Asiya iqtisadiyyatı
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. |
| Əhali: | 4.4 milyard (dünyanın 60%-i) |
| Nominal: | $18.515 trilyon ABŞ dolları (2010) |
| ÜDM/insan (Nominal): | $4,629 ABŞ dolları (2009) |
| ÜDM/insan (SAGP): | $7,041 ABŞ dolları (2009) |
| İllik artım ÜDM-in insan: | %7.9 (2010) |
| Milyonerlər | 3.37 milyon nəfər (2011) |
| İşsizlik | 3,8% (2010 təxmin.) |
| Məlumatlar 2009, 2010, 2011 və 2014-cü ilə qədər olan dövrü əhatə edir. | |
Asiya iqtisadiyyatı, 49 müxtəlif dövlətdə yaşayan 4.4 milyarddan artıq insandan (dünya əhalisinin 60̬%̠-i) meydana gəlir. Altı dövlətin qismən Asiyada olmaqla, iqtisadi və siyasi baxımdan başqa bir bölgəyə aid olduğu güman edilir. Asiya iqtisadiyyatı dünyada ən sürətli böyüyən iqtisadi zona və AQP görə ÜDM baxımından ən böyük kontinental iqtisadiyyatdır. Çin, Yaponiya və Hindistan dünyanın ən böyük on iqtisadiyyatı sırasındadır. Bundan başqa, Asiya, Yapon iqtisadi möcüzəsidən (1950–1990) başlayaraq, Cənubi Koreyadakı Xan Çay Möcüzəsi (1961–1996) və Çindəki iqtisadi partlama (1978–2013) ilə dünyanın ən böyük iqtisadi partlamasının mərkəzidir.
| İqtisadiyyat | |
|---|---|
| Əsas kateqoriyalar | |
| Mikroiqtisadiyyat | |
| Makroiqtisadiyyat | |
| İqtisadi təlimlər tarixi | |
| İqtisadi metodologiya | |
| Alternativ iqtisadiyyat | |
| Texniki metodlar | |
| Riyazi iqtisadiyyat | |
| Ekonometrika | |
| Təcrübi iqtisadiyyat | |
| Milli Hesablar Sistemi | |
| Sahələr və alt sahələr | |
| Təhsil | |
| Səhiyyə | |
| Əmək | |
| Oyunlar nəzəriyyəsi | |
| Artım | |
| Kənd təsərrüfatı | |
| Təbii ehtiyatlar | |
| Davranış | |
| İqtisadi sistem | |
| Beynəlxalq | |
Portal:İqtisadiyyat |
Bütün dünya regionlarında olduğu kimi, Asiyanın zənginliyi də ölkələr arasında və içərisində fərqlilik göstərir. Bunun səbəbi, böyük mədəni müxtəliflikləri, mühitlər, tarixi bağlılıqlar mənasına gələn və hökumət sistemləri kimi geniş bir ölçüyə malik olmasıdır. Asiyada AQP ümumi daxili məhsul (ÜDM) baxımından ən böyük iqtisadiyyatlar Çin, Yaponiya, Cənubi Koreya, Rusiya, Hindistan, İndoneziya, Türkiyə, İran, Səudiyyə Ərəbistanı, Tayvan, Tailand, Pakistan, Malayziya və Filippin və nominal ÜDM baxımından da yenə Çin, Yaponiya, Cənubi Koreya, Hindistan, Rusiya, İndoneziya, Türkiyə, Filippin, Səudiyyə Ərəbistanı, Tayvan, Tailand, İran. Malayziya, Banqladeş və Sinqapur ən böyük iqtisadiyyatlardır.
Zənginlik (adam başı ÜDM ilə ölçülürsə) əsasən Şərqi Asiyada Çin, Yaponiya, Cənubi Koreya, Honq Konq, Makao, Sinqapur və Tayvan torpaqları ilə Qərbi Asiyadakı neft zəngini Qətər, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Bəhreyn, İran, Küveyt və Oman (məsələn, Səudiyyə Ərəbistanı) kimi ölkələrdə intensivləşir. İsrail və daha az dərəcədə Türkiyə istisnadır: hər ikisi də əsasən belə sayılmamasına baxmayaraq Asiya ərazilərində yerləşir. İsrail (şaxələndirilmiş sənayelər üzrə sahibkarlıq) inkişaf etmiş bir ölkə ikən Türkiyə (İƏİT-nin qurucu üzvü) inkişaf etmiş yüksələn bir ölkədir. Yaponiya (ağır sənaye və elektron işkol-unda inkişaf etmişdir), Cənubi Koreya (ağır sənaye və informasiya və kommunikasiya texnologiyası), Tayvan (yüngül sənaye və yüksək texnologiya hissələrin emalı), Honq Konq (maliyyə sənaye və xidmətlər) və Sinqapur istisna olmaqla dünyanın ən sürətli böyüyən iki ana iqtisadiyyatı Çinin (emal və DYY ilə qabaqcıl böyümə). və Hindistan (əmtəə, xarici mənbə istifadə hədəfi və kompüter proqramları) Asiyada sürətli inkişaf və sənayeləşmə baş verir. Şərqi Asiya və Cənub-şərqi Asiya ölkələri ümumi olaraq emal və ticarətə (və sənaye və ticarətdə) böyümək üçün irəli texnologiya sənayelərə və maliyyə sənayesinə yönəldirlər, Orta Şərqdəki ölkələr isə istehsal üzərində daha çox İqtisadi artım üçün əsas olaraq xam neftə bağlıdırlar. İllər keçdikcə, sürətli iqtisadi artım və dünyanın digər ölkələri ilə böyük ticarət çoxluğu səbəbindən Asiyada, 4 trilyon ABŞ dolları üzərində valyuta ehtiyatı – Dünyanın ümumi həcminin yarısından çoxu – yığılmış vəziyyətdədir, iqtisadiyyatın üçüncül işkol-u və iqtisadiyyatın dördüncül işkol-u Asiya iqtisadiyyatının payını genişləndirəcəkdir.
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
_-_2.jpg.html){kind=link}
İqtisadi inkişaf
Qədim dövrdə və orta əsrlərdə
Çin və Hindistan, Milatdan sonra 1800-ci ilə qədər dünyanın ən böyük iqtisadiyyatları arasında olmuşdur və bir çoxları üçün əfsanəvi sərvəti Hindistan antik mədəniyyəti, Avropa ticarətini və müstəmləkəçiliyini özünə çəkmişdir. İpək Yolu Asiyanın iç bölgələrində əsas Şərq-Qərb ticarət yolu halına gəldi, Malacca Boğazı böyük bir dəniz yoludur.
1945-ci ildən əvvəlki dövr
II Dünya Müharibəsindən əvvəl, Asiyanın əksəriyyəti müstəmləkə yönətimi altında idi. Yalnız nisbətən az sayda dövlət, Avropa gücünün həyata keçirdiyi davamlı təzyiq qarşısında müstəqil qalmağı bacardı. Bunlara nümunələr Çin, Yaponiya və Türkiyədir.
Xüsusilə Yaponiya 19-cu əsrdə islahatlarla iqtisadiyyatını inkişaf etdirməyi bacarmışdı. Yaponiya iqtisadiyyatı 20-cu əsrə qədər yaxşı bir şəkildə böyüməyə davam edib və iqtisadi böyüməsi zamanı, iqtisadi böyümə üçün lazım olan müxtəlif mənbələr əskik qaldı. Nəticə olaraq Yapon genişlənməsi, Koreyanın və Çinin böyük bir hissəsinin işğalı başladı və beləliklə də Yaponların strateji ehtiyatlara qovuşmasının önü açıldı.
Eyni zamanda Cənub-şərqi Asiyada, ticarət o tarixdə müxtəlif yeni texnologiyaların tanınması səbəbindən inkişaf etmişdir. Ticarət dövriyyəsi, 1860-cı illərdə Süveyş Kanalının açılması ilə birlikdə artmağa davam etdi. Manilada məhsulların Avropaya satıldığı Manila qalera gəmiləri var idi. Filippin Akapulko yolu ilə Latın Amerika ilə ticarət edən ilk Asiya ölkəsi oldu. Tütün, hindistan qozu, qarğıdalı və şəkər ticarəti o dövrdə tələb görən ən yüksək əmtəələr idi. 1819-da yaradılan Sinqapur, şərq ilə qərb arasında ticarətin inanılmaz bir sürətlə artması ön plana çıxdı. Malayziyanın bir hissəsi olan İngilis Malayziya koloniyası, dünyanın ən böyük qalay və kauçuk istehsalçısı mövqeyinə çatıb. Digər tərəfdən, Hollandiya Şərqi Hind Adaları indiki İndoneziya ədviyyat istehsalı ilə tanınırdı. Həm İngilis həm də Hollandiyalılar Asiyadakı ticarət axınlarını idarə etmək üçün öz ticarət şirkətlərini qurdu. İngilislər Britaniya Şərqi Hindistan Şirkəti yaradarkən Hollandiyalılar Hollandiya Şərqi Hindistan Şirkəti yaratdılar. Hər iki şirkət öz koloniyaları ilə ticarəti davam etdirib.
1908-də hazırda İranda yerləşən bölgədə neft ilk dəfə kəşf edildi. Daha sonra bir çox neft sahəsi kəşf edildi və sonra Yaxın Şərqin dünyanın ən böyük neft yataqlarına sahib olduğu öyrənildi. Bu, Ərəb ölkələrinin rəhbərlərini çox zəngin etdi, ancaq o bölgədəki sosial-iqtisadi inkişaf gücsüz qaldı.
1930-cu illərin başında, dünya İqtisadi Depressiyaya girdi; Bu gün isə bu Böyük böhran kimi tanınır. Asiya labüd olaraq Avropa və ABŞ ilə eyni acıyı çəkdi. Ticarət dövriyyəsi, Asiyanın və əslində dünyanın hər yerində əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. Düşən tələbatla birlikdə düşməyə başlayan müxtəlif malların qiymətləri ilə yerli xalq və xaricilər yoxsullaşmışdı. 1931-də Yaponiya, İkinci Dünya Müharibəsini Asiyaya daşıyan hadisə kimi, Mancuriyanı zəbt edib. 7 Dekabr 1941-də Yaponiya, Pearl Harbordaki ABŞ hərbi bazasına sürpriz bir hücum etdi və nəticədə ABŞ Yaponiyaya müharibə elan etdi.
1945–1990
II Dünya Müharibəsindən sonra, Asiya əhalisinin yarısını təşkil edən Çin və Hindistan, yerli iqtisadiyyatlarını böyütmək üçün sosialist siyasətlərini mənimsəmişdilər. Bu siyasətlər bölgənin iqtisadi böyüməsini məhdudlaşdırdı. Hindistanda siyasətləri tərk edir və Çində yeniləmə islahatları keçirilirdi. Buna qarşılıq olaraq, Yaponiya iqtisadiyyatı və Dörd Asiya Pələngi (Cənubi Koreya, Tayvan, Sinqapur və Honq Konq), iqtisadi uğurlarda Qərb Dünyasından başqa yeganə uğurlu iqtisadiyyatlardır. Bu dörd iqtisadiyyatın uğuru, digər Cənub-şərqi Asiya ölkələrini, yəni İndoneziya, Malayziya və Tailand iqtisadiyyatlarını dünyaya açmağa və 1980-ci və 1990-ci illər boyu böyümələrini sürətləndirən ixraca yönəlik istehsal bazaları yaratmaq barəsindəki siyasətləri tətbiq etməyə yönəldi.
Bu prosesdə ən qabarıq Asiya iqtisadi hadisələrindən biri olan müharibə sonrası Yapon iqtisadi möcüzəsi oldu, dünyanın geri qalanına böyük ölçüdə təsir etdi. II Dünya Müharibəsindən sonra, Yapon hökumətinin iqtisadiyyatı tamamilə yenidən qurulmuşdur. Hökumət, şirkətlər və banklar arasında yaxın əməkdaşlıq və çox ehtiyac duyulan sermeyeye əlçatımlı edildi və keiretsu kimi tanınan böyük holdinqlər, bütün işkollarda üfüqi və şaquli inteqrasiyanı sürətləndirdi və xarici rəqabətə mane oldu. Bu praktika, hərbi xərclərin tərk edilməsinə əlavə olaraq fövqəladə bir şəkildə çalışdı. Nəticə olaraq Yapon şirkətləri, "Yüksələn Günəşin Ölkəsi"dən xarici alqı-satqı hücumuna başladı və hazırda yüksək keyfiyyətli məhsulları böyük miqdarda ixrac edirlər.
Tayvan və Honq Konq, 1990-cı illərə qədər sürətli böyümə yaşadı. Tayvan elektronika emalın əsas mərkəzlərindən biri halına gəldi. Bununla yanaşı, Yaponiya və Cənubi Koreyanın əksinə, Tayvan iqtisadiyyatının böyük hissəsi kiçik və orta müəssisələrdən asılıdır. Digər tərəfdən, Honq Konq, sərbəst bazar siyasətləri ucbatından maliyyəsahəsində sürətli böyümə yaşamış və bir çox maliyyə mərkəzi Asiya mərkəzlərini Honq Konqda qurmuşdur. Günümüzə qədər Honq Konq, uzun illər dünyanın ən azad iqtisadiyyatları arasında yerini aldı və dünyanın ən böyük 5 aparıcı maliyyə mərkəzləri arasında yer alır.
Cənub-şərqi Asiyada, iqtisadi inkişaf bambuk şəbəkəsinin (Çin Millətlər İcması) genişlənməsi ilə işə düşdü. Bambuk şəbəkəsi Cənub-şərqi Asiya bazarlarında fəallıq göstərən xaricdəki Çinli müəssisələr şəbəkəsinə işarə edir. 1949-də Çin Kommunist İnqilabından sonra Çinli köçkünlər Cənub-şərqi Asiyaya köç etdikləri üçün şəbəkə genişlənib. Sinqapur, Malayziya ilə iki illik federasiyanın ardından 1965-də müstəqillik elan etdikdən sonra xüsusilə çox sürətli iqtisadi artım yaşamışdır. Hökumət, əlverişli iqtisadi və siyasi şərait yaratmağnan yanaşı, çox irqli işçi qüvvəsinin bacarıqlarını inkişaf etdirdi və xarici investorları istehsalda regional əməliyyatlar keçirməyə təşviq edib ixraca yönəlik sənayeləri qurdu. Hökumət həmçinin Sinqapurun mühüm maliyyə və kommersiya xidmətlər mərkəzi olmasında mühüm rol oynamışdır. Sinqapur bu gün adambaşına ÜDM baxımından dünyanın ən zəngin ölkələrindən biridir.
Bu dövrdə hərbi münaqişələrdə müşahidə olundu. Xüsusən Vyetnam və Əfqanıstanda Soyuq Müharibə tərəfindən istiqamətləndirilən müharibələr iqtisadiyyatı pozdu. Sovet İttifaqı 1990–91-ci illərdə dağılanda, bir çox Orta Asiya dövləti sərbəst qaldı və demokratik və iqtisadi dəyişiklik üçün təzyiq görməyə çətinlik çəkdi. Həmçinin, SSRİ-nin müttəfiqlərindən bir çoxu dəyərli yardım itirdi.
1991–2007
Çin iqtisadiyyatı Deng Şiaopingun 1970-ci ilin sonlarında həyata keçirdiyi iqtisadi tədbirlərlə partlayış yaşadı və 1990-cı illərdə Jiang Zemin himayəsində siyasətlər davam etdirildi. Hindistan iqtisadiyyatının sərbəstləşməsindən sonra Hindistan və Çində böyümə getdikcə qlobal iqtisadiyyatın ağırlıq mərkəzini Asiyaya sürüşdürdü. 2007-ci ildə Çinin iqtisadi böyümə nisbəti 11%-i aşarkən Hindistanın böyümə nisbəti 9%-ə yüksəlib. Amillərdən biri, bu bölgədəki əhalinin böyüklüyüdür. Çaşdırıcı bir şəkildə, bu əhali böyüklüyü hər iki hökumətin daha əvvəl iqtisadiyyatının geri qalmasının ən böyük səbəbi kimi qəbul edildi və hər iki ölkədə iqtisadiyyatını yaxşılaşdırmaq üçün güclü əhali nəzarət tədbirləri alındı.
Bu arada Cənubi Koreya, Tayvan, Honq Konq və Sinqapurun, 1980-ci illərdə və 1990-da ÜDM-ları 7%-in çox üzərində böyüyərək Dörd Asiya Pələngləri kimi ortaya çıxdı. İqtisadiyyatları başlıca olaraq artan ixraca əsaslanırdı. Filippin, 1990-ın başında durğun iqtisadiyyatını xaricə açmağa başladı. Vyetnam iqtisadiyyatı 1995-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatları və Vyetnamın iqtisadi və siyasi əlaqələrini əvvəlki halına gətirməsindən qısa müddət sonra böyüməyə başladı.
1990-cı illər boyunca, Asiyada inkişaf etməkdə olan ölkələrdə emal qabiliyyəti və ucuz əmək bazarları, şirkətlərin daha əvvəl inkişaf etmiş ölkələrdəki şirkətlərin hakim olduğu bir çox işkol-unda özlərini qurmalarına icazə verdi. Asiya, avtomobil, maşın, səs avadanlıqları və digər hər növ elektron sahələrinin ən böyük sərvətlərindən biri halına gəldi.
1997-ci illərin sonunda Tailand pul Birja möhtəkirləri tərəfindən vuruldu və Bəxtin dəyəri illik böyümə nisbəti ilə sərt bir şəkildə düşdü. Qısa müddət sonra, böhran, İndoneziya, Malayziya, Cənubi Koreya, Honq Konq, Sinqapur və digər bir çox Asiya iqtisadiyyatına yayılmış və təsirlənən ölkələr üzərində böyük iqtisadi ziyanlar doğurmuşdur (Yaponiya böhrandan böyük ölçüdə xilas olmuşdur). İqtisadiyyatların bəziləri, xüsusən Tailand, İndoneziya və Cənubi Koreya iqtisadiyyatlarından bəziləri əslində razılaşmalıidilər. Bu daha sonra Asiya maliyyə böhranı kimi tanınır hala gəldi. 1999-cu il gəldikdə, çoxu ölkə onsuz da böhrandan xilas olmuşdu.
2001-ci ildə demək olar ki bütün Asiya və qlobal iqtisadiyyatlar, 11 Sentyabr hücumlarından təsirlənmiş; Xüsusilə İndoneziya və Yaponiyada çətinliklər hiss edilir hala gəlmişdir. Ancaq, 2002/2003-də Asiya və qlobal iqtisadiyyatlar Amerika Birləşmiş Ştatlarındakı hücumların təsirindən xilas olmağa başlamışdı.
2004-cü il, Sumatra və Cənubi Asiyanın bir hissəsi bir zəlzələ və daha sonrakı sunamidən ciddi zərər çəkdi. Sunami, xüsusilə İndoneziya və regionda yaşayan milyonlarla insanın olduğu bölgələrdəki infrastruktur sahələrində böyük ziyana səbəb oldu. Qısa bir müddət üçün, fəlakətin ardından böyük miqdarda xarici yardım daxil olmasına baxmayaraq, İndoneziya və Şri-lanka kimi ölkələrdə ÜDM daraldı.
Yaponiya, 1990-ların başında (Soyuq Müharibənin sonu üst-üstə düşən) ən pis İkinci dünya müharibəsi sonrası iqtisadi durğunluğa məruz qaldı, bu vəziyyət, 1997-də Asiya maliyyə böhranına hərəkət verdi. Bununla yanaşı, xarici alverin güclü bir şəkildə böyüməsi 2000-li illərin əvvəlində güclü bir göndərmə baş verdi, 2005-ci ildə Çini Asiyadakı ən böyük iqtisadiyyat kimi mərhələli olaraq keçdikdən sonra Çinə qarşı qoymamışdır.
2008–günümüzədək
2008-də, Birləşmiş Ştatlardakı mənzil balonunun təkan verdiyi Qlobal Maliyyə Böhranı, Avropa iqtisadiyyatlarının çoxunun ÜDM-da qabarıq bir azalmaya səbəb olub. Buna qarşılıq, çoxu Asiya iqtisadiyyatı, xüsusən Yaponiya, Cənubi Koreya və Çin kimi iqtisadi artım faizlərində müvəqqəti ləngimə yaşandı və qısa müddət sonra normal böyümələrinə yenidən başladı.
2011-ci ildən bu yana Ərəb Baharı, Yaxın Şərqdəki mənfi təsirlənən ölkələr arasında, Suriya, Livan və Yəməndə, iqtisadi narahatlığa səbəb olub. Eyni zamanda, 2010-un əvvəllərində, artan neft qiymətləri və ixracın daha da şaxələndirilməsi və valyuta ehtiyatlarının artması səbəbilə İraq, Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Küveyt, yüksək ÜDM böyümələrini qeyd edib.
2013-də Çində on illik bir dövrdə liderlik dəyişikliyində (Hu-Wen Rəhbərliyinin Xi Rəhbərliyinə dəyişdirilməsi) Çin iqtisadiyyatında ÜDM artmasında bariz bir ləngimə baş verərkən, bənzəri görülməmiş 9–10%-lik illik böyümə 7–8%-ə qədər enmişdir, 2012–2013-cü illər dövründə Çin ilə eyni nisbətdə artıma nail olan Filippin istisna olmaqla, xüsusilə inkişaf etməkdə olan Cənub-şərqi Asiya və Hindistandakı bəzi. İnkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlarda mühüm təsirə səbəb olmuşdur. Filippin 2014-ci ilin şəfəqinə qədər fəlakətin ölkə iqtisadiyyatı üzərində minimum bir təsirə malik olmasına baxmayaraq, qısa bir müddət əvvəl Noyabr 2013-də qeyd edilən ən sərt tufan olan ən az 5.200 insanı öldürən və milyonlarla insanı yerindən edən Haiyan Tufanı ilə ciddi şəkildə təsirlənmişdir.
29 Sentyabr 2013-də Çin, Şanxay Azad Ticarət Zonasını açdı. Bu azad ticarət zonası, beynəlxalq ticarətin daha az məhdudiyyət və daha aşağı gömrük vergisi ilə aparılmasına imkan verir. Bölgə, xarici investisiyaların qadağan olunduğu sahələrin keçirilməsində istifadə edilən neqativ siyahı ilə birbaşa xarici investisiyaları həvəsləndirmək məqsədiilə on ildə vergisizdir. Azad ticarət zonası, başlıca olaraq Çin valyutası yuan ilə sərbəst təşkil olunan mübadilə imkan verir. Həmçinin region, həm fərdi həm də kommersiya təşkilatları üçün xarici investisiyalara fayda verən maddi dəstək verməkdə və Çin müəssisələrinin aşağı faiz dərəcələri ilə xarici kreditlərə qovuşmasına icazə verən xarici maliyyələr üçün qapı açır.
Gələcək
Asiyanın böyük iqtisadi fərqlilikləri, bölgədə davam edən gərginliyin mənbəyi olur. Qlobal iqtisadi güclər Çin, Yaponiya, Hindistan və Cənubi Koreya güclənməyə davam edərkən və İndoneziya, Malayziya, Filippin, Tailand, Vyetnam, Banqladeş və Şri-lanka uzunmüddətli inkişaf yoluna girdikdə, bu ölkələrin dərhal yanındakı bölgələr ciddi yardım ehtiyac duyurlar.
Regionda, xüsusən böyük iş gücünün digər ölkələrdən iqtisadi bir üstünlük təmin etdiyi Çin və Hindistanda baş verən böyük miqdarda ucuz əmək göz önünə alındıqda, yüksələn həyat standartı sonunda ləngiməyə səbəb olacaqdır. Asiyada yalnız iqtisadiyyatları deyil, bölgənin və dünyanın ümumi sabitliyini da təhdid edən siyasi problemlər var. Nüvə qonşular olan Pakistan və Hindistan davamlı olaraq bir-birlərinə təhdid edərək hökumətlərinin hərbi xərclərə intensiv investisiya qoymasına səbəb olmuşlar.
Amerika Birləşmiş Ştatlarının İraq və Əfqanıstandakı hərbi müdaxiləsi hadisələri daha da qızışdırmış və bir sıra Asiya ölkəsində müxtəlif terrorçu hücumlara səbəb olmuşdur. Yaxın gələcəkdəki bir başqa böhran Yaxın Şərqdəki neft ehtiyatlarının tükənməsi olacaqdır. Bu iqtisadiyyatların çoxu ənənəvi olaraq neftə hədsiz asılıdır və iqtisadiyyatlarında başqa bir dayağı yaratmaqda çətinlik çəkir.
Dünya Bankına görə, Çin, 2020–2030 illəri arasında dünyanın ən böyük iqtisadiyyatı halına gələrkən, Hindistan 2030–2035 illəri arasında dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı halına gələ bilər.
Hurun Hesabatına görə, 2012-ci ildə ilk dəfə Asiya milyarder sayında Şimali Amerikanı geridə buraxdı. Şimali Amerikada 440 milyarder, Avropada 324 milyarderin olduğu, Asiyada isə 40-dan çoxunu təşkil edən bir kəsiklə 608 milyarder olduğu bildirilir.
Bölgesel değişim
ÜDM-a görə Asiya ölkələri
Bu, 2016-ci ilin ümumi daxili məhsuluna görə bazar və ya dövlət rəsmi valyuta məzənnələri (nominal ÜDM) sırasına görə sıralanmış Asiya ölkələrinin bir siyahısıdır və AQP xəritəsi 2016 ili üçündür.
2016 Beynəlxalq Valyuta Fondu tərəfindən nominal ÜDM və AQP siyahısı (sıralamalı, dəyərlər, milyard ABŞ dolları)
| Ölkə və ya bölgə | ÜDM üzrə ölkələrin reytinqi milyar ABŞ doları | ÜDM (AQP) milyard ABŞ dolları | Ölkələrin adambaşına ÜDM (AQP) milyard ABŞ dolları | Mövqe |
|---|---|---|---|---|
| Əfqanıstan | 20444 | 64198 | 1944 | Cənubi Asiya |
| Ermənistan | 11644 | 26053 | 8164 | Qərbi Asiya |
| Azərbaycan | 74145 | 165988 | 17761 | Qərbi Asiya |
| Bəhreyn | 33862 | 66851 | 49020 | Qərbi Asiya |
| Banqladeş | 226760 | 628376 | 3940 | Cənubi Asiya |
| Butan | 1983 | 5871 | 7662 | Cənubi Asiya |
| Bruney | 17104 | 32866 | 79890 | Cənub-şərqi Asiya |
| Myanma | 68277 | 244365 | 4752 | Cənub-şərqi Asiya |
| Kamboca | 16551 | 50161 | 3276 | Cənub-şərqi Asiya |
| ÇXR | 11383033 | 20853331 | 13224 | Şərqi Asiya |
| Kipr | 23263 | 27516 | 30882 | Qərbi Asiya |
| Şərqi Timor | 4970 | 6745 | 5479 | Cənub-şərqi Asiya |
| Gürcüstan | 16536 | 34345 | 9209 | Qərbi Asiya |
| Honkonq | 322429 | 427632 | 55097 | Şərqi Asiya |
| Hindistan | 2288715 | 8642758 | 5808 | Cənubi Asiya |
| İndoneziya | 936955 | 3010746 | 10651 | Cənub-şərqi Asiya |
| İran | 386120 | 1439295 | 17443 | Qərbi Asiya |
| İraq | 148411 | 588737 | 15348 | Qərbi Asiya |
| İsrail | 311739 | 292809 | 33136 | Qərbi Asiya |
| Yaponiya | 4412603 | 4901102 | 37519 | Şərqi Asiya |
| İordaniya | 35878 | 79907 | 11971 | Qərbi Asiya |
| Qazaxıstan | 128109 | 433909 | 24108 | Orta Asya |
| KXDR | 28000 | 40000 | 1900 | Şərqi Asiya |
| Cənubi Koreya | 1321196 | 1916439 | 35379 | Şərqi Asiya |
| Küveyt | 110455 | 298198 | 70686 | Qərbi Asiya |
| Qırğızıstan | 7402 | 19229 | 3262 | Orta Asya |
| Laos | 11681 | 34532 | 5006 | Cənub-şərqi Asiya |
| Livan | 50028 | 81419 | 18052 | Qərbi Asiya |
| Makao | 22100 | 18470 | 59451 | Şərqi Asiya |
| Malayziya | 309262 | 859881 | 25145 | Cənub-şərqi Asiya |
| Maldiv adaları | 2885 | 4554 | 13312 | Cənubi Asiya |
| Monqolustan | 12037 | 34869 | 11919 | Şərqi Asiya |
| Nepal | 19761 | 67137 | 2388 | Cənubi Asiya |
| Oman | 77779 | 176211 | 43847 | Qərbi Asiya |
| Pakistan | 270961 | 982380 | 4749 | Cənubi Asiya |
| Papua-Yeni Qvineya | 16809 | 18595 | 2470 | Cənub-şərqi Asiya |
| Filippin | 310312 | 793193 | 6974 | Cənub-şərqi Asiya |
| Qətər | 170860 | 333936 | 137162 | Qərbi Asiya |
| Rusiya | 1132739 | 3684643 | 24449 | Kuzey Asya |
| Səudiyyə Ərəbistanı | 618274 | 1720027 | 52311 | Qərbi Asiya |
| Sinqapur | 294560 | 484951 | 83066 | Cənub-şərqi Asiya |
| Şri-Lanka | 74924 | 236471 | 10410 | Cənubi Asiya |
| Suriya | 77460 | n/a | 5551 | Qərbi Asiya |
| Çin Respublikası | 529597 | 1125988 | 46036 | Şərqi Asiya |
| Tacikistan | 9242 | 22402 | 2698 | Orta Asya |
| Tailand | 404824 | 1152421 | 15579 | Cənub-şərqi Asiya |
| Türkiyə | 798332 | 1665332 | 19698 | Qərbi Asiya |
| Türkmənistan | 47932 | 82395 | 14217 | Orta Asya |
| BƏƏ | 399451 | 669679 | 66347 | Qərbi Asiya |
| Özbəkistan | 62613 | 199335 | 5630 | Orta Asya |
| Vyetnam | 185897 | 592848 | 5656 | Cənub-şərqi Asiya |
| Yəmən | 43229 | 104008 | 3788 | Qərbi Asiya |
.svg.html){kind=link}
Çindəki son yeni aktlar
2013-cü ildə Çin Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Üçüncü Prezidenti Çinin bir neçə geniş sosial və iqtisadi islahat planlarını açıqlayıb. Hökumət, tək uşaqlı valideynlərin iki uşağa sahib olmasına imkan vermək üçün tək uşaq siyasətində dəyişikliyə gedəcək. Bu yenilik, Çinin yaşlanan əhaliyə bir cavab olaraq həyata keçirdi və daha çox işçi qüvvə verdi. Hökumət, həmçinin, işçi qüvvəsinin daha hərəkətli hala gəlməsinə icazə verən hukou sistemində islahat etdi.
Yeni aktlar, maliyyə kredit sistemini daha çevik hala gətirəcək və özəl qurumların iqtisadi iştirakını artıracaqdır. Əlavə olaraq, dövlətə məxsus müəssisələrin hökumətə daha yüksək dividend ödəmələri lazım gələcək. Bunun faydaları Sosial Təhlükəsizliyə əlavə gəlir deməkdir. İslahat həmçinin fermerlərin torpaqlarını ilk dəfə sataraq ən yaxşı ərazilərini satmağa sövq edərək.
10 Aprel 2014-cü ildə Çin Daşınan Qiymət Tənzimləmə Komissiyası (CSRC – China Securities Regulatory Commission) və Daşınan Qiymətlər və Müddətli Əməliyyatlar Komissiyası, (CSRC – Securities and Futures Commission) Qitə Çin ilə Honq Konq arasında qarşılıqlı birja daxilolmanın qurulması üçün razılıq məsələsində Tərəfdaş Elan etdi. Əlaqə Proqramı çərçivəsində (Connect Program) Honq Konq və Şanxay Birjası, investorların Çin qiymətli kağızlar bazarında birbaşa sərmayə qoymaları üçün qarşılıqlı sifariş istiqamətləndirmə əlaqəsi və müvafiq texniki baza yaradacaqdır. 17 Noyabr 2014-cü ildə proqram Pekindən gələn razılıqlarla rəsmi olaraq açıldı.
İstinadlar
- Asian Millionaires Outnumber Those in North America, Report Says
- Population of Asia in 2014
- Asian Economic integration report 2015
- The asian tigers from independence to industrialisation