fbpx
Wikipedia

Malazgird döyüşü

Avqust 05, 2021

Malazgird döyüşü — Bizans imperiyası ilə Səlcuqlu imperiyası arasında 26 avqust 1071-ci ildə İberiyanın Manzıkert nahiyyəsində (hal-hazırda Türkiyənin Muş əyalətinin Malazgird məntəqəsi) baş vermiş döyüş. Döyüşdə Bizans ordusunun məğlub olması və imperator IV Roman Diogenin əsir düşməsi Anadoluda və ətrafında Bizans hakimiyyətinin laxlamasında mühüm rol oynamış və Anadolunun tədricən türkləşməsinə şərait yaratmışdır. XI əsrdə qərbə doğru yürüşlərdə iştirak edən türklərin bir çoxu Malazgird qələbəsini Kiçik Asiyanı onların üzünə açan qələbə kimi qəbul edirdilər.

Malazgird döyüşü
Əsas münaqişə: Səlcuqlu-Bizans müharibəsi
Tarix 26 avqust, 1071
Yeri Malazgird, Anadolu
Nəticəsi Səlcuqluların qələbəsi
Münaqişə tərəfləri

Səlcuqlular dövləti

Bizans dövləti

Komandan(lar)

Alp Arslan
,
Afşin bəy
Artuq bəy
Kutalmışoğlu Süleyman şah

IV Roman Diogen
Nikeforos Bryennios
Theodore Alyates
Andronik Doukas

Tərəflərin qüvvəsi

20000

30,000-40,000 200,000
Ölənlər və yaralananlar

2000

bilinmir

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Muzdluların və hərbi mükəlləfiyyətlə orduya cəlb edilmiş döyüşçülərin əksəriyyətinin döyüşdən tez bir zamanda qaçıb canlarını xilas etməsinə görə, məğlubiyyət qərbi və şərqi taqmatalardan toplanılmış döyüşçülərə baha başa gəldi. Malazgirddəki döyüşün dalğaları Bizans üçün fəlakət demək idi. Döyüşün nəticəsi siyasi və iqtisadi böhrana gətirib çıxardı və Bizansın öz sərhədlərini müdafiə etməsini daha da çətinləşdirdi. Bu türklərin mərkəzi Anadoluya doğru daxil olmalarına səbəb oldu — 1080-ci ildə artıq Səlcuq türkləri 78.000 kvadrat kilometr ərazini ələ keçirmişdilər. Bizansın özünə gəlməsi 30 ilə başa gəldi və I Aleksius (1081–118) Bizansda stabilliyi bərpa edə bildi. Tarixdi Tomas Asbridc deyir ki, "1071-ci ildə Malazgird döyüşündə səlcuqlular imperiya ordusunu Kiçik Asiyanın şərqində darmadağın etdilər, tarixçilərin artıq bunu yunanlar üçün faicəvi geriləmə olaraq hesab etməsələr də, hər bir halda bu acıverici bir geriləmə idi". Həmçinin bu birinci və sonuncu hal idi ki, Bizans imperatoru müsəlman komandanın əsiri olurdu.

Arxa plan

Bizans imperiyasının Orta Əsrlərin güclü və möhkəm imperiyalarından biri kimi qalmasına rəğmən, hərbi baxımdan bacarıqsız monarxlar olan IV Konstantin Monomaxın və yenidən X Konstantin Dukasın hakimiyyəti illərində imperiya hərbi baxımdan çox gerilədi və I İsaak Komnenosun 2 illik qısa hakimiyyəti dövründəki islahatlar sadəcə Bizans ordusunun çökməsini bir qədər yubada bildi.

1053-cü ildə IX Konstantin XI əsr yunan tarixçisi Con Skaylitzesin 50 min nəfərdən ibarət olduğunu və "İberiya ordusu" adlandırdığı hərbi birləşməni dağıtdı və ləğv etdi. Skaylitzesin müasirləri olan keçmiş məmurlar Maykl Attaleiates və Kekaumenos də razılaşırlar ki, bu hərbi birləşmənin Konstantin tərəfindən dağıdılması imperiyanın şərq sərhədlərinin müdafiəsində faciəvi rol oynadı. Konstantin Səlcuqlularla 1064-cü ilə qədər davam edəcək razılaşma imzaladı, lakin Alp Arslanın komandanlığı altındakı böyük Səlcuqlu ordusu İberiya temasına hücum etdi və 25 günlük mühasirədən sonra Ani şəhərini ələ keçirib əhalini məhv etdi.

1068-ci ildə IV Diogen hakimiyyəti ələ aldı və bəzi sürətli hərbi islahatlardan sonra Manuel Komnenosu (I İsaak Komneneosun qardaşı oğlu) ekspedisiyanın komandanı təyin edərək Səlcuqlular əleyhinə göndərdi. Manuel Hierapolis Bambisi ələ keçirdi və İkoniuma olan türk hücumunun qarşısını əks-hücumla aldı, lakin sonradan sultan Alp Arslanın komandanlıq etdiyi səlcuqlular tərəfindən məğlub edildi. Manuel əsir götürüldü. Alp Arslan qazandığı uğura baxmayaraq, tez bir vaxtda sülh imzalamaq istəyirdi. Çünki o, özünün əsas düşməni kimi Misir Fatimilərini görürdü və digər dövlətlər münasibətləri pisləşdirməyi arzulamırdı. 1069-cu ildə Bizansla razılaşma imzalandı.

1071-ci ilin fevralında Romanos öz elçilərini Alp Arslanın yanına göndərərək 1069-cu il müqaviləsini yeniləməyi təklif etdi və şimal cinahını hücuma qarşı qorumağa çalışan Alp Arslan bununla razılaşdı. Edessanın mühasirəsini dayandıran Alp Arslan qüvvələrini Fatimilər tərəfindən idarə olunan Hələbə yönəltdi. Sülh danışıqları sadəcə aldatmaca idi, Romanos bundan istifadə edərək böyük bir ordu ilə Səlcuqluların cavabını gözləmədən Şərqi Anadoluya doğru yürüşə başlamışdı.

Başlanğıc

Romanosa onun rəqibi Con Dukasın oğlu Andronikus Dukas müşayiət edirdi. Romanosun ordusu Bizansın qərb əyalətlərindən toplanmış 5.000 nəfər peşəkar döyüşçüdən və ehtimalki, sayı bir o qədər də olan şərq əyalətlərindən toplanmış bölmələrdən ibarət idi. Bunlara mərkəzi meydan ordusunun (Taqmata) uzun müddətdir yaradılmış nizami birləşmələri (Heteriya, Skolai və Straelati) daxil idi. Yerli Bizans elementləri arasına şərq və qərb temelərinin (hərbi inzibati bölmələrinin) əyalət orduları da daxil edilmişdi. Malazgirddəki arxa ordu böyük ölçüdə sərhəd ağalarının (arxontes) şəxsi bölmələrindən və kəndlilərdən təşkil edilmişdi. Onlara Andronikus Dukas rəhbərlik edirdi. Nəhayət, böyük orduya 500 frank və normandan ibarət olan və Roussel de Bailleulun komandanlıq etdiyi muzdlular, türk tayfalarından olan uzlar və peçeneqlər və bulqar muzdlular, gürcü və ermənilərdən təşkil edilmiş ordu bölmələri və Varyaq Qvardiyası daxil idi. Muzdlulara Antioxiya hersoqu rəhbərlik edirdi. Ordunun ümumilikdə sayı təxminən 40.000 idi. Romanosdan öncəki illərdə əyalət hərbi bölmələrinin sayı azaldılmışdı. Hökumət muzdlu ordudan istifadə etməyi üstün tuturdu. Çünki muzdlu ordunun siyasətə qarışma ehtimalı daha aşağı idi və müharibə bitdikdən sonra onları buraxmaqla pula qənaət etmək mümkün olurdu.

Kiçik Asiyanı keçmək üçün olan yürüş uzun və əziyyətli idi. Bu yürüş boyunca ordu ilə yanaşı özü üçün lüks yüklər daşıtdıran Romanos özünü ordusuna sevdirə bilmədi. Həmçinin yerli əhali onun frank muzdlu əsgərlərinin yağmalarına məruz qaldı. Romanos onlardan bəzilərini ordudan qovmağa məcbur oldu. Bizans ordusu Sebasteiada Qızılırmaq çayı sahilində istirahət edərək, 1071-ci ilin iyununda Theodosiopolisa çatdı. Burada Romanosun bəzi generalları yürüşü Səlcuqlu ərazilərinə doğru davam etdirməyi və Alp Arslanı hazırlıqsız tutmağı təklif etdilər. Digər bir qrup general isə burada qalmağı və möhkəmlənməyi təklif etdilər. Sonda yürüşün davam etdirilməsi qərara alındı. Alp Arslanın ya heç gəlmədiyini, ya da çox uzaqda olduğunu düşünən Romanos ümid edirdi ki, bu müddət ərzində Malazgirdi və mümkün olsa, onun yaxınlığındakı Xliat qalasını ələ keçirə bilər. Buna görə də, Van bölgəsinə doğru irəliləməyə başladı. Alp Arslan isə artıq bu bölgəyə gəlmişdi, müttəfiqləri və Hələbdən, Mosuldan olan 30 min süvari ilə onu gözləməkdə idi. Romanosun onun barədə heç bir şeydən xəbəri olmamasına rəğmən, Alp Arslanın rəqibinin hər bir addımından xəbəri var idi.

Romanos öz generalı olan Jozef Tarçaniotesə nizami ordunun bir hissəsini, Varyaq Qvardiyasını, peçeneqləri və franklari verərək Xilatı ələ keçirməyə göndərdi. Romanosun özü isə yerdə qalan qoşunla Malazgirdə doğru irəlilədi. Qoşun elə bölünmüşdü ki, hər iki tərəfə təxminən 20.000 döyüşçü düşmüşdü. Tarçonioteslə göndərilmiş ordunun taleyi barədə dəqiq məlumat yoxdur. Bizans mənbələri bu barədə heç nə deməsələr də, müsəlman mənbələri Alb Arslanın bu ordunu darmadağın etdiyini bildirirlər. Mixail Attaliat isə general Tarçoniotesin Alp Arslanın gözləri qarşısında döyüşdən qaçdığını yazır. Hər bir halda, Romanosun ordusu planladığı 40.000-lik ordudan iki qat daha az oldu.

Döyüş

Döyüşün səhəri günü Sultan Alp Arslan ordusunun topladı və ordunun qarşısına islami cənazə geyimi olan kəfənə bənzər bəyaz paltarda çıxaraq, nitq söylədi. Bu nitq öz döyüşçülərini cəsarətləndirmək və sultanın döyüşdə ölməyə hazır olduğunu göstərmək üçün edilmişdi. İmperator Romanos Tarçaneiotesin məğlub olmasından xəbərsiz idi və Malazgirdə doğru irəliləyirdi. O, 23 avqustda Malazgirdi asanlıqla ələ keçirdi, səlcuqlular isə buna ağır ox hücumu ilə qarşılıq verdilər. Növbəti gün Bryenniosun komandanlığı altında ərzaq toplayan bəzi Bizans döyüşçüləri Səlcuqlu ordusu ilə qarşılaşdılar və Malazgirdə geri çəkilməyə məcbur oldu. Bu ordunun Alp Arslanın əsas ordusunun olmasına inanmayan Romanos tabeliyində olan erməni general Basilakesin komandanlığı altında bu məsələni dəqiqləşdirmək üçün süvari dəstə göndərdi. Süvari dəstəsi darmadağın edildi və Basilakes əsir götürüldü. Romanos öz ordusunu döyüş düzülüşünə saldı və sol cinahını demək olar ki, türk ordusu tərəfindən mühasirəyə alınan, bir daha geri çəkilməyə məcbur edilən Bryenniosun komandanlığı altına verdi. Səlcuqlu ordusu yaxınlıqdakı təpəlikdə gecəni keçirdilər və demək olar ki, Romanosun əkshücuma keçməsini mümkünsüz etdi.

25 avqustda Romanosun bəzi türk muzdlu döyüşçüləri öz qohumları olan səlcuqlularla əlaqə yaratdılar və Bizans ordusunu tərk etdilər. Romanos göndərilmiş səlcuqlu sülh nümayəndəliyini rədd etdi. O, şərq problemini, səlcuqluların aramsız davam edən axınları problemini tamamilə həll etmək fikrində idi, həmçinin o, dərk edirdi ki, sonradan Səlcuqlu əleyhinə ikinci bir ordu toplamaq həddindən artıq bahalı və çətin başa gələcəkdir. İmperator Traçaneiotesi və onun yerdə qalan bölmələrini geri çağırmağa çalışdı, lakin onlar artıq o bölgədə deyildilər. Həmin gün toqquşma olmadı. 26 avqustda Bizans ordusu döyüş düzülüşünə keçdi və türk mövqelərinə doğru irəliləməyə başladılar. Bizans ordusunun sol cinahı Bryenniosun, sağ cinahı Teodor Alyatesin, mərkəz isə imperatorun öz komandanlığı altında idi. Bu anda, türk döyüşçüsü Alp Arslana "Sultanım, düşmən ordusu yaxınlaşır deyə demiş", sultan isə cavabında "biz də onlara yaxınlaşırıq" deyə cavablamışdır. Romanos Andronikos Dukası geridə qalan dəstənin komandanı təyin etmişdi. Bu imperatorun etdiyi ən böyük səhv idi və bunu Andrnikosun sədaqtinə şübhə etdiyi üçün etmişdi. Bizasn ordusunun yaxınlaşmasına 4 km qalmış Səlcuq ordusu hilal formasında düzüldü. Bizans ordusu yaxınlaşdıqca Səlcuqlu ordusu onları ağır ox atəşinə tutdular və mərkəzdəki qüvvələr geri çəkilərkən cinahlar irəliləyərək Bizans ordusunu mühasirəyə almağa başladı.

Bizans ox hücumlarını dəf etdi və günortanın sonlarına doğru Alp Arslanın düşərgəsini ələ keçirdilər. Lakin, bizanslıların sol və sağ cinahları ox hücumlarından ən çox ziyan görmüş bölmələr idi və bu zərər ucbatından demək olar ki, dağılma həddinə çatmışdı. Ayrı-ayrı bölmələr səlcuqluları meydan döyüşünə çəkməyə çalışarkən, onlar sadəcə döyüşdən yayınırdılar və bozqır üslubuna uyğun tərzdə vur-qaç taktikasından istifadə edirdilər. Romanos gecəyə yaxınlaşarkən geri çəkilmə əmri verməyə məcbur oldu. Lakin, Bizansın sağ cinahı əmri düzgün başa düşmədi və imperatorun rəqibi Doukas bilərəkdən imperatorun əmrini yerinə yetirmədi və əsas Bizans ordusunu izləmək əvəzinə Malazgirdin kənarında düşərgəyə çəkildi. Bizasn tərəfində qarışıqlığın hökm sürdüyünü görən səlcuqlular bundan həmin dəqiqə istifadə etdilər və hücum etdilər. Bizansın sağ cinahı tez bir vaxtda dağıldı. Onlar türk kökənli yardım dəstələrinin və ya ermənilərin xəyanət etdiyini düşündüklərinə görə belə tez bir vaxtda dağıldılar. Bəzi müəlliflər zənn edirlər ki, döyüşdən ilk qaçanlar ermənilər olmuşdur, bunun əksinə olaraq is, türk dəstələri sona qədər sadiq qalmışdırlar. Bizans ordusunun Bryennios komandanlığı altındakı sol cinahı bir qədər müqavimət göstərsə də, tezliklə o da dağıdıldı. Bizansın mərkəz qüvvələrinin qalığı, imperator və onun Varyaq mühafizəçiləri də daxil olmaqla səlcuqlular tərəfindən mühasirəyə alındılar. Romanos yaralanaraq əsir düşdü. Bizans tərəfdən sağ qalmağı bacaranlar döyüş meydanın qaçan və gecə boyunca təqib olunmadan qurtulmağı bacaranlar idi. Sübhə yaxınlaşarkən, Bizansın peşəkar döyüşçülərdən təşkil edilmiş nüvəsi mməhv edildi, artıq bu zaman Andronikusun kəndlilərdən və məcburi səfərbərlik nəticəsində gətirilənlərdən ibarət dəstəsi döyüş meydanından qaçmışdı.

Roman Diogenin əsirliyi

İmperator IV Roman Diogen Alp Arslanın hüzuruna çıxarıldığı zaman, sultan qanlar içində və üstü-başı pis gündə olan şəxsin imperator olduğuna inanmağı rədd etdi. Onun kimliyini dəqiqləşdirdikdən sonra, Alp Arslan çəkməsini imperatorun boynuna qoyaraq, onu yeri öpməyə məcbur etdi. Bu zaman məşhur bir dialoqun da olduğu qeyd olunur:

Alp Arslan: "Mən sənə əsir kimi düşsəydim, mənlə nə edərdin?"
Roman Diogen: "Yəqin səni öldürərdim və ya səni Konstantinopol küçələrində nümayiş etdirərdim."
Alp Arslan: "Mənim cəzam daha ağırdır. Mən səni bağışlayıram və azad buraxıram."

Alp Arslan Roman Diogenlə nəzakətli və mərhəmətli davrandı, ona döyüşdən əvvəlki sülh şərtlərini bir daha təklif etdiş

İbn əl-Adimə görə, Arslanın hüzurunda Doman Diogen Rəşid əl-Dövlanın Bizasn ərazisinə yürüşlərini lənətlədi. Çünki bu yürüşlərə cavab olaraq imperator müsəlman bölgəsinə yürüş etmiş və bu yürüş Malazgird döyüşünə gətirib çıxarmışdı.

Diogen bir həftə sultanın düşərgəsində əsirlikdə qaldı. Bu zaman ərzində, sultan ona süfrəyə onula birgə oturmağa icazə verdi və bu zaman sultanla imperator torpaq məsələsini müzakirə etdilər. Antioxiya, Edessa, Hierapolis və Malazgird səlcuqlulara təslim edildi. Diogenin əsirlikdən buraxılması üçün müəyyən edilmiş 10 milyon qızıl pul imperator tərəfindən çox yüksək məbləğ kimi qəbul edildi. Nəticədə qərara alındı ki, ilk öncə 1.5 milyon qızıl pul ödəniləcək və sonradan illik 360.000 qızıl pul xərac alınacaq. Bundan əlavə, bu iki hökmdar arasənda nigah əlaqəsi yaradılması planlandı. Sultanın oğlu imperatorun qızı ilə evlənməli idi. Bundan sonra, sultan Diogenə xeyli hədiyə verərək, iki əmir və 100 məmlüklə birlikdə Konstantinopola yola saldı.

Öz taxtına geri döndükdən sonra, Diogen öz hakimiyyətinə qarşı ciddi təhlükələrlə qarşılaşdı. Ona sadiq ordu qurmağa çalışmasına baxmayaraq, Doukas ailəsinə qarşı 3 dəfə məğlub oldu. Sonda taxtdan endirildi, kor edildi və Proti adasına sürgünə göndərildi. O, qanlı kor edilmə prosesi zamanı yaranmış infeksiya nəticəsində tezliklə vəfat etdi. Diogenin Anadolunun mərkəz torpaqlarını qorumaq üçün çox çalışdığı sonuncu yürüş hamının gözü qarşısında alçaldılması idi.

Nəticə

Malazgird döyüşü Bizans üçün uzunmüddətli planda fəlakət olsa da, keçmiş dövrlərdə tarixçilərin düşündüyü kimi qırğınlar olmamışdı. Müasir tarixçilər düşünür ki, Bizansın canlı qüvvə itkisi o qədər də çox olmamışdır. Çünki Bizans hərbi birləşmələrinin bir çoxu canlı xilas ola bilmiş, bir neçə ay başqa yerlərdə döyüşmüş və Səlcuqlulara əsir düşənlər bir müddət keçdikdən sonra canlı olaraq azad edilmişdilər. Bizans tərəfinin komandanlarının hamısı (Doukas, Tarçaneiotes, Bryennios, Theodor Alyates, de Bailleul və digərləri) döyüşdən canlı qurtula bildilər və sonrakı hadisələrdə iştirak etdilər. Döyüşün nəticəsi Bizansla Səlcuqlular arasında güc balansını birbaşa dəyişdirməsə də, döyüşdən sonra Bizansın daxilində meydana çıxan üsyanlar, vətəndaş müharibələri vəziyyəti Səlcuqluların lehinə dəyişdirdi.

Dukas heç bir itki vermədən xilas olmağı bacardı və sürətlə Konstantinapola doğru irəliləməyə başladı. O, burada Romanosa qarşı çevriliş təşkil edərək VII Mixaili basileus elan etdi. Bryennios komandanlıq etdiyi cinah dağıdılarkən itki verdi. Səlcuqlular qaçan Bizans ordusunu nə təqib etdilər, nə də Malazgirdi yenidən ələ keçirdilər. Bizans ordusu qaçıb uzaqlaşdıqdan sonra yenidən qruplaşdı və Dokeya (müasir Kastamonu) doğru irəlilədi. Bir həftə sonsa imperator Romanos da əsirlikdən azad edildikdən sonra buraya gələrək ordusuna qatıldı. Maddi baxımdan ən böyük itki isə, görünür, Bizans imperatorunun cah-cəlallı təminat yükləri olmuşdur.

Bu ağır məğlubuyyətin nəticəsi Şərqi Roma imperiyasının ürəyi olan Anadolunun itirilməsi demək idi. Con Yulius Norviç Bizans barədə yazdığı triologiyasında məğlubiyyət barədə "imperiyanın qalıntılarının da yox olmasına yüz illər lazım olmasına baxmayaraq, bu ölüm zərbəsi idi. Anadoludakı temalar əslində imperiyanın ürəyi idi və Malazgirddən sonrakı on illər ərzində onlar yoxa çıxdı" deyə yazırdı. Norviç daha qısa olan "Bizansın qısa tarixi" kitabında döyüşü "mövcudluğunun 7 əsr yarımlıq tarixi boyunca imperiyanın başına gələn ən böyük fəlakət" olaraq təsvir edir. Ser Stiven Ranciman "Səlib yürüşlərinin tarixi" kitabında "Bizans tarixinin ən böyük fəlakəti Malazgird döyüşüdür. Bizanslıların özlərinin bu barədə yanılqıları yox idi. Onların tarixçiləri dəfələrlə bu ölümcül günə istinadlar etmişdilər" deyə qeyd edirdi.

Anna Komnene sözügedən döyüşdən bir neçə on il sonra bunları yazırdı:

  Roma imperiyasının sərvəti ən aşağı səviyyəyə düşmüşdü. Şərq ordular bütün istiqamətlərdə dağıdılmışdı, çünki türklər hər tərəfə yayılmış və Euksin dənizi 9Qara dəniz) və Hellespont, Egey dənizi və Suriya dənizləri (Aralıq dənizi), müxtəlif körfəzləri, xüsusilə Pamfiliya, Kilikiyanı yuyan və Misir dənizinə (Aralıq dənizi) boşalan körfəzlərə komandanlığı ələ keçirmişdilər.  

İstinadlar

  1. [1] Malazgirt Savaşı (e-tarih)
  2. "Medieval Sourcebook: Anna Comnena: The Alexiad: Book I". 14 September 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-08-26.

Avqust 05, 2021
malazgird, döyüşü, səhifədə, davam, etməkdədir, müdaxilə, etməyə, tələsməyin, əgər, məqalə, yarımçıq, qalıbsa, məqaləni, yaradan, istifadəçi, ilə, əlaqə, qura, bilərsiniz, səhifənin, tarixçəsində, məqalə, üzərində, işləmiş, istifadəçilərin, adlarını, görə, bil. Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger meqale yarimciq qalibsa meqaleni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde meqale uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 2 saat evvel Qizilbas terefinden redakte olunub Yenile Malazgird doyusu Bizans imperiyasi ile Selcuqlu imperiyasi arasinda 26 avqust 1071 ci ilde Iberiyanin Manzikert nahiyyesinde hal hazirda Turkiyenin Mus eyaletinin Malazgird menteqesi bas vermis doyus Doyusde Bizans ordusunun meglub olmasi ve imperator IV Roman Diogenin esir dusmesi Anadoluda ve etrafinda Bizans hakimiyyetinin laxlamasinda muhum rol oynamis ve Anadolunun tedricen turklesmesine serait yaratmisdir XI esrde qerbe dogru yuruslerde istirak eden turklerin bir coxu Malazgird qelebesini Kicik Asiyani onlarin uzune acan qelebe kimi qebul edirdiler Malazgird doyusuEsas munaqise Selcuqlu Bizans muharibesiTarix 26 avqust 1071Yeri Malazgird AnadoluNeticesi Selcuqlularin qelebesiMunaqise terefleriSelcuqlular dovleti Bizans dovletiKomandan lar Alp Arslan Afsin beyArtuq beyKutalmisoglu Suleyman sah IV Roman Diogen Nikeforos Bryennios Theodore Alyates Andronik DoukasTereflerin quvvesi20000 30 000 40 000 200 000 1 Olenler ve yaralananlar2000 bilinmir Vikianbarda elaqeli mediafayllarMuzdlularin ve herbi mukellefiyyetle orduya celb edilmis doyusculerin ekseriyyetinin doyusden tez bir zamanda qacib canlarini xilas etmesine gore meglubiyyet qerbi ve serqi taqmatalardan toplanilmis doyusculere baha basa geldi Malazgirddeki doyusun dalgalari Bizans ucun felaket demek idi Doyusun neticesi siyasi ve iqtisadi bohrana getirib cixardi ve Bizansin oz serhedlerini mudafie etmesini daha da cetinlesdirdi Bu turklerin merkezi Anadoluya dogru daxil olmalarina sebeb oldu 1080 ci ilde artiq Selcuq turkleri 78 000 kvadrat kilometr erazini ele kecirmisdiler Bizansin ozune gelmesi 30 ile basa geldi ve I Aleksius 1081 118 Bizansda stabilliyi berpa ede bildi Tarixdi Tomas Asbridc deyir ki 1071 ci ilde Malazgird doyusunde selcuqlular imperiya ordusunu Kicik Asiyanin serqinde darmadagin etdiler tarixcilerin artiq bunu yunanlar ucun faicevi gerileme olaraq hesab etmeseler de her bir halda bu aciverici bir gerileme idi Hemcinin bu birinci ve sonuncu hal idi ki Bizans imperatoru muselman komandanin esiri olurdu Mundericat 1 Arxa plan 2 Baslangic 3 Doyus 3 1 Roman Diogenin esirliyi 4 Netice 5 IstinadlarArxa plan RedakteBizans imperiyasinin Orta Esrlerin guclu ve mohkem imperiyalarindan biri kimi qalmasina regmen herbi baximdan bacariqsiz monarxlar olan IV Konstantin Monomaxin ve yeniden X Konstantin Dukasin hakimiyyeti illerinde imperiya herbi baximdan cox geriledi ve I Isaak Komnenosun 2 illik qisa hakimiyyeti dovrundeki islahatlar sadece Bizans ordusunun cokmesini bir qeder yubada bildi 1053 cu ilde IX Konstantin XI esr yunan tarixcisi Con Skaylitzesin 50 min neferden ibaret oldugunu ve Iberiya ordusu adlandirdigi herbi birlesmeni dagitdi ve legv etdi Skaylitzesin muasirleri olan kecmis memurlar Maykl Attaleiates ve Kekaumenos de razilasirlar ki bu herbi birlesmenin Konstantin terefinden dagidilmasi imperiyanin serq serhedlerinin mudafiesinde facievi rol oynadi Konstantin Selcuqlularla 1064 cu ile qeder davam edecek razilasma imzaladi lakin Alp Arslanin komandanligi altindaki boyuk Selcuqlu ordusu Iberiya temasina hucum etdi ve 25 gunluk muhasireden sonra Ani seherini ele kecirib ehalini mehv etdi 1068 ci ilde IV Diogen hakimiyyeti ele aldi ve bezi suretli herbi islahatlardan sonra Manuel Komnenosu I Isaak Komneneosun qardasi oglu ekspedisiyanin komandani teyin ederek Selcuqlular eleyhine gonderdi Manuel Hierapolis Bambisi ele kecirdi ve Ikoniuma olan turk hucumunun qarsisini eks hucumla aldi lakin sonradan sultan Alp Arslanin komandanliq etdiyi selcuqlular terefinden meglub edildi Manuel esir goturuldu Alp Arslan qazandigi ugura baxmayaraq tez bir vaxtda sulh imzalamaq isteyirdi Cunki o ozunun esas dusmeni kimi Misir Fatimilerini gorurdu ve diger dovletler munasibetleri pislesdirmeyi arzulamirdi 1069 cu ilde Bizansla razilasma imzalandi 1071 ci ilin fevralinda Romanos oz elcilerini Alp Arslanin yanina gondererek 1069 cu il muqavilesini yenilemeyi teklif etdi ve simal cinahini hucuma qarsi qorumaga calisan Alp Arslan bununla razilasdi Edessanin muhasiresini dayandiran Alp Arslan quvvelerini Fatimiler terefinden idare olunan Helebe yoneltdi Sulh danisiqlari sadece aldatmaca idi Romanos bundan istifade ederek boyuk bir ordu ile Selcuqlularin cavabini gozlemeden Serqi Anadoluya dogru yuruse baslamisdi Baslangic RedakteRomanosa onun reqibi Con Dukasin oglu Andronikus Dukas musayiet edirdi Romanosun ordusu Bizansin qerb eyaletlerinden toplanmis 5 000 nefer pesekar doyuscuden ve ehtimalki sayi bir o qeder de olan serq eyaletlerinden toplanmis bolmelerden ibaret idi Bunlara merkezi meydan ordusunun Taqmata uzun muddetdir yaradilmis nizami birlesmeleri Heteriya Skolai ve Straelati daxil idi Yerli Bizans elementleri arasina serq ve qerb temelerinin herbi inzibati bolmelerinin eyalet ordulari da daxil edilmisdi Malazgirddeki arxa ordu boyuk olcude serhed agalarinin arxontes sexsi bolmelerinden ve kendlilerden teskil edilmisdi Onlara Andronikus Dukas rehberlik edirdi Nehayet boyuk orduya 500 frank ve normandan ibaret olan ve Roussel de Bailleulun komandanliq etdiyi muzdlular turk tayfalarindan olan uzlar ve peceneqler ve bulqar muzdlular gurcu ve ermenilerden teskil edilmis ordu bolmeleri ve Varyaq Qvardiyasi daxil idi Muzdlulara Antioxiya hersoqu rehberlik edirdi Ordunun umumilikde sayi texminen 40 000 idi Romanosdan onceki illerde eyalet herbi bolmelerinin sayi azaldilmisdi Hokumet muzdlu ordudan istifade etmeyi ustun tuturdu Cunki muzdlu ordunun siyasete qarisma ehtimali daha asagi idi ve muharibe bitdikden sonra onlari buraxmaqla pula qenaet etmek mumkun olurdu Kicik Asiyani kecmek ucun olan yurus uzun ve eziyyetli idi Bu yurus boyunca ordu ile yanasi ozu ucun luks yukler dasitdiran Romanos ozunu ordusuna sevdire bilmedi Hemcinin yerli ehali onun frank muzdlu esgerlerinin yagmalarina meruz qaldi Romanos onlardan bezilerini ordudan qovmaga mecbur oldu Bizans ordusu Sebasteiada Qizilirmaq cayi sahilinde istirahet ederek 1071 ci ilin iyununda Theodosiopolisa catdi Burada Romanosun bezi generallari yurusu Selcuqlu erazilerine dogru davam etdirmeyi ve Alp Arslani hazirliqsiz tutmagi teklif etdiler Diger bir qrup general ise burada qalmagi ve mohkemlenmeyi teklif etdiler Sonda yurusun davam etdirilmesi qerara alindi Alp Arslanin ya hec gelmediyini ya da cox uzaqda oldugunu dusunen Romanos umid edirdi ki bu muddet erzinde Malazgirdi ve mumkun olsa onun yaxinligindaki Xliat qalasini ele kecire biler Buna gore de Van bolgesine dogru irelilemeye basladi Alp Arslan ise artiq bu bolgeye gelmisdi muttefiqleri ve Helebden Mosuldan olan 30 min suvari ile onu gozlemekde idi Romanosun onun barede hec bir seyden xeberi olmamasina regmen Alp Arslanin reqibinin her bir addimindan xeberi var idi Romanos oz generali olan Jozef Tarcaniotese nizami ordunun bir hissesini Varyaq Qvardiyasini peceneqleri ve franklari vererek Xilati ele kecirmeye gonderdi Romanosun ozu ise yerde qalan qosunla Malazgirde dogru ireliledi Qosun ele bolunmusdu ki her iki terefe texminen 20 000 doyuscu dusmusdu Tarconiotesle gonderilmis ordunun taleyi barede deqiq melumat yoxdur Bizans menbeleri bu barede hec ne demeseler de muselman menbeleri Alb Arslanin bu ordunu darmadagin etdiyini bildirirler Mixail Attaliat ise general Tarconiotesin Alp Arslanin gozleri qarsisinda doyusden qacdigini yazir Her bir halda Romanosun ordusu planladigi 40 000 lik ordudan iki qat daha az oldu Doyus RedakteDoyusun seheri gunu Sultan Alp Arslan ordusunun topladi ve ordunun qarsisina islami cenaze geyimi olan kefene benzer beyaz paltarda cixaraq nitq soyledi Bu nitq oz doyusculerini cesaretlendirmek ve sultanin doyusde olmeye hazir oldugunu gostermek ucun edilmisdi Imperator Romanos Tarcaneiotesin meglub olmasindan xebersiz idi ve Malazgirde dogru irelileyirdi O 23 avqustda Malazgirdi asanliqla ele kecirdi selcuqlular ise buna agir ox hucumu ile qarsiliq verdiler Novbeti gun Bryenniosun komandanligi altinda erzaq toplayan bezi Bizans doyusculeri Selcuqlu ordusu ile qarsilasdilar ve Malazgirde geri cekilmeye mecbur oldu Bu ordunun Alp Arslanin esas ordusunun olmasina inanmayan Romanos tabeliyinde olan ermeni general Basilakesin komandanligi altinda bu meseleni deqiqlesdirmek ucun suvari deste gonderdi Suvari destesi darmadagin edildi ve Basilakes esir goturuldu Romanos oz ordusunu doyus duzulusune saldi ve sol cinahini demek olar ki turk ordusu terefinden muhasireye alinan bir daha geri cekilmeye mecbur edilen Bryenniosun komandanligi altina verdi Selcuqlu ordusu yaxinliqdaki tepelikde geceni kecirdiler ve demek olar ki Romanosun ekshucuma kecmesini mumkunsuz etdi 25 avqustda Romanosun bezi turk muzdlu doyusculeri oz qohumlari olan selcuqlularla elaqe yaratdilar ve Bizans ordusunu terk etdiler Romanos gonderilmis selcuqlu sulh numayendeliyini redd etdi O serq problemini selcuqlularin aramsiz davam eden axinlari problemini tamamile hell etmek fikrinde idi hemcinin o derk edirdi ki sonradan Selcuqlu eleyhine ikinci bir ordu toplamaq heddinden artiq bahali ve cetin basa gelecekdir Imperator Tracaneiotesi ve onun yerde qalan bolmelerini geri cagirmaga calisdi lakin onlar artiq o bolgede deyildiler Hemin gun toqqusma olmadi 26 avqustda Bizans ordusu doyus duzulusune kecdi ve turk movqelerine dogru irelilemeye basladilar Bizans ordusunun sol cinahi Bryenniosun sag cinahi Teodor Alyatesin merkez ise imperatorun oz komandanligi altinda idi Bu anda turk doyuscusu Alp Arslana Sultanim dusmen ordusu yaxinlasir deye demis sultan ise cavabinda biz de onlara yaxinlasiriq deye cavablamisdir Romanos Andronikos Dukasi geride qalan destenin komandani teyin etmisdi Bu imperatorun etdiyi en boyuk sehv idi ve bunu Andrnikosun sedaqtine subhe etdiyi ucun etmisdi Bizasn ordusunun yaxinlasmasina 4 km qalmis Selcuq ordusu hilal formasinda duzuldu Bizans ordusu yaxinlasdiqca Selcuqlu ordusu onlari agir ox atesine tutdular ve merkezdeki quvveler geri cekilerken cinahlar irelileyerek Bizans ordusunu muhasireye almaga basladi Bizans ox hucumlarini def etdi ve gunortanin sonlarina dogru Alp Arslanin dusergesini ele kecirdiler Lakin bizanslilarin sol ve sag cinahlari ox hucumlarindan en cox ziyan gormus bolmeler idi ve bu zerer ucbatindan demek olar ki dagilma heddine catmisdi Ayri ayri bolmeler selcuqlulari meydan doyusune cekmeye calisarken onlar sadece doyusden yayinirdilar ve bozqir uslubuna uygun terzde vur qac taktikasindan istifade edirdiler Romanos geceye yaxinlasarken geri cekilme emri vermeye mecbur oldu Lakin Bizansin sag cinahi emri duzgun basa dusmedi ve imperatorun reqibi Doukas bilerekden imperatorun emrini yerine yetirmedi ve esas Bizans ordusunu izlemek evezine Malazgirdin kenarinda dusergeye cekildi Bizasn terefinde qarisiqligin hokm surduyunu goren selcuqlular bundan hemin deqiqe istifade etdiler ve hucum etdiler Bizansin sag cinahi tez bir vaxtda dagildi Onlar turk kokenli yardim destelerinin ve ya ermenilerin xeyanet etdiyini dusunduklerine gore bele tez bir vaxtda dagildilar Bezi muellifler zenn edirler ki doyusden ilk qacanlar ermeniler olmusdur bunun eksine olaraq is turk desteleri sona qeder sadiq qalmisdirlar Bizans ordusunun Bryennios komandanligi altindaki sol cinahi bir qeder muqavimet gosterse de tezlikle o da dagidildi Bizansin merkez quvvelerinin qaligi imperator ve onun Varyaq muhafizecileri de daxil olmaqla selcuqlular terefinden muhasireye alindilar Romanos yaralanaraq esir dusdu Bizans terefden sag qalmagi bacaranlar doyus meydanin qacan ve gece boyunca teqib olunmadan qurtulmagi bacaranlar idi Subhe yaxinlasarken Bizansin pesekar doyusculerden teskil edilmis nuvesi mmehv edildi artiq bu zaman Andronikusun kendlilerden ve mecburi seferberlik neticesinde getirilenlerden ibaret destesi doyus meydanindan qacmisdi Roman Diogenin esirliyi Redakte Imperator IV Roman Diogen Alp Arslanin huzuruna cixarildigi zaman sultan qanlar icinde ve ustu basi pis gunde olan sexsin imperator olduguna inanmagi redd etdi Onun kimliyini deqiqlesdirdikden sonra Alp Arslan cekmesini imperatorun boynuna qoyaraq onu yeri opmeye mecbur etdi Bu zaman meshur bir dialoqun da oldugu qeyd olunur Alp Arslan Men sene esir kimi dusseydim menle ne ederdin Roman Diogen Yeqin seni oldurerdim ve ya seni Konstantinopol kucelerinde numayis etdirerdim Alp Arslan Menim cezam daha agirdir Men seni bagislayiram ve azad buraxiram Alp Arslan Roman Diogenle nezaketli ve merhemetli davrandi ona doyusden evvelki sulh sertlerini bir daha teklif etdisIbn el Adime gore Arslanin huzurunda Doman Diogen Resid el Dovlanin Bizasn erazisine yuruslerini lenetledi Cunki bu yuruslere cavab olaraq imperator muselman bolgesine yurus etmis ve bu yurus Malazgird doyusune getirib cixarmisdi Diogen bir hefte sultanin dusergesinde esirlikde qaldi Bu zaman erzinde sultan ona sufreye onula birge oturmaga icaze verdi ve bu zaman sultanla imperator torpaq meselesini muzakire etdiler Antioxiya Edessa Hierapolis ve Malazgird selcuqlulara teslim edildi Diogenin esirlikden buraxilmasi ucun mueyyen edilmis 10 milyon qizil pul imperator terefinden cox yuksek mebleg kimi qebul edildi Neticede qerara alindi ki ilk once 1 5 milyon qizil pul odenilecek ve sonradan illik 360 000 qizil pul xerac alinacaq Bundan elave bu iki hokmdar arasenda nigah elaqesi yaradilmasi planlandi Sultanin oglu imperatorun qizi ile evlenmeli idi Bundan sonra sultan Diogene xeyli hediye vererek iki emir ve 100 memlukle birlikde Konstantinopola yola saldi Oz taxtina geri dondukden sonra Diogen oz hakimiyyetine qarsi ciddi tehlukelerle qarsilasdi Ona sadiq ordu qurmaga calismasina baxmayaraq Doukas ailesine qarsi 3 defe meglub oldu Sonda taxtdan endirildi kor edildi ve Proti adasina surgune gonderildi O qanli kor edilme prosesi zamani yaranmis infeksiya neticesinde tezlikle vefat etdi Diogenin Anadolunun merkez torpaqlarini qorumaq ucun cox calisdigi sonuncu yurus haminin gozu qarsisinda alcaldilmasi idi Netice RedakteMalazgird doyusu Bizans ucun uzunmuddetli planda felaket olsa da kecmis dovrlerde tarixcilerin dusunduyu kimi qirginlar olmamisdi Muasir tarixciler dusunur ki Bizansin canli quvve itkisi o qeder de cox olmamisdir Cunki Bizans herbi birlesmelerinin bir coxu canli xilas ola bilmis bir nece ay basqa yerlerde doyusmus ve Selcuqlulara esir dusenler bir muddet kecdikden sonra canli olaraq azad edilmisdiler Bizans terefinin komandanlarinin hamisi Doukas Tarcaneiotes Bryennios Theodor Alyates de Bailleul ve digerleri doyusden canli qurtula bildiler ve sonraki hadiselerde istirak etdiler Doyusun neticesi Bizansla Selcuqlular arasinda guc balansini birbasa deyisdirmese de doyusden sonra Bizansin daxilinde meydana cixan usyanlar vetendas muharibeleri veziyyeti Selcuqlularin lehine deyisdirdi Dukas hec bir itki vermeden xilas olmagi bacardi ve suretle Konstantinapola dogru irelilemeye basladi O burada Romanosa qarsi cevrilis teskil ederek VII Mixaili basileus elan etdi Bryennios komandanliq etdiyi cinah dagidilarken itki verdi Selcuqlular qacan Bizans ordusunu ne teqib etdiler ne de Malazgirdi yeniden ele kecirdiler Bizans ordusu qacib uzaqlasdiqdan sonra yeniden qruplasdi ve Dokeya muasir Kastamonu dogru ireliledi Bir hefte sonsa imperator Romanos da esirlikden azad edildikden sonra buraya gelerek ordusuna qatildi Maddi baximdan en boyuk itki ise gorunur Bizans imperatorunun cah celalli teminat yukleri olmusdur Bu agir meglubuyyetin neticesi Serqi Roma imperiyasinin ureyi olan Anadolunun itirilmesi demek idi Con Yulius Norvic Bizans barede yazdigi triologiyasinda meglubiyyet barede imperiyanin qalintilarinin da yox olmasina yuz iller lazim olmasina baxmayaraq bu olum zerbesi idi Anadoludaki temalar eslinde imperiyanin ureyi idi ve Malazgirdden sonraki on iller erzinde onlar yoxa cixdi deye yazirdi Norvic daha qisa olan Bizansin qisa tarixi kitabinda doyusu movcudlugunun 7 esr yarimliq tarixi boyunca imperiyanin basina gelen en boyuk felaket olaraq tesvir edir Ser Stiven Ranciman Selib yuruslerinin tarixi kitabinda Bizans tarixinin en boyuk felaketi Malazgird doyusudur Bizanslilarin ozlerinin bu barede yanilqilari yox idi Onlarin tarixcileri defelerle bu olumcul gune istinadlar etmisdiler deye qeyd edirdi Anna Komnene sozugeden doyusden bir nece on il sonra bunlari yazirdi Roma imperiyasinin serveti en asagi seviyyeye dusmusdu Serq ordular butun istiqametlerde dagidilmisdi cunki turkler her terefe yayilmis ve Euksin denizi 9Qara deniz ve Hellespont Egey denizi ve Suriya denizleri Araliq denizi muxtelif korfezleri xususile Pamfiliya Kilikiyani yuyan ve Misir denizine Araliq denizi bosalan korfezlere komandanligi ele kecirmisdiler 2 Istinadlar Redakte 1 Malazgirt Savasi e tarih Medieval Sourcebook Anna Comnena The Alexiad Book I 14 September 2008 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 08 26 Menbe https az wikipedia org w index php title Malazgird doyusu amp oldid 6086886, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.