Roma imperatorlarının siyahısı

Roma imperatorlarının siyahısı — Romanın ilk imperatoru (müasir fikrə görə) Oktavian Avqust olmuşdur: Mark Antoni üzərində qələbədən və Misirdən qayıtdıqdan sonra, 13 yanvar e.ə. 27-ci ildə o, triumf qazandı və Senat qarşısında fövqəladə səlahiyyətlərindən istefa verərək Respublikanın bərpasını elan etdi, lakin 75 legionu və imperator titulunun saxlanmasını (daimi praenomen kimi) əmr etmişdi.

Qədim Roma tarixi

lat. Senatus Populusque Romanus Senat və Roma xalqı

Dövrlər

Roma çarlığı ( e. ə. 754 — e. ə. 509)

Roma Respublikası ( e. ə. 509 — e. ə. 27)

Roma İmperiyası ( e. ə. 27 — 1453-cü illər)

Prinsipat Qərbi Roma Dominat Bizans

Respublika konstitusiyası

S.P.Q.R. Senat Komisia Magistratura

Magistratlar

Konsul Pretor Senzor Kurullu Edil Kvestor Xalq tribunu Qubernator Propretor

Fövqəladə magistratlar

Diktator Suvarilər rəisi (Magister equitum) Hərbi tribun Çar İnterreks Triumvirat Desemvirlər

Titullar

Leqat Duks Offisium Prefekt Vikar Vigintiseksviri Liktor Hərbi magistr İmperator Prinseps Baş pontifik Avqust Sezar Tetrarx

Sülalələr

Yulilər-Klavdilər ( e. ə. 27— 68) Flavilər (69—96) Nerva-Antonin (96—192) Konstantinlər (305—363) Valentinlər (364—378) Feodosiya (378—395) Yustinianlar (518—602) İraklilər (610—695; 705—711)

Əhali, inzibati və sosial tərkib

Latınlar Sabinlər Etrusklar Patrisilər Plebeylər Pretorianlar Barbarlar Qladiator Kuriya Senturiya Triba Vestal bakirəsi Matrona

Qədim Romada hüquq

Xatirənin lənətlənməsi (Damnatio memoriae ) Roma vətəndaşlığı Fərqlənmə kursu (Cursus honorum) Digesta Konkubinat

bax müzakirə redaktə

Vatikan muzeyində imperator Oktavian Avqustun heykəli

İmperator Kommodun sui-qəsd nəticəsində öldürülməsindən sonra, Roma İmperiyasında çoxsaylı uruzpatorların meydana çıxması ilə səciyyələnən üçüncü əsr böhranı başlandı. Nəticədə 395-ci ildə Roma İmperiyası Qərbi və Şərqi Roma imperiyalarına bölündü. 476-cı ildə sonuncu Roma imperatoru Romul Avqust (rəsmi olaraq imperator özünü 480-cı ilə qədər Yuli Nepot hesab edirdi) hakimiyyətdən devrildi.

Qərbi Roma İmperiyası süqut etdi, lakin Şərq Roma imperiyası Bizans İmperiyası adı ilə təxminən min il, 1453-cü ildən paytaxt Konstantinopolun Osmanlı İmperiyası tərəfindən işğal olunmasına qədər mövcud oldu.

Roma imperatorlarının siyahısı xronoloji qaydada, uruzpatorlar isə kursivlə qeyd olunmuş şəkildə verilmişdir. İmperatorların rəsmi olaraq elan edilməməsi (ənənəvi olaraq daxil edilmişlər, məsələn, Böyük Makrian) istisna olmaqla, mərkəzi hakimiyyətə qarşı üsyanları artıran Roma rəhbərləri göstərilməmişdir. Hakimiyyət şəriki olaraq hakimiyyət varisləri göstərilib (I əsrin ortalarından bəri varis statusunun demək olar ki, həmişə Sezar titulu ilə üst-üstə düşmüşdür), bəzən — imperatorun hərəkətsiz olduğu zaman regentlər rəsmi hakimiyyət şəriki olub.

Prinsipat

Yulilər-Klavdilər

Adı	Azərbaycan dilində adı	Şəkli	Hakimiyyət illəri	Hakimiyyətə gəlməsi	Hakimiyyət şəriki	Yaşadığı illər
Oktavian Avqust lat. Gaius Octavius Thurinus lat. Gaius Iulius Caesar Octavianus	Qay Oktavi Furin e.ə. 44-cü ildə övladlığa götürdükdən sonra (vəsiyyət ilə) — Qay Yuli Sezar Oktavian		16 yanvar e.ə. 27 — 19 avqust 14 н. э., təbii ölüm	Yuli Sezarın vəsiyyəti ilə qəbul edilmiş oğul idi, silahlı mübarizədən sonra hakimiyyətə gəlmişdir.	Varisləri — Marsell (e.ə. 25 — 23), Aqrippa (e.ə. 23 — 12), sezar titulu ilə — Qay (e.ə. 17 — b.e. 4-cü ili), Lüsu (17 до н. э. — 2 н. э.), Aqrippa Postum (4 — 6 н. э.), Tiberi (6—14)	23 sentyabr e.ə. 63, Roma — 19 avqust 14, Nola
Tiberi lat. Tiberius Claudius Nero lat. Tiberius Iulius Caesar Augustus	Tiberi Klavdi Neron 4-cü ildə övladlığa götürülmədən sonra  — Tiberi Yuli Sezar Avqust		19 avqust 14 — 16 mart 37, 4 yaşından sezar, Avqustun rəsmi varisi - altı yaşında təbii ölüm; ehtimal edilir ki, Kaliqulanın əmri ilə öldürülmüşdür.	Oktavian Avqustun oğulluğu kimi	Varisləri — Germanik (14—19, 4-cü ildən sezar), Druz (21—23, цезарь с 4), Neron (23—27), Druz (23—30), Kaliqula (31—37); təsadüfən hökumət başına keçən Seyan (23—30).	16 noyabr e.ə. 42, Roma — 16 mart 37, Mizen burnu
Klement (uruzpator) lat. Clemens (tam məlum deyil)	Klement (tam adı saxlanılmayıb)		16, əsir götürülmüş və edam edilmişdir	Aqribba Postumun qulu olmuş, sahibi ölən zaman üsyan qaldırmışdır.	rəqibi — Tiberi	ö. 16
Kaliqula lat. Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus	Qay Yuli Sezar Avqust Germanikin, Kaliqula adı ilə tanınan oğlu (lat. Caligula)		18 mart 37 — 24 yanvar 41, 31-ci ildən Tiberinin varisi və sezar, Kassius Xereyanın başçılıq etdiyi su-qəsdçilər tərəfindən öldürülmüşdür.	Tiberinin nəvəsi (varisi) kimi (Oktavian Avqustun ana xətti ilə nəticəsi, nəvəsinin oğlu).	Varisləri — Tiberi (37), Lepid (37—38).	31 avqust 12, Ansio — 24 yanvar 41, Roma
Klavdi lat. Tiberius Claudius Drusus lat. Tiberius Claudius Nero Germanicus lat. Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus	Tiberi Klavdi Druz 4-cü ildən 42-ci ilə qədər — Tiberi Klavdi Neron Germanik əvvəl — Tiberi Klavdi Sezar Germanik		24 yanvar 41 — 13 oktyabr 54, öz arvadı Kiçik Aqrippinanı göndərmişdi.	Tiberinin varisi kimi	Varisləri — Britannik (43-cü ildən), Neron (50-ci ildən).	1 avqust 10, Luqdun — 13 oktyabr 54, Roma
Skribonian lat. Lucius Arruntius Camillus Scribonianus	Lüsi Arrunti Kamill Skribonian		41, özünü öldürüb	Ordu tərəfindən elan edilmişdir	rəqibi — Klavdi	ö. 41
Neron lat. Lucius Domitius Ahenobarbus lat. Nero Claudius Caesar Drusus Germanicus lat. Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus	Lüsi Domisi Agenobarbın 50-ci ildə oğulluğa götürməsindən sonra — Neron Klavdi Sezar Druz Germanik 54-cü ildən sonra — Neron Klavdi Sezar Avqust Germanik		13 oktyabr 54 — 9 iyun 68, Qalbanın hakimiyyətə gəlməsindən sonra özünü öldürüb.	Klavdinin varis oğlu kimi		15 dekabr 37, Ansio — 9 iyun 68, Roma
Makr lat. Lucius Clodius Macer	Lüsi Klodi Makr		68-ci ilin yaz-payızı, öldürülmüşdür	Afrika əyalətinin propretoru olan Neronun üsyanın sonunda Qalba qoşunları tərəfindən öldürüldü.	rəqibi — Neron, Qalba	ö. 68

1-ci səltənət fasiləsi

Adı	Azərbaycan dilində adı	Şəkli	Hakimiyyət illəri	Hakimiyyətə gəlməsi	Hakimiyyət şəriki	Yaşadığı illər
Qalba lat. Servius Sulpicius Galba lat. Servius Galba Imperator Caesar Augustus	Servi Sulpisi Qalba imperator kimi — Servi Qalba İmperator Sezar Avqust		6 iyun 68 — 15 yanvar 69, Otonun tərəfdarları tərəfindən öldürülüb	Senar Neronun özünü öldürməsindən sonra onu imperator elan edib	Sezar — Pizon.	24 dekabr 3, Terraçina — 15 yanvar 69, Roma
Oton lat. Marcus Salvius Otho lat. Marcus Otho Caesar Augustus	Mark Salvi Oton imperator kimi — Mark Oton Sezar Avqust		15 yanvar — 16 aprel 69, Vitellinin qoşunlarının məğlubiyyətindən sonra öldürülüb	Senat elan edib (Qalbanın öldürülməsindən sonra)	rəqibi — Vitelli	25 aprel 32, Viterbo — 16 aprel 69, Roma
Vitelli lat. Aulus Vitellius lat. Aulus Vitellius Germanicus Augustus	Avl Vitelli imperator kimi — Avl Viteli Germanik Avqust		17 aprel — 20 dekabr 69, Vespasianın qoşunlarının məğlubiyyətindən sonra öldürülüb	Otonun hərbi məğlubiyyətindən sonra legionlar elan edib, senat adlandırıb	rəqibi — Oton	25 sentyabr 15 — 20 dekabr 69, Roma

Flavilər

Adı	Azərbaycan dilində adı	Şəkli	Hakimiyyət illəri	Hakimiyyətə gəlməsi	Hakimiyyət şəriki	Yaşadığı illər
Vespasian lat. Titus Flavius Vespasianus lat. Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus	Tit Flavi Vespasian imperator kimi — Tit Flavi Sezar Vespasian Avqust		1 iyul 69 — 24 iyun 79	Vitellinin hərbi məğlubiyyətindən sonra senat tərəfindən legion elan edilib.	Rəqibi — Vitelli. Sezarlar Tit və Domisan (69-cu ildən).	17 noyabr 9, Vikus-Faakrina — 24 iyun 79, Roma
Yuli Sabin lat. Gaius (?) Iulius Sabinus	Qay (?) Yuli Sabin		69—70, əsir tutulub və edam edilib.	Qal tayfalarının üsyanının rəhbəri	rəqibi — Vespasian	ö. 79
Tit lat. Titus Flavius Vespasianus lat. Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus	Tit Flavi Vespasian imperator kimi — Tit Flavi Sezar Vespasian Avqust		24 iyun 79 — 13 sentyabr 81, 69-cu ildən sezar	Vespasianın böyük oğlu	Vespasian; sezar Domisian	30 dekabr 39, Roma — 13 sentyabr 81, Roma
Terenti Maksim lat. Terentius Maximus	Terenti Maksim (Lje-Neron)		79—80	Özünü imperator Neronu xilas edən kimi qələmə verməsi	rəqibi — Tit	məlum deyil
Domisian lat. Titus Flavius Domitianus lat. Titus Flavius Caesar Domitianus Augustus	Tit Flavi Domisian imperator kimi — Tit Flavi Sezar Domisian Avqust		14 sentyabr 81 — 18 sentyabr 96, 69-cu ildən sezar;	Vespasianın kiçik oğlu	Vespasian; Tit	24 oktyabr 51, Roma — 18 sentyabr 96, Roma

Antoninlər

Adı	Azərbaycan dilində adı	Şəkli	Hakimiyyət illəri	Hakimiyyətə gəlməsi	Hakimiyyət şəriki	Yaşadığı illər
Nerva lat. Marcus Cocceius Nerva lat. Marcus Cocceius Nerva Caesar Augustus	Mark Koksey Nerva imperator kimi — Mark Koksey Nerva Sezar Avqust		18 sentyabr 96 — 27 yanvar 98	Senat tərəfindən təntənəli şəkildə elan edilib.		8 noyabr 30, Narni — 27 yanvar 98, Roma
Trayan lat. Marcus Ulpius Traianus lat. Caesar Marcus Ulpius Nerva Traianus lat. Caesar Nerva Traianus Augustus	Mark Ulpi Trayan 97-ci ildə övladlığa götürüldükdən sonra — Sezar Mark Ulpi Nerva Trayan imperator kimi — Sezar Nerva Trayan Avqust		27 yanvar 98 — 8 /9 avqust 117	Görkəmli sərkərdə, övladı olmayan imperator Nervanın oğulluğu		15 sentyabr 53, Betika — 9 avqust 117, Kilikiya
Adrian lat. Publius Aelius Hadrianus lat. Caesar Publius Aelius Traianus Hadrianus Augustus	Publi Eliy Adrian imperator kimi — Sezar Publi Eliy Trayan Adrian Avqust		11 avqust 117 — 10 iyul 138	Trayanın oğulluğu (və qardaş oğlu), onun nəvəsi Vibiya Sabinin əri		24 yanvar 76, Roma — 10 iyul 138, Neapol yaxınlığında Bayi