə kəndlərdə yaşamışdır. Məlikqazi 555.671 nəfər əhalisi ilə ən sıx, Özvətən isə 5.413 nəfər əhalisi ilə ən seyrək ilçədir. Kayseri ümumi əhalisinin yarısı kişi, yarısı qadındır. 2000-ci ildə 1.060.694 nəfər olan vilayət əhalisinin 529.767 nəfəri, 49.95 %-i kişi, 530.927 nəfəri, yəni 50,05 %-i qadın olmuşdur. Əhali siyahıyaalmasına əsasən, 6 yaşdan yuxarı əhalinin 92%-i oxuya və yaza bilir. Kişi əhalisi savadlı insanların 53,4%-ni təşkil edir. Oxuma-yazma bilməyən 8%-lik hissənin 85%-ni isə qadınlar təşkil edir. 2000-ci il əhali siyahıyaalmasına əsasən 0-9 yaş qrupunda 211.098, 10-14 yaş qrupunda 111.903, 15-19 yaş qrupunda 117.642, 20-64 yaş qrupunda isə 560.292 nəfər olmuşdur. 524,818 nəfər əhalisi olan Kayseri şəhəri əhali sayı baxımından Türkiyədə ən böyük 11-ci şəhərdir. Şəhər mərkəzində əhalinin illik artım tempi hər 1000 nəfərə 20,91 nəfər təşkil edir. Buna görə Kayseri şəhər mərkəzində əhalinin artım tempi digər ilçələrdən olduqca yüksəkdir. Kayserinin mərkəzində urbanizasiya daim davam edir.

Urbanizasiya səviyyəsinin ən yüksək olduğu yerlər Kayseri şəhər mərkəzi, Qocasinan, Məlikqazi, Talas və Dəvəli ilçələridir. 1960–2000 illəri arasındakı 40 illik dövrdə şəhər əhalisi 161.340 nəfərdən 732.410 nəfərə qədər artmışdır. Ümumi əhalidə şəhər əhalisinin nisbəti eyni dövrdə 33%-dən 69%-ə yüksəlmişdir. Bəzi ilçələrdə əhali artımı mənfilərdə olsa da, ümumi vilayətdə artım olduqca yüksəkdir. Kayseri əhali nisbətində azalma yaşanan ilçələr arasında -19,47% ilə Sarız, -9,6% ilə Fəlahiyyə, -8,29% ilə Özvətən, -7,89% ilə Bünyan və -3,59% ilə Tomarza yer alır. Müsbət əhali artımı olan bölgələrə isə 81,09% ilə Məlikqazi, 27,21% ilə Talas, 17,89% ilə Hacılar, 13,45% ilə Yaşılhisar, 12,38% ilə Qocasinan, 11,00% ilə Yəhyalı, 7,96% ilə İncəsu, 7,19% ilə Dəvəli və 7,00% ilə Sarıoğlan aiddir. Bu sürətli əhali artımına baxmayaraq, Kayseri ölkədəki ən uğurlu urbanizasiya mərkəzi olaraq qalmağa davam edir.

İqtisadiyyat

 
Ərciyəs dağı və Bürüngüz məscidi.

Kayseri, zəngin yeraltı sərvətləri, əlverişli coğrafi mövqeyi və enerji qurğuları ilə əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etmiş sənayesi ilə lider vilayətlər sırasındadır. Kayseri şəhərinin inkişafında əsas amillərdən biri vilayətin keçmişdən ticarət və sənətkarlıqda əhəmiyyətli bir tarixçəyə sahib olmasıdır. 2004-cü ildə Kayserinin ÜMM-sinin cari qiymətlərlə 3.836.364.000 ABŞ Dolları olduğu hesablanmışdır. 2004-cü il ÜDM-sinə görə Kayseridə adambaşına 3.462 ABŞ Dolları düşür.

Kayseri, ÜMM baxımından digər vilayətlərdən olduqca geri qalmışdır. 2001-ci il hesabatında vilayət 31-ci yerdə qərarlaşmışdır. 2004-cü ildən bu yana şəhərdə ÜMM miqdarı müsbət istiqamətdə dəyişməkdə davam edir. ÜDM-nin kənd təsərrüfatında 12%, sənayedə 25%, tikintidə 4%, ticarətdə 20%, nəqliyyatda 15% payı var. Vilayətlərin sosial-iqtisadi inkişafının izlənildiyi siyahıya əsasən, Kayseri 1996-cı ildə bu siyahıda 15-ci, 2003-cü ildə nəşr olunan və 2004-cü ilin mayında yayımlanan siyahıda isə 4 pillə geriliyərək 19-cu sırada yer almışdır. Hər iki hesabatda Kayseri, 2-ci dərəcəli inkişaf etmiş vilayətlər sırasında yer almışdır.

Ticarət

 
Şəhərin ən böyük ticarət mərkəzi olan Kayseri forum.

Kayseri vilayətində ticarətin başlanğıcı xett sivilizasiyalarının mühüm yaşayış mərkəzlərindən biri olan Kanişdə qoyulmuşdur. Yazılı mənbələrdən aydın olur ki, Kanişdə yaşayan yerli sakinlər assuriyalılarla daim ticarət əlaqələrində olmuşlar. Kanişdəki ticarətin əsası e.ə. 2000-ci illərdə Assuriya tacirlərinin Mərkəzi Asiyaya yayılaraq, burada ticarət koloniyaları qurması ilə qoyuldu. Kanişdəki yazılı mənbələrə görə, bu ticarət koloniyalarına xüsusi təşkilatlar tərəfindən nəzarət olunmuşdur. Səlcuqlu dövründə ticarət yollarının Kayseridə kəsişməsi şəhərdəki ticarətin inkişafına təkan verdi. Osmanlı İmperiyasının hökmranlığı dövründə də Kayseri ticari və iqtisadi əhəmiyyətini davam etdirmişdir. Bu dövrdə həftənin müəyyən günlərində şəhərin bütün ilçələrində böyük yarmarkalar qurulurdu. Respublikanın ilk illərində dəmiryolu salınan və əhəmiyyətli sənaye obyektlərinin qurulmasının şahidi olan Kayseri, bu gün də Mərkəzi Asiyanın əhəmiyyətli sənaye və ticarət mərkəzlərindən biri olmaq xüsusiyyətini qoruyub saxlayır. Köklü ticarət və istehsalat tarixçəsinə sahib olan Kayseri, respublikanın qədim tarixi boyunca Sabancı, Özyeğin, Qoç kimi bir çox məşhur iş adamlarının müxtəlif layihələrinə ev sahibliyi etmişdir. Sənayenin inkişaf etməsi səbəbindən xammal və hazır məhsulların giriş və çıxışı ticarət həcmini daha da artırmışdır. Kayseri bir çox yerli və xarici ticarət palatalarında üzvlüyünü qoruyub saxlamaqdadır.

Sənaye

 
Kayseri qatar stansiyası

Toxuculuqdan qablaşdırılmış ərzaqlara, yeməkdən xalçaya, metaldan mebelə, heyvandarlıqdan mədənçıxarma məhsullarına, kimyəvi məhsullardan elektronikaya qədər minlərlə məhsul Kayseri şəhərində mindən çox fabrikdə və səkkiz kiçik sənaye şəhərində hazırlanır. Kayseri istehsal sənayesinin inkişafında ən vacib amil Respublikanın ilk illərindən bəri şəhərə qoyulan dövlət sərmayeləri olmuşdur. 1920-ci illərdə dəmir yolu və elektrik stansiyasına malik şəhərdə, tank və təyyarə kimi hərbi nəqliyyat vasitələrinin yığılması və təmirini həyata keçirən ilk fabrik açıldı. 1930-cu illərin ilk illərində şimal və cənub vilayətlərə nəqliyyat təmin edildi. 1926-cı ildə Bünyan xalça zavodu, təyyarə və tank təmiri zavodu, 1927-ci ildə Ankara-Kayseri dəmiryolu, 1929-cu ildə bölgəni kifayət qədər elektrik enerjisi ilə təmin edə bilən Bünyan SES, 1933-cü ildə Kayseri-Sivas-Samsun yolu, 1935-ci ildə isə Sümerbank Kayseri parça fabrikinin tikilməsi kimi şəhərdə sənayenin inkişafına töhfə verən yüzlərlə əhəmiyyətli dövlət sərmayeləri olmuşdur. Bu dövlət sərmayeləri 1950-ci illərdən sonra müxtəlif cəhətlərdən sürətlənən sənaye nailiyyətlərinə təkan verdi. Dövlət sektorundan ixtisaslı işçi qüvvəsi ilə yanaşı, özəl sektor da istehsal üçün lazımi xammal ilə təmin edildi. Bu dövrdə özəl sektora qoyulan investisiyalar intensiv şəkildə artmağa başladı və buna görə şəhər iqtisadiyyatında özəl sektorun səmərəliliyi artmağa başladı. Özəl sərmayelərin artması ilə dövlət sərmayeləri azaldı və 1950-ci illərdə sadəcə Kayseri şəkər fabriki tikildi. 1960-cı illərdə Kayseri iqtisadiyyatında ən vacib istehsal sahələri qida, toxuculuq və maşınqayırma olmuşdur. Yeyinti sənayesindəki müəssisələrin böyük əksəriyyəti şəhərin qədim mətbəx nümunələrindən olan kolbasabasdırmalardır. Son illərdə qoyulan sərmayələrlə bu gün Kayseridə təxminən 1000-ə yaxın böyük və kiçik fabrik fəaliyyət göstərir. İstanbul Sənaye Palatasının sənaye müəssisələri siyahısında Kayseri, 17 şirkət ilə beşinci sıradadır.

Nəqliyyat

 
Erkilet Beynəlxalq Hava Limanı daxili uçuşlar qapısı.

Şəhərdə Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiasiyası tərəfindən idarə olunan Erkilet Beynəlxalq Hava Limanı fəaliyyət göstərir. Hava limanı Kayseri mərkəzindən 15 dəqiqəlik məsafədədir. Türk Hava Yolları tərəfindən İstanbula hər gün 3 uçuş həyata keçirilir. Türkiyədə hava nəqliyyatı sənayesi sürətlə böyüdüyündən, yaxın zamanda Kayseridən Türkiyənin daxilində və xaricində daha çox bölgələrə yeni reyslərin olacağı gözlənilir. Kayseridən ölkənin digər şəhərlərinə nəqliyyat qatar yolu vasitəsilə həyata keçirilir. Paytaxt Ankaraya hər gün 4 qatar reysi təşkil edilir. Şərq istiqamətində isə qatar yolu 2 qola ayrılır: biri Qars, digəri isə Van gölünün qərb sahilində yerləşən Tatvan kəndinə qədərdir. Şəhər Türkiyənin mərkəzində yerləşdiyi üçün avtomobil və avtobus nəqliyyatı olduqca səmərəlidir. Şəhər, Ankaraya təxminən 3 saat, Aralıq dənizi sahillərinə təxminən 2 saat, Kappadokiyaya isə 45 dəqiqəlik məsafədə yerləşir. Şəhərin simvolu, qışda görkəmli xizək mərkəzi olan Ərciyəs dağı şəhər mərkəzindən cəmi 30 dəqiqəlik məsafədədir. Şəhər daxilində nəqliyyat əsasən ictimai avtobus və şəxsi nəqliyyat vasitələri ilə həyata keçirilir. Bununla yanaşı, 2009-cu ilin sonunda Kayseray adlı yüngül dəmir yolu tranzit sistemi istifadəyə verilmişdir.

Səhiyyə

 
415 milyon avroya başa gələn Türkiyənin ən böyük xəstəxanası olan Kayseri şəhər xəstəxanası.

Kayseridə sağlamlıq xidmətləri Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyində olan müəssisələrdə, Ərciyəs Universitetində, özəl tibb müəssisələrində və hərbi xəstəxanalarda həyata keçirilir. 2004-cü ildə şəhərdəki səhiyyə xidmətləri, Səhiyyə Nazirliyinə bağlı 12 dövlət xəstəxanası, 3 dövlət müəssisə təşkilatı, 5 özəl xəstəxana, 102 sağlamlıq mərkəzi, 3 vərəm dispanseri və 2 klinikada həyata keçirilmişdir. Şəhərdəki çarpayıların sayı dövlət xəstəxanalarında 1380, regional xəstəxanalarda 310, Ərciyəs Universiteti Tibb Fakültəsi xəstəxanalarında 1313, özəl xəstəxanalarda isə 143-dür.

Şəhərdə 373 çarpayıya 1 nəfər düşür. Səhiyyə Nazirliyinin hesabatlarına görə 1999-cu ildə hər həkimə 2155, hər tibb bacısına isə 1934 xəstə düşmüşdür. Hər həkimə düşən xəstələrin sayına görə bir çox Türkiyə və Mərkəzi Anadolu şəhərlərindən öndədir. Türkiyədə olduğu kimi Kayseridə də qan dövranı sistemi, tənəffüs sistemi və xərçəng xəstəlikləri ən çox can alan xəstəliklər arasındadır. Şəhərdə məsul tibb işçilərinin sayı artdıqca, tibb işçilərinə düşən nəfər sayı da azalır. Qurumlara bağlı 19 xəstəxana fəaliyyət göstərir. Şəhərdə 518 mütəxəssis həkim, 407 praktikalı həkim, 354 köməkçi həkim və 161 diş həkimi işləyir. Bununla yanaşı, 1.098 tibb bacısı, 734 ana həkimi, 1.219 səhiyyə məmuru, 305 əczaçı olmaqla ümumilikdə 4.833 tibb işçisi çalışır. Çarpayıların məşğulluq nisbəti 60,7%, körpə ölüm nisbəti isə hər 1000 nəfərə 13 nəfər təşkil edir.

Turizm

 
Kayseri şəhər mərkəzində yerləşən məşhur Hilton oteli.

Səlcuqlu sivilizasiyasının və memarlığının ən orijinal əsərlərini özündə cəmləşdirən şəhər, Ərciyəs dağı ilə qış turizmini təmin edən, vizual və tarixi zənginliyə malik Kapuzbaşı şəlalələri və yeddi gölü ilə ölkənin ən gözəl təbii gözəlliklərinə sahibdir. Hər turizm sahəsində ciddi potensiala malik nadir şəhərlərdəndir. Şəhər alpinizm, ovçuluq, göl, isti bulaq və qış turizmi inkişaf etmişdir. İnfrastrukturun inkişafı, marketinq və reklam fəaliyyətlərinə xüsusi diqqət yetirməklə bu potensialdan daha çox istifadə olunur. İllər keçdikcə daha da məşhurlaşan şəhər, yerli və xarici ziyarətçilərlə daim inkişaf edir. 1990-cı illərin ortalarında təqribən 150.000-ə yaxınlaşan turist sayı 2005-ci ilə nisbətən təxminən 100%-lik artım ilə 300.000-ə çatmağı bacarmışdır. 2010-cu ildə Kayserini ziyarət edən turistlərin sayı 287 min nəfər olmuşdur. Onlardan 50.500 nəfəri xarici, 236.500 nəfəri isə yerli turist olmuşdur. Turist ziyarətləri adətən günlük olur. Bunun səbəbi isə ziyarətçilərin çoxunun yüksək inkişaf etmiş turizm infrastrukturuna sahib olan Kappadokiya bölgəsində qalmasıdır. Kayseridə ilk beşulduzlu otel olan Hilton Otel 2002-ci ildə açılmışdır. 469 yataq tutumu ilə şəhərin turizminə böyük töhfə vermişdir. Lakin, 2019-cu ildə otel, ABŞ şirkəti olan Uindham-Qrend tərəfindən satın alınaraq adı dəyişdirilmişdir. Ərciyəs dağındakı Grand Eras və Dedeman otelləri ilin beş ayında (dekabr, yanvar, fevral, mart, aprel) fəaliyyət göstərir. Şəhərdə turizm fəaliyyət sertifikatına sahib olan 13 yaşayış obyekti var. Bununla yanaşı, Kayseridə 35 turizm agentliyi fəaliyyət göstərir. Şəhərdə turistik əhəmiyyət daşıyan bəzi mədəniyyət abidələrinə Kaniş kurqanı, Erkilet tumulusu, İlanlıdağ tumulusu, Herakl türbəsi, Beştəpələr tumulusu və Kayseri qalası aiddir. Vilayət sərhədləri daxilində Doğanlı, Soğanlı və Ərdəmli kimi bir çox yeraltı şəhər və qayalıq yaşayış məntəqələri var. Turizmin inkişafı məqsədilə şəhərdə üç turizm inkişafı kooperativi yaradılıb. Bu kooperativlərin təsis məqsədləri təbii, tarixi, arxeoloji və sosial-mədəni turizm dəyərlərinin və digər turizm potensialının inkişafına kömək etmək və turistlərin turizm ehtiyaclarını ödəməkdir. Onlardan ən böyüyü Soğanlıda fəaliyyət göstərir.

Təhsil

Əsas məqalə: Ərciyəs Universiteti
Həmçinin bax: Məlikşah Universiteti və Abdullah Gül Universiteti
 
Şəhərin ən məşhur universitetlərindən biri olan Ərciyəs Universiteti.

Kayseri şəhərində yerləşən məktəblərdə təhsilin səviyyəsi bir çox yerli xeyriyyəçilərin töhfələri nəticəsində sürətlə inkişaf etmişdir. Hal-hazırda Kayseri həm savadlılıqda, həm də oxuma-yazma qabiliyyətində Türkiyə miqyasında olduqca yüksək səviyyəyə qalxmışdır. Kayseri şəhərində məktəbəqədər şagirdlərin qeydiyyat nisbəti 20%, ibtidai məktəbə 89%, orta məktəbə 81% təşkil etmişdir. Savadlılıq səviyyəsi isə 93,82% olaraq təyin olunmuşdur. Kayseridə Milli Təhsil Nazirliyindən başqa, BünyanDəvəli ilçələrində Səhiyyə Nazirliyinə bağlı 3, Təhlükəsizlik Nazirliyinə bağlı 1 polis peşə məktəbi fəaliyyət göstərir. Şəhərdəki 566 ibtidai məktəbdə 6.722 müəllim çalışır və 176.186 şagird təhsil alır. Distant təhsil çərçivəsində isə il ərzində 235 kənddə ümumilikdə 4357 şagird təhsil alır. Şəhərdə 111 orta məktəb fəaliyyət göstərir. Bu məktəblərdə isə 56.140 şagird təhsil alır və 2614 müəllim çalışır. Orta məktəb şagirdləri üçün vəqf, dərnək və dövlət tərəfindən idarə olunan 38 yataqxana mövcuddur. Bu yataqxanalarda ümumilikdə 2500-ə yaxın orta məktəb şagirdi qalır. Kayseri xeyriyyəçilərinin təhsil sahəsindəki maddi və mənəvi dəstəyi və töhfəsi olduqca böyükdür.

 
26 iyul 2016-cı ildə bağlanılan Məlikşah Universiteti.

Bu töhfələr, Təhsil Nazirliyi tərəfindən verilən hesabatlara görə, Kayserini bu siyahıda ilk sıraya çəkir. Xeyriyyəçilər tərəfindən tikilən məktəblər, şəhər daxilində təhsilin keyfiyyətinə və qəbul səviyyəsinin artmasında böyük əhəmiyyətə malik olmuşdur. 1996–2005 illəri arasındaki 10 illik dövrdə şəhərdə ümumilikdə 104 olmaq üzərə, 81 ibtidai, 23 orta məktəb tikilmişdir. 1969-cu ildə Hacettepe Universiteti nəzdində qurulan Kayseri Gəvhər Nəsibə Tibb Fakültəsi Ərciyəsi Universitetinin təməli olmuşdur. Daha sonra 1978-ci il 2175 nömrəli qanunla Kayseri Universiteti yaradılmışdır. 1965-ci ildə ali təhsil müəssisəsi olan Kayseri Ali İslam İnstitutu və İlahiyyat Fakültəsi, 1977-ci ildə isə Kayseri Dövlət Memarlıq və Mühəndislik Akademiyası Mühəndislik Fakültəsi birləşdirilərək 1982-ci ildə Ərciyəs Universiteti olaraq adlandırılmışdır. Ərciyəs Universiteti, 4795 nəfərlik idarə heyəti, 2 kampus, 19 fakültə, 7 institut, 1 məktəb, 44 araşdırma mərkəzi, 123 akademik proqram ilə ümumilikdə 52534 tələbəyə xidmət göstərir. Hal-hazırda universitetdə 234 professor, 138 dosent, 297 dosent köməkçisi, 185 müəllim, 51 mütəxəssis, 712 elmi işçi və 2 tərcüməçi, o cümlədən 1799 elmi işçi və 1438 inzibati işçi çalışır. 2006–2007 tədris ilində universitetdə təxminən 27.000 tələbə bakalavr və magistratura üzrə təhsil almışdır. 2020 YKS nəticələrinə görə, Ərciyəs Universitetində ən yuxarı keçid balı olan 3 ixtisas: tibb, stomatologiya və əczaçılıq fakültələri olmuşdur. Türkiyə vətəndaşları ilə yanaşı, başda Azərbaycan, Qazaxıstan, İordaniya vətəndaşları olmaq üzərə xarici ölkələrdən 500-ə yaxın beynəlxalq tələbə təhsil alır. Hal hazırda şəhərdə 2-si dövlət: Ərciyəs Universiteti və Abdullah Gül Universiteti, 1-i isə özəl: Nuh Naci Yazqan Universiteti olmaq üzərə ümumilikdə 3 ali təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir.

İdman

Kayserispora ev sahibliyi edən Kadir Has İdman Mərkəzi

Futbol dünyadaTürkiyədə olduğu kimi Kayseridə də ən məşhur idman növüdür. Kayserispor futbol klubu 1966-cı ildə Ərciyəs Gənclik, Fənər Gənclik, Sənayespor və Mərkəzi Asiya Gənclikspor idman klublarının birləşməsi ilə qurulmuşdur. Kayseri son illərdə idman fəaliyyəti baxımından sürətlə inkişaf edir. Respublika qurulmamışdan əvvəl Ərciyəs dağına ilk alpinistlərin çıxması ilə başlayan alpinizm fəaliyyətləri, Kayseridə hal-hazırda olduqca inkişaf etmişdir. Respublikanın qurulması ilə, ölkədə yayılan idman növləri Sümer zavodunun açılması və qurğularının yaradılması ilə daha da məşhurlaşmağa başladı. Bu gün ən məşhur idman növləri ilə yanaşı, Kayseri şəhəri hər 2 ildən bir Əlidağda təşkil edilən Dünya Paraşüt Çempionatına da ev sahibliyi edir. Bundan əlavə, KayserisporKayseri Ərciyəssporun Super Liqada qazandıqları uğurları ilə yanaşı Avropa çempionatına da çıxması nəticəsində bu komandalar təkcə Türkiyədə deyil, bütün Avropada da nüfuz qazanmağı bacarmışdır. Kayseridə 2-si peşəkar liqa klubu olmaq üzərə ümumilikdə 114 idman klubu fəaliyyət göstərir. Peşəkar və həvəskar basketbol liqalarında 12 komanda, voleybol liqalarında 11 komanda və həndbol liqalarında 8 yerli komanda mübarizə aparır. Kasyerispor 5 il aralıqsız Super Liqada əzmkar mübarizəsindən sonra 2020-ci ildə son yerdə qərarlaşaraq, alt liqaya düşmüşdür.

Bundan əlavə, şəhərdə 6 xizək klubu da fəaliyyət göstərir. Futbol istisna olmaqla Kayseri 31 növdə ümumilikdə 1.406 kişi və 691 lisenziyalı qadın idmançıya ev sahibliyi edir. Bundan əlavə, şəhərdə 377 məşqçi, 524 hakim var. Şəhərin hər yerində idmana maraq ildən-ilə artır. Kayseridə ən sevimli idman növləri arasında ovçuluq, boks, güləş, xizəksürmə, üzgüçülük, şahmat, bilyard, atletika, gimnastika, ağır atletika, stolüstü tennis, taekvondo, bodibildinq, tennis, basketbol, alpinizm, həndbolbadmintondur. Velosiped, futbol, cüdo, voleybol, karate isə ən məşhur ənənəvi idman növləridir. Kayseridə idmana maraq demək olar ki, hər yaşda var. Peşəkar idman klublarının futboldan başqa digər sahələrdə meydana çıxması, həvəskar idman klublarının sayının artmasına səbəb olur. Keçirilən idman təbdirlərində azarkeşlərin çoxluğu da idmana olan marağın artdığının göstəricisidir.

Mədəniyyət

Sənətkarlıq

 
Səlcuqlu sivilizasiyasından təsirlənən tarixi Mərkəzi Anadolu toxuma xalçası.

Sənətkarlıq mədəni varlığın ən vacib göstəricilərindən biridir. Türkiyənin bir çox yerində olduğu kimi, Kayseridə də "atadan oğula" və ya "ustadan şagirdə" keçərək yüz illər boyu davam edən bəzi sənətkarlıq növləri bu gün də mövcuddur. Bununla birlikdə texnoloji inkişafın və sənayeləşmənin təsiri ilə bu sənətlər daha da inkişaf etməyə başlamışdır. Kayseridə hazırlanan toxunma xalçalar və mis materiallar uzun illərdir öz dəyərini qoruyub saxlayır. Kayseri mədəniyyətinin bir hissəsi olan və keçmişdəki sosial həyatı əks etdirən ənənəvi sənətkarlıq növlərinin bir çoxu yavaş yavaş tarixə qarışmışdır. Məsələn, dəri emalı əsrlər boyu Kayseri üçün mühüm qazanc mənbəyi olsa da, hal-hazırda şəhərdə dəri emalı tənəzzülə uğramışdır. Bununla yanaşı, yüz illər boyu qorunub saxlanılan bəzi sənətkarlıq növləri bu gün də mövcuddur.

  Bu məskənin bərəkətli torpaqlarına yay və qış qar yağar, torpaq sulanar. Yetmiş yeddi növ taxıl və tərəvəz yetişdirilə bilər. Əlbəttə ki, belə münbit torpaqlarda heyvandarlıq da olduqca inkişaf etmişdir. Zirə və ədviyyatlı ləzətli basdırmalarına isə Anadolu torpaqlarının heç bir yerində rast gəlmək mümkün deyil.
Övliya Çələbi, 1970-ci illərdə Kayseri səfəri zamanı.
 

1985-ci ildə şəhərin ixrac məhsulları siyahısında birinci yerə xalçaçılıq çıxmışdır. Fabriklərdə hazırlanan xalçalar şəhərdə son 20 ildə geniş yayılsa da, əldə toxunma xalçaçılığın tarixi min illərlədir. Şərqdən səlcuqlularla gətirilən toxunma xalçalar, şəhərdə xalçaçılığın inkişafına və xüsusi üslubların yaranmasına təkan vermişdir. 1950-ci illərin sonlarına qədər mis emalı Kayseridə əhəmiyyətli sənətkarlıq növlərindən biri olmuşdur. Şəhərdə sənaye çarşısı qurulmazdan əvvəl, mis qazancılar çarşısındaki emalatxanalarda emal edilirdi. 1950-ci illərdən etibarən mis emalında yeni və müasir alətlərdən istifadə edilməyə başlandı. Lakin, 1960-cı ildən başlayaraq mis alətlər və mis emalı sahəsi tənəzzülə uğradı. Buna səbəb isə xammalın olduqca az, lakin tələbatın çox olması idi. Bununla yanaşı, 1955-ci illərdən başlayaraq alüminiumun daha ucuz olması və geniş yayılması bu sənətin də zamanla yox olmasına səbəb oldu. Mətbəxdə istifadə olunan qablar, ləyənlər və boşqablar adətən misdən hazırlanırdı. Hazırlanan mis alətlər sadəcə Kayseridə deyil, ətraf şəhərlərdə də olduqca məşhurluq qazanmışdı. Lakin mis emalına bu gün şəhərdə rast gəlmək qeyri-mümkündür.

Geyim

 
Muzeydə saxlanılan ənənəvi Mərkəzi Anadolu geyimləri.

Şəhərdə Mərkəzi Anadoluya xas geyimlər daha geniş yayılmışdır. Toxunma qadın və kişi geyimləri mühüm yer tutur. Zamanla geyim tərzi müasirləşsə də, bir çox tarixi geyimlər bəzi bölgələrdə hələ də öz məşhurluğunu qoruyub saxlayır. Son illərdə kənd və şəhər arasındakı kəskin fərqlər azaldıqca geyim tərzi də daha sürətlə müasirləşməyə başlamışdır. Qadınlar evdə adətən ənənəvi geyimlərdən, çöldə isə günün dəbinə uyğun geyimlərdən istifadə edir. Kişilərin geyimləri daha sadədir. Şəhərdə kənd-şəhər geyim fərqi məhduddur. Şəhərin bir çox ətraf bölgələrində "sako" adlanan geniş şalvarlar geyilir. Köynəklər yaxasız və boldur, üstdən taxılan "qara əba" jaket rolunu oynayır. Kişi geyiminin digər əşyalarından olan talvarlar, müxtəlif kəmərlər, ayaqqabı və sandalet kimi geyimlər bu gün tamamilə ortadan qalxmışdır. Respublikadan əvvəl konus formalı papaqlar ənənəvi kişi geyimlərində istifadə olunurdu. Görkəmli adamlar, rahiblər, mədrəsə tələbələri və üləmalər bu konus formalı papaqlardan olduqca geniş istifadə etmişdir. Çar və ya silgi adlanan örtüklər Dəvəli və ətraf ilçələrdə hələ də geniş istifadə olunur.

Mətbəx

Əsas məqalələr: Mantıbasdırma

Kayseri zəngin mətbəxə sahibdir. Kayseri adı altında məşhurlaşan basdırmakolbasaların şöhrəti xaricdə belə məşhurlaşmışdır. Ləziz yeməklər arasında mantı xüsusi yer tutur. Gündəlik yeməklərdən başqa ziyafət və toylarda bir çox xüsusi yeməklər hazırlanır. Adi günlərdə isə yemək vərdişləri demək olar ki sadədir. Kayseri mətbəxi əsasən çörək və ət yeməklərindən ibarətdir. Mantı, Kayseri mətbəxinin ən təmtəraqlı nümayəndələrindən biridir. Tədqiqatlara görə, Kayseridə 36 növ mantı bişirilir. Bunların arasında ən geniş yayılanı ətli mantıdır. Adi günlərdə ən çox istehlak edilən aşmakarna, əriştəmakarondan ibarət şorba növüdür. Unlu yeməklərdən bir digəri su börəyidir. Quru börək, təndir çörəyi və katmer də şəhərin ən məşhur unlu yeməklərindəndir.

Arabaşı, həm hazırlanmağı, həm də yeyilməyi maarifət tələb edən Kayseri mətbəxinə özgün bir yeməkdir. Qaşığa böyük hissə xəmir almaq və onları çeynəmədən udmaq yeyiliş qaydasıdır. Güveç də Kayseri mətbəxinin ən məşhur yeməklərindən biridir. Xüsusilə yaz aylarında saxsı qablarda tərəvəzlərdən hazırlanır. Tərkibi badımcan, pomidor, bibər, sarımsaqətdən ibarətdir. Şorbaya bəzən kartof da əlavə olunur. Kayseri mətbəxində şirniyyatların xüsusi yeri var. Oxlov paxlavası, açma paxlava, qamış paxlava, gül paxlava, fincan ağzı, nevzin, halva, pişmaniyyə, tut bəhməzi və əncir dolması Kayseri mətbəx mədəniyyətini bəzəyən şirniyyatlardandır. Bunlarla yanaşı Kayseri mətbəxində bir çox müxtəlif çeşidli unikal yeməklər də vardır.

Ədəbiyyat

Erkiletli Aşıq Həsən, Aşıq Seyrani, Dadaloğlu Kayseri ədəbiyyatının ən mühüm şairlərindəndir. 1771-ci illərdə doğulan Erkiletli Aşıq Həsən əsərlərində söz oyunlarına, müəmmalı tənqidlərə geniş yer vermişdir. Əsl adı Mehmet Tahir olan Aşiq Seyrani, 15 yaşında yuxuda olarkən bir pir tərəfindən "Seyrani" adı ilə çağırıldıqdan sonra, elə bu sözü də təxəllüsü kimi istifadə etmək qərarına gəlir. 1839-cu ildə 40 aşıqla birlikdə saraya girən Seyrani, öz əsərlərində dövlət idarəetməsini tənqid etdiyinə görə İstanbuldan Hələbə sürgün olunur. XIX əsrin ən məşhur xalq şairlərindən biri də Kayserili Dadaloğlu olmuşdur. Əfşar boyundan olan Dadaloğlu, Tavr yaylalarından Kayserinin Pınarbaşı ilçəsinə köçmüşdür. Öz əsərləri ilə bir çox müasir şairə təsir göstərmişdir. Şeirlər əsasən Kayserinin gözəlliyinə həsr olunmuşdur.

Qardaş şəhərlər

 
Rusiyanın Nalçik şəhəri ilə qardaşlığın şərəfində adlandırılan bulvar.

Kayseri şəhəri Ümumdünya Qardaşlaşmış Şəhərlər Federasiyasının bir üzvüdür. Beynəlxalq və iqtisadi əlaqələrin güclənməsi məqsədilə şəhər 6 Avropa, 3 Asiya ölkəsi olmaq üzərə ümumilikdə 9 şəhər ilə qardaşlaşmışdır.

İstinadlar

  1. "Büyükkılıç önce mazbatayı ardından görevi teslim aldı kayseri büyükşehir belediye başkanı memduh büyükkılıç: "üzerimize yüklenen yükün farkındayız" - Kayseri Haberleri". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 21 iyun 2020.
  2. "21 vali merkeze çekildi, 17 valinin görev yeri değişti". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 21 iyun 2020.
  3. "0352 nerenin telefon alan kodu?". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  4. "Kayseri Posta Kodu 38000". posta-kodlari.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  5. "Kayseri İl Posta Kodu Nedir? Kayseri İlçelerinin Posta Kodları". Milliyet (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  6. "38 Nerenin Plakası? Kayseri İlçelerinin Plaka Kodları Ve Harfleri". Milliyet (türk).
  7. "Kayseri'nin İlçeleri Neler Ve Hangi Bölgede? Kayseri'de Gezilecek Ve Tarihi Yerler". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  8. "Kayseri ilinin ilçeleri listesi". www.kayserikent.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  9. "Kayseri'nin İlçeleri". AtlasBig (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  10. "Erciyes Dağı". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  11. "Kayseri'nin Komşu İlleri". Coğrafya Eğitim Sitesi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  12. "Kayseri'den geçen İpek Yolu". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  13. "İpek Yolu'nun 778 yıllık incisi: Karatay Kervansarayı". www.trthaber.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  14. "Kayseri Ekonomisi İyi". www.kayserikent.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  15. "Kayseride Eğitim Öğretim Ocakları ve İstatistikler". www.kayserikent.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  16. "Kayseri'nin Coğrafi Yapısı". Kayseri İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  17. "Kayseri En İyi 10 Tarihi ve Turistik Yer - Tripadvisor". www.tripadvisor.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  18. "Kayseri Gezilecek Yerler - Tarihi Mekanlar". Neredekal.com (Turkish). Kapadokya Bölgesi’nin sınırları içerisinde bulunan Kayseri, yıl boyunca binlerce turiste ev sahipliği yapmaktadır. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  19. Kaya, Kemal (3 aprel 2018). "Kayseri Gezilecek Yerler | Kayseri'de Görmeniz Gereken 18 Yer". Gezi Rehberi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  20. "Türkiye'de Snowboard İçin En İyi Yerler - Advenport". ADVENPORT (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  21. "Türkiye'deki Önemli Kayak Merkezleri". ADVENPORT (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  22. "Kayseri Erkilet Havalimanı". Hepfly.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  23. "Kayseri Havalimanı". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  24. "Neden Erciyes Üniversitesi?". Erciyes Üniversitesi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  25. "Kayseri Nüfusu". www.nufusu.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  26. "Melikgazi nüfusu ile 43 şehirden daha büyük - Kayseri Haberleri". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  27. "KAYSERİ - İsminin Anlamı". www.cografya.gen.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  28. "Şehirlerin İsimleri Nereden Geliyor?". GarentaDAY Blog (türk). 14 fevral 2018. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  29. "Чара - Этимологический словарь русского языка". lexicography.online (rus). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  30. "Чара - Этимологический словарь русского языка - Словари и Энциклопедии". endic.ru (rus). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  31. "KAYSERİ ADI NEREDEN GELİYOR?". http://www.kayseriehaber.com/ (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  32. "Şehirlerin isimleri nereden geliyor". Ensonhaber.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  33. "Kayseri adı, ismi nereden gelmektedir". www.filozof.net (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  34. "Anadolu'da tarih Kayseri ile başlar..." kayseriden.biz. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  35. "Nevşehir, Kayseri (Kapadokya)". Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Bilgi Paketi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  36. "Kapadokya Hakkında Bilinmesi Gerekenler". Gezimanya (türk). 10 avqust 2017. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  37. "Tarihin doğayla kesiştiği yer; Kapadokya". Milliyet Haber. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  38. "Asuriler Köylerine Döndü". www.iha.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  39. "Mezopotamya'da Yok Olmaya Yüz Tutumuş Bir Halk Süryaniler". Yeşil Gazete - ekolojik, politik, katılımcı, şenlikli... (türk). 10 iyun 2010. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  40. "Eski Anadolu'nun ilk Uluslararası Ticaret Merkezi: Kültepe". T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  41. "Anadolu ve Mezopotamya tarihine ışık tutuyor: Kültepe Höyüğü". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  42. "ANTIKÇAĞ'DA KAYSERI-HALEP ARASINDAKI YOL GÜZERGÂHLARI". SOBIAD (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  43. "'Güzel atlar ülkesi' Kapadokya'da bir kovboy". www.ntv.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  44. "Kapadokya 'Güzel Atlar Ülkesi'". Ensonhaber.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  45. "'Güzel Atlar Ülkesi'ne büyülü bir yolculuk". Sabah (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  46. Hayli, Fethi Ahmet Canpolat Selçuk (2019). Pınarbaşı İlçe’sinin (Kayseri) beşeri ve iktisadi coğrafyası (türk). Hiperlink İletişim Yayın Evi. ISBN 978-605-281-392-8. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  47. "Bizanslılar Döneminde Kayseri". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  48. "Kapadokia Tarihi Oluşumu Peribacaları Peri bacaları". www.deinreiseleiter.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  49. "Kayseri adı nereden geliyor?". yunus.hacettepe.edu.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  50. "Kapadokya, Ürgüp ve Göreme hangi ilimizin sınırları içerisinde?". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  51. "Derinkuyu Yeraltı Şehri ve Müzesi | Kapadokya". Kapadokyanın En Kapsamlı Platformu - Kapadokya Otelleri Aktiviteleri ve Bilgiler (türk). 22 yanvar 2017. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  52. "Derinkuyu Yeraltı Şehri". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  53. "Derinkuyu Yer Altı Şehri". Gezimanya (türk). 10 sentyabr 2019. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  54. "Kaymaklı Yeraltı Şehri". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  55. "Fatih, Hakan ve Roma Kayzeri". Milliyet (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  56. "Meryem İlayda Atlas - 500 Yıllık Hısım: Bizans". Sabah (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  57. "Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u nasıl fethetti? İşte tüm detaylar..." Sabah (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  58. Aksu, Cemal (2017). Lütfi Divanının Tahlili (türk). İstanbul, Türkiye: dizgimizanpaj.com. səh. 169. ISBN 978-605-83130-0-2. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  59. "Kayserililer'in Haçlı öfkesi". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  60. Kaya, Dr Murat. Üsveyi Hasene-2 (türk). Erkam Yayin San. A.ş. səh. 144. ISBN 978-605-302-762-1. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  61. "Kayseri'nin Türkmen Yüzü". Kayseri Olay Haber (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  62. "Kayseri'de Oğuz - Türkmen (Yörük) Boyları". wowturkey.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  63. "Türk Dünyasının Bilge Lideri Türk Milliyetçiliğinin Kurucusu Başbuğ Alparslan TÜRKEŞ'in Hayatı". www.mhp.org.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  64. Sarı, İbrahim (2018). Türkologlar: Türkologların yaşam öyküleri ve çalışmaları... (724 Sayfa) (türk). noktaekitap. səh. 41. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  65. "Malazgirt Savaşı öncesi Selçuklu ve Bizans'ın Anadolu politikası". T.C Muş Valiliği (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  66. "1071 Malazgirt Savaşı ne zaman ve nasıl oldu? İşte Malazgirt Zaferi tarihçesi". Karar.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  67. "Anadolu'da kurulan ilk türk beylikler ve eselerleri nelerdir?". Sabah (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  68. "Kayseri şehri hakkında..." Sabah (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  69. Toker, Yalçın (2014). Evliya Çelebi Seyahatname'den Seçmeler (türk). artcivic. ISBN 978-975-445-238-9. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  70. Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye (türk). Ötüken Neşriyat A.Ş. ISBN 978-605-155-233-0.
  71. "II. Kılıcarslan kimdir?". Yeni Akit Gazetesi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  72. Bahadıroğlu, Yavuz (2000). Elveda Buhara (türk). Nesil Basım Yayın Gıda Ticaret ve Sanayi A.Ş. ISBN 978-605-131-900-1.
  73. Oflaz, İbrahim (2019). Kuruluş ve Yükseliş Döneminde Eyyubiler (Melik Adil Dönemi) (türk). Siyer Basim Yayin Dagitim San. Ve Tic. Ltd. Sti. səh. 605. ISBN 978-605-7558-69-5. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  74. YAVUZ, Lütfullah (2015). Mir'atü'l Harameyn Bir Generalin Hac Notları (türk). Işık Yayıncılık Ticaret. 405, 406, 407. ISBN 978-9944-766-93-7.
  75. Malazgirt'ten Vatana Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi (türk). Eğitim Yayınevi. 2016. səh. 104. ISBN 978-975-8890-15-6.
  76. Efe, Ahmet. Malazgirt'ten Söğüte Anadolu Selçuklu Sultanları (türk). NAR YAYINLARI. səh. 123. ISBN 978-605-370-460-7.
  77. "Alaaddin Keykubat kimdir? Sultan Alaaddin Keykubat ne zaman öldü?". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  78. "Alaaddin Keykubat kimdir? Sultan Alaaddin Keykubat ne zaman nasıl öldü?". www.sozcu.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  79. "Alaaddin Keykubat kimdir". Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  80. "Kayseri'de Selçuklu'nun Keykubadiye Sarayı Kazılacak". Arkeofili (türk). 23 iyul 2015. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  81. "Hunat Camii". Kayseri Belediyyesi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  82. "I. İzzeddin Keykâvus". İslam Ansiklopedisi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  83. Malazgirt'ten Vatana Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi (türk). Eğitim Yayınevi. 2016. səh. 41. ISBN 978-975-8890-15-6.
  84. Küçüksipahioğlu, Prof Dr Birsel; Altan, Prof Dr Ebru; Merçil, Prof Dr Erdoğan; Ayaz, Prof Dr Fatih Yahya; Ersan, Prof Dr Mehmet; Özbek, Doç Dr Süleyman; Ayönü, Prof Dr Yusuf; Ocak, Doç Dr Ahmet; Piyadeoğlu, Doç Dr Cihan; Alican, Doç Dr Mustafa; Metin, Doç Dr Tülay; Gök, Doç Dr Halil İbrahim; Aghdam, Dr Öğr üyesi Gaye Yavuzcan A.; Kayhan, Dr Öğr üyesi Hüseyin (2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti - 10: Selçuklular (türk). Siyer Basim Yayin Dagitim San. Ve Tic. Ltd. Sti. səh. 102. ISBN 978-605-7558-40-4. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  85. Tanpinar, Ahmed Hamdi; Christie, Ruth (2018). Tanpinar's Five Cities (ingilis). Anthem Press. 59, 60, 61. ISBN 978-1-78308-849-2. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  86. Guides, Fodor's Travel (2019). Fodor's Essential Turkey (ingilis). Fodor's Travel. səh. 298. ISBN 978-1-64097-141-7. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  87. "Trabzon İmparatorluğunun Tarihçesi". trabzon.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  88. "Tarihçe". www.sinop.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  89. Atasoy, Fahri (2016). YÜKSELEN İPEK YOLU 3. Cilt: İpek Yolu’nda Kültür ve Sanat (türk). Türk Yurdu Yayınları. səh. 367. ISBN 978-605-9443-03-6. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  90. Turko-Mongol Rulers, Cities and City Life (ingilis). BRILL. 2013. səh. 218. ISBN 978-90-04-25700-9. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  91. "I. Baybars". İslam Ansiklopedisi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  92. "Baybars I | Mamlūk sultan of Egypt and Syria". Encyclopedia Britannica (ingilis). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  93. "History of Kayseri - Lonely Planet Travel Information". www.lonelyplanet.com. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  94. Biran, Michal; Brack, Jonathan; Fiaschetti, Francesca (2020). Along the Silk Roads in Mongol Eurasia: Generals, Merchants, and Intellectuals (ingilis). Univ of California Press. 49, 50. ISBN 978-0-520-29874-3. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  95. "Kayserinin Tarihi Eserleri ve Turistik Bilgileri". www.kayserikent.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  96. "Selçuklu Uygarlığı Müzesi". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  97. "Kayseri'nin Tarihi Camii ve Medreseleri". T.C Kayseri Valiliği (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  98. "Türkçe Bilgi: Kayseri tarihi eserler ve turistik bilgiler". Türkçe Bilgi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  99. "ANKARA SAVAŞI ÖNCESİ TİMUR İLE YILDIRIM BAYEZİD'İN MEKTUPLAŞMALARI" (PDF). Selçuk Üniversitesi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  100. "Kayseri Osmanlı Döneminde". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  101. "Ankara Savaşı". Tarihi Olaylar (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  102. "1402 Ankara Savaşı ve Kayseri". aksam.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  103. "II. Murat kimdir?". İslam Ansiklopedisi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  104. Har-El, Shai (1995). Struggle for Domination in the Middle East: The Ottoman-Mamluk War, 1485-91 (ingilis). BRILL. səh. 122. ISBN 978-90-04-10180-7. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  105. Güler, Turgut. Değirmen Taş: Akşemseddin'in Romanı (türk). Ötüken Neşriyat A.Ş. səh. 79. ISBN 978-605-155-663-5. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  106. Tektaş, Nazım (2011). İki Yüzlü Vezirler (ingilis). artcivic. səh. 12. ISBN 978-605-4337-19-4. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  107. "Gedik Ahmet Paşa kimdir?". İslam Ansiklopedisi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  108. "Karamanoğulları kimdir?". İslam Ansiklopedisi (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  109. "Karamanoğlu Mehmet Bey kimdir? Türkçe'nin kaderini değiştirdi". www.sozcu.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  110. Çalışlar, Oral. "Şehzade Mustafa öldürülmeseydi..." www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  111. "1. Mustafa (Şehzade Mustafa) Kimdir?". Milliyet (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  112. Öztuna, Yılmaz. Sultan Genç Osman ve Sultan IV. Murad (türk). Ötüken Neşriyat A.Ş. səh. 34. ISBN 978-605-155-559-1. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  113. Yılmaz, Prof Dr H. Kâmil. Aziz Mahmud Hüdayi (Hayatı-Eserleri-Tarikatı) (türk). Erkam Yayin San. A.ş. 86, 87, 88. ISBN 978-9944-83-910-5. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  114. Sarı, İbrahim (2016). YAVUZ SULTAN SELİM: Trabzon’da başlayan devlet idareciliğinde, pehlivan yapılı vücudu, devrin silahlarını kullanmadaki mahareti, Müslümanlara hayranlık ve rahatlık, düşmanlara korku ve dehşet verdi. İdareciliğini, Trabzon dışına da taşırarak, Osmanlı Devleti aleyhine propaganda yapan asileri takip ettirdi (türk). kitapoku. səh. 69. ISBN 978-605-4879-71-7. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  115. "Yavuz Sultan Selim ile Safevî Hükümdarı Şah İsmâil arasında yapılan Çaldıran Savaşı". Sabah (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  116. Keleş, Bahattin (2018). Bahrî Memlükler İktisadî Ve Ticari Hayat (türk). Siyer Basim Yayin Dagitim San. Ve Tic. Ltd. Sti. səh. 165. ISBN 978-605-7558-58-9. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  117. Kayapınar, Prof Dr Ayşe; Emecen, Prof Dr Feridun M.; Gökhan, Prof Dr İlyas; Göde, Prof Dr Kemal; Kayapınar, Prof Dr Levent; Ersan, Prof Dr Mehmet; Şeker, Prof Dr Mehmet; Koca, Prof Dr Salim; Baykara, Prof Dr Tuncer; Ayönü, Prof Dr Yusuf; Günal, Prof Dr Zerrin; Kesik, Doç Dr Muharrem; Başkan, Doç Dr Yahya; Yiğit, Dr Öğr üyesi Fatma Akkuş; Akkuş, Dr Öğr üyesi Mustafa; Kofoğlu, Dr Öğr üyesi Sait; Çalış, Arş Gör Hüseyin; Karakök, Öğr Gör Tunay; Teoman, Uzm Betül; Teoman, Gültekin (2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti - 11: Anadolu Beylikleri (türk). Siyer Basim Yayin Dagitim San. Ve Tic. Ltd. Sti. səh. 39. ISBN 978-605-7558-41-1. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  118. "Osmanlı Bedestenleri Bağlamında "Kayseri Hançerli Sultan Vakfı Bedesteni"" (PDF). Journal Agent (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  119. "'Kayseri'nin gelişmesinde emval-i metruke vurgunu çok önemli rol oynuyor'". Agos (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  120. "Tomarza Belediyesi - Tarihçe". www.tomarza.bel.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  121. "Cumhuriyet ile beraber şaha kalktı: Kayseri". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  122. Çabuk, Suat. "KAYSERİ'NİN CUMHURİYET DÖNEMİNDEKİ İLK KENT DÜZENLEMESİ: 1933 ÇAYLAK PLANI" (PDF). METU JORUNAL (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  123. "Cumhuriyet Döneminde Kayseri". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  124. "KCETAŞ | TARİHÇE". KCETAŞ. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  125. "Kültepe Kaniş Karum Gezisi | Kültepe Nerede?". Yolcu360 (türk). 24 yanvar 2020. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  126. "Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  127. "2. Dünya Savaşı ve Türkiye'de Savaş Ekonomisi". DergiPark (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  128. "Kayseri OSB". www.kayso.org.tr (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  129. "Kayseri`de Organize Sanayi Bölgeleri". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  130. "KAYSERİ KENTİNİN SANAYİLEŞME SÜREÇLERİNDE SANAYİ-GÖÇ-KONUT ETKİLEŞİMİ". researchgate. İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  131. "Kayseri'de Sanayileşme Hareketleri". heracidankayseri (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  132. "Günübirlik Tarih Gezisi: Kayseri'den Kültepe Antik Kentine Yolculuk". Garenta (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  133. Says, Toprak (14 yanvar 2014). "Sümerbank Bez Fabrikası'ndan İzler". Arkitera (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  134. "Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası Çalışanları Buluştu". Milliyet (türk). İstifadə tarixi: 2 iyul 2020.
  135. "İmar ve Şehircilik Şube Müdürlüğü". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  136. "Kayseri Coğrafyası". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  137. "Kayseri'nin Coğrafyası". T.C Tarım ve Orman Bakanlığı Kayseri İl Tarım ve Orman Genel Müdürlüğü (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  138. "Erciyes adının kaynağı nereden geliyor?". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  139. . turk-dunyasi.cokbilgi.com (türk). 2020-07-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  140. "Kayseri yöresinde gelişen biyoherm ve stromatorilerin oluşum şartları ile coğrafi açıdan arz ettikleri önem". İstanbul Üniversitesi (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  141. "İç Anadolu Bölgesinde sıcaklık ve yağışların trend analizi". Türk Coğrafya Dergisi (türk). səh. 4. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  142. "Kayseri'nin iklim ve bitki örtüsü". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  143. Mızrak, Gürbüz. Türkiye İklim Bölgeleri ve Haritası (türk). Gürbüz Mızrak. səh. 12. ISBN 978-605-83121-8-0. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  144. "Kayseri'nin iklimi". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  145. "İklim Sınıflandırması - Kayseri". www.mgm.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  146. Küçük, Mustafa (2000). "Yeşilhisar (Develi) ovası ve çevresinin iklimi". Mərmərə Universiteti (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  147. "Coğrafi Konum". www.develi.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  148. "Kayseri Hakkında Genel Bilgiler". Gençlik Haber Sitesi | On5yirmi5.Com (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  149. "Ölçülen En Yüksek Sıcaklıklar - Meteoroloji Genel Müdürlüğü". www.mgm.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  150. "Mevsimlik Sıcaklık Analizi - Meteoroloji Genel Müdürlüğü". www.mgm.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  151. Çalkaya, Mustafa. "2019'un en soğuk ili Ardahan, en sıcak ili Mardin oldu". Anadolu Haber Ajansı (türk). Ankara. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  152. Çelik, Mehmet; Duran, Alev (2020). Türkiye’nin bölgesel sorunları “Osmanlı’dan günümüze” Balkanlar (ingilis). Hiperlink eğit.ilet.yay.san.tic.ve ltd.sti. ISBN 978-605-281-814-5. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  153. "Kayseri'de iki günde metrekareye 2 kilogram yağmur yağdı - Kayseri Haberleri". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  154. "Kayseri'de son 19 yılın en sıcak ayı". www.kayserihaber.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  155. "Resmi İstatistikler: İllerimize Ait Genel İstatistik Verileri" (türk). Türkiyə Dövlət Metereologiya Nazirliyi. 16 yanvar 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 16 yanvar 2019.
  156. "Kayseri'nin dorukları: Dağlar". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  157. Atasoy, Fahri (2016). YÜKSELEN İPEK YOLU 3. Cilt: İpek Yolu’nda Kültür ve Sanat (türk). Türk Yurdu Yayınları. səh. 447. ISBN 978-605-9443-03-6. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  158. "Toros Dağlarının özellikleri nelerdir?". ozelliklerinedir.com (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  159. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni (1 fevral 1986). "Toroslar'ın bazı temel jeoloji özellikleri" (PDF). TMMOB Jeoloji Mühendisler Odası (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  160. "Erciyes Dağı Nerede Nasıl Gidilir Efsanesi ve Tüm Bilgiler". Kapadokyanın En Kapsamlı Platformu - Kapadokya Otelleri Aktiviteleri ve Bilgiler (türk). 31 oktyabr 2017. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  161. "Erciyes Dağı nerede? Erciyes Dağı yüksekliği (rakım) kaç metre? Erciyes Dağı efsanesi hakkında bilgi". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  162. "Erciyes Dağı yeniden patlayabilir". turkiyegazetesi.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  163. ""Erciyes Dağı patlamaz"". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  164. "Erciyes Dağı'nın Tarihi". erciyesamalia.com (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  165. Korkmaz, Merih (Yazar); Toker, Vedia (Tez Danışmanı) (2007). "Korumaz dağı (KD Kayseri) yöresi Alveolina türlerinin tanımı ve stratigrafik dağılımı". dspace.ankara.edu.tr (türk). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  166. "Kayseri Dağları". kayseri (türk). İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  167. "TÜRKİYE'NİN HİMALAYALAR'I: ALADAĞLAR". Prontotour (türk). 13 iyun 2019. İstifadə tarixi: 3 iyul 2020.
  168. "Serinlemek için Kızılırmak'a girmişti... Her yerde aranıyor". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  169. "Seyhan Havzası". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  170. "ZAMANTI IRMAĞI". Kültür Portalı (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  171. "CBS Yardımıyla Zamantı Çayı Havzası Ekoturizm Çekiciliklerinin Sunulması Presentation of Ecotourism Appeals of Zamantı Stream Basin through CBS". researchgate.net (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  172. "Zamantı Çayı Yukarı Havzası (Uzunyayla)'nın Jeomorfolojisi". researchgate.net (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  173. "Kayseri İli, Kızılırmak ve Seyhan havzaları içinde kalmaktadır. İlin önemli akarsuları Kızılırmak havzasında yer alan Kızılırmak ve Sarımsaklı suyu ile Seyhan havzasında kalan Zamantı Irmağı'dır. Kayseri'de bunların dışında irili ufaklı birçok dere ve çay da bulunmaktadır". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  174. "ZAMANTI ÇAYI YUKARI HAVZASI (UZUNYAYLA)'NIN JEOMORFOLOJİSİ". dergipark.org.tr. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  175. "Zamantı Irmağı Rafting – Kayseri Gezilecek Yerler Yeme İçme Konaklama". Rafting Turları (türk). 10 aprel 2014. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  176. "Kayseri'nin akarsuları". www.kayseriden.biz. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  177. "İklim ve Bitki Örtüsü". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  178. "Kayseri'nin bttki örtüsü". www.kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  179. "KAYSERİ - İklim ve Bitki Örtüsü". www.cografya.gen.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  180. Yalçın, Cihan; Uras, Yusuf; İlbeyli, Nuran. "HAYRİYE (FELAHİYE-KAYSERİ) FLORİTLERİNİN NADİR TOPRAK ELEMENT (NTE) JEOKİMYASI". researchgate.net (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  181. "ENDEMİK BİTKİ TÜRLERİ KORUMA ALTINDA". www.kayserihaber.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  182. "Kayseri İlinin Coğrafi Yapı". kayseri.tarimorman.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  183. "Başkan Büyükkılıç Bu Kez Vali Günaydın İle Birlikte Koramaz Vadisi'nde Yürüdü". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  184. "Kurak topraklar suyla buluştu - Kayseri Haberleri". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  185. Aklıbaşında, Meliha; Bulut, Yahya; Külekçi, Elif Akpınar. "Aladağlar'da (Kayseri-Yahyalı) Yetişen Doğal Bitkilerin Flora Turizmi Açısından Değerlendirilmesi". researchgate.net (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  186. "Barsama Mesire Alanı; 'Cennetten bir köşe'". Sabah (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  187. "Adını Erciyes Dağı'ndan alan çiçek ve bitkiler kitap oluyor". Hürriyet (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  188. "TUZLA GÖLÜ HAVZASI'NIN (KAYSERİ) UYGULAMALI JEOMORFOLOJİSİ". atif.sobiad.com. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  189. "Kayseri'nin Münbit Toprakları Su İle Buluşuyor". dsi.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  190. "Tarihçe". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  191. "Belediye Tarihçesi". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  192. "Kayseri'nin ilçeleri". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  193. "İncesu İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  194. "Develi İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  195. "Pınarbaşı İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  196. "Sarız İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  197. "Yeşilhisar İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  198. "Felahiye İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  199. "Tomarza İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  200. "Yahyalı İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  201. "Sarıoğlan İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  202. "Akkışla İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  203. "Talas İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  204. "Bünyan İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  205. "Kocasinan İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  206. "Melikgazi İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  207. "Özvatan İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  208. "Hacılar İlçesi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 17 iyul 2020.
  209. "Mid-year population estimations, 1927–1985; Mid-year population estimations and projections, 1986–2011". Turkish Statistical Institute. İstifadə tarixi: 24 may 2013.
  210. "Study Session 5  Urbanisation: Trends, Causes and Effects: View as single page". www.open.edu (ingilis). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  211. "Kayseri'nin Nüfus Yapısı". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  212. "Kayseri'nin Demografik Yapısı". www.kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  213. "Sivas; Kayseri´ye akın ediyor!". www.sivasirade.com (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  214. "14. KAYSERİ TARIM VE HAYVANCILIK FUARI HAKKINDA | KAYSERİ TİCARET BORSASI". www.kayseritb.org.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  215. "Kayseri tarım orman i̇l müdürü mustafa şahin: "kayseri olarak, tarımın başkenti olmaya adayız" tagem genel müdürü özkan kayacan: "2019 yılında 67 çeşit yeni yerli ve milli tohumu çiftçimize sunduk" "kayseri, denize kıyısı olmayan fakat balık üretiminde ilk sırada" 15. türk dünyası ve akraba toplulukları tarım fuarı kayseri'de başladı - Kayseri Haberleri". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  216. "Kayseri nüfusu 17 bin 742 artarak, 1 milyon 376'ya ulaştı". Hürriyet (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  217. "KAYSERİ NÜFUSU 17 BİN 729 KİŞİ ARTTI". www.kayserihaber.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  218. "Melikgazi nüfusu ile 43 şehirden daha büyük - Kayseri Haberleri". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  219. "İşte Kayseri'nin nüfusu: 1 milyon 407 bin 409 - Kayseri Deniz Postası". www.denizpostasi.com (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  220. "Kayseri okuryazar oranında Türkiye ortalamasının üzerinde". www.kayserianadoluhaber.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  221. "Türkiye'de illere göre okur yazarlık". Milliyet (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  222. "KAYSERİ OKURYAZAR OLMAYAN KİŞİ SAYISI?". www.kayserihaber38.com (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  223. Haberler, Kayseri. "2020 Kayseri nüfusu belli oldu! Çıkan rakam herkesi şaşırttı!". https://www.kayserihaberler.com/ (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  224. Dergi, Özelkalem (12 dekabr 2019). "Kayseri, şehirleşme çalışmaları ile Uganda'ya örnek olacak". Özelkalem (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  225. Şafak, Yeni (2 fevral 2019). "Kayseri nüfus sayısı: İlçe ilçe 2018 Kayseri nüfusu". Yeni Şafak (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  226. Akay, Adnan (2011). (türk) [oran.org.tr oran.org.tr] (#bad_url) (#bare_url_missing_title). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  227. "Kayseri'nin Bünyan ilçesinin nüfusu azaldı". www.trthaber.com (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  228. Haber, Kayseri Star. "Kayseri'de nüfusu artan ve azalan ilçeler belli oldu". kayseristarhaber.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  229. "Kayseri nüfus sayısı: İlçe ilçe 2018 Kayseri nüfusu". www.nufusune.com (türk). İstifadə tarixi: 4 iyul 2020.
  230. "Ekonomik Yapı". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  231. "Kayseri Ekonomisi". www.kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  232. "KAYSERİ'NİN GSYH İÇİNDEKİ PAYI". Kayseri Olay Haber (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  233. "KAYSERİ GSYH'DE ÜLKE ORTALAMASININ GERİSİNDE YER ALDI". www.kayserianadoluhaber.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  234. "Kayseri, GSYH'de 24. sırada yer aldı". https://somuthaber.com (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  235. Derneği, İzlemedeyiz (8 may 2019). "İl düzeyinde Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) hesaplamalarına göre; 2017 yılında İstanbul 970 milyar 189 milyon TL ile en yüksek GSYH'ye ulaştı ve toplam GSYH'den ,23 pay aldı". verikaynagi.com (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  236. "Başkan gülsoy 2018 üçüncü çeyrek büyüme rakamlarını değerlendirdi - Kayseri Haberleri". www.haberturk.com (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  237. "81 ilin 2018 yılı GSYH ve büyüme karnesi". Dünya Gazetesi (türk). 25 dekabr 2019. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  238. Haber, Kayseri Star. "Kayseri gelirde de geriledi". https://www.kayseristarhaber.com.tr/ (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  239. "gazeteler.com - Yıllara göre Kayseri ili için gayri safi yurtiçi hasıla değerleri". www.gazeteler.com (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  240. "2019 GSYH verileri açıklandı: Kişi başına gelir 2007'nin gerisinde". birgun.net (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  241. "Kayseri-Sivas-Yozgat Ekonomik Göstericileri" (PDF). oran.org.tr. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  242. "Ticaretin ve Tarihin Nabzı". Skylife (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  243. Erkiletlioğlu, Halit (1998). Kayseri yakın tarihinden notlar (türk). Kayseri Ticaret Odası. ISBN 978-975-512-299-1. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  244. "Kayseri'de Ticaret Kültürünün Tarihsel Kökleri ve Bugünü: MÜSİAD Kayseri Şubesi Örneği". dergipark.org.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  245. "Kayseri'de Ticaret". www.kayseriden.biz. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  246. Ajans, Hoss (23 fevral 2017). "GELENEĞİNDE TİCARET, SOKAKLARINDA TARİH: KAYSERİ". Raillife Dergisi (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  247. Özsöz, Cihad. "Kayseri'de Ticaret Kültürünün Tarihsel Kökleri ve Bugünü MÜSİAD Kayseri Şubesi Örneği". researchgate.net. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  248. "Güler Sabancı'dan dede ocağı Kayseri'ye vefa". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  249. "Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Koç". Hürriyet (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  250. "Kayseri Ticaret Odası Tarihçesi". www.kayserito.org.tr. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  251. Şafak, Yeni (22 iyun 2005). "Koç, Kayseri'de Beko'nun örnek mağazasını açtı". Yeni Şafak (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  252. Sarıaydın, Samed. "Girişim Fabrikası BİGG Programı Demo Sunum Oturumu Kayseri'de Gerçekleşti | Özyeğin Üniversitesi". www.ozyegin.edu.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  253. "Kayseri Sanayisi". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  254. "Kayseri gözünü savunma sanayisine dikti". Dünya Gazetesi (türk). 10 iyul 2020. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  255. "Kayseri'nin ekonomik sanayisi". www.kayserikent.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  256. "Enerji- Sanayi-Ticaret". kayseri.ktb.gov.tr. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  257. "Kayseri'de Sanayi". www.kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  258. Onsekiz, Dilşen (1 oktyabr 2016). "KAYSERİ KENTİNİN SANAYİLEŞME SÜREÇLERİNDE SANAYİ-GÖÇ-KONUT ETKİLEŞİMİ". researchgate.net (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  259. "En büyük sanayi kuruluşları listesi açıklandı, listede Şeker Fabrikası yok!". Kayseri Olay Haber (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  260. "Büyükşehir ile Şeker Fabrikası arasında Keykubat anlaşması!". Kayseri Olay Haber (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  261. "Kayseri - Kayseri Şeker". www.kayseriseker.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  262. "Kayseri Makine Mühendisliği İstatistikleri". TMMOB Makina Mühendisleri Odası (türk). 25 avqust 2015. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  263. Güngör, Uras (14 sentyabr 2010). "Kayseri'de irili ufaklı bin fabrika var". Milliyet (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  264. Özdemir, Sadi. "Kayseri'mize 150 yeni fabrika". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  265. "Kayseri'de Sanayi". wowturkey.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  266. "Kayseri Erkilet Havalimanı". Hepfly.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  267. "Kayseri Havalimanı". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  268. "Kayseri Erkilet Havalimanı Hakkında". www.kayseriotokiralama.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  269. "Kayseri Erkilet Havalimanı - Tranigo". www.tranigo.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  270. Bakırcı, Muzaffer. "Historical Progress and Current State of Air Transportation in Turkey with Respect to Transportation Geography". dergipark.org.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  271. "Havacılık - T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı". www.uab.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  272. "Ulaşım Planlama ve Raylı Sistem". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  273. "TCDD Yataklı Vagonlar". rayhaber.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  274. "Ankara Kayseri Arası Kaç Km ve Kaç Saat". NeOldu.com (türk). 25 noyabr 2015. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  275. "İzmir Kayseri Arası Kaç Km ve Kaç Saat". NeOldu.com (türk). 16 dekabr 2015. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  276. "Kayseri Kapadokya arası mesafe, Kayseri Kapadokya yol haritası, Kayseri Kapadokya kaç saat kaç km". www.arasikackm.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  277. "Kayseray hakkında bilgiler". Kayseri Ulaşım A.Ş. (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  278. "Kayseri İl Sağlık Müdürlüğü - Ana Sayfa". kayseriism.saglik.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  279. "Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı - Ana Sayfa". saglikturizmi.saglik.gov.tr. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  280. "T.C. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri". hastaneler.erciyes.edu.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  281. Kalanlar, Bilgi. "Türkiye'nin Yüzüncü Yılında Sağlık Sektörü, Mevcut Durum ve Öngörüler". dergipark.org.tr (türk). Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  282. "Ölüm ve ölüm nedenleri istatistikleri açıklandı". aa.com.tr (türk). 24 iyun 2020. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  283. "TÜİK, Türkiye'deki ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerini açıkladı". birgun.net (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  284. "Kayseri ilinde sağlık hizmetleri". kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  285. "Sağlık Hizmetleri İstatistikleri". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  286. "İl Sağlık Müdürlüğü". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  287. Doğanışık, İrem (16 mart 2020). "Türkiye'nin Sağlık İstatistikleri". www.dogrulukpayi.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  288. "ERCİYES DAĞI (KAYAK MERKEZİ)". Kültür Portalı (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  289. "Erciyes'e Rekor Ziyaretçi". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). 22 yanvar 2018.
  290. "Turizm". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  291. "Erciyes, sezonu 2 milyonun üzerinde ziyaretçi ile kapatacak". Dünya Gazetesi (türk). 17 aprel 2019. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  292. "Turizm ve Kayseri". www.kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  293. "Başkan Büyükkılıç: Yabancı ziyaretçi sayısını artırmayı amaçlıyoruz". Milliyet (türk). 23 dekabr 2019. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  294. "KAYSERİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  295. "2018 Yılı Ziyaretçi Sayıları". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  296. "EKİM 2018 Turist Ziyaretçi Sayıları". kayseri.ktb.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  297. "Hilton Oteller Zincirinin En Güçlü Halkası, Kayseri Hilton Oteli Barı". Haberler.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  298. "Kayseri`de Hilton`un yerine gelen otel belli oldu". Kayseri Olay Haber (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  299. "KAYSERİ HİLTON'UN ADI DEĞİŞTİ". Kayseri Haberleri - Kayseri Gündem - Kayseri Haber Ajansı (türk). 10 yanvar 2019. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  300. "Hilton tabelası indi, ABD'li turizm devinin tabelası asıldı | Turizm Ajansı | Turizm Haberleri | Turizm Gazetesi". Turizm Ajansı (türk). 31 dekabr 2019. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  301. "Grand Eras Erciyes Otel | Kayseri Erciyes | Gençaystar Turizm". www.gencaystar.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  302. "Kayseri Otelleri". wowturkey.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  303. "Kayseri şehrinde turizm ve istatistikleri". www.kayserikent.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  304. "Kayseri'da gezilecek en iyi 10 yer". Tripadvisor (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  305. Kaya, Kemal (3 aprel 2018). "Kayseri Gezilecek Yerler | Kayseri'de Görmeniz Gereken 18 Yer". Gezi Rehberi (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  306. "KAYSERİ'DE BİR KAŞIĞA 40 MANTI SIĞDIRMALI HAFTA SONU PROGRAMI". Biz Evde Yokuz (türk). 28 noyabr 2017. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  307. "Kayseri Gezilecek Yerler - Tarihi Mekanlar". Neredekal.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  308. "Kayseri Yeşilhisar - Doğanlı Köyü ve Yeraltı Şehri (Gördeles)". wowturkey.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  309. Yazarım, Okur (13 iyul 2017). "Kayseri'nin Küçük Kapadokyası "Soğanlı Vadisi"". okuryazarim.com (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  310. "İmar ve Şehircilik Şube Müdürlüğü". Kayseri Büyükşehir Belediyesi (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  311. "Forum Kayseri'nin ziyaretçi sayısı 1 milyona ulaştı". aa.com.tr (türk). 30 dekabr 2011. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  312. "Tarihi mahallenin geçim kaynağı 'Soğanlı Bebeği'". aa.com.tr (türk). 4 yanvar 2020. İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  313. "Soğanlı Bez Bebekleri - Kayseri". Kültür Portalı (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  314. Neval, Sakin. "YEREL BİR KÜLTÜR ÜRÜNÜ ÖRNEĞİ: SOĞANLI BEBEKLERİ". dergipark.org.tr (türk). İstifadə tarixi: 4 avqust 2020.
  315. Medya, King. "Kayseri'ye 10 hayırsever okulu için imzalar Bakan katılımı ile atıldı". www.kayserinethaber.com (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  316. "Hayırsever Altuntaş ailesi Kayseri'de okul yaptıracak". Yeni Haber (türk). 31 dekabr 2019. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  317. "Kayseri'de 11 Yeni Okul Yapılacak". https://somuthaber.com (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  318. "Eğitimin hayırsever amcası Osman Ulubaş'tan iki hayır birden". Sabah (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  319. "Eğitim İstatistikleri". www.kayseri.gov.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  320. "Kayseri'de Eğitim". www.kayseriden.biz (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  321. "Kayseri'de Eğitim-Öğretim". www.kayserikent.com (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  322. "Kayseri'de Eğitim Çalışmaları Devam Ediyor". UDEF - Uluslararası Öğrenci Dernekleri Federasyonu (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  323. "Öğrenci Sayıları". www.kayseri.edu.tr (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  324. "Kayseri Milli Eğitim Bakanlığı İstatikleri 2011" (PDF). Milli Eğitim Bakanlığı Kayseri. 2011. İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  325. "Bakan Selçuk: Eğitimsel ihtiyaçların karşılanmasında elimizden gelenin fazlasını yapmanın sözünü veriyoruz". Anadolu Ajansı (türk). İstifadə tarixi: 24 iyul 2020.
  326. "Hayırsever kardeşlerden Kayseri'ye okul". www.hurriyet.com.tr (türk). İstifad

kayseri, türkiyənin, mərkəzi, anadolu, regionunda, yerləşən, böyük, sənayeləşdirilmiş, şəhər, ilinin, inzibati, mərkəzidir, böyükşəhər, bələdiyyəsinin, fəaliyyət, göstərdiyi, şəhər, struktur, olaraq, beş, böyük, ilçə, qocasinan, məlikqazi, 2004, ildən, yana, h. Kayseri Turkiyenin Merkezi Anadolu regionunda yerlesen boyuk senayelesdirilmis seher Kayseri ilinin inzibati merkezidir Kayseri Boyukseher Belediyyesinin fealiyyet gosterdiyi seher struktur olaraq bes boyuk ilce Qocasinan Melikqazi ve 2004 cu ilden bu yana Hacilar Incesu ve Talas bunlarla yanasi 11 kicik ilce Agqisla Bunyan Develi Felahiyye Ozveten Pinarbasi Sarioglan Sariz Tomarza Yehyali olmaqla umumilikde 16 ilceden ibaretdir 7 8 9 Kayseriturk KayseriGerb38 43 21 sm e 35 29 15 s u Olke TurkiyeDaxildir Merkezi AnadoluIcra bascisi Memduh Boyukqilinc 1 Qubernator Sehmus Gunaydin 2 Tarixi ve cografiyasiHundurluk 1 050 1 mSaat qursagi UTC 02 00EhalisiEhalisi 1 389 680 nef 2018 Resmi dili TurkceReqemsal identifikatorlarISO kodu TR 38Telefon kodu 90 352 3 Poct indeksi 38000 38999 4 5 Avtomobil nomresi 38 6 Resmi sayt turk Turkiye miqyasinda Kayseri xeritesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarKayseri hundurluyu 3916 metr olan Erciyes daginin eteyinde yerlesir 10 Simal ve simal qerbde Yozqat simal serqde Sivas serqde Qehremanmaras cenubda Adana cenub qerbde Nigde qerbde Nevseher ile ehate olunmusdur 11 Dunyanin en qedim seherlerinden biri olan Kayseri antik dovrlerde Kappadokiya adlanan tarixi bolgenin bir hissesi olmusdur Ipek yolu uzerinde yerlesen seher cografi movqeyine gore daim dusmen isgallarina meruz qalmisdir Hemcinin bolge bir cox sivilizasiyalarin besiyi olmusdur 12 13 Turkiye iqtisadiyyatinda diqqetcekici olcude inkisafa malik seherlerin yer aldigi Anadolu Pelengleri qruplasmasinda ilk sirada yer alan Kayseri regionda yuksek senayelesmesi ile diger seherlerden keskin ferqlenir 14 Seherde issizlik diger seherlere nisbeten olduqca asagida seviyyede olmus oxuma yazma qabiliyyetine gore ise Istanbul ve Ankara kimi boyuk seherlerle daim reqabetde olmusdur 15 Savadliliq seviyyesi ise 93 82 olaraq teyin olunmusdur Kayseri torpaqlarinin 54 3 i kend teserrufati ucun olduqca elverislidir 16 Seher bir sira tarixi abideleri o cumleden Selcuqlu dovrune aid bir cox tarixi abideye ev sahibliyi edir 17 18 19 Adeten Kappadokiya ziyaretlerinde xeyli miqdarda turist qebul eden Kayserinin ozune mexsus bir cox gormeli mekanlari var Selcuqlu ve Osmanli dovrune aid tarixi abideler ve muzeyler yer alan Pinarbasi Agqisla Talas ve Develi ilceleri seher etrafinda alpinizm ve trekinq ucun Erciyes dagi raftinq ucun Zamanti cayi olduqca meshurdur 20 21 Seherde Erkilet Beynelxalq Hava Limani xidmet gosterir 22 23 Bununla yanasi seher 2 dovlet Erciyes Universiteti Abdullah Gul Universiteti 1 ozel Nuh Naci Yazqan Universitetine ev sahibliyi edir 24 Turkiye Statistika Qurumunun 2011 ci il siyahiyaalmasina esasen seher ehalisi 1 389 000 nefer olmusdur 25 26 Mundericat 1 Etimologiya 2 Tarix 2 1 Eramizdan evvelki dovrlerde 2 2 Bizans Imperiyasi dovrunde 2 3 Selcuq Imperiyasi dovrunde 2 4 Osmanli Imperiyasi dovrunde 2 5 Respublika dovru 3 Cografiya 3 1 Iqlim 3 2 Daglar 3 3 Su menbeleri 3 4 Biomuxteliflilik 4 Inzibati bolgu 5 Ehali 6 Iqtisadiyyat 6 1 Ticaret 6 2 Senaye 6 3 Neqliyyat 6 4 Sehiyye 6 5 Turizm 7 Tehsil 8 Idman 9 Medeniyyet 9 1 Senetkarliq 9 2 Geyim 9 3 Metbex 9 4 Edebiyyat 10 Qardas seherler 11 Istinadlar 12 Xarici kecidlerEtimologiya RedakteKayseri seherinin adi latincada Saezera lat Caesarea yunancada ise Keyseriyye yun Kaisaria sozlerinden yaranmisdir Bu adlarla yanasi Mazaka ve Kaisareia fr Cesaree sozlerinden de seherin adlandirilmasinda istifade olunmusdur 27 Kaysar ve ya Keyser ereb قيصر ise Roma ve Serqi Roma imperatorlarina verilen sezar unvaninin Islam olkelerinde istifade olunan qarsiligidir Osmanli sultanlari ise II Mehmedden baslayaraq resmi unvanlari arasinda Kayser i Rum ifadesinden istifade etmeye baslamisdir 28 Sezar unvani esasen Roma dovlet xadimi Qay Yuli Sezarin leqebi olaraq istifade olunmusdur Ilk Roma imperatoru Qay Yuli Sezarin ruhani oglu Oktavian Avqust sezar leqebini fexri unvan olaraq qebul etmisdir Sonralar Roma imperatorlari Sezar ve Avqustun unvanlarini istifade etmisdirler Rus hokmdarlari 1453 cu il Konstantinopolun fethinden qisa muddet sonra Sezar adinin rus formasi olan Car rus Car sozunu qebul etmisler 29 30 Bu adlandirilmada meqsed Osmanli sultanlarinin Yunan sivilizasiyasinin varisi olmaq iddialarina qarsi cixmaq ve Bizans taxtinin varisliyini teleb etmek olmusdur 31 Yunanlar terefinden Mazaka seheri isgal edildikden sonra bu bolgeye Imperatorlar seheri menasini veren Kaysarea adi verilmisdir Daha sonralar xalq arasinda bu ad genis yayilaraq turklesdirilerek hal hazirki formaya catmisdir 32 33 Tarix RedakteEramizdan evvelki dovrlerde Redakte Esas meqaleler Mesopotamiya Catalhoyuk ve Mesopotamiya Kanisde tapilan xetlerin dovrunden qalma bezedilmis keramika qab Kayseri seherinin eramizdan evvelki meskunlasma tarixi haqqinda en vacib melumat Kanis erazisinde aparilan qazintilar neticesinde elde edilmisdir Bu erazide Merkezi Anadolunun en boyuk kurqanlarindan birine rast gelinmis ve movcud melumata gore bu tapintilar Kayserinin Kicik Asiya tarixi boyu ehemiyyetli bir yasayis meskeni olmasini subut etmisdir 34 Paleolit dovrunun izleri Kappadokiyada nadir gorulse de bu gune qeder aparilan arasdirmalar neticesinde ust paleolit dovrune aid bir cox tarixi abidelere rast gelinmisdir Paleolit dovrunden sonraki vulkanizm prosesinin davam etmesi neolit dovrunedek burada meskunlasma seraitine mane olmusdur Bolgede aparilan arxeoloji tedqiqatlarda neolit dovrune aid bir cox yasayis menteqeleri mueyyen edilmisdir Urgup yaxinliginda neolit dovrune aid das aletler neolit dovrune aid en boyuk meskunlasma merkezlerinden biri olmusdur 35 Kappadokiyadaki ilk yasayis izleri ise olduqca qedim tarixe malikdir Hoyuk erazisinde aparilan arxeoloji tedqiqatlar ise bolgede xetlerden Bizans dovrune qeder muxtelif medeniyyetlerin yasadigini subut edir Bu dovrun izlerini yerli sakinlerin istifade etdiyi aletlerin qaliqlarinin komeyile gormek mumkundur 36 37 Kappadokiyanin tarixi Catalhoyukden baslayir E e 5000 4000 cu iller arasinda burada muxtelif xalqlar yasamisdir Lakin Kappadokiyanin ilk taninmis sakinleri luviler ve hettler olmusdur 38 Kanis Kayseri duzenliyinin simal serqinde yerlesen Karahoyuk kendinin cenubunda yerlesir Bu bolgelerde esasen Assuriya tacirleri meskunlasmisdir 39 Assuriya tacirleri yazi ile yanasi Anadoluya silindr mohurleri meden mebedler ve tanri ideyalari da getirmisler Belelikle Anadolunun yerli medeniyyeti Mesopotamiya medeniyyetinin tesiri altinda inkisaf etmis ve burada benzersiz medeniyyet meydana cixmisdir Assuriya tacirlerinin burada meskunlasma dovru e e 1850 1800 illeri arasinda basa catmisdir E e 1900 1750 iller arasinda burada tacirlerin sayi artmis ticaret inkisaf etmisdir Hoyuk bolgesinde xetlere ve frigiyalilara aid bir cox tarixi qaliqlara rast gelinmisdir 40 41 42 Gozel atlarin boyudulduyu mekan menasini veren Kappadokiyanin tarixi adi da Assuriyalilarin mirasidir 43 Assuriyalilarin Katpatuta adlandirdigi bolge fars dovrunde Kapadokiya adlandirilmisdir 44 45 Bizans Imperiyasi dovrunde Redakte Esas meqaleler Bizans Imperiyasi ve Roma Imperiyasi Seherin muhum cografi movqeyi ile bagli hucumlarin qarsisini almaq meqsedile tikilen Kayseri qalasi 2006 ci ilde 395 ci ilde Roma Imperiyasi ikiye bolunmus Kappadokiya Serqi Roma dovletinin terkibine daxil olmusdur Bizans dovrunde Anadolunun iki yeparxiyasindan biri olmusdur 46 Serqi Roma dovletinin ilk illerinde bolgede sakit bir dovr yasandi Imperiyanin serhedlerinin Qafqaza qeder uzanmasina baxmayaraq Kappadokiya bu bolgenin merkezi olaraq qalmagi bacardi Kappadokiya sakinleri bu dovrde roman ellinizm ideyalarindan daha cox Irandan tesir aldi 47 Serqden guclu Ereb ve Sasani basqinlarin baslamasi I Iraklinin Anadolunun ehemiyyetli bir hissesini herbi eyaletlere cevirmesine sebeb oldu 48 49 50 Kayseri Arxeologiya Muzeyinde yer alan e e 150 160 ci illere aid Heraklin on iki zehmetini tesvir eden heykel Yerli sakinler Derinquyu ve Qaymaqli kimi duzenliklerde yasayan insanlar yeralti seherlere siginmis Imperiyanin Serq bolgelerinin isgal edildiyi bu qarisiqliq dovrunde muharibeler fasilesiz olaraq davam etmisdir 51 52 53 54 574 cu ilden beri ara sira bu vilayetlere fars isgallari bas tutmusdur Konstantinopolun fethinden sonra bu erazilerin hakimiyyeti yeniden muselmanlarin eline kecmis lakin sonradan yeniden Bizansin isgali altinda dusmusdur 55 56 57 Bu dovr hemcinin rahibler ve Bizans imperatorlari arasinda mulk ve gucun mubarize apardigi bir dovr olaraq yadda qalmisdir 58 Bu mubarizenin sebebi monastir rahiblerinin ianeler toplamasinin imperiya xezinesine menfi tesir etmesi ordu temennasiz sekilde xidmet gostermeye mecbur olmus ve nezaretsiz qalmasina sebeb olmusdur 59 Belelikle bu hadiseler imperatorlarin monastir sahibliyini mehdudlasdirmasina getirib cixarmisdir Butun bu daxili qarsidurmalar Bizansin Merkezi ve Serqi Anadolunu suretle itirmesine yol acdi Sonraki illerde Bizans Imperiyasinda taxt doyusleri turk quvvelerinin hokmranligini artirdi 60 Lakin Oguz turklerinin siravi ordusunun nizamli Bizans ordusuna qarsi cixmasi ele de asan olmadi Evvelce 1064 cu ilde Kayseri ve Nevseher vilayetlerine hucum etseler de meglub oldular ve geri cekilmeli oldular 61 62 Bu tarixden sonra Alp Arslanin komandirlerinden biri olan Afsin bey Bizans ordusunu meglub ederek bolgede hakimiyyeti ele kecirdi lakin bu veziyyet de uzun davam etmedi 63 64 Anadolunun qapilari 1071 ci ilde Malazgird doyusu ile turklere acildi 65 66 67 Selcuq Imperiyasi dovrunde Redakte Esas meqale Boyuk Selcuq ImperiyasiHemcinin bax Selcuqlular 1238 ci ilde sultane Hunat Hatun terefinden tikilen Selcuqlu dovrune aid Hunat Hatun Mescidinin giris qapisinin tarixi bezekleri Selcuqlular Anadolu torpaqlarinin butovluyunun qorunmasina nail olmaq ucun sey gosteren guclu rehberliyi ezemeti ve edaleti ile taninir 68 69 70 II Qilinc Arslan 1164 cu il avqustun 4 de en boyuk reqiblerinden olan Yagibasanin olumunden sonra 1169 cu ilde Darenda Deluk Kayseri ve Zamanti bolgelerini ele kecirerek Selcuqlu sulalesinin hakimiyyetini berpa etdi 71 Lakin siyasi sehve yol vererek olkeni iki oglu arasinda bolusdurmek bu torpaqlarin musteqilliyini yeniden tehluke altina atdi Seherin gorkemli sakinlerinden olan ve Melik Nureddin sahin emirlerinden biri olan Hesen adli nufuzlu xeyirxah bir insanin oldurulmesi Kayseri sakinlerinin Qutbeddine qarsidurmalarina sebeb olmus ve sonradan Qutbeddin sui qesd neticesinde oldurulmusdur 72 73 74 1196 ci ilde Rukneddin Suleyman Sah qardaslarina vacib vezifeler vermis ve Anadolunun topraq butovluyunu yeniden qurmagi ved etmisdir 75 Rukneddin Suleyman Sah ordusu ile Sivas Kayseri Aksaray ve 4 ayliq muhasireden sonra Konyani torpaqlarina qatmagi bacarmisdir Lakin bu qalibiyyetlerden sonra bir hefte icinde 1204 cu ilde agir bir xestelikden vefat etmisdir Suleyman Sahdan sonra I Qiyaseddin Keyxosrov 1205 ci ilde doqquz illik ayriliqdan sonra yeniden taxta cixmisdir Sultan Keyxosrov 1205 ci ilde Kayseride bacisi Gevher Nesibenin adina medrese tikdirmisdir Keyxosrov 1211 ci ilde Bizanslilarla muharibede sehid olmus Malatyadan boyuk oglu I Izzeddin Keykavus taxt tac ucun Kayseriye devet olunmusdur 76 Hokmranligi erefesinde I Elaeddin Keyqubad ile taxt tac mubarizesine giren Izzeddin Keykavus Keyqubadin sigindigi Ankara qalasini muhasireye almis sonradan Malatyada bir qalaya hebs etdirmisdir 77 Belelikle hokmranligini guclendiren ve daxili qarisiqliqlara son qoyan Izzeddin Keykavus ermeni krali II Levon ile mubarizeye girerek Uluqisla ve Eregli ilcelerini geri almisdir 78 Sonradan II Levonu meglub eden Izzeddin Keykavus onun canini 20 000 dinar qizila bagislayir Izzeddin Keykavus yeni bir ekspedisiya ucun 1219 cu ilde Malatyaya gelmis ve burada da 1220 ci ilde vefat etmisdir 78 79 Selteneti dovrunde serhedler genislenmis ehemiyyetli limanlar feth edilmis cox sayda karvansaray mescid medrese ve qala divarlari insa edilmisdir Kayserideki Guluk Yogunburc Hunat mescidleri de onun hakimiyyeti dovrunde insa edilmisdir 80 81 Selcuqlu veziri Sahibata Fexreddin Eli terefinden 1267 ci ilde insa edilen Sehabiyye medresesi Boyuk qardasi Izzeddin Keykavusun olumunden sonra seher agsaqqallari I Elaeddin Keyqubadin sultan olmasi qerarina gelmisdir 82 Selcuq dovrunde Sivas ve Kayseri hokumet merkezi olaraq qebul edildiyi ucun Sultan Elaeddin Keyqubad boyuk bir debdebe ve ezemetle Kayseriye daxil olmus burada taxt tac merasimlerinden sonra Aksaray yolu ile Konyaya getmisdir 83 Izzeddin Keykavusun serhed genislendirmesi siyasetini davam etdiren ve dovleti daha da genislendiren Elaeddin Keyqubad Kalonoros qalasini ele kecirmis ve Alanya seherinin esasini qoymusdur 84 Elaeddin Keyqubad bu seherde gemiqayirma ve silah zavodu tikdirmis ve seher qalasini yeniden berpa etdirmisdir 85 Tacirlerin quruda ermenilerin denizde ise avropali deniz quldurlarinin hucumuna meruz qalmasi dovlet torpaqlarinin serhedinin Mersinden Antalyaya qeder olan butun sahil xetti vilayetlerinin ele kecirilmesi ile neticelenmisdir 86 Trabzon Bizans Imperiyasinin gucunu zeifletmek meqsedile Sinopda bir donanma qurmus ve Husameddin Cobanin komandirliyi altinda Qara deniz donanmasini Krima gondermisdir 87 88 Husameddin Coban ehemiyyetli ticaret seheri olan Sudaki ele kecirmisdir Bundan sonra ruslar Selcuq hakimiyyeti altinda Sudaki tanimali olmusdur 89 1265 ci ilden Anadoluda idareetme Monqol beylerinin eline kecdi 90 I Baybarsin Anadolu ekspedisiyasindan sonra qardasini emiri teyin etdi 91 92 Vergilere daha rahat nezaret etmek meqsedile monqol mohurleme teskilati fealiyyete basladi Kayseri seherinde illik vergi 140 min qizil olaraq teyin olundu 93 Tehlukesizliyi temin etmek ucun yeddi monqol qebilesinden olan qosunlar olkenin muxtelif bolgelerine yerlesdirildi 94 Bu qosunlar Emir Teymurun isgalina qeder qalmis ve sonradan Teymur terefinden olkeden qovulmusdur Monqol yurusleri Anadolunun qaranliq ve qorxulu gunler kecirmesine Anadolu Selcuqlu dovletinin suqutuna sebeb olmusdur Selcuqlu dovrune aid Kayseride bir cox tarixi abide yer almaqdadir Qiyasiyye ve Sifaiyye medreseleri Haci Qilinc ve Xan mescidi Sahibiyye medresesi Hunat Hatun kulliyesi ve Avqunlu medresesi kimi bir cox tarixi abide Selcuqlulardan Kayseriye miras olaraq qalmisdir 95 96 97 98 Osmanli Imperiyasi dovrunde Redakte Esas meqale Osmanli Imperiyasi Malazgird doyusunden sonra Kayseriye kocen Devali terefinden tikilmis turbe Kayserinin Osmanli hakimiyyeti altina kecmesi Ildirim Beyazidin dovrune tesaduf edir 99 1394 1395 ci illerde Sultan Ildirim Beyazid Kayserini Anadoluya ekspedisiyasi zamani Osmanli torpaqlarina qatmisdir 100 Ancaq Ildirim Beyazid geri dondukden sonra Qazi Burhaneddin yeniden seheri idare etmisdir 28 iyul 1402 ci ilde Ankara doyusunde Teymurun zeferi ile Anadoluda Osmanlilar hakimiyyeti gelmis ve Kayseri bolgesinin idareetmesi Qaramanogullarindan alinaraq Dursun Beye tapsirilmisdir 101 102 Bundan sonra Osmanli torpaqlarina hucum eden Qaramanogullarina qarsi bir cox ekspedisiya teskil edilir Nehayet II Ibrahim bey Qaramanoglu agir sertler altinda Sultan II Muradla razilasmali ve tabe olmali olur Daha sonra Ibrahim bey Qaramanoglu Kayserinin idaresini emisi Emir Musaya tapsirmali olur 103 Emir Musanin ovladlarindan olan Pir Ehmed Osmanli sultani II Mehmedin desteyi ile hakimiyyetini elan etdi 104 105 Bundan sonra Pir Ehmed II Mehmede sedaqetini gostermek ucun onun serefine Kayseri qalasini temir etdirerek yazili kitabeler miras qoyur Ancaq bu sedaqet uzun surmur Pir Ehmed ve qardasi Kazim bey bir cox vilayetlerde qaretcilikle mesgul olmaga baslayir 106 Bunun uzerine Fateh Sultan Mehmed xan Qaramanogullari meselesine son qoymaq ucun Gedik Ehmed Pasani Qaramanogullarinin uzerine gonderir Gedik Ehmed Pasa Sahzade Mustafa ile birlikde Pir Ehmed beyin etrafini cevreleyerek xezinesini ailesini ve sigindigi qalani ele kecirir Bundan sonra Pir Ehmed qacaraq Uzun Hesenin yanina siginir 107 Osmanli dovrunun memarligina esasen tikilmis bulaq 1474 cu ilde Qaramanogullari meselesi hell olunduqdan sonra Sahzade Mustafa Qaramanogullarinin idarecisi teyin olunur 108 109 Qaramanogullari komandiri olan Atmaca bey Develiqarahisarda Osmanlilara qarsi muqavimet gostermeye davam edir lakin bir netice olmayacagini basa dusdukden sonra qalani Sahzade Mustafaya tehvil vererek uzaqlasir Bu hadiselerden sonra Qaramanogullari meselesi sona catmis ve Kayseri Osmanli torpaqlarina tamamile qatilmis olur Sahzade Mustafanin olumunden sonra Cem Sultan Qaraman seher idarecisi teyin edilir 110 111 Kayseri Osmanli torpaqlarinin terkibine kecdiyi tarixden etibaren muharibe sahidi olmamisdir Lakin serq torpaqlarina seyahet eden sultanlar Yavuz Sultan Selim Qanuni Sultan Suleyman ve IV Murad hem esger toplamaq hem de xalqa menevi destek vermek ucun Kayseriye defelerle gelmisdir 112 113 Yavuz Sultan Selim Caldiran ve Misir seferlerinde Kayseride 4 gun muddetine qalmisdir Caldiran doyusune gederken Kayseride qalan Yavuz Sultanin qosununa xeyli sayda yerli sakin qosulmusdur 114 Yene Sultan Suleyman Qanuni Iraq seferinde dord gun muddetine Kayseride qalmisdir Sultan IV Murad ise Irevan seferi zamani Kayseride 5 gun muddetine iqamet etmisdir 115 Osmanli dovrunde insa olunmus Kayseri Bedestani Kayseride ilk siyahiyaalma 1520 ci ilde edilmisdir O dovrde 10 nahiyye 86 kend 276 mezra ile Yasilhisar qezasina bagli olan seherin ehalisi 38 798 nefer olmusdur Osmanli hakimiyyetinin ilk dovrlerinde serqde serhed seheri oldugu ucun Kayseri ele de tehlukesiz deyildi Buna gore de ehali artimi olduqca yavas idi Yavuzun ekspedisiyalarindan sonra ve xususen de memluk tehlukesi bitdikden sonra seher ehalisi suretle artmaga basladi Serhedde yerlesdiyi ucun burada ticaret daim feal olmusdur XVI esrde Kayseri ehalisi 20 000 den cox olan Anadolunun boyuk seherlerinden biri olmusdur Reyestrlerde yer alan muxtelif vergi qeydlerinden ehali sayini mueyyen etmek mumkundur XVII esrde Kayseri seher qalalari daxilinde nizamli bir urbanizm qurulusuna sahib olmusdur Meydan darvazasinin kenarinda boyuk bir bazar qalanin qarsisinda ise bir corekci bir qehve magazasi 11 dukan ve 4 arabaci dukani yer almisdir 116 117 XIX esrin bezi dovrlerinde seher ehalisi haqqinda bir cox melumatlar movcuddur 1831 ci il siyahiyaalmasina gore seherde 13 466 kisi yasayirdi 1892 ci il siyahiyaalmasina gore ise seherde 49 498 neferlik bir ehalinin oldugu bildirilmisdir 118 Bu ehali artimi bu bolgenin seher kimi boyuduyunun subutudur Ehalinin bu artiminda ve muvafiq olaraq seherin sahevi inkisafinda rol oynayan bir sira amiller movcud olmusdur Bu amiller arasinda ilk novbede seherin ticaret funksiyasi gelir Seherde ilk belediyye teskilati 1871 ci ilde qurulmusdur Bundan elave evveller Kayseri sakinleri ucun en vacib dolanisiq menbeyi olan kend teserrufatini nezere alaraq butun bu amillerin birlesmesi seherin ehalisinin ve muvafiq olaraq erazisinin boyumesine genis imkan yaratdi 119 120 Respublika dovru Redakte Ataturk meydaninda yerlesen Saat qullesi Kayseride seherin inzibati qurulusunda deyisiklik respublikanin qurulmasindan sonra musahide olunmusdur Respublikanin qurulmasi ile seher suretle inkisaf etmeye basladi 121 Kayseride ilk boyuk senaye obyekti 1926 ci ilde Turkiyenin ilk teyyare zavodunun qurulmasi ile seherde senayenin yuksek inkisafi musahide edildi 122 Anqarlardan ve ucus enme zolaqlarindan ibaret olan zavod Kayserinin cenub hissesinde qurulmus ve olduqca boyuk bir erazini ehate etmisdir 123 1928 ci ilde yerli sahibkarlar terefinden qurulan Turk Elektrik Sehmdar Cemiyyeti Kayseri seheri Bunyan ve Talas ilcelerini kesintisiz elektrik ile temin etmisdir 124 Bu inkisaflardan sonra 1927 ci ilde neqliyyat ucun neheng bir addim atilaraq Ankara Kayseri qatar yolu salindi 1930 cu ilde arxeologiya ve muzeysunasligin ehemiyyet qazandigi dovrde Kanisde bir cox muhum tarixi arasdirmalar aparilmisdir 41 125 1930 cu illerin evvellerinde demir yolu xettleri salinmaga davam etmis ve Kayseri Sivas ve Uluqisla Kayseri qatar yollari istifadeye acilmisdir 1935 ci ilde Sumerbank Kayseri zavodu acilmisdir 126 Erciyes daginin eteklerinde yerlesen Kayseri Burunguz Mescidi 1950 ci illere qeder seher dayanmadan inkisaf etmis lakin Ikinci Dunya muharibesi dovrunde iqtisadi bohran yasanmis ve olke iqtisadiyyatinda inkisaf kesilmisdir 127 1940 ci illerde seherin ilk abadliq plani hazirlanmis ve dovlet xestexanasi acilmisdir 1950 ci ilden sonra Kayseride seherlesme ve ehali baximindan demoqrafik partlayis musahide olunmusdur 128 1950 ci ilde 65 488 nefer olan ehali 1960 ci ilde 102 596 1970 ci ilde 160 985 nefere catmisdir Seherdeki suretli senayelesme intensiv miqrasiyaya sebeb olmusdur 129 1950 ci ilden bu yana Kayseride kohne mehellelerde temirsiz tehlukeli veziyyetde olan binalar sokulur ve planli is bolgeleri insa edilir Senayelesme ve ehalinin artmasi ile seherin simalinda yerlesen kohne tikililer tedricen yerlerini bina evlerine buraxmisdir 130 131 Selcuqlu medeniyyetinin esas eserlerini ozunde cemlesdiren Kayseride kohne ve yeni bir birine qarisan hundur binalar arasinda bir cox monumental tarixi eserler yoxa cixmisdir 132 1950 ci illerde yeni yasayis yerleri ve senaye merkezleri yaradilmisdir Daimi senaye merkezlerinin yaradilmasi ile seher merkezinde yerlesen kicik emalatxanalar ve ortaboylu senaye muessiseleri tamamile buraya kocuruldu Hemcinin Turkiyede ilk senaye merkezi mehz Kayseride qurulmusdur 133 1970 ci ilde aparilan siyahiyaalmaya esasen Kayseri ehalisi 160 985 nefer olmusdur 134 Bu gun seher merkezi 800 000 nefere catan ehalisi ile umumi olkeye nisbeten iki qat daha suretle boyumusdur Buna baxmayaraq Kayseri olkedeki en ugurlu urbanizasiyaya malik seherlerden biri olaraq qalir 135 Cografiya Redakte Kayseri seheri yaxinliginda yerlesen Erciyes dagi Merkezi Anadolunun Yuxari Qizilirmaq bolgesinde 34 56 ve 36 59 serq uzunlugu 37 45 ve 38 8 simal enliklerinde yerlesen Kayseri 16 917 km sahesi ile Turkiye erazisinin 2 2 ni teskil edir Seher merkezinin denizden hundurluyu 1 054 metrdir 136 Simal ve simal qerbden Yozqata bagli Cayiralan ve Bogazlayan simal serqde Sivasa bagli Gemerek Sarqisla Kanqal ve Gurun serqden Qehremanmarasa bagli Goksun ve Afsin cenubdan Adanaya bagli Tufanbeyli Feke ve Aladag cenub qerbden Nigdeye bagli Camardi qerbden ise Nevsehere bagli Derinquyu Urgup ilceleri ile hemserheddir 137 Seher cenub ve serqden Tavr daglari simal ve qerbden ise lava platformasi ile ehate olunmusdur 138 139 Kayseri erazisinin 36 1 i daglarla 14 8 i duzenliklerle 49 1 i ise genis yaylalarla ehate olunmusdur Torpaqlarinin 53 4 i kend teserrufati ucun mehsuldardir Seherin seth sahesinin texminen 40 i kend teserrufati ucun istifade olunur En asagi torpaq nisbeti mese ve kolluqdur Kayseri mese baximindan olduqca kasibdir Seherdeki duzenlikler pliosen dovrunde bas veren qirilma ve parcalanma hereketleri neticesinde yaranan tektonik cokuntu cuxurlarinin dolmasi neticesinde yaranmisdir 140 Iqlim Redakte Tavr daglarinin eteklerinde yerlesen bolgelerde keskin hava seraiti musahide olunur Kayseri Merkezi Anadolu regionunun en soyuq seherlerinden biridir 141 Kayseride soyuq ve qarli qis aylari isti ve burku yay aylari ile xarakterize edilen Merkezi Anadolu iqlimi hokm surur Lakin seherin iqlimi yuksekliklere gore keskin sekilde ferqlenir Bu sebebden seherin cokeklik erazilerinde hokm suren yumsaq iqlim dagliq erazilere qalxdiqca sertlesir 142 Deniz seviyyesinden 1 050 1 100 m hundurlukde olan ovaliq ve cokeklik erazilerle hundurluyu 2 000 3 900 m olan dagliq eraziler arasinda iqlim xususiyyetleri arasinda ehemiyyetli ferqler movcuddur 143 Kayseri duzenliyinde havanin temperaturu 30 C oldugu halda 3000 m hundurluyu olan Erciyes daginin eteklerindeki bolgelerinde istilik yalniz 18 20 C e cata bilir Bu sebebden seherde hem yumsaq hem de keskin iqlim tipleri hokm surur 144 Yay movsumu qisa muddetlidir Kontinental iqlimin hokm surduyu Kayseri seherinde yagislar adeten yaz ve qis aylarina tesaduf edir Son 20 ilde ortalama 416 mm yagisin 22 i payizda 36 i yazda 32 i qisda ve 10 i yayda musahide edilmisdir 145 Qis aylari Develi ovaliginda nisbeten yumsaq kecir 146 147 Seher merkezinden daha yuksek yerlerde yerlesen Sariz ve Pinarbasi ilcelerinde ortalama istilik daha asagidir Yagintinin miqdari seherin yuksek hisselerinde yerlesen bolgelerde daha coxdur Seherin bir cox yerinde col iqlim xususiyyetleri ozunu gosterir Yazlari isti ve quru qislari ise soyuq ve qarlidir 148 Kayseri duzenliyindeki metrologiya stansiyasinin melumatlarina gore orta illik temperatur 10 4 C dir En soyuq ay 2 1 C ile yanvar en isti ay ise 22 5 C ile avqust ayi olmusdur Qis ve yay fesilleri gece ve gunduz arasindaki istilik ferqleri de olduqca boyukdur Yayda 39 8 C ye qalxan temperaturun qis aylarinda 32 5 C ye qeder endiyini gormek mumkundur 149 150 151 152 Temperaturda gorulen bu ferqler yagintilarda da ozunu eyni sekilde gosterir Kayseri seherinde illik yagintinin miqdari 375 mm dir Seher en cox yagintini yaz ayinda qebul edir 153 154 Kayseri ucun iqlim tarixcesiAylar Yan Fev Mar Apr May Iyun Iyul Avq Sen Okt Noy Dek IllikMutleq maksimum C F 18 0 64 4 22 6 72 7 28 6 83 5 31 2 88 2 33 6 92 5 37 6 99 7 40 7 105 3 40 6 105 1 36 0 96 8 33 6 92 5 26 0 78 8 21 0 69 8 40 7 105 3 Gunluk ortalama C F 1 7 28 9 0 2 32 4 4 8 40 6 10 6 51 1 15 0 59 0 19 0 66 2 22 3 72 1 22 0 71 6 17 4 63 3 11 8 53 2 5 5 41 9 0 6 33 1 10 6 51 1 Mutleq minimum C F 32 5 26 5 31 2 24 2 28 1 18 6 11 6 11 1 6 9 19 6 0 6 30 9 2 9 37 2 1 4 34 5 3 8 25 2 12 2 10 0 20 7 5 3 28 4 19 1 32 5 26 5 Ortalama yaginti mm inc 35 3 1 39 36 1 1 42 41 9 1 65 51 8 2 04 51 9 2 04 39 6 1 56 9 4 0 37 6 8 0 27 13 7 0 54 27 9 1 10 32 5 1 28 37 4 1 47 384 3 15 13 Ortalama qarli gunler 9 9 6 1 0 0 0 0 0 0 3 8 36Ortalama ayliq gunesli saatlar 93 0 113 0 148 8 186 0 254 2 309 0 368 9 350 3 273 0 207 7 144 0 92 0 12Ortalama rutubetlilik 76 72 62 58 56 50 44 44 47 58 69 77 59Menbe Turkiye Dovlet Metereologiya Nazirliyi 155 Daglar Redakte Kayseri seheri yaxinliginda yerlesen ve yuksekliyi 3916 metr olan Erciyes dagi Kayseri seherinin serhedleri daxilinde yerlesen daglar 3 sira halindadir 156 Bunlardan ikisi yer qabiginin hereketleri neticesinde yaranmis yuksekliklerdir Digeri ise Tavr daglarinin Merkezi Anadoluya qeder uzanan bir qoludur 157 158 159 Bu daglar bir birinden genis duzenlik ve yaylalarla ayrilmisdir Turkiyenin en ehemiyyetli vulkanlarindan olan Erciyes dagi da vilayet serhedlerinde yerlesir 160 161 Dag Kayseri seherinin cenub qerbinde yerlesir ve qis aylarinda kurort meqsedleri ucun olduqca meshurdur Erciyes daginin simal eteklerinde hundurluyu 2500 2700 metr olan vulkan zirvesi movcuddur 162 163 164 Seheri ehate eden uc dagdan ibaret olan bu dag silsilesi simaldan Erciyes dagindan baslayaraq Koramaz dagi ile davam edir vilayet serhedlerinin simalindaki Xinzir dagi ile basa catir 165 Koramaz ve Xinzir daglari bir cox qirilmalara sertlesmelere ve kristallasmalara meruz qalaraq yukselmis dag silsileleridir 166 Simalda Agdag cenub serqde Dibek ve Minbuga daglari cenubda Aladaglar vilayet erazisine daxil olmusdur 167 Su menbeleri Redakte Sivas vilayetinden baslayaraq Qara denize dogru axan Qizilirmaq Kayseri seheri Qizilirmaq ve Seyhan caylarinin hovzesinde yerlesir 168 169 Qizilirmaq cayinin Sarimsaqlisu qolu Seyhan cayinin ise Zamanti qolu vilayet serhedleri daxilinde axir Menbeyini Kayseri seherinden goturen en vacib su menbelerinden biri de ele Zamanti qoludur 170 Seyhan cayinin iki boyuk qolundan biridir ve menbeyini seher erazisindeki Pinarbasi ilcesinden goturur 171 Su sahesi 8 700 km olan Zamanti qolunun orta illik axini 65 603 m teskil edir Cayin en yuksek axini saniyede 970 m bu siradaki suyun derinliyi ise 410 santimetrdir 172 Seherin diger vacib su menbelerinden biri de Sarimsaqlisu qoludur 173 Menbeyini Bunyanin serqinden goturur ve Kayseri duzenliyine dogru axir Daha sonra Kayseri duzenliyinin qerb ucundaki Bogazkoy yaxinligindaki Qizilirmaga tokulur Bu iki dereden basqa Kayseride cox sayda kicik ve boyuk dereler var 174 175 Seher serhedleri daxilinde Yay golu Tuzla golu ve Sarigol kimi tebii gollerle yanasi Yamula Agcasar Akkoy ve Kovali kimi anbar golleri de var 176 Anbar gollerinden adeten suvarma ekinciliyinde genis istifade olunur Biomuxteliflilik Redakte Erciyes dagi ve meyve agaclari Seherin cenub hissesinde Tavr daglarinin yerlesdiyi meselik erazilerde Avstriya sami qizil sami kuknar ve palid agaclari genis yayilmisdir 177 Merkezi erazilerde ise meselik erazilere ve agaclara rast gelinmir Kayseri erazisindeki dag ve dagliq erazilerde de duzenliklerde oldugu kimi col bitkileri ustunluk teskil edir 178 Seherin yuksek hundurluye malik hisselerinde six mese ortuyu olsa da erazi esasen qeyri mehsuldar mese ve kolluqlarla ehate olunmusdur 179 180 Seherin cenub hissesinde Toros daglarinin yerlesdiyi hissede Avstriya sami qizil sami kuknar ladin ve palid novlerine rast gelinir 181 Mehsuldar hesab edile bilen meseler Tomarza Yehyali ve Develi ilcelerinin serhedleri daxilinde yerlesmisdir 182 183 Seherin demek olar ki her yerinde palid ve ardic agaclarina rast gelmek mumkundur 184 Diger terefden seherin cenub erazilerinde Tavr daglari ve etraf erazilerde Avstriya sami ve qizil sam Sariz ilcesinin serhedleri daxilinde qalan bolgede ise Livan sidrleri genis yayilmisdir 185 186 Merkezi hisselerde mese sahesi olmasa da seyrek kollar ve cemenlikler boyuk yer tutur Dag etekleri adeten dasli ve kolludur Daglarin yuksek hisselerinde dag cemenliklerine de rast gelmek mumkundur 187 Vilayet torpaqlarinin 40 84 i cemen ve otlaq sahelerinden 39 64 i kend teserrufati torpaqlarindan 6 34 i mese ve kolluq erazilerinden 13 18 i qeyri mehsuldar torpaqlardan ibaretdir 188 189 Kayseri florasinin daimi numayendeleri soldan saga Avstriya sami adi sam Tavr kuknari Livan sidri qizili sam ag sam Italiya samiInzibati bolgu Redakte Esas meqale Kayseri ilcelerinin siyahisi Qocasinan 1 2 Sarioglan 3 Pinarbasi Sariz Bunyan 4 Talas 5 Incesu 1 Felahiyye 2 Ozveten 3 Agqisla 4 Melikqazi 5 Hacilar Tomarza Develi Yehyali Yasilhisar Kayseride ilk belediyye teskilati 1869 cu ilde qurulmusdur Ilk belediyye bascisi seherin nufuzlu sakinlerinden biri olan Mollaoglu Mustafa Aga olmusdur 14 dekabr 1988 ci il tarixli Resmi Qezetde derc edilen ve 3508 sayili qanunla Kayseri Belediyyesi Boyukseher Belediyyesi statusunu elde etdi ve eyni qanunla Melikqazi ve Qocasinan adli iki belediyyenin yaradilmasi qerara alindi 190 Bu qanun 1 yanvar 1989 cu quvveye minmis ve seher boyukseher statusunu qazanmisdir 26 mart 1989 tarixinde kecirilmis secki ile Niyazi Bagcacioglu Boyukseher Belediyye Bascisi secildi 191 Kayseri Merkezi Anadolunun 3 cu Turkiyenin en boyuk 14 cu seheri olma xususiyyetini dasiyir Seherin texminen 1 5 milyon ehalisi ve cemi 16 en boyuk meskunlasma merkezi movcuddur Turkiye Boyuk Millet Meclisinin 30 mart 2013 cu Yerli Seckilerden sonra qebul edilen ve 15 aprel 2013 ci ilde Resmi Qezetde yayimlanan 6360 sayili qanun ile seherin 16 ilcesi oldugu tesdiq edilmisdir Kayserinin en boyuk ilceleri Qocasinan Melikqazi Develi ve Talasdir 192 1924 cu ilde Kayserinin qurulmasi ile Incesu 193 Develi 194 1926 ci ilde Pinarbasi 195 1946 ci ilde Sariz 196 11 iyun 1946 ci il 5071 qanun ile Yasilhisar 197 19 iyun 1953 ci il 7033 sayli qanun ile Felahiyye 198 ve Tomarza 199 1954 cu ilde Yehyali 200 1960 ci ilde Sarioglan 201 19 iyun 1987 ci il 19507 sayli qanun ile Agqisla 202 21 avqust 1987 ci il 3992 sayli qanun ile Talas 203 9 sentyabr 1988 ci il 6360 sayli qanun ile Bunyan 204 7 dekabr 1988 ci il 3508 sayli qanun ile Qocasinan 205 14 dekabr 1988 ci il 3508 sayli qanun ile Kayserinin en boyuk ilcelerinden olan Melikqazi 206 9 may 1990 ci il 20523 sayli qanun ile Ozveten 207 16 may 1990 cu il 3647 sayli qanun ile Hacilar 208 ilce statusu qazanmisdir Ehali RedakteEhali siyahiyaalinmasiIlEh 1970598 693 1975676 809 13 0 1980778 383 15 0 1985864 060 11 0 1990943 484 9 2 20001 060 432 12 4 20071 165 088 9 9 20081 184 386 1 7 20091 205 872 1 8 20101 234 651 2 4 20111 255 349 1 7 20121 274 968 1 6 20131 295 355 1 6 20141 322 376 2 1 20151 341 056 1 4 Menbe Turkiye Statistika Qurumu 209 Urbanizasiyanin esas gostericisi kend ehalisinin seherlere kocmesi kicik seherlerin boyumesi ve etraf kend yasayis yerlerini oz terkibine qatmasidir 210 Kayseride vilayet ve ilce merkezlerinde ehalinin yerlesmesinde senaye merkezleri muhum rol oynayir Diger ilcelere nisbeten Develi Talas ve Hacilar ilcelerinin ehalisi olduqca yuksekdir Buna sebeb ise seher tabeliyinde olan bir cox senaye muessiselerinin etraf erazilerde insa edilmesidir 211 212 Ilceler uzre ehalinin paylanmasi 400 000 500 000 nefer 300 000 400 000 nefer 100 000 300 000 nefer 50 000 100 000 nefer 20 000 50 000 nefer 5 000 2 000 nefer Diger terefden kend teserrufati sektorundaki iqtisadi deyisiklikler ehalinin Pinarbasi ve Sariz kimi ilcelerinden kocmesine ciddi tesir gostermisdir 213 214 215 Kend teserrufatinda mehsuldarligin azalmasi gelirlerin dusmesi elverisli torpaqlarin munbitliyini itirmesi ve elverissiz hava seraiti kimi amiller bu bolgeden ehalinin seher merkezlerine kocmesine sebeb olmusdur 2000 ci il ehali siyahiyaalmasina gore Kayserinin umumi ehalisi 1 376 522 nefer olmusdur 216 217 Umumi ehalinin 69 i 732 410 neferi seherlerde 31 i yeni 328 284 neferi ise kendlerde yasamisdir Melikqazi 555 671 nefer ehalisi ile en six Ozveten ise 5 413 nefer ehalisi ile en seyrek ilcedir Kayseri umumi ehalisinin yarisi kisi yarisi qadindir 218 2000 ci ilde 1 060 694 nefer olan vilayet ehalisinin 529 767 neferi 49 95 i kisi 530 927 neferi yeni 50 05 i qadin olmusdur 219 Ehali siyahiyaalmasina esasen 6 yasdan yuxari ehalinin 92 i oxuya ve yaza bilir 220 221 Kisi ehalisi savadli insanlarin 53 4 ni teskil edir Oxuma yazma bilmeyen 8 lik hissenin 85 ni ise qadinlar teskil edir 222 2000 ci il ehali siyahiyaalmasina esasen 0 9 yas qrupunda 211 098 10 14 yas qrupunda 111 903 15 19 yas qrupunda 117 642 20 64 yas qrupunda ise 560 292 nefer olmusdur 524 818 nefer ehalisi olan Kayseri seheri ehali sayi baximindan Turkiyede en boyuk 11 ci seherdir 223 Seher merkezinde ehalinin illik artim tempi her 1000 nefere 20 91 nefer teskil edir Buna gore Kayseri seher merkezinde ehalinin artim tempi diger ilcelerden olduqca yuksekdir Kayserinin merkezinde urbanizasiya daim davam edir 224 Urbanizasiya seviyyesinin en yuksek oldugu yerler Kayseri seher merkezi Qocasinan Melikqazi Talas ve Develi ilceleridir 1960 2000 illeri arasindaki 40 illik dovrde seher ehalisi 161 340 neferden 732 410 nefere qeder artmisdir Umumi ehalide seher ehalisinin nisbeti eyni dovrde 33 den 69 e yukselmisdir Bezi ilcelerde ehali artimi menfilerde olsa da umumi vilayetde artim olduqca yuksekdir 225 226 Kayseri ehali nisbetinde azalma yasanan ilceler arasinda 19 47 ile Sariz 9 6 ile Felahiyye 8 29 ile Ozveten 7 89 ile Bunyan ve 3 59 ile Tomarza yer alir 227 Musbet ehali artimi olan bolgelere ise 81 09 ile Melikqazi 27 21 ile Talas 17 89 ile Hacilar 13 45 ile Yasilhisar 12 38 ile Qocasinan 11 00 ile Yehyali 7 96 ile Incesu 7 19 ile Develi ve 7 00 ile Sarioglan aiddir 228 Bu suretli ehali artimina baxmayaraq Kayseri olkedeki en ugurlu urbanizasiya merkezi olaraq qalmaga davam edir 229 Iqtisadiyyat Redakte Erciyes dagi ve Burunguz mescidi Kayseri zengin yeralti servetleri elverisli cografi movqeyi ve enerji qurgulari ile ehemiyyetli derecede inkisaf etmis senayesi ile lider vilayetler sirasindadir 230 Kayseri seherinin inkisafinda esas amillerden biri vilayetin kecmisden ticaret ve senetkarliqda ehemiyyetli bir tarixceye sahib olmasidir 231 2004 cu ilde Kayserinin UMM sinin cari qiymetlerle 3 836 364 000 ABS Dollari oldugu hesablanmisdir 232 233 2004 cu il UDM sine gore Kayseride adambasina 3 462 ABS Dollari dusur 234 Kayseri UMM baximindan diger vilayetlerden olduqca geri qalmisdir 235 2001 ci il hesabatinda vilayet 31 ci yerde qerarlasmisdir 2004 cu ilden bu yana seherde UMM miqdari musbet istiqametde deyismekde davam edir 236 UDM nin kend teserrufatinda 12 senayede 25 tikintide 4 ticaretde 20 neqliyyatda 15 payi var 237 238 Vilayetlerin sosial iqtisadi inkisafinin izlenildiyi siyahiya esasen Kayseri 1996 ci ilde bu siyahida 15 ci 2003 cu ilde nesr olunan ve 2004 cu ilin mayinda yayimlanan siyahida ise 4 pille geriliyerek 19 cu sirada yer almisdir 239 Her iki hesabatda Kayseri 2 ci dereceli inkisaf etmis vilayetler sirasinda yer almisdir 240 241 Ticaret Redakte Seherin en boyuk ticaret merkezi olan Kayseri forum Kayseri vilayetinde ticaretin baslangici xett sivilizasiyalarinin muhum yasayis merkezlerinden biri olan Kanisde qoyulmusdur 242 Yazili menbelerden aydin olur ki Kanisde yasayan yerli sakinler assuriyalilarla daim ticaret elaqelerinde olmuslar 243 Kanisdeki ticaretin esasi e e 2000 ci illerde Assuriya tacirlerinin Merkezi Asiyaya yayilaraq burada ticaret koloniyalari qurmasi ile qoyuldu Kanisdeki yazili menbelere gore bu ticaret koloniyalarina xususi teskilatlar terefinden nezaret olunmusdur 244 Selcuqlu dovrunde ticaret yollarinin Kayseride kesismesi seherdeki ticaretin inkisafina tekan verdi 245 Osmanli Imperiyasinin hokmranligi dovrunde de Kayseri ticari ve iqtisadi ehemiyyetini davam etdirmisdir Bu dovrde heftenin mueyyen gunlerinde seherin butun ilcelerinde boyuk yarmarkalar qurulurdu 246 Respublikanin ilk illerinde demiryolu salinan ve ehemiyyetli senaye obyektlerinin qurulmasinin sahidi olan Kayseri bu gun de Merkezi Asiyanin ehemiyyetli senaye ve ticaret merkezlerinden biri olmaq xususiyyetini qoruyub saxlayir 247 Koklu ticaret ve istehsalat tarixcesine sahib olan Kayseri respublikanin qedim tarixi boyunca Sabanci Ozyegin Qoc kimi bir cox meshur is adamlarinin muxtelif layihelerine ev sahibliyi etmisdir 248 249 Senayenin inkisaf etmesi sebebinden xammal ve hazir mehsullarin giris ve cixisi ticaret hecmini daha da artirmisdir Kayseri bir cox yerli ve xarici ticaret palatalarinda uzvluyunu qoruyub saxlamaqdadir 250 251 252 Senaye Redakte Kayseri qatar stansiyasi Toxuculuqdan qablasdirilmis erzaqlara yemekden xalcaya metaldan mebele heyvandarliqdan medencixarma mehsullarina kimyevi mehsullardan elektronikaya qeder minlerle mehsul Kayseri seherinde minden cox fabrikde ve sekkiz kicik senaye seherinde hazirlanir 253 Kayseri istehsal senayesinin inkisafinda en vacib amil Respublikanin ilk illerinden beri sehere qoyulan dovlet sermayeleri olmusdur 1920 ci illerde demir yolu ve elektrik stansiyasina malik seherde tank ve teyyare kimi herbi neqliyyat vasitelerinin yigilmasi ve temirini heyata keciren ilk fabrik acildi 254 255 1930 cu illerin ilk illerinde simal ve cenub vilayetlere neqliyyat temin edildi 1926 ci ilde Bunyan xalca zavodu teyyare ve tank temiri zavodu 1927 ci ilde Ankara Kayseri demiryolu 1929 cu ilde bolgeni kifayet qeder elektrik enerjisi ile temin ede bilen Bunyan SES 1933 cu ilde Kayseri Sivas Samsun yolu 1935 ci ilde ise Sumerbank Kayseri parca fabrikinin tikilmesi kimi seherde senayenin inkisafina tohfe veren yuzlerle ehemiyyetli dovlet sermayeleri olmusdur 256 257 Bu dovlet sermayeleri 1950 ci illerden sonra muxtelif cehetlerden suretlenen senaye nailiyyetlerine tekan verdi Dovlet sektorundan ixtisasli isci quvvesi ile yanasi ozel sektor da istehsal ucun lazimi xammal ile temin edildi 258 Bu dovrde ozel sektora qoyulan investisiyalar intensiv sekilde artmaga basladi ve buna gore seher iqtisadiyyatinda ozel sektorun semereliliyi artmaga basladi Ozel sermayelerin artmasi ile dovlet sermayeleri azaldi ve 1950 ci illerde sadece Kayseri seker fabriki tikildi 259 260 261 1960 ci illerde Kayseri iqtisadiyyatinda en vacib istehsal saheleri qida toxuculuq ve masinqayirma olmusdur 262 Yeyinti senayesindeki muessiselerin boyuk ekseriyyeti seherin qedim metbex numunelerinden olan kolbasa ve basdirmalardir Son illerde qoyulan sermayelerle bu gun Kayseride texminen 1000 e yaxin boyuk ve kicik fabrik fealiyyet gosterir 263 264 Istanbul Senaye Palatasinin senaye muessiseleri siyahisinda Kayseri 17 sirket ile besinci siradadir 265 Neqliyyat Redakte Erkilet Beynelxalq Hava Limani daxili ucuslar qapisi Seherde Beynelxalq Hava Neqliyyati Assosiasiyasi terefinden idare olunan Erkilet Beynelxalq Hava Limani fealiyyet gosterir 266 267 Hava limani Kayseri merkezinden 15 deqiqelik mesafededir 268 Turk Hava Yollari terefinden Istanbula her gun 3 ucus heyata kecirilir 269 Turkiyede hava neqliyyati senayesi suretle boyuduyunden yaxin zamanda Kayseriden Turkiyenin daxilinde ve xaricinde daha cox bolgelere yeni reyslerin olacagi gozlenilir 270 271 Kayseriden olkenin diger seherlerine neqliyyat qatar yolu vasitesile heyata kecirilir 272 Paytaxt Ankaraya her gun 4 qatar reysi teskil edilir Serq istiqametinde ise qatar yolu 2 qola ayrilir biri Qars digeri ise Van golunun qerb sahilinde yerlesen Tatvan kendine qederdir 273 Seher Turkiyenin merkezinde yerlesdiyi ucun avtomobil ve avtobus neqliyyati olduqca semerelidir Seher Ankaraya texminen 3 saat Araliq denizi sahillerine texminen 2 saat Kappadokiyaya ise 45 deqiqelik mesafede yerlesir 274 275 Seherin simvolu qisda gorkemli xizek merkezi olan Erciyes dagi seher merkezinden cemi 30 deqiqelik mesafededir 276 Seher daxilinde neqliyyat esasen ictimai avtobus ve sexsi neqliyyat vasiteleri ile heyata kecirilir Bununla yanasi 2009 cu ilin sonunda Kayseray adli yungul demir yolu tranzit sistemi istifadeye verilmisdir 277 Sehiyye Redakte 415 milyon avroya basa gelen Turkiyenin en boyuk xestexanasi olan Kayseri seher xestexanasi Kayseride saglamliq xidmetleri Sehiyye Nazirliyinin tabeliyinde olan muessiselerde Erciyes Universitetinde ozel tibb muessiselerinde ve herbi xestexanalarda heyata kecirilir 278 279 2004 cu ilde seherdeki sehiyye xidmetleri Sehiyye Nazirliyine bagli 12 dovlet xestexanasi 3 dovlet muessise teskilati 5 ozel xestexana 102 saglamliq merkezi 3 verem dispanseri ve 2 klinikada heyata kecirilmisdir Seherdeki carpayilarin sayi dovlet xestexanalarinda 1380 regional xestexanalarda 310 Erciyes Universiteti Tibb Fakultesi xestexanalarinda 1313 ozel xestexanalarda ise 143 dur 280 Seherde 373 carpayiya 1 nefer dusur Sehiyye Nazirliyinin hesabatlarina gore 1999 cu ilde her hekime 2155 her tibb bacisina ise 1934 xeste dusmusdur Her hekime dusen xestelerin sayina gore bir cox Turkiye ve Merkezi Anadolu seherlerinden ondedir 281 Turkiyede oldugu kimi Kayseride de qan dovrani sistemi teneffus sistemi ve xerceng xestelikleri en cox can alan xestelikler arasindadir 282 283 Seherde mesul tibb iscilerinin sayi artdiqca tibb iscilerine dusen nefer sayi da azalir Qurumlara bagli 19 xestexana fealiyyet gosterir 284 Seherde 518 mutexessis hekim 407 praktikali hekim 354 komekci hekim ve 161 dis hekimi isleyir Bununla yanasi 1 098 tibb bacisi 734 ana hekimi 1 219 sehiyye memuru 305 eczaci olmaqla umumilikde 4 833 tibb iscisi calisir 285 286 Carpayilarin mesgulluq nisbeti 60 7 korpe olum nisbeti ise her 1000 nefere 13 nefer teskil edir 287 Turizm Redakte Kayseri seher merkezinde yerlesen meshur Hilton oteli Selcuqlu sivilizasiyasinin ve memarliginin en orijinal eserlerini ozunde cemlesdiren seher Erciyes dagi ile qis turizmini temin eden vizual ve tarixi zenginliye malik Kapuzbasi selaleleri ve yeddi golu ile olkenin en gozel tebii gozelliklerine sahibdir 288 289 Her turizm sahesinde ciddi potensiala malik nadir seherlerdendir Seher alpinizm ovculuq gol isti bulaq ve qis turizmi inkisaf etmisdir 290 291 Infrastrukturun inkisafi marketinq ve reklam fealiyyetlerine xususi diqqet yetirmekle bu potensialdan daha cox istifade olunur Iller kecdikce daha da meshurlasan seher yerli ve xarici ziyaretcilerle daim inkisaf edir 292 293 1990 ci illerin ortalarinda teqriben 150 000 e yaxinlasan turist sayi 2005 ci ile nisbeten texminen 100 lik artim ile 300 000 e catmagi bacarmisdir 294 2010 cu ilde Kayserini ziyaret eden turistlerin sayi 287 min nefer olmusdur Onlardan 50 500 neferi xarici 236 500 neferi ise yerli turist olmusdur 291 295 296 Turist ziyaretleri adeten gunluk olur Bunun sebebi ise ziyaretcilerin coxunun yuksek inkisaf etmis turizm infrastrukturuna sahib olan Kappadokiya bolgesinde qalmasidir Kayseride ilk besulduzlu otel olan Hilton Otel 2002 ci ilde acilmisdir 297 469 yataq tutumu ile seherin turizmine boyuk tohfe vermisdir Lakin 2019 cu ilde otel ABS sirketi olan Uindham Qrend terefinden satin alinaraq adi deyisdirilmisdir 298 299 300 Erciyes dagindaki Grand Eras ve Dedeman otelleri ilin bes ayinda dekabr yanvar fevral mart aprel fealiyyet gosterir 301 302 Seherde turizm fealiyyet sertifikatina sahib olan 13 yasayis obyekti var Bununla yanasi Kayseride 35 turizm agentliyi fealiyyet gosterir 303 Seherde turistik ehemiyyet dasiyan bezi medeniyyet abidelerine Kanis kurqani Erkilet tumulusu Ilanlidag tumulusu Herakl turbesi Bestepeler tumulusu ve Kayseri qalasi aiddir 304 305 306 307 Vilayet serhedleri daxilinde Doganli Soganli ve Erdemli kimi bir cox yeralti seher ve qayaliq yasayis menteqeleri var 308 309 Turizmin inkisafi meqsedile seherde uc turizm inkisafi kooperativi yaradilib 310 Bu kooperativlerin tesis meqsedleri tebii tarixi arxeoloji ve sosial medeni turizm deyerlerinin ve diger turizm potensialinin inkisafina komek etmek ve turistlerin turizm ehtiyaclarini odemekdir 311 Onlardan en boyuyu Soganlida fealiyyet gosterir 312 313 314 Muqeddes Meryem Kilsesi Assuriya ticaret lovhesi Hunat Hatun medresesi Kayseri qalasiTehsil RedakteEsas meqale Erciyes UniversitetiHemcinin bax Meliksah Universiteti ve Abdullah Gul Universiteti Seherin en meshur universitetlerinden biri olan Erciyes Universiteti Kayseri seherinde yerlesen mekteblerde tehsilin seviyyesi bir cox yerli xeyriyyecilerin tohfeleri neticesinde suretle inkisaf etmisdir 315 316 Hal hazirda Kayseri hem savadliliqda hem de oxuma yazma qabiliyyetinde Turkiye miqyasinda olduqca yuksek seviyyeye qalxmisdir 317 318 Kayseri seherinde mektebeqeder sagirdlerin qeydiyyat nisbeti 20 ibtidai mektebe 89 orta mektebe 81 teskil etmisdir Savadliliq seviyyesi ise 93 82 olaraq teyin olunmusdur 319 Kayseride Milli Tehsil Nazirliyinden basqa Bunyan ve Develi ilcelerinde Sehiyye Nazirliyine bagli 3 Tehlukesizlik Nazirliyine bagli 1 polis pese mektebi fealiyyet gosterir 320 Seherdeki 566 ibtidai mektebde 6 722 muellim calisir ve 176 186 sagird tehsil alir 321 322 Distant tehsil cercivesinde ise il erzinde 235 kendde umumilikde 4357 sagird tehsil alir Seherde 111 orta mekteb fealiyyet gosterir Bu mekteblerde ise 56 140 sagird tehsil alir ve 2614 muellim calisir 323 Orta mekteb sagirdleri ucun veqf dernek ve dovlet terefinden idare olunan 38 yataqxana movcuddur Bu yataqxanalarda umumilikde 2500 e yaxin orta mekteb sagirdi qalir 324 Kayseri xeyriyyecilerinin tehsil sahesindeki maddi ve menevi desteyi ve tohfesi olduqca boyukdur 26 iyul 2016 ci ilde baglanilan Meliksah Universiteti Bu tohfeler Tehsil Nazirliyi terefinden verilen hesabatlara gore Kayserini bu siyahida ilk siraya cekir 325 Xeyriyyeciler terefinden tikilen mektebler seher daxilinde tehsilin keyfiyyetine ve qebul seviyyesinin artmasinda boyuk ehemiyyete malik olmusdur 1996 2005 illeri arasindaki 10 illik dovrde seherde umumilikde 104 olmaq uzere 81 ibtidai 23 orta mekteb tikilmisdir 326 327 328 1969 cu ilde Hacettepe Universiteti nezdinde qurulan Kayseri Gevher Nesibe Tibb Fakultesi Erciyesi Universitetinin temeli olmusdur 329 330 Daha sonra 1978 ci il 2175 nomreli qanunla Kayseri Universiteti yaradilmisdir 331 1965 ci ilde ali tehsil muessisesi olan Kayseri Ali Islam Institutu ve Ilahiyyat Fakultesi 1977 ci ilde ise Kayseri Dovlet Memarliq ve Muhendislik Akademiyasi Muhendislik Fakultesi birlesdirilerek 1982 ci ilde Erciyes Universiteti olaraq adlandirilmisdir 332 333 Erciyes Universiteti 4795 neferlik idare heyeti 2 kampus 19 fakulte 7 institut 1 mekteb 44 arasdirma merkezi 123 akademik proqram ile umumilikde 52534 telebeye xidmet gosterir 334 Hal hazirda universitetde 234 professor 138 dosent 297 dosent komekcisi 185 muellim 51 mutexessis 712 elmi isci ve 2 tercumeci o cumleden 1799 elmi isci ve 1438 inzibati isci calisir 335 2006 2007 tedris ilinde universitetde texminen 27 000 telebe bakalavr ve magistratura uzre tehsil almisdir 336 2020 YKS neticelerine gore Erciyes Universitetinde en yuxari kecid bali olan 3 ixtisas tibb stomatologiya ve eczaciliq fakulteleri olmusdur 337 Turkiye vetendaslari ile yanasi basda Azerbaycan Qazaxistan Iordaniya vetendaslari olmaq uzere xarici olkelerden 500 e yaxin beynelxalq telebe tehsil alir 338 339 Hal hazirda seherde 2 si dovlet Erciyes Universiteti ve Abdullah Gul Universiteti 1 i ise ozel Nuh Naci Yazqan Universiteti olmaq uzere umumilikde 3 ali tehsil muessisesi fealiyyet gosterir 340 341 Idman RedakteHemcinin bax Kayserispor ve Kayseri Erciyesspor Kayserispora ev sahibliyi eden Kadir Has Idman Merkezi Futbol dunyada ve Turkiyede oldugu kimi Kayseride de en meshur idman novudur 342 343 Kayserispor futbol klubu 1966 ci ilde Erciyes Genclik Fener Genclik Senayespor ve Merkezi Asiya Genclikspor idman klublarinin birlesmesi ile qurulmusdur Kayseri son illerde idman fealiyyeti baximindan suretle inkisaf edir Respublika qurulmamisdan evvel Erciyes dagina ilk alpinistlerin cixmasi ile baslayan alpinizm fealiyyetleri Kayseride hal hazirda olduqca inkisaf etmisdir 344 345 Respublikanin qurulmasi ile olkede yayilan idman novleri Sumer zavodunun acilmasi ve qurgularinin yaradilmasi ile daha da meshurlasmaga basladi 346 347 Bu gun en meshur idman novleri ile yanasi Kayseri seheri her 2 ilden bir Elidagda teskil edilen Dunya Parasut Cempionatina da ev sahibliyi edir 348 349 350 Bundan elave Kayserispor ve Kayseri Erciyessporun Super Liqada qazandiqlari ugurlari ile yanasi Avropa cempionatina da cixmasi neticesinde bu komandalar tekce Turkiyede deyil butun Avropada da nufuz qazanmagi bacarmisdir 351 Kayseride 2 si pesekar liqa klubu olmaq uzere umumilikde 114 idman klubu fealiyyet gosterir Pesekar ve heveskar basketbol liqalarinda 12 komanda voleybol liqalarinda 11 komanda ve hendbol liqalarinda 8 yerli komanda mubarize aparir 352 Kasyerispor 5 il araliqsiz Super Liqada ezmkar mubarizesinden sonra 2020 ci ilde son yerde qerarlasaraq alt liqaya dusmusdur 353 354 355 356 Bundan elave seherde 6 xizek klubu da fealiyyet gosterir Futbol istisna olmaqla Kayseri 31 novde umumilikde 1 406 kisi ve 691 lisenziyali qadin idmanciya ev sahibliyi edir 357 Bundan elave seherde 377 mesqci 524 hakim var Seherin her yerinde idmana maraq ilden ile artir Kayseride en sevimli idman novleri arasinda ovculuq boks gules xizeksurme uzguculuk sahmat bilyard atletika gimnastika agir atletika stolustu tennis taekvondo bodibildinq tennis basketbol alpinizm hendbol ve badmintondur 358 359 Velosiped futbol cudo voleybol karate ise en meshur enenevi idman novleridir Kayseride idmana maraq demek olar ki her yasda var Pesekar idman klublarinin futboldan basqa diger sahelerde meydana cixmasi heveskar idman klublarinin sayinin artmasina sebeb olur 360 Kecirilen idman tebdirlerinde azarkeslerin coxlugu da idmana olan maragin artdiginin gostericisidir 361 Medeniyyet RedakteSenetkarliq Redakte Selcuqlu sivilizasiyasindan tesirlenen tarixi Merkezi Anadolu toxuma xalcasi Senetkarliq medeni varligin en vacib gostericilerinden biridir Turkiyenin bir cox yerinde oldugu kimi Kayseride de atadan ogula ve ya ustadan sagirde kecerek yuz iller boyu davam eden bezi senetkarliq novleri bu gun de movcuddur 362 Bununla birlikde texnoloji inkisafin ve senayelesmenin tesiri ile bu senetler daha da inkisaf etmeye baslamisdir Kayseride hazirlanan toxunma xalcalar ve mis materiallar uzun illerdir oz deyerini qoruyub saxlayir 363 Kayseri medeniyyetinin bir hissesi olan ve kecmisdeki sosial heyati eks etdiren enenevi senetkarliq novlerinin bir coxu yavas yavas tarixe qarismisdir Meselen deri emali esrler boyu Kayseri ucun muhum qazanc menbeyi olsa da hal hazirda seherde deri emali tenezzule ugramisdir Bununla yanasi yuz iller boyu qorunub saxlanilan bezi senetkarliq novleri bu gun de movcuddur 364 365 Bu meskenin bereketli torpaqlarina yay ve qis qar yagar torpaq sulanar Yetmis yeddi nov taxil ve terevez yetisdirile biler Elbette ki bele munbit torpaqlarda heyvandarliq da olduqca inkisaf etmisdir Zire ve edviyyatli lezetli basdirmalarina ise Anadolu torpaqlarinin hec bir yerinde rast gelmek mumkun deyil Ovliya Celebi 1970 ci illerde Kayseri seferi zamani 366 367 1985 ci ilde seherin ixrac mehsullari siyahisinda birinci yere xalcaciliq cixmisdir 368 Fabriklerde hazirlanan xalcalar seherde son 20 ilde genis yayilsa da elde toxunma xalcaciligin tarixi min illerledir 369 Serqden selcuqlularla getirilen toxunma xalcalar seherde xalcaciligin inkisafina ve xususi uslublarin yaranmasina tekan vermisdir 1950 ci illerin sonlarina qeder mis emali Kayseride ehemiyyetli senetkarliq novlerinden biri olmusdur 370 Seherde senaye carsisi qurulmazdan evvel mis qazancilar carsisindaki emalatxanalarda emal edilirdi 1950 ci illerden etibaren mis emalinda yeni ve muasir aletlerden istifade edilmeye baslandi 371 372 Lakin 1960 ci ilden baslayaraq mis aletler ve mis emali sahesi tenezzule ugradi 373 Buna sebeb ise xammalin olduqca az lakin telebatin cox olmasi idi Bununla yanasi 1955 ci illerden baslayaraq aluminiumun daha ucuz olmasi ve genis yayilmasi bu senetin de zamanla yox olmasina sebeb oldu 374 Metbexde istifade olunan qablar leyenler ve bosqablar adeten misden hazirlanirdi Hazirlanan mis aletler sadece Kayseride deyil etraf seherlerde de olduqca meshurluq qazanmisdi 375 376 377 Lakin mis emalina bu gun seherde rast gelmek qeyri mumkundur 378 Geyim Redakte Muzeyde saxlanilan enenevi Merkezi Anadolu geyimleri Seherde Merkezi Anadoluya xas geyimler daha genis yayilmisdir 379 Toxunma qadin ve kisi geyimleri muhum yer tutur Zamanla geyim terzi muasirlesse de bir cox tarixi geyimler bezi bolgelerde hele de oz meshurlugunu qoruyub saxlayir 380 Son illerde kend ve seher arasindaki keskin ferqler azaldiqca geyim terzi de daha suretle muasirlesmeye baslamisdir Qadinlar evde adeten enenevi geyimlerden colde ise gunun debine uygun geyimlerden istifade edir 381 Kisilerin geyimleri daha sadedir Seherde kend seher geyim ferqi mehduddur 382 Seherin bir cox etraf bolgelerinde sako adlanan genis salvarlar geyilir 383 Koynekler yaxasiz ve boldur ustden taxilan qara eba jaket rolunu oynayir Kisi geyiminin diger esyalarindan olan talvarlar muxtelif kemerler ayaqqabi ve sandalet kimi geyimler bu gun tamamile ortadan qalxmisdir 384 Respublikadan evvel konus formali papaqlar enenevi kisi geyimlerinde istifade olunurdu 385 Gorkemli adamlar rahibler medrese telebeleri ve ulemaler bu konus formali papaqlardan olduqca genis istifade etmisdir Car ve ya silgi adlanan ortukler Develi ve etraf ilcelerde hele de genis istifade olunur 386 Metbex Redakte Esas meqaleler Manti ve basdirma Kayseri mantisi ve basdirmasi Kayseri zengin metbexe sahibdir 387 Kayseri adi altinda meshurlasan basdirma ve kolbasalarin sohreti xaricde bele meshurlasmisdir Leziz yemekler arasinda manti xususi yer tutur 388 389 390 Gundelik yemeklerden basqa ziyafet ve toylarda bir cox xususi yemekler hazirlanir Adi gunlerde ise yemek verdisleri demek olar ki sadedir Kayseri metbexi esasen corek ve et yemeklerinden ibaretdir 391 Manti Kayseri metbexinin en temteraqli numayendelerinden biridir 392 393 394 Tedqiqatlara gore Kayseride 36 nov manti bisirilir Bunlarin arasinda en genis yayilani etli mantidir 395 Adi gunlerde en cox istehlak edilen asmakarna eriste ve makarondan ibaret sorba novudur Unlu yemeklerden bir digeri su boreyidir Quru borek tendir coreyi ve katmer de seherin en meshur unlu yemeklerindendir 396 397 Arabasi hem hazirlanmagi hem de yeyilmeyi maarifet teleb eden Kayseri metbexine ozgun bir yemekdir 398 399 Qasiga boyuk hisse xemir almaq ve onlari ceynemeden udmaq yeyilis qaydasidir 400 Guvec de Kayseri metbexinin en meshur yemeklerinden biridir Xususile yaz aylarinda saxsi qablarda terevezlerden hazirlanir Terkibi badimcan pomidor biber sarimsaq ve etden ibaretdir 401 Sorbaya bezen kartof da elave olunur 402 403 Kayseri metbexinde sirniyyatlarin xususi yeri var 404 Oxlov paxlavasi acma paxlava qamis paxlava gul paxlava fincan agzi nevzin halva pismaniyye tut behmezi ve encir dolmasi Kayseri metbex medeniyyetini bezeyen sirniyyatlardandir 405 406 407 Bunlarla yanasi Kayseri metbexinde bir cox muxtelif cesidli unikal yemekler de vardir 408 409 Edebiyyat Redakte Erkiletli Asiq Hesen Asiq Seyrani Dadaloglu Kayseri edebiyyatinin en muhum sairlerindendir 410 1771 ci illerde dogulan Erkiletli Asiq Hesen eserlerinde soz oyunlarina muemmali tenqidlere genis yer vermisdir 411 412 Esl adi Mehmet Tahir olan Asiq Seyrani 15 yasinda yuxuda olarken bir pir terefinden Seyrani adi ile cagirildiqdan sonra ele bu sozu de texellusu kimi istifade etmek qerarina gelir 413 414 1839 cu ilde 40 asiqla birlikde saraya giren Seyrani oz eserlerinde dovlet idareetmesini tenqid etdiyine gore Istanbuldan Helebe surgun olunur 415 XIX esrin en meshur xalq sairlerinden biri de Kayserili Dadaloglu olmusdur 416 Efsar boyundan olan Dadaloglu Tavr yaylalarindan Kayserinin Pinarbasi ilcesine kocmusdur 417 418 Oz eserleri ile bir cox muasir saire tesir gostermisdir Seirler esasen Kayserinin gozelliyine hesr olunmusdur 419 420 Qardas seherler Redakte Rusiyanin Nalcik seheri ile qardasligin serefinde adlandirilan bulvar Kayseri seheri Umumdunya Qardaslasmis Seherler Federasiyasinin bir uzvudur Beynelxalq ve iqtisadi elaqelerin guclenmesi meqsedile seher 6 Avropa 3 Asiya olkesi olmaq uzere umumilikde 9 seher ile qardaslasmisdir Krefeld Almaniya 421 Nalcik Rusiya 422 Sarbukken Almaniya 423 Miskolts Macaristan 424 Mostar Bosniya ve Herseqovina 425 Homs Suriya 426 Sialkot Pakistan 427 Yonqin Cenubi Koreya 428 Istinadlar Redakte Buyukkilic once mazbatayi ardindan gorevi teslim aldi kayseri buyuksehir belediye baskani memduh buyukkilic uzerimize yuklenen yukun farkindayiz Kayseri Haberleri www haberturk com turk Istifade tarixi 21 iyun 2020 21 vali merkeze cekildi 17 valinin gorev yeri degisti www haberturk com turk Istifade tarixi 21 iyun 2020 0352 nerenin telefon alan kodu www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri Posta Kodu 38000 posta kodlari com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri Il Posta Kodu Nedir Kayseri Ilcelerinin Posta Kodlari Milliyet turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 38 Nerenin Plakasi Kayseri Ilcelerinin Plaka Kodlari Ve Harfleri Milliyet turk Kayseri nin Ilceleri Neler Ve Hangi Bolgede Kayseri de Gezilecek Ve Tarihi Yerler www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri ilinin ilceleri listesi www kayserikent com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri nin Ilceleri AtlasBig turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Erciyes Dagi Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri nin Komsu Illeri Cografya Egitim Sitesi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri den gecen Ipek Yolu kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Ipek Yolu nun 778 yillik incisi Karatay Kervansarayi www trthaber com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri Ekonomisi Iyi www kayserikent com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseride Egitim Ogretim Ocaklari ve Istatistikler www kayserikent com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri nin Cografi Yapisi Kayseri Il Tarim ve Orman Mudurlugu Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri En Iyi 10 Tarihi ve Turistik Yer Tripadvisor www tripadvisor com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri Gezilecek Yerler Tarihi Mekanlar Neredekal com Turkish Kapadokya Bolgesi nin sinirlari icerisinde bulunan Kayseri yil boyunca binlerce turiste ev sahipligi yapmaktadir Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kaya Kemal 3 aprel 2018 Kayseri Gezilecek Yerler Kayseri de Gormeniz Gereken 18 Yer Gezi Rehberi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Turkiye de Snowboard Icin En Iyi Yerler Advenport ADVENPORT turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Turkiye deki Onemli Kayak Merkezleri ADVENPORT turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri Erkilet Havalimani Hepfly com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri Havalimani www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Neden Erciyes Universitesi Erciyes Universitesi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri Nufusu www nufusu com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Melikgazi nufusu ile 43 sehirden daha buyuk Kayseri Haberleri www haberturk com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 KAYSERI Isminin Anlami www cografya gen tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Sehirlerin Isimleri Nereden Geliyor GarentaDAY Blog turk 14 fevral 2018 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Chara Etimologicheskij slovar russkogo yazyka lexicography online rus Istifade tarixi 2 iyul 2020 Chara Etimologicheskij slovar russkogo yazyka Slovari i Enciklopedii endic ru rus Istifade tarixi 2 iyul 2020 KAYSERI ADI NEREDEN GELIYOR http www kayseriehaber com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Sehirlerin isimleri nereden geliyor Ensonhaber com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri adi ismi nereden gelmektedir www filozof net turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Anadolu da tarih Kayseri ile baslar kayseriden biz Istifade tarixi 2 iyul 2020 Nevsehir Kayseri Kapadokya Nevsehir Haci Bektas Veli Universitesi Bilgi Paketi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kapadokya Hakkinda Bilinmesi Gerekenler Gezimanya turk 10 avqust 2017 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Tarihin dogayla kesistigi yer Kapadokya Milliyet Haber Istifade tarixi 2 iyul 2020 Asuriler Koylerine Dondu www iha com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Mezopotamya da Yok Olmaya Yuz Tutumus Bir Halk Suryaniler Yesil Gazete ekolojik politik katilimci senlikli turk 10 iyun 2010 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Eski Anadolu nun ilk Uluslararasi Ticaret Merkezi Kultepe T C Kultur ve Turizm Bakanligi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 1 2 Anadolu ve Mezopotamya tarihine isik tutuyor Kultepe Hoyugu kayseriden biz turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 ANTIKCAG DA KAYSERI HALEP ARASINDAKI YOL GUZERGAHLARI SOBIAD turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Guzel atlar ulkesi Kapadokya da bir kovboy www ntv com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kapadokya Guzel Atlar Ulkesi Ensonhaber com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Guzel Atlar Ulkesi ne buyulu bir yolculuk Sabah turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Hayli Fethi Ahmet Canpolat Selcuk 2019 Pinarbasi Ilce sinin Kayseri beseri ve iktisadi cografyasi turk Hiperlink Iletisim Yayin Evi ISBN 978 605 281 392 8 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Bizanslilar Doneminde Kayseri kayseriden biz turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kapadokia Tarihi Olusumu Peribacalari Peri bacalari www deinreiseleiter com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri adi nereden geliyor yunus hacettepe edu tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kapadokya Urgup ve Goreme hangi ilimizin sinirlari icerisinde www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Derinkuyu Yeralti Sehri ve Muzesi Kapadokya Kapadokyanin En Kapsamli Platformu Kapadokya Otelleri Aktiviteleri ve Bilgiler turk 22 yanvar 2017 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Derinkuyu Yeralti Sehri T C Kultur ve Turizm Bakanligi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Derinkuyu Yer Alti Sehri Gezimanya turk 10 sentyabr 2019 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kaymakli Yeralti Sehri T C Kultur ve Turizm Bakanligi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Fatih Hakan ve Roma Kayzeri Milliyet turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Meryem Ilayda Atlas 500 Yillik Hisim Bizans Sabah turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Fatih Sultan Mehmet Istanbul u nasil fethetti Iste tum detaylar Sabah turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Aksu Cemal 2017 Lutfi Divaninin Tahlili turk Istanbul Turkiye dizgimizanpaj com seh 169 ISBN 978 605 83130 0 2 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayserililer in Hacli ofkesi www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kaya Dr Murat Usveyi Hasene 2 turk Erkam Yayin San A s seh 144 ISBN 978 605 302 762 1 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri nin Turkmen Yuzu Kayseri Olay Haber turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri de Oguz Turkmen Yoruk Boylari wowturkey com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Turk Dunyasinin Bilge Lideri Turk Milliyetciliginin Kurucusu Basbug Alparslan TURKES in Hayati www mhp org tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Sari Ibrahim 2018 Turkologlar Turkologlarin yasam oykuleri ve calismalari 724 Sayfa turk noktaekitap seh 41 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Malazgirt Savasi oncesi Selcuklu ve Bizans in Anadolu politikasi T C Mus Valiligi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 1071 Malazgirt Savasi ne zaman ve nasil oldu Iste Malazgirt Zaferi tarihcesi Karar com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Anadolu da kurulan ilk turk beylikler ve eselerleri nelerdir Sabah turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri sehri hakkinda Sabah turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Toker Yalcin 2014 Evliya Celebi Seyahatname den Secmeler turk artcivic ISBN 978 975 445 238 9 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Turan Osman Selcuklular Zamaninda Turkiye turk Otuken Nesriyat A S ISBN 978 605 155 233 0 II Kilicarslan kimdir Yeni Akit Gazetesi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Bahadiroglu Yavuz 2000 Elveda Buhara turk Nesil Basim Yayin Gida Ticaret ve Sanayi A S ISBN 978 605 131 900 1 Oflaz Ibrahim 2019 Kurulus ve Yukselis Doneminde Eyyubiler Melik Adil Donemi turk Siyer Basim Yayin Dagitim San Ve Tic Ltd Sti seh 605 ISBN 978 605 7558 69 5 Istifade tarixi 2 iyul 2020 YAVUZ Lutfullah 2015 Mir atu l Harameyn Bir Generalin Hac Notlari turk Isik Yayincilik Ticaret 405 406 407 ISBN 978 9944 766 93 7 Malazgirt ten Vatana Anadolu Selcuklu Devleti Tarihi turk Egitim Yayinevi 2016 seh 104 ISBN 978 975 8890 15 6 Efe Ahmet Malazgirt ten Sogute Anadolu Selcuklu Sultanlari turk NAR YAYINLARI seh 123 ISBN 978 605 370 460 7 Alaaddin Keykubat kimdir Sultan Alaaddin Keykubat ne zaman oldu www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 1 2 Alaaddin Keykubat kimdir Sultan Alaaddin Keykubat ne zaman nasil oldu www sozcu com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Alaaddin Keykubat kimdir Alanya Alaaddin Keykubat Universitesi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri de Selcuklu nun Keykubadiye Sarayi Kazilacak Arkeofili turk 23 iyul 2015 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Hunat Camii Kayseri Belediyyesi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 I Izzeddin Keykavus Islam Ansiklopedisi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Malazgirt ten Vatana Anadolu Selcuklu Devleti Tarihi turk Egitim Yayinevi 2016 seh 41 ISBN 978 975 8890 15 6 Kucuksipahioglu Prof Dr Birsel Altan Prof Dr Ebru Mercil Prof Dr Erdogan Ayaz Prof Dr Fatih Yahya Ersan Prof Dr Mehmet Ozbek Doc Dr Suleyman Ayonu Prof Dr Yusuf Ocak Doc Dr Ahmet Piyadeoglu Doc Dr Cihan Alican Doc Dr Mustafa Metin Doc Dr Tulay Gok Doc Dr Halil Ibrahim Aghdam Dr Ogr uyesi Gaye Yavuzcan A Kayhan Dr Ogr uyesi Huseyin 2018 Islam Tarihi ve Medeniyeti 10 Selcuklular turk Siyer Basim Yayin Dagitim San Ve Tic Ltd Sti seh 102 ISBN 978 605 7558 40 4 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Tanpinar Ahmed Hamdi Christie Ruth 2018 Tanpinar s Five Cities ingilis Anthem Press 59 60 61 ISBN 978 1 78308 849 2 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Guides Fodor s Travel 2019 Fodor s Essential Turkey ingilis Fodor s Travel seh 298 ISBN 978 1 64097 141 7 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Trabzon Imparatorlugunun Tarihcesi trabzon ktb gov tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Tarihce www sinop gov tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Atasoy Fahri 2016 YUKSELEN IPEK YOLU 3 Cilt Ipek Yolu nda Kultur ve Sanat turk Turk Yurdu Yayinlari seh 367 ISBN 978 605 9443 03 6 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Turko Mongol Rulers Cities and City Life ingilis BRILL 2013 seh 218 ISBN 978 90 04 25700 9 Istifade tarixi 2 iyul 2020 I Baybars Islam Ansiklopedisi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Baybars I Mamluk sultan of Egypt and Syria Encyclopedia Britannica ingilis Istifade tarixi 2 iyul 2020 History of Kayseri Lonely Planet Travel Information www lonelyplanet com Istifade tarixi 2 iyul 2020 Biran Michal Brack Jonathan Fiaschetti Francesca 2020 Along the Silk Roads in Mongol Eurasia Generals Merchants and Intellectuals ingilis Univ of California Press 49 50 ISBN 978 0 520 29874 3 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayserinin Tarihi Eserleri ve Turistik Bilgileri www kayserikent com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Selcuklu Uygarligi Muzesi Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri nin Tarihi Camii ve Medreseleri T C Kayseri Valiligi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Turkce Bilgi Kayseri tarihi eserler ve turistik bilgiler Turkce Bilgi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 ANKARA SAVASI ONCESI TIMUR ILE YILDIRIM BAYEZID IN MEKTUPLASMALARI PDF Selcuk Universitesi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri Osmanli Doneminde kayseriden biz turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Ankara Savasi Tarihi Olaylar turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 1402 Ankara Savasi ve Kayseri aksam com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 II Murat kimdir Islam Ansiklopedisi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Har El Shai 1995 Struggle for Domination in the Middle East The Ottoman Mamluk War 1485 91 ingilis BRILL seh 122 ISBN 978 90 04 10180 7 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Guler Turgut Degirmen Tas Aksemseddin in Romani turk Otuken Nesriyat A S seh 79 ISBN 978 605 155 663 5 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Tektas Nazim 2011 Iki Yuzlu Vezirler ingilis artcivic seh 12 ISBN 978 605 4337 19 4 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Gedik Ahmet Pasa kimdir Islam Ansiklopedisi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Karamanogullari kimdir Islam Ansiklopedisi turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Karamanoglu Mehmet Bey kimdir Turkce nin kaderini degistirdi www sozcu com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Calislar Oral Sehzade Mustafa oldurulmeseydi www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 1 Mustafa Sehzade Mustafa Kimdir Milliyet turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Oztuna Yilmaz Sultan Genc Osman ve Sultan IV Murad turk Otuken Nesriyat A S seh 34 ISBN 978 605 155 559 1 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Yilmaz Prof Dr H Kamil Aziz Mahmud Hudayi Hayati Eserleri Tarikati turk Erkam Yayin San A s 86 87 88 ISBN 978 9944 83 910 5 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Sari Ibrahim 2016 YAVUZ SULTAN SELIM Trabzon da baslayan devlet idareciliginde pehlivan yapili vucudu devrin silahlarini kullanmadaki mahareti Muslumanlara hayranlik ve rahatlik dusmanlara korku ve dehset verdi Idareciligini Trabzon disina da tasirarak Osmanli Devleti aleyhine propaganda yapan asileri takip ettirdi turk kitapoku seh 69 ISBN 978 605 4879 71 7 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Yavuz Sultan Selim ile Safevi Hukumdari Sah Ismail arasinda yapilan Caldiran Savasi Sabah turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Keles Bahattin 2018 Bahri Memlukler Iktisadi Ve Ticari Hayat turk Siyer Basim Yayin Dagitim San Ve Tic Ltd Sti seh 165 ISBN 978 605 7558 58 9 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayapinar Prof Dr Ayse Emecen Prof Dr Feridun M Gokhan Prof Dr Ilyas Gode Prof Dr Kemal Kayapinar Prof Dr Levent Ersan Prof Dr Mehmet Seker Prof Dr Mehmet Koca Prof Dr Salim Baykara Prof Dr Tuncer Ayonu Prof Dr Yusuf Gunal Prof Dr Zerrin Kesik Doc Dr Muharrem Baskan Doc Dr Yahya Yigit Dr Ogr uyesi Fatma Akkus Akkus Dr Ogr uyesi Mustafa Kofoglu Dr Ogr uyesi Sait Calis Ars Gor Huseyin Karakok Ogr Gor Tunay Teoman Uzm Betul Teoman Gultekin 2018 Islam Tarihi ve Medeniyeti 11 Anadolu Beylikleri turk Siyer Basim Yayin Dagitim San Ve Tic Ltd Sti seh 39 ISBN 978 605 7558 41 1 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Osmanli Bedestenleri Baglaminda Kayseri Hancerli Sultan Vakfi Bedesteni PDF Journal Agent turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri nin gelismesinde emval i metruke vurgunu cok onemli rol oynuyor Agos turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Tomarza Belediyesi Tarihce www tomarza bel tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Cumhuriyet ile beraber saha kalkti Kayseri kayseriden biz turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Cabuk Suat KAYSERI NIN CUMHURIYET DONEMINDEKI ILK KENT DUZENLEMESI 1933 CAYLAK PLANI PDF METU JORUNAL turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Cumhuriyet Doneminde Kayseri www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 KCETAS TARIHCE KCETAS Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kultepe Kanis Karum Gezisi Kultepe Nerede Yolcu360 turk 24 yanvar 2020 Istifade tarixi 2 iyul 2020 Sumerbank Kayseri Bez Fabrikasi www haberturk com turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 2 Dunya Savasi ve Turkiye de Savas Ekonomisi DergiPark turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri OSB www kayso org tr turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri de Organize Sanayi Bolgeleri kayseriden biz turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 KAYSERI KENTININ SANAYILESME SURECLERINDE SANAYI GOC KONUT ETKILESIMI researchgate Istifade tarixi 2 iyul 2020 Kayseri de Sanayilesme Hareketleri heracidankayseri turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Gunubirlik Tarih Gezisi Kayseri den Kultepe Antik Kentine Yolculuk Garenta turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Says Toprak 14 yanvar 2014 Sumerbank Bez Fabrikasi ndan Izler Arkitera turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Sumerbank Kayseri Bez Fabrikasi Calisanlari Bulustu Milliyet turk Istifade tarixi 2 iyul 2020 Imar ve Sehircilik Sube Mudurlugu Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri Cografyasi kayseriden biz turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kayseri nin Cografyasi T C Tarim ve Orman Bakanligi Kayseri Il Tarim ve Orman Genel Mudurlugu turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Erciyes adinin kaynagi nereden geliyor kayseriden biz turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Turkiye Cografyasi turkiye cografi ozellikleri Cokbilgi com Turkce ve Edebiyat Guncesi turk dunyasi cokbilgi com turk 2020 07 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kayseri yoresinde gelisen biyoherm ve stromatorilerin olusum sartlari ile cografi acidan arz ettikleri onem Istanbul Universitesi turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Ic Anadolu Bolgesinde sicaklik ve yagislarin trend analizi Turk Cografya Dergisi turk seh 4 Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kayseri nin iklim ve bitki ortusu kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Mizrak Gurbuz Turkiye Iklim Bolgeleri ve Haritasi turk Gurbuz Mizrak seh 12 ISBN 978 605 83121 8 0 Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kayseri nin iklimi kayseriden biz turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Iklim Siniflandirmasi Kayseri www mgm gov tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kucuk Mustafa 2000 Yesilhisar Develi ovasi ve cevresinin iklimi Mermere Universiteti turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Cografi Konum www develi gov tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kayseri Hakkinda Genel Bilgiler Genclik Haber Sitesi On5yirmi5 Com turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Olculen En Yuksek Sicakliklar Meteoroloji Genel Mudurlugu www mgm gov tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Mevsimlik Sicaklik Analizi Meteoroloji Genel Mudurlugu www mgm gov tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Calkaya Mustafa 2019 un en soguk ili Ardahan en sicak ili Mardin oldu Anadolu Haber Ajansi turk Ankara Istifade tarixi 3 iyul 2020 Celik Mehmet Duran Alev 2020 Turkiye nin bolgesel sorunlari Osmanli dan gunumuze Balkanlar ingilis Hiperlink egit ilet yay san tic ve ltd sti ISBN 978 605 281 814 5 Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kayseri de iki gunde metrekareye 2 kilogram yagmur yagdi Kayseri Haberleri www haberturk com turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kayseri de son 19 yilin en sicak ayi www kayserihaber com tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Resmi Istatistikler Illerimize Ait Genel Istatistik Verileri turk Turkiye Dovlet Metereologiya Nazirliyi 16 yanvar 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 yanvar 2019 Kayseri nin doruklari Daglar kayseriden biz turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Atasoy Fahri 2016 YUKSELEN IPEK YOLU 3 Cilt Ipek Yolu nda Kultur ve Sanat turk Turk Yurdu Yayinlari seh 447 ISBN 978 605 9443 03 6 Istifade tarixi 3 iyul 2020 Toros Daglarinin ozellikleri nelerdir ozelliklerinedir com turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Turkiye Jeoloji Kurumu Bulteni 1 fevral 1986 Toroslar in bazi temel jeoloji ozellikleri PDF TMMOB Jeoloji Muhendisler Odasi turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Erciyes Dagi Nerede Nasil Gidilir Efsanesi ve Tum Bilgiler Kapadokyanin En Kapsamli Platformu Kapadokya Otelleri Aktiviteleri ve Bilgiler turk 31 oktyabr 2017 Istifade tarixi 3 iyul 2020 Erciyes Dagi nerede Erciyes Dagi yuksekligi rakim kac metre Erciyes Dagi efsanesi hakkinda bilgi www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Erciyes Dagi yeniden patlayabilir turkiyegazetesi com tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Erciyes Dagi patlamaz www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Erciyes Dagi nin Tarihi erciyesamalia com turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 Korkmaz Merih Yazar Toker Vedia Tez Danismani 2007 Korumaz dagi KD Kayseri yoresi Alveolina turlerinin tanimi ve stratigrafik dagilimi dspace ankara edu tr turk Ankara Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Jeoloji Muhendisligi Anabilim Dali Istifade tarixi 3 iyul 2020 Kayseri Daglari kayseri turk Istifade tarixi 3 iyul 2020 TURKIYE NIN HIMALAYALAR I ALADAGLAR Prontotour turk 13 iyun 2019 Istifade tarixi 3 iyul 2020 Serinlemek icin Kizilirmak a girmisti Her yerde araniyor www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Seyhan Havzasi kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 ZAMANTI IRMAGI Kultur Portali turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 CBS Yardimiyla Zamanti Cayi Havzasi Ekoturizm Cekiciliklerinin Sunulmasi Presentation of Ecotourism Appeals of Zamanti Stream Basin through CBS researchgate net turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Zamanti Cayi Yukari Havzasi Uzunyayla nin Jeomorfolojisi researchgate net turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri Ili Kizilirmak ve Seyhan havzalari icinde kalmaktadir Ilin onemli akarsulari Kizilirmak havzasinda yer alan Kizilirmak ve Sarimsakli suyu ile Seyhan havzasinda kalan Zamanti Irmagi dir Kayseri de bunlarin disinda irili ufakli bircok dere ve cay da bulunmaktadir kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 ZAMANTI CAYI YUKARI HAVZASI UZUNYAYLA NIN JEOMORFOLOJISI dergipark org tr Istifade tarixi 24 iyul 2020 Zamanti Irmagi Rafting Kayseri Gezilecek Yerler Yeme Icme Konaklama Rafting Turlari turk 10 aprel 2014 Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri nin akarsulari www kayseriden biz Istifade tarixi 24 iyul 2020 Iklim ve Bitki Ortusu kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri nin bttki ortusu www kayseriden biz turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 KAYSERI Iklim ve Bitki Ortusu www cografya gen tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Yalcin Cihan Uras Yusuf Ilbeyli Nuran HAYRIYE FELAHIYE KAYSERI FLORITLERININ NADIR TOPRAK ELEMENT NTE JEOKIMYASI researchgate net turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 ENDEMIK BITKI TURLERI KORUMA ALTINDA www kayserihaber com tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri Ilinin Cografi Yapi kayseri tarimorman gov tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Baskan Buyukkilic Bu Kez Vali Gunaydin Ile Birlikte Koramaz Vadisi nde Yurudu Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kurak topraklar suyla bulustu Kayseri Haberleri www haberturk com turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Aklibasinda Meliha Bulut Yahya Kulekci Elif Akpinar Aladaglar da Kayseri Yahyali Yetisen Dogal Bitkilerin Flora Turizmi Acisindan Degerlendirilmesi researchgate net turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Barsama Mesire Alani Cennetten bir kose Sabah turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Adini Erciyes Dagi ndan alan cicek ve bitkiler kitap oluyor Hurriyet turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 TUZLA GOLU HAVZASI NIN KAYSERI UYGULAMALI JEOMORFOLOJISI atif sobiad com Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri nin Munbit Topraklari Su Ile Bulusuyor dsi gov tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Tarihce Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Belediye Tarihcesi Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Kayseri nin ilceleri kayseriden biz turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Incesu Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Develi Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Pinarbasi Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Sariz Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Yesilhisar Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Felahiye Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Tomarza Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Yahyali Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Sarioglan Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Akkisla Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Talas Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Bunyan Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Kocasinan Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Melikgazi Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Ozvatan Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Hacilar Ilcesi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 17 iyul 2020 Mid year population estimations 1927 1985 Mid year population estimations and projections 1986 2011 Turkish Statistical Institute Istifade tarixi 24 may 2013 Study Session 5 Urbanisation Trends Causes and Effects View as single page www open edu ingilis Istifade tarixi 4 iyul 2020 Kayseri nin Nufus Yapisi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Kayseri nin Demografik Yapisi www kayseriden biz turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Sivas Kayseri ye akin ediyor www sivasirade com turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 14 KAYSERI TARIM VE HAYVANCILIK FUARI HAKKINDA KAYSERI TICARET BORSASI www kayseritb org tr turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Kayseri tarim orman i l muduru mustafa sahin kayseri olarak tarimin baskenti olmaya adayiz tagem genel muduru ozkan kayacan 2019 yilinda 67 cesit yeni yerli ve milli tohumu ciftcimize sunduk kayseri denize kiyisi olmayan fakat balik uretiminde ilk sirada 15 turk dunyasi ve akraba topluluklari tarim fuari kayseri de basladi Kayseri Haberleri www haberturk com turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Kayseri nufusu 17 bin 742 artarak 1 milyon 376 ya ulasti Hurriyet turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 KAYSERI NUFUSU 17 BIN 729 KISI ARTTI www kayserihaber com tr turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Melikgazi nufusu ile 43 sehirden daha buyuk Kayseri Haberleri www haberturk com turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Iste Kayseri nin nufusu 1 milyon 407 bin 409 Kayseri Deniz Postasi www denizpostasi com turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Kayseri okuryazar oraninda Turkiye ortalamasinin uzerinde www kayserianadoluhaber com tr turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Turkiye de illere gore okur yazarlik Milliyet turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 KAYSERI OKURYAZAR OLMAYAN KISI SAYISI www kayserihaber38 com turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Haberler Kayseri 2020 Kayseri nufusu belli oldu Cikan rakam herkesi sasirtti https www kayserihaberler com turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Dergi Ozelkalem 12 dekabr 2019 Kayseri sehirlesme calismalari ile Uganda ya ornek olacak Ozelkalem turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Safak Yeni 2 fevral 2019 Kayseri nufus sayisi Ilce ilce 2018 Kayseri nufusu Yeni Safak turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Akay Adnan 2011 turk oran org tr oran org tr bad url bare url missing title Istifade tarixi 4 iyul 2020 Kayseri nin Bunyan ilcesinin nufusu azaldi www trthaber com turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Haber Kayseri Star Kayseri de nufusu artan ve azalan ilceler belli oldu kayseristarhaber com tr turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Kayseri nufus sayisi Ilce ilce 2018 Kayseri nufusu www nufusune com turk Istifade tarixi 4 iyul 2020 Ekonomik Yapi kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri Ekonomisi www kayseriden biz turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 KAYSERI NIN GSYH ICINDEKI PAYI Kayseri Olay Haber turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 KAYSERI GSYH DE ULKE ORTALAMASININ GERISINDE YER ALDI www kayserianadoluhaber com tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri GSYH de 24 sirada yer aldi https somuthaber com turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Dernegi Izlemedeyiz 8 may 2019 Il duzeyinde Gayrisafi Yurt Ici Hasila GSYH hesaplamalarina gore 2017 yilinda Istanbul 970 milyar 189 milyon TL ile en yuksek GSYH ye ulasti ve toplam GSYH den 23 pay aldi verikaynagi com turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Baskan gulsoy 2018 ucuncu ceyrek buyume rakamlarini degerlendirdi Kayseri Haberleri www haberturk com turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 81 ilin 2018 yili GSYH ve buyume karnesi Dunya Gazetesi turk 25 dekabr 2019 Istifade tarixi 24 iyul 2020 Haber Kayseri Star Kayseri gelirde de geriledi https www kayseristarhaber com tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 gazeteler com Yillara gore Kayseri ili icin gayri safi yurtici hasila degerleri www gazeteler com turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 2019 GSYH verileri aciklandi Kisi basina gelir 2007 nin gerisinde birgun net turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri Sivas Yozgat Ekonomik Gostericileri PDF oran org tr Istifade tarixi 24 iyul 2020 Ticaretin ve Tarihin Nabzi Skylife turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Erkiletlioglu Halit 1998 Kayseri yakin tarihinden notlar turk Kayseri Ticaret Odasi ISBN 978 975 512 299 1 Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri de Ticaret Kulturunun Tarihsel Kokleri ve Bugunu MUSIAD Kayseri Subesi Ornegi dergipark org tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri de Ticaret www kayseriden biz Istifade tarixi 24 iyul 2020 Ajans Hoss 23 fevral 2017 GELENEGINDE TICARET SOKAKLARINDA TARIH KAYSERI Raillife Dergisi turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Ozsoz Cihad Kayseri de Ticaret Kulturunun Tarihsel Kokleri ve Bugunu MUSIAD Kayseri Subesi Ornegi researchgate net Istifade tarixi 24 iyul 2020 Guler Sabanci dan dede ocagi Kayseri ye vefa www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Koc Holding Yonetim Kurulu Baskani Mustafa Koc Hurriyet turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri Ticaret Odasi Tarihcesi www kayserito org tr Istifade tarixi 24 iyul 2020 Safak Yeni 22 iyun 2005 Koc Kayseri de Beko nun ornek magazasini acti Yeni Safak turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Sariaydin Samed Girisim Fabrikasi BIGG Programi Demo Sunum Oturumu Kayseri de Gerceklesti Ozyegin Universitesi www ozyegin edu tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri Sanayisi www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri gozunu savunma sanayisine dikti Dunya Gazetesi turk 10 iyul 2020 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri nin ekonomik sanayisi www kayserikent com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Enerji Sanayi Ticaret kayseri ktb gov tr Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri de Sanayi www kayseriden biz turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Onsekiz Dilsen 1 oktyabr 2016 KAYSERI KENTININ SANAYILESME SURECLERINDE SANAYI GOC KONUT ETKILESIMI researchgate net turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 En buyuk sanayi kuruluslari listesi aciklandi listede Seker Fabrikasi yok Kayseri Olay Haber turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Buyuksehir ile Seker Fabrikasi arasinda Keykubat anlasmasi Kayseri Olay Haber turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Kayseri Seker www kayseriseker com tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Makine Muhendisligi Istatistikleri TMMOB Makina Muhendisleri Odasi turk 25 avqust 2015 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Gungor Uras 14 sentyabr 2010 Kayseri de irili ufakli bin fabrika var Milliyet turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Ozdemir Sadi Kayseri mize 150 yeni fabrika www hurriyet com tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri de Sanayi wowturkey com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Erkilet Havalimani Hepfly com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Havalimani www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Erkilet Havalimani Hakkinda www kayseriotokiralama com tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Erkilet Havalimani Tranigo www tranigo com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Bakirci Muzaffer Historical Progress and Current State of Air Transportation in Turkey with Respect to Transportation Geography dergipark org tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Havacilik T C Ulastirma ve Altyapi Bakanligi www uab gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Ulasim Planlama ve Rayli Sistem Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 TCDD Yatakli Vagonlar rayhaber com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Ankara Kayseri Arasi Kac Km ve Kac Saat NeOldu com turk 25 noyabr 2015 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Izmir Kayseri Arasi Kac Km ve Kac Saat NeOldu com turk 16 dekabr 2015 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Kapadokya arasi mesafe Kayseri Kapadokya yol haritasi Kayseri Kapadokya kac saat kac km www arasikackm com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseray hakkinda bilgiler Kayseri Ulasim A S turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Il Saglik Mudurlugu Ana Sayfa kayseriism saglik gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Saglik Turizmi Daire Baskanligi Ana Sayfa saglikturizmi saglik gov tr Istifade tarixi 4 avqust 2020 T C Erciyes Universitesi Tip Fakultesi Hastaneleri hastaneler erciyes edu tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kalanlar Bilgi Turkiye nin Yuzuncu Yilinda Saglik Sektoru Mevcut Durum ve Ongoruler dergipark org tr turk Hacettepe Saglik Idaresi Dergisi Istifade tarixi 4 avqust 2020 Olum ve olum nedenleri istatistikleri aciklandi aa com tr turk 24 iyun 2020 Istifade tarixi 4 avqust 2020 TUIK Turkiye deki olum ve olum nedeni istatistiklerini acikladi birgun net turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri ilinde saglik hizmetleri kayseriden biz turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Saglik Hizmetleri Istatistikleri www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Il Saglik Mudurlugu www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Doganisik Irem 16 mart 2020 Turkiye nin Saglik Istatistikleri www dogrulukpayi com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 ERCIYES DAGI KAYAK MERKEZI Kultur Portali turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Erciyes e Rekor Ziyaretci Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk 22 yanvar 2018 Turizm www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 1 2 Erciyes sezonu 2 milyonun uzerinde ziyaretci ile kapatacak Dunya Gazetesi turk 17 aprel 2019 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Turizm ve Kayseri www kayseriden biz turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Baskan Buyukkilic Yabanci ziyaretci sayisini artirmayi amacliyoruz Milliyet turk 23 dekabr 2019 Istifade tarixi 4 avqust 2020 KAYSERI IL KULTUR VE TURIZM MUDURLUGU kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 2018 Yili Ziyaretci Sayilari kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 EKIM 2018 Turist Ziyaretci Sayilari kayseri ktb gov tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Hilton Oteller Zincirinin En Guclu Halkasi Kayseri Hilton Oteli Bari Haberler com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri de Hilton un yerine gelen otel belli oldu Kayseri Olay Haber turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 KAYSERI HILTON UN ADI DEGISTI Kayseri Haberleri Kayseri Gundem Kayseri Haber Ajansi turk 10 yanvar 2019 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Hilton tabelasi indi ABD li turizm devinin tabelasi asildi Turizm Ajansi Turizm Haberleri Turizm Gazetesi Turizm Ajansi turk 31 dekabr 2019 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Grand Eras Erciyes Otel Kayseri Erciyes Gencaystar Turizm www gencaystar com tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Otelleri wowturkey com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri sehrinde turizm ve istatistikleri www kayserikent com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri da gezilecek en iyi 10 yer Tripadvisor turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kaya Kemal 3 aprel 2018 Kayseri Gezilecek Yerler Kayseri de Gormeniz Gereken 18 Yer Gezi Rehberi turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 KAYSERI DE BIR KASIGA 40 MANTI SIGDIRMALI HAFTA SONU PROGRAMI Biz Evde Yokuz turk 28 noyabr 2017 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Gezilecek Yerler Tarihi Mekanlar Neredekal com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Kayseri Yesilhisar Doganli Koyu ve Yeralti Sehri Gordeles wowturkey com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Yazarim Okur 13 iyul 2017 Kayseri nin Kucuk Kapadokyasi Soganli Vadisi okuryazarim com turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Imar ve Sehircilik Sube Mudurlugu Kayseri Buyuksehir Belediyesi turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Forum Kayseri nin ziyaretci sayisi 1 milyona ulasti aa com tr turk 30 dekabr 2011 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Tarihi mahallenin gecim kaynagi Soganli Bebegi aa com tr turk 4 yanvar 2020 Istifade tarixi 4 avqust 2020 Soganli Bez Bebekleri Kayseri Kultur Portali turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Neval Sakin YEREL BIR KULTUR URUNU ORNEGI SOGANLI BEBEKLERI dergipark org tr turk Istifade tarixi 4 avqust 2020 Medya King Kayseri ye 10 hayirsever okulu icin imzalar Bakan katilimi ile atildi www kayserinethaber com turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Hayirsever Altuntas ailesi Kayseri de okul yaptiracak Yeni Haber turk 31 dekabr 2019 Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri de 11 Yeni Okul Yapilacak https somuthaber com turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Egitimin hayirsever amcasi Osman Ulubas tan iki hayir birden Sabah turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Egitim Istatistikleri www kayseri gov tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri de Egitim www kayseriden biz turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri de Egitim Ogretim www kayserikent com turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri de Egitim Calismalari Devam Ediyor UDEF Uluslararasi Ogrenci Dernekleri Federasyonu turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Ogrenci Sayilari www kayseri edu tr turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Kayseri Milli Egitim Bakanligi Istatikleri 2011 PDF Milli Egitim Bakanligi Kayseri 2011 Istifade tarixi 24 iyul 2020 Bakan Selcuk Egitimsel ihtiyaclarin karsilanmasinda elimizden gelenin fazlasini yapmanin sozunu veriyoruz Anadolu Ajansi turk Istifade tarixi 24 iyul 2020 Hayirsever kardeslerden Kayseri ye okul www hurriyet com tr turk Istifad, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.