fbpx
Wikipedia

Bəhreyn

Bəhreyn (ərəb. البحرين) və ya rəsmi adı ilə Bəhreyn Krallığı (ərəb. مملكة البحرين‎‎) — Fars körfəzində yerləşən ada dövlət. Bəhreyn Səudiyyə Ərəbistanından 16 kilometr məsafədə üç nisbətən iri və xeyli kiçik adalarda yerləşir və Ərəbistan yarımadasına Kral Fəhd Körpüsü ilə birləşmişdir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Manama şəhəri, ümumi sahəsi 780 kvadrat kilometrdir. Bəhreyn Asiya qitəsində SinqapurMaldivdən sonra üçüncü ən kiçik dövlətdir. Bu ölkə həm də ən kiçik ərəb dövlətidir.

Bəhreyn Krallığı

مملكة البحرين
Bəhreyn
Gerbi
Himni: Bizim Bəhreyn
Paytaxtı
və ən böyük şəhəri
Manama -500 min sakin
Rəsmi dilləriƏrəb
Etnik qrupları
ərəblər
Dini
İslam
İdarəetmə formasıKonstitusiya Monarxiyası
• Kral
Həməd bin İsa Əl Xəlifə [ 14.II.2002 ]
• Baş Nazir
Salman bin Həməd Əl Xəlifə [ 16.VIII.1971 ]
Qurulması
Tarixi 
• Əsası qoyulub
17 dekabr 1907
• Yaranması
14 avqust 1971
Ərazisi
• Ümumi
750 (184-cü yer)
Əhalisi
• 2015 təxmini
1 320 min (153-cü yer)
• 27.IV.2010 siyahıya alma
1,234,500
• Sıxlıq
1,760/km2 (4,558.4/kv. mil)
ÜDM (AQP)2014 təxmini
• Ümumi
61,560 million (102-ci)
• Adam başına
51,400 (21-ci)
ValyutasıBəhreyn dinarı
Yolun hərəkət istiqamətisağ
Telefon kodu973
ISO 3166 koduBH
İnternet domeni.bh
Bəhreyn
Bəhreyn

Tarix

Bəhreyn haqqında ilk məlumat e.ə. IV–III minilliklərə aid edilir. Qədim mixi kitabələrdə e.ə.IV minilliyə aid "Dəlmun" adlı İkiçayarası (DəcləFərat) ölkələrindən bəhs olunur. Bəhreynin İkiçayarası ölkələri mədəniyyətləri ilə güclü ticari əlaqələri mövcud olmuşdur. Eramızın başlanğıcında Bəhreyn ərəb əmirliyi idi. 4–6-cı əsrlərdə Bəhreyn Sasanilər dövlətinə, sonra isə ərəb xilafətinə daxil edilmişdir. 9-cu əsrin sonunda Bəhreyni Qərmətilər dövləti işğal etmişdir. 10–11-ci əsrlərdə Qərmətilər dövlətinin mərkəzi olmuşdur. 13-cü əsrin ortalarında Bəhreyn istiqlaliyyət qazanmış, lakin tezliklə Hürmüzd əmirliyinə birləşdirilmişdir. 16-cı əsrin əvvəllərində Bəhreyni portuqallar işğal etmiş, 17-ci əsrin birinci rübündə onlar ölkədən qovulduqdan sonra Bəhreyn Səfəvilər dövlətinin tərkibinə daxil edilmişdir. 18-ci əsrin 80-ci illərində azad olan Bəhreyni 1871-ci ildə Böyük Britaniya öz protektoratlığına çevirdi. Birinci Dünya müharibəsi dövründə Bəhreyndə İngiltərənin iri hərbi bazası yaradılmışdır. İran hökuməti Bəhreyni qanunsuz olaraq işğal edilmiş İran ərazisi hesab edirdi. 20-ci illərin sonunda Amerikanın "Bəhreyn petroleum kompani"(BAPKO) neft şirkəti Bəhreynə soxulmağa başladı. ABŞ Böyük Britaniya hökumətinin razılığı ilə 1930-cu ildə Bəhreyn şeyxi ilə müqavilə bağladı. Müqaviləyə görə, ABŞ 69 il müddətinə neft kəşfiyyatı və çıxarılması üzrə konsessiya aldı. İDM dövründə İngiltərə Bəhreynə iri qoşun hissələri göndərdi. 1946-cı ildən Bəhreynin Manama şəhəri İran körfəzində İngiltərə hökumətinin iqamətgahına çevrildi.

1918-ci ildən Bəhreyndə genişlənən milli-azadlıq hərəkatı İDM-dən sonra yenidən vüsət aldı. 1950-ci illərin axırlarından hərəkata Bəhreyn Milli Azadlıq Cəbhəsi (1959-cu ildə yaradılmışdır) rəhbərlik etməyə başladı. Onun rəhbərliyi ilə 1961, 1963, 1965, 1967 və s. illərdə çıxışlar olmuşdur.

1968-ci ildə Bəhreyn, Qətər və Müqaviləli Oman Ərəb Əmirlikləri Federasiyasını yaratdılar. 1971-ci il avqustun 14-də Bəhreyn müstəqil suveren dövlət elan edildi və BMT-nin 26-cı sessiyasında BMT-yə üzv qəbul olundu. 1972-ci ilin martında Bəhreyndə zəhmətkeşlərin kütləvi tətilləri oldu. 1973-cü ilin iyununda Müəssislər Məclisinin hazırladığı konstitusiya qəbul olundu, dekabr ayında isə ilk dəfə Milli Məclisə seçkilər keçirildi. Milli Məclis siyasi partiyaların, həmkarlar ittifaqlarının açıq fəaliyyət göstərməsini, fəhlələrə tətil hüququ verilməsini və ABŞ qoşunlarının ölkədən çıxarılmasını tələb etdiyi üçün 1975-ci il avqustun 26-da əmir Milli Məclisi buraxdı, 50-dən çox demokratik fikirli və sol siyasi xadim həbs edildi.

80-ci illərdə neft sənayesinin inkişafı Bəhreynin çiçəklənməsinə gətirib çıxardı. 1999-cu ilin mart ayında Hamad bin İsa əl-Xəlifə atası İsa bin Səlman əl-Xəlifənin yerinə hakimiyyətə keçdi. Bəhreyn çox böyük dəyişikliklərin şahidi oldu. 1975-ci ildə fəaliyyəti dayandırılan Milli Məclis yenidən fəaliyyətə başladı, qadınlara səsvermə hüququ verildi, siyasi məhbuslar azad edildi. Bu hadisələri Beynəlxalq Amnistiya Təşkilatı Bəhreyndə insan hüquqlarının qorunmasının bariz nümunəsi kimi təsvir etdi. 2002-ci ilin fevralında vətəndaş səsverməsinə əsasən, Bəhreyn krallığa çevrildi. Həmçinin konstitusiya da qüvvədə qaldı.

2011-ci ildə Bəhreyn "Ərəb baharı" adı ilə tanınan iğtişaşlar dalğasının şahidi oldu. Nümayişçilər 14 fevralda Lulu rayonunda kral tərəfindən qəbul olunan Milli Əmək Nizamnaməsinə 10 qeydin əlavə edilməsi tələbilə etiraz aksiyası keçirdilər. Bu iğtişaşlara siyasi və iqtisadi islahatların həyata keçirilməsini tələb edən müxalifət rəhbərlik edirdi. 17 fevralda Bəhreyn Təhlükəsizlik qüvvələri bu iğtişaşlara müdaxilə etdi. Bu müdaxilə nəticəsində çoxlu sayda ölən və yaralananlar oldu. 25 fevralda kral Hamad bin İsa 4 naziri vəzifədən uzaqlaşdırdı. Lakin onun bu addımı müxalifəti razı salmadı və iğtişaş və nümayişlər davam etdi. Martın 15-də Bəhreyn hökuməti ölkədə 3aylıq fövqəladə vəziyyət elan etdi. Lakin 1 iyun 2011-ci ildə fövqəladə vəziyyət ləğv olundu.

Coğrafiya

  Əsas məqalə: Bəhreyn coğrafiyası

Bəhreyn Krallığı Asiyanın cənub-qərbində Fars körfəzində yerləşən kiçik ada dövlətidir. 3 böyük və çoxlu sayda xırda adalardan ibarətdir. Arxipelaqda ən böyük ada Bəhreyn adasıdır (uzunluğu 55 km (34 mil), eni 18 km (11mil)). Səudiyyə Ərəbistanı Bəhreyn ilə Kral Fəhd körpü yolu vasitəsilə birləşir. Hazırda Bəhreyn-Qətər körpü planı hazırlanır ki, bu plan həyata keçiriləndən sonra Bəhreyn körpüsü dünyanın ən böyük körpüsü olacaqdır. Bəhreyn arxipelağı, əsasən, səhra və quru düzənliklərdən ibarətdir. Ən yüksək nöqtəsi hündürlüyü 122 m. olan Cabal-əd-Duxxan (Tüstü) dağıdır. Bəhreynin sahəsi 765 km-dir. Lakin dənizin torpaqla doldurulması nəticəsində sahəsi bir qədər genişləndirilməkdədir. Bəhreyn arxipelağı 51 adadan ibarətdir. Bəhreyn qərbdən Səudiyyə Ərəbistanı (24 km), cənub-şərqdən Qətərlə (26 km) həmsərhəddir. Ölkə ərazisinin yalnız 1%-ini əkinçilik üçün yararlı torpaqlar təşkil edir. Ərazisinin 92%-ni əhatə edən səhralar quru və toz fırtınaları ilə xarakterikdir. Bəhreynin ən böyük şəhəri özündə bir neçə kəndi birləşdirən paytaxt Manama şəhəridir. Bəhreyn Beynəlxalq Hava limanı Manamanın şərqində yerləşən əl-Muharraq şəhərindədir. Əsas sənaye şəhərləri Sətra (Sətra adasında yerləşir) və Məamir (qədim sənaye şəhəri) şəhərləridir.

Bəhreynin coğrafi və hərbi–strateji mövqeyi əlverişlidir. Dünyanın mikrodövlətlərindən biri hesab edilən Bəhreynin sahəsi 690 kv. km-dir. Bu arxipelaq 33 ada və adacıqdan ibarətdir. Bu adalardan ancaq beşi məskunlaşıb. Ən iri ada olan Bəhreynin uzunluğu 50, eni isə 16 km-dir. Nisbətən digər iri adaları Mühərrək, Sitra, Umm-Nəsən, Umm-əs-Sübhan və Ciddədir. Bəhreyn adası Mühərrək və Sitra adaları ilə torpaq bəndlər vasitəsilə birləşdirilmişdir. 1986-cı ilin noyabrında Bəhreyn adasını Səudiyyə Ərəbistanı ilə birləşdirən Kral Fəhd körpüsü salınmışdır. Asiyada ən uzun (25 km) 7 torpaq bənddən və onları birləşdirən 5 körpüdən ibarət olan həmin yolun su üzərində ümumi uzunluğu 12,5 km-dir. Ən böyük torpaq bəndin uzunluğu 2,3 km-dir.

Torpaq, bitki örtüyü və heyvanat aləmi

Bəhreyndə tropik səhra landşaftı vardır. Adalarda qumlu torpaqlar yayılmışdır. Bəhreyn torpaqları çaylardan məhrum, yağıntısı çox az olan, tropik günəşdən qarsalanmışdır. Burada yersltı sularla suvarılan vahələr çoxdur. Səhra rayonlarında quraqlığa davamlı tikanlı kollar, gəvən, yovşan, şoranotu, şoranlıq qamışı, dəvətikanı, yulğun və s. bitir.

Adalarda heyvanat aləmi əsasən səhra quşları, gəmiricilər və sürünənlərdən ibarətdir. Dəniz faunası zəngindir. Burada 400-dən artıq balıq növü vardır. Sahil sularında dəniz tısbağası, mərcan adalarında mirvari mollyusku, xərçəngin müxtəlif növləri çoxdur. Bəhreyndə Əl-Əreyn qoruğu yaradılmışdır.

İqlimi və Daxili suları

 
Bəhreyndə çimərlik

Ərəbistan yarımadasının digər ölkələri kimi Bəhreyn də şimal yarımkürəsinin subtropik səhra bölgəsində yerləşir. Buna görə də Bəhreyn təbiəti quraq və isti iqlimə malik olub flora və fauna aləminin yoxsulluğu, daimi axar çaylarının olmaması ilə səciyyələnir. Bəhreyndə iki iqlim mövsümü: may ayından oktyabra kimi isti və quraq keçən yay (iyul – avqust aylarının orta temperaturu 37°S), nisbətən yağmurlu keçən payız (yanvar – may) mövsümlərin dəyişməsi o qədər də hiss olunmur. İran körfəzində yerləşən başqa əmirliklərdən fərqli olaraq Bəhreyndə yay aylarında gecə və gündüz temperaturu arasında fərq 40-dən artıq olmur. Yayda havanın rütubətliliyi yüksək olduğundan adamı taqətdən salan üzücü istilər olur. Yağışlar əsasən dekabr – may aylarında, İran körfəzi üzərindən nisbətən soyuq hava kütlələrinin keçdiyi vaxtlara təsadüf edir. Yağıntı qısa müddətdə leysan şəklində düşür. Orta hesabla adalara ildə 100 –110 mm yağıntı düşür. İl ərzində əsən şimal-qərb küləkləri (ərəblər bunu şimal küləyi adlandırırlar) hərdən o qədər güclü olur ki, İran körfəzində kiçik gəmilərin hərəkətinə çətinlik törədir. Bu küləklər Ərəbistan səhraları üzərindən qumları göyə sovuraraq İran körfəzi tərəfə qovur. Qonşu ərazilərin, o cümlədən adaların üzərini narın toz dumanı bürüyür. Toz dumanının arxasında, hətta Günəş də tutqun görünür. Tozlu isti hava adama şiddətli hərarət gətirir.

Bəhreyndə yerüstü sular olmasa da adalar, xüsusilə Bəhreyn, Mühərrək, Sitra, Umm–Nəsən qrunt suları ilə zəngindir. Adaların əksəriyyətində şirin yeraltı sular səthə çıxır.Həmin suların mənbəyi Ərəbistan yarımadasıdır. Bəhreyn, Mühərrək, Sitra adaları yeraltı sularla daha zəngindir. Bu sular yer səthinə "kuanats" adlandırılan yeraltı kanallar vasitəsilə çıxarılır. Bəhreyn adasında tarixi abidə kimi qorunan kuantslar IV yüzilliyə aid edilir. Neft, metallurgiya və başqa sahələrin inkişafı ilə əlaqədar su qıtlığının qarşısı dəniz suyu təmizləyən qurğuların tikilməsi ilə alınır.

İnzibati bölgü

Bəhreyndə ilk bələdiyyə 8üzvdən ibarət Manama bələdiyyəsidir. O, 1919-cu ilin iyul ayında yaradılmışdır. Manama bələdiyyəsi öz növbəsində Ərəb Dünyasında yaradılmış ilk bələdiyyədir. Bələdiyyə seçkiləri hər il keçirilir. Bələdiyyələr yolların təmizlənməsi, mağaza və ticarət məntəqələrinin icarəsi işinə cavabdehdir. Həmçinin 1929-cu ildən etibarən yolların genişləndirilməsi, bazar və yarmarkaların açılması məsələləri də bələdiyyələrin öhdəliyinə verilmişdir. 1958-ci ildən bələdiyyələr suyun saflaçdırılması (təmizlənməsi) planlarını da icra etməyə başladılar. 1960-cı ildə Bəhreyndə bələdiyyələrin sayı 4-ə çatdırıldı: Manama, əl-Hadd,əl-Muharraq, ər-Rifa. Növbəti 30 il ərzində 4 bələdiyyə 12 bələdiyyəyə bölündü. Bunların arasında Hamad və İsa şəhər bələdiyyələrini də göstərmək olar. Bütün bu bələdiyyələr Manama şəhərində yerləşən və üzvləri kral tərəfindən müəyyənləşdirilən Mərkəzi Bələdiyyə Şurasında tabedir.

Bəhreyndə ilk planlı bələdiyyə seçkiləri istiqlaliyyət qazanmazdan öncə, 1971-ci ildə keçirilmiş, daha sonra isə 2002 və 2010-cu illərdə baş tutmuşdur.

Dövlət quruluşu və siyasəti

Bəhreyn konstitusiyalı monarxiyadır. 2001-ci ildə keçirilmiş referendumda dövlətin yeni konstitusiyası qəbul olunmuşdur. Bu konstitusiyaya görə 1975-ci ildə buraxılmış parlamentin (Milli Məclis) fəaliyyəti yenidən bərpa olunmuşdur. 1782-ci ildən Bəhreyn əl-Xəlifə sülaləsi tərəfindən idarə olunur. Qanunverici hakimiyyət əmirə və bir palatalı Milli Məclisə məxsusdur. İcraedici hakimiyyət əmirin qardaşının rəhbərlik etdiyi Nazirlər Şurasına məxsusdur. Ölkədə Bəhreynin Xalq Cəbhəsi adlanan bir siyasi partiya fəaliyyət göstərir. Digər siyasi partiya və həmkarlar təşkilatının fəaliyyəti qadağan edilmişdir. Ərəb əmirliklərinin hamısında olduğu kimi, Bəhreyndə də hakimiyyət bir sülalənin əlindədir. Həmin sülaləyə məxsus olan ailələr çox dəbdəbəli həyat tərzi keçirirlər. Bəhreyn özünəməxsus xarici siyasət yeritməyə təşəbbüs göstərir. O, beynəlxalq münasibətlərdə güc işlətməmək barədə müqavilənin bağlanması, bütün dövlətlərlə dinc yanaşı yaşamaq və heç bir dövlətin daxili işlərinə qarışmamaq ideyasını müdafiə edir. Bəhreyn dövləti – BMT, Ərəb Dövlətləri Cəmiyyəti, İslam Konfransı Təşkilatının, başqa beynəlxalq və regional təşkilatların fəaliyyətində iştirak edir. Bəhreynin xarici siyasət mənafeyi əsasən region dövlətləri çərçivəsində uzlaşır. O, öz siyasətini İran körfəzinin başqa Ərəb dövlətləri, ilk növbədə Səudiyyə Ərəbistanı ilə uzlaşdırır. Buna görə də Bəhreyn 1981-ci ildə İran körfəzi Ərəb dövlətlərinin Əməkdaşlıq Şürası adlanan regional təşkilatın yaradılmasının fəal tərəfdarı olmuşdur. Bəhreynlə yanaşı bu təşkilata Qətər, BƏƏ, Küveyt, Oman və Səudiyyə Ərəbistanı da daxil olmuşdur. Şuranın əsas məqsədi siyasi, iqtisadi və digər sahələrdə birgə fəaliyyəti tənzimləməkdir. Əməkdaşlıq Şurası çərçivəsində müxtəlif sahələrə də (sənaye, maliyyə, sığorta, ticarət, nəqliyyat, rabitə və s.) inteqrasiya üzrə birgə komissiyalar yaradılmışdır. Bəhreyn üçün regionla iqtisadi əməkdaşlıq, ölkənin gələcək sənayeləşdirilməsinə və inkişafına təsir edə bilən əsas vasitədir. Bəhreynin kiçik daxili bazarı, onun istehsal etdiyi metallurgiya və neft məhsullarını istehlak etmək qabiliyyətinə qadir deyildir. Əməkdaşlıq Şurası çərçivəsində inteqrasiya isə bu məhsulların satışını asanlaşdıra bilər. Şura tərəfindən qəbul edilən öhdəçilikdən biri də neft sənayesi ilə bağlıdır. Bu öhdəçiliyə əsasən, Şuranın üzvü olan hər hansı ölkədə bu və ya digər səbəblər üzündən neft hasilatı dayandırılarsa, digər üzvlər ona köməklik göstərməlidirlər. Bu da tamamilə Bəhreynin xeyrinədir.

Bəhreynin hakim dairələri Şura çərçivəsində vahid infrastrukturun, ümumi bazarın, hərbi qüvvələrin uzlaşdırılmasının zəruri olduğunu bildirirlər. Həm də mədəniyyət və təhsil sahəsində sıx əməkdaşlığın yaradılması nəzərdə tutulur.

Əməkdaşlıq Şurasının digər üzvləri kimi Bəhreyn də işğal edilmiş bütün Ərəb torpaqlarından İsrail qoşunlarının tam çıxarılmasını, paytaxtı əl-Qüds (Yerusəlim) olmaqla müstəqil Fələstin Ərəb dövlətinin yaradılması və Fələstin xalqının yeganə qanunu nümayəndəsi Fələstin Azadlıq Təşkilatının hüququnun saxlanılmasını tələb edir. Əməkdaşlıq Şurasının fəaliyyəti Bəhreynin xarici siyasətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir və Bəhreyn bir qayda olaraq onun qərarlarına tabe olur. Son vaxtlar Bəhreyn – ABŞ münasibətləri güclənir. 1949-cu ildən etibarən Bəhreyn ABŞ-ın İran körfəzi bölgəsində yerləşdirdiyi hərbi qüvvələrin labüdlüyünü qəbul edir. Birləşmiş Ştatların 5-ci hərbi dəniz donanmasının bir qisminin əsas baza kimi Bəhreyndə yerləşdirilməsinə icazə verilmişdir. İraq – Küveyt müharibəsindən sonra 1990-cı ilin avqustunda Bəhreyn hökuməti amerkalıların adalarda hərbi hava qüvvəllərinin bazalarını yaratmağa icazə verdi. Manama ilə Vaşinqton arasında birgə müdafiə barədə bağlanmış sazişə əsasən hər ikisi birgə hərbi təlimlər keçirilməklə yanaşı regionda hərbi-siyasi vəziyyətin gərgin hallarında isə ABŞ-na icazə verilir ki, buraya əlavə silah və qoşun hissələri gətirsin. Bəhreyn dövləti ilə Azərbaycan Respublikası arasında diplomatik münasibətlər 1996-cı ilin 6 noyabrında yaradılmışdır. Dövlətin milli bayramı onun müstəqillik günüdür (16 dekabr 1971).

İqtisadiyyatı

  Əsas məqalə: Bəhreyn iqtisadiyyatı

BMT və Qərbi Asiyanın İqtisadi və İctimai Komitəsinin 2006-cı ilin yanvar ayına olan hesabatına görə Bəhreyn Ərəb Dünyasında sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyata malikdir. Həmçinin Bəhreyn Yaxın Şərqdə azad iqtisadiyyata yer verən ən qabaqcıl ölkədir və İqtisadi Azadlıq İndeksinin 2011-ci ilə məxsus siyahısında 12-ci yerdədir.

2008-ci ildə Bəhreyn Londonda Qlobal Maliyyə Mərkəzləri İndeksi tərəfindən "dünyanın ən sürətli maliyyə mərkəzi" adlandırılmışdır. Bəhreyndə maliyyə və bank sektoru, xüsusilə də İslam bankçılığı geniş inkişaf etmişdir. Sənayenin əsasını təşkil edən neft gəlirləri ixracatın 60%-ni və hökumət gəlirlərinin 70%-ni, ÜDM-un 11%-ni təşkil edir. Neftdən sonra ən çox istehsal olunan məhsul aliminiumdur. Neftin qiymətinin xüsusilə də Körfəz böhranı zamanı artması Bəhreynin regionda iqtisadi rolunun daha da artmasına səbəb olmuşdur. Bəhreyn bir neçə böyük sənaye layihələri əsasında çoxmillətli koorparasiyaların və gəlirlərin vətənidir. Bəhreyn iqtisadiyyatı get-gedə artan əhalinin tələbatını ödəyə bilmək üçün idxalata əsaslanır. Ətə olan tələbat Avstraliyadan idxal olunan məhsul hesabına ödənilir. Meyvəyə olan tələbatın 75%-i xaricdən gətirilir. Əkin üçün yararlı torpaqların cəmi 2,9%-i becərilir. Kənd təsərrüfatı ÜDM-un yalnız 0,5%-ini təşkil edir. 2004-cü ildə ABŞ və Bəhreyn arasında azad ticarət müqaviləsi imzalanmışdır. Ümumdünya maliyyə böhranı və Ərəb Dünyasında baş verən son hadisələr nəticəsində iqtisadi artım tempi 2,2% aşağı düşmüşdür. Bu isə 1994-cü ilin göstəricisinə yaxındır.

İşsizlik, xüsusilə, gənclər arasında üstünlük təşkil edir. 2008-ci ildə işsizlik 4% təşkil edirdi ki, işsizlərin də 85%-i qadınlar idi. 2007-ci ildə Bəhreyn hökuməti əmək naziri dr. Məcid ələvinin layihəsi əsasında işsizlərə yardım etmək məqsədilə bir sıra əmək islahatları həyata keçirmişdir.

Təbii ehtiyatlar

Bəhreynin təbii sərvətləri içərisində nisbətən gözə gəlimlisi təbii qaz və neftdir. Ehtiyatı 210 mlrd. kubmetr olan təbii qaz yataqları həm quruda, həm də körfəzin dibində aşkar edilmişdir. Təbii qaz ilə müqayisədə neft ehtiyatı tükənmək üzrədir (ehtiyatı cəmi 14 mln. tondur). Digər faydalı qazıntıların (gips, əhəngdaşı, gil və s.) ehtiyatı az olduğundan sənaye əhəmiyyətinə malik deyillər. Mirvari ehtiyatı arxipelaqın şimalında və şərqində 10–12 metr dərinlikdə yerləşir.

Əhali

  Əsas məqalə: Bəhreyn əhalisi

Bəhreyndə əhalinin siyahıyaalınması işləri 1941-ci ildən aparılır. Əvvəllər burada təbii artım zəif olsa da sonralar neft və digər sənaye sahələrinin inkişafı ilə əlaqədar başqa ölkələrdən gələn mühacirlərin hesabına təbii artım yüksəlmişdir. Bəhreyn arxipelaqlarında insan izinə eramızdan əvvəl III minillikdə rast gəlindiyi ehtimal olunur. Ərəb tayfaları orta əsrlərdə qonşu ölkələrdən buraya axın etmişdir. Əhalinin əksəriyyətini ərəblər, az hissəsini isə Hindistan, Pakistan və İngiltərədən gələnlər təşkil edir. Əhalinin böyük hissəsi Mühərrək adasının cənubunda cəmlənmişdir.

Din

Bəhreyndə müsəlmanlar 85 % təşkil edirlər. Yarıdan çoxu şiələr, qalanı sünnülərdir. Şiələr bəzi ərəblər və farslardır. Şiələr arasında ismaililərə (pakistanlılar və farsların bir hissəsi) rast gəlir. Bəhreyn sünnüləri əsasən maliki məzhəblidirlər, digər tərəfdən kiçik qrup halında Səudiyyə Ərəbistanıdan gələn sələfilər də vardır. Sünnü məzhəbinə həm də Pakistandan gəlib orda yaşayanlar da etiqad edir. Sünnü və şiələr ayrı-ayrı kəndlərdə, şəhərlərdə isə xüsusi kvartallarda yaşayırlar. Xristianlar əhalinin 7 faizini (26 min nəfər) təşkil edir. Onların böyük hissəsi ölkədə yaşayan ingilis və amerikanlardır. Az sayda induistlər (əsasən Hindistandan gələnlərdir) və iudaistlər vardır.

İstinadlar

  1. . 2018-07-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-02.
  2. "Qal'at al-Bahrain – Ancient Harbour and Capital of Dilmun". UNESCO. İstifadə tarixi: 2 sentyabr 2017.
  3. Hoyland, Robert G. (2001). Arabia and the Arabs: From the Bronze Age to the Coming of Islam. Routledge. səh. 28. ISBN 978-0-415-19535-5.
  4. Cole, p. 186
  5. "Bahrain declares state of emergency after unrest". Reuters. 15 mart 2011. İstifadə tarixi: 2 sentyabr 2017.
  6. "Report of the Bahrain Independent Commission of Inquiry". BICI.
  7. "Bahrain Geography and Population". countrystudies.us. İstifadə tarixi: 2 sentyabr 2017.
  8. Al A'Ali, Mohammed (18 mart 2012). "Seaview blow for Manama". Gulf Daily News. 4 oktyabr 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 sentyabr 2017.
  9. . King Fahd Causeway Authority. 2013-01-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 sentyabr 2017.
  10. Cabir Məmmədov, Həbibə Soltanova, Ərəb ölkələrinin coğrafiyası, s.23
  11. Hasanean, H.M. "Middle East Meteorology". International Pacific Research Center. İstifadə tarixi: 2 sentyabr 2017.[ölü keçid]
  12. "Bahrain Weather". Bahrain Weather. 2012-10-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-02.
  13. Cabir Məmmədov, Həbibə Soltanova, Ərəb ölkələrinin coğrafiyası,s.22
  14. Cabir Məmmədov, Həbibə Soltanova, Ərəb ölkələrinin coğrafiyası,s.25

bəhreyn, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, məqaləni, vikiləşd. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Behreyn ereb البحرين ve ya resmi adi ile Behreyn Kralligi ereb مملكة البحرين Fars korfezinde yerlesen ada dovlet Behreyn Seudiyye Erebistanindan 16 kilometr mesafede uc nisbeten iri ve xeyli kicik adalarda yerlesir ve Erebistan yarimadasina Kral Fehd Korpusu ile birlesmisdir Paytaxti ve en boyuk seheri Manama seheri umumi sahesi 780 kvadrat kilometrdir Behreyn Asiya qitesinde Sinqapur ve Maldivden sonra ucuncu en kicik dovletdir Bu olke hem de en kicik ereb dovletidir Behreyn Kralligiمملكة البحرينBehreynBayragi GerbiHimni Bizim Behreyn source source track Paytaxtive en boyuk seheriManama 500 min sakinResmi dilleriErebEtnik qruplariereblerDiniIslamIdareetme formasiKonstitusiya Monarxiyasi KralHemed bin Isa El Xelife 14 II 2002 Bas NazirSalman bin Hemed El Xelife 16 VIII 1971 QurulmasiTarixi Esasi qoyulub17 dekabr 1907 Yaranmasi14 avqust 1971Erazisi Umumi750 184 cu yer Ehalisi 2015 texmini1 320 min 153 cu yer 27 IV 2010 siyahiya alma1 234 500 1 Sixliq1 760 km2 4 558 4 kv mil UDM AQP 2014 texmini Umumi61 560 million 102 ci Adam basina51 400 21 ci ValyutasiBehreyn dinariYolun hereket istiqametisagTelefon kodu973ISO 3166 koduBHInternet domeni bhBehreyn Behreyn Mundericat 1 Tarix 2 Cografiya 3 Torpaq bitki ortuyu ve heyvanat alemi 4 Iqlimi ve Daxili sulari 5 Inzibati bolgu 6 Dovlet qurulusu ve siyaseti 7 Iqtisadiyyati 7 1 Tebii ehtiyatlar 8 Ehali 8 1 Din 9 IstinadlarTarix RedakteBehreyn haqqinda ilk melumat e e IV III minilliklere aid edilir Qedim mixi kitabelerde e e IV minilliye aid Delmun adli Ikicayarasi Decle ve Ferat olkelerinden behs olunur 2 Behreynin Ikicayarasi olkeleri medeniyyetleri ile guclu ticari elaqeleri movcud olmusdur Eramizin baslangicinda Behreyn ereb emirliyi idi 4 6 ci esrlerde Behreyn Sasaniler dovletine sonra ise ereb xilafetine daxil edilmisdir 3 9 cu esrin sonunda Behreyni Qermetiler dovleti isgal etmisdir 10 11 ci esrlerde Qermetiler dovletinin merkezi olmusdur 13 cu esrin ortalarinda Behreyn istiqlaliyyet qazanmis lakin tezlikle Hurmuzd emirliyine birlesdirilmisdir 16 ci esrin evvellerinde Behreyni portuqallar isgal etmis 17 ci esrin birinci rubunde onlar olkeden qovulduqdan sonra Behreyn Sefeviler dovletinin terkibine daxil edilmisdir 4 18 ci esrin 80 ci illerinde azad olan Behreyni 1871 ci ilde Boyuk Britaniya oz protektoratligina cevirdi Birinci Dunya muharibesi dovrunde Behreynde Ingilterenin iri herbi bazasi yaradilmisdir Iran hokumeti Behreyni qanunsuz olaraq isgal edilmis Iran erazisi hesab edirdi 20 ci illerin sonunda Amerikanin Behreyn petroleum kompani BAPKO neft sirketi Behreyne soxulmaga basladi ABS Boyuk Britaniya hokumetinin raziligi ile 1930 cu ilde Behreyn seyxi ile muqavile bagladi Muqavileye gore ABS 69 il muddetine neft kesfiyyati ve cixarilmasi uzre konsessiya aldi IDM dovrunde Ingiltere Behreyne iri qosun hisseleri gonderdi 1946 ci ilden Behreynin Manama seheri Iran korfezinde Ingiltere hokumetinin iqametgahina cevrildi 1918 ci ilden Behreynde genislenen milli azadliq herekati IDM den sonra yeniden vuset aldi 1950 ci illerin axirlarindan herekata Behreyn Milli Azadliq Cebhesi 1959 cu ilde yaradilmisdir rehberlik etmeye basladi Onun rehberliyi ile 1961 1963 1965 1967 ve s illerde cixislar olmusdur 1968 ci ilde Behreyn Qeter ve Muqavileli Oman Ereb Emirlikleri Federasiyasini yaratdilar 1971 ci il avqustun 14 de Behreyn musteqil suveren dovlet elan edildi ve BMT nin 26 ci sessiyasinda BMT ye uzv qebul olundu 1972 ci ilin martinda Behreynde zehmetkeslerin kutlevi tetilleri oldu 1973 cu ilin iyununda Muessisler Meclisinin hazirladigi konstitusiya qebul olundu dekabr ayinda ise ilk defe Milli Meclise seckiler kecirildi Milli Meclis siyasi partiyalarin hemkarlar ittifaqlarinin aciq fealiyyet gostermesini fehlelere tetil huququ verilmesini ve ABS qosunlarinin olkeden cixarilmasini teleb etdiyi ucun 1975 ci il avqustun 26 da emir Milli Meclisi buraxdi 50 den cox demokratik fikirli ve sol siyasi xadim hebs edildi 80 ci illerde neft senayesinin inkisafi Behreynin ciceklenmesine getirib cixardi 1999 cu ilin mart ayinda Hamad bin Isa el Xelife atasi Isa bin Selman el Xelifenin yerine hakimiyyete kecdi Behreyn cox boyuk deyisikliklerin sahidi oldu 1975 ci ilde fealiyyeti dayandirilan Milli Meclis yeniden fealiyyete basladi qadinlara sesverme huququ verildi siyasi mehbuslar azad edildi Bu hadiseleri Beynelxalq Amnistiya Teskilati Behreynde insan huquqlarinin qorunmasinin bariz numunesi kimi tesvir etdi 2002 ci ilin fevralinda vetendas sesvermesine esasen Behreyn kralliga cevrildi Hemcinin konstitusiya da quvvede qaldi 2011 ci ilde Behreyn Ereb bahari adi ile taninan igtisaslar dalgasinin sahidi oldu 5 6 Numayisciler 14 fevralda Lulu rayonunda kral terefinden qebul olunan Milli Emek Nizamnamesine 10 qeydin elave edilmesi telebile etiraz aksiyasi kecirdiler Bu igtisaslara siyasi ve iqtisadi islahatlarin heyata kecirilmesini teleb eden muxalifet rehberlik edirdi 17 fevralda Behreyn Tehlukesizlik quvveleri bu igtisaslara mudaxile etdi Bu mudaxile neticesinde coxlu sayda olen ve yaralananlar oldu 25 fevralda kral Hamad bin Isa 4 naziri vezifeden uzaqlasdirdi Lakin onun bu addimi muxalifeti razi salmadi ve igtisas ve numayisler davam etdi Martin 15 de Behreyn hokumeti olkede 3ayliq fovqelade veziyyet elan etdi Lakin 1 iyun 2011 ci ilde fovqelade veziyyet legv olundu Cografiya Redakte Esas meqale Behreyn cografiyasiBehreyn Kralligi Asiyanin cenub qerbinde Fars korfezinde yerlesen kicik ada dovletidir 3 boyuk ve coxlu sayda xirda adalardan ibaretdir Arxipelaqda en boyuk ada Behreyn adasidir uzunlugu 55 km 34 mil eni 18 km 11mil Seudiyye Erebistani Behreyn ile Kral Fehd korpu yolu vasitesile birlesir Hazirda Behreyn Qeter korpu plani hazirlanir ki bu plan heyata kecirilenden sonra Behreyn korpusu dunyanin en boyuk korpusu olacaqdir Behreyn arxipelagi esasen sehra ve quru duzenliklerden ibaretdir En yuksek noqtesi hundurluyu 122 m olan Cabal ed Duxxan Tustu dagidir 7 Behreynin sahesi 765 km dir Lakin denizin torpaqla doldurulmasi neticesinde sahesi bir qeder genislendirilmekdedir Behreyn arxipelagi 51 adadan ibaretdir Behreyn qerbden Seudiyye Erebistani 24 km cenub serqden Qeterle 26 km hemserheddir Olke erazisinin yalniz 1 ini ekincilik ucun yararli torpaqlar teskil edir Erazisinin 92 ni ehate eden sehralar quru ve toz firtinalari ile xarakterikdir Behreynin en boyuk seheri ozunde bir nece kendi birlesdiren paytaxt Manama seheridir Behreyn Beynelxalq Hava limani Manamanin serqinde yerlesen el Muharraq seherindedir Esas senaye seherleri Setra Setra adasinda yerlesir ve Meamir qedim senaye seheri seherleridir Behreynin cografi ve herbi strateji movqeyi elverislidir Dunyanin mikrodovletlerinden biri hesab edilen Behreynin sahesi 690 kv km dir Bu arxipelaq 33 ada ve adaciqdan ibaretdir Bu adalardan ancaq besi meskunlasib En iri ada olan Behreynin uzunlugu 50 eni ise 16 km dir Nisbeten diger iri adalari Muherrek Sitra Umm Nesen Umm es Subhan ve Ciddedir Behreyn adasi Muherrek ve Sitra adalari ile torpaq bendler vasitesile birlesdirilmisdir 8 1986 ci ilin noyabrinda Behreyn adasini Seudiyye Erebistani ile birlesdiren Kral Fehd korpusu salinmisdir Asiyada en uzun 25 km 7 torpaq bendden ve onlari birlesdiren 5 korpuden ibaret olan hemin yolun su uzerinde umumi uzunlugu 12 5 km dir 9 En boyuk torpaq bendin uzunlugu 2 3 km dir Torpaq bitki ortuyu ve heyvanat alemi RedakteBehreynde tropik sehra landsafti vardir Adalarda qumlu torpaqlar yayilmisdir Behreyn torpaqlari caylardan mehrum yagintisi cox az olan tropik gunesden qarsalanmisdir Burada yerslti sularla suvarilan vaheler coxdur Sehra rayonlarinda quraqliga davamli tikanli kollar geven yovsan soranotu soranliq qamisi devetikani yulgun ve s bitir Adalarda heyvanat alemi esasen sehra quslari gemiriciler ve surunenlerden ibaretdir Deniz faunasi zengindir Burada 400 den artiq baliq novu vardir Sahil sularinda deniz tisbagasi mercan adalarinda mirvari mollyusku xercengin muxtelif novleri coxdur Behreynde El Ereyn qorugu yaradilmisdir 10 Iqlimi ve Daxili sulari Redakte Behreynde cimerlik Erebistan yarimadasinin diger olkeleri kimi Behreyn de simal yarimkuresinin subtropik sehra bolgesinde yerlesir Buna gore de Behreyn tebieti quraq ve isti iqlime malik olub flora ve fauna aleminin yoxsullugu daimi axar caylarinin olmamasi ile seciyyelenir Behreynde iki iqlim movsumu may ayindan oktyabra kimi isti ve quraq kecen yay iyul avqust aylarinin orta temperaturu 37 S nisbeten yagmurlu kecen payiz yanvar may movsumlerin deyismesi o qeder de hiss olunmur Iran korfezinde yerlesen basqa emirliklerden ferqli olaraq Behreynde yay aylarinda gece ve gunduz temperaturu arasinda ferq 40 den artiq olmur 11 Yayda havanin rutubetliliyi yuksek oldugundan adami taqetden salan uzucu istiler olur Yagislar esasen dekabr may aylarinda Iran korfezi uzerinden nisbeten soyuq hava kutlelerinin kecdiyi vaxtlara tesaduf edir Yaginti qisa muddetde leysan seklinde dusur Orta hesabla adalara ilde 100 110 mm yaginti dusur 12 Il erzinde esen simal qerb kulekleri erebler bunu simal kuleyi adlandirirlar herden o qeder guclu olur ki Iran korfezinde kicik gemilerin hereketine cetinlik toredir Bu kulekler Erebistan sehralari uzerinden qumlari goye sovuraraq Iran korfezi terefe qovur Qonsu erazilerin o cumleden adalarin uzerini narin toz dumani buruyur Toz dumaninin arxasinda hetta Gunes de tutqun gorunur Tozlu isti hava adama siddetli heraret getirir Behreynde yerustu sular olmasa da adalar xususile Behreyn Muherrek Sitra Umm Nesen qrunt sulari ile zengindir Adalarin ekseriyyetinde sirin yeralti sular sethe cixir Hemin sularin menbeyi Erebistan yarimadasidir Behreyn Muherrek Sitra adalari yeralti sularla daha zengindir Bu sular yer sethine kuanats adlandirilan yeralti kanallar vasitesile cixarilir Behreyn adasinda tarixi abide kimi qorunan kuantslar IV yuzilliye aid edilir Neft metallurgiya ve basqa sahelerin inkisafi ile elaqedar su qitliginin qarsisi deniz suyu temizleyen qurgularin tikilmesi ile alinir 13 Inzibati bolgu RedakteBehreynde ilk belediyye 8uzvden ibaret Manama belediyyesidir O 1919 cu ilin iyul ayinda yaradilmisdir Manama belediyyesi oz novbesinde Ereb Dunyasinda yaradilmis ilk belediyyedir Belediyye seckileri her il kecirilir Belediyyeler yollarin temizlenmesi magaza ve ticaret menteqelerinin icaresi isine cavabdehdir Hemcinin 1929 cu ilden etibaren yollarin genislendirilmesi bazar ve yarmarkalarin acilmasi meseleleri de belediyyelerin ohdeliyine verilmisdir 1958 ci ilden belediyyeler suyun saflacdirilmasi temizlenmesi planlarini da icra etmeye basladilar 1960 ci ilde Behreynde belediyyelerin sayi 4 e catdirildi Manama el Hadd el Muharraq er Rifa Novbeti 30 il erzinde 4 belediyye 12 belediyyeye bolundu Bunlarin arasinda Hamad ve Isa seher belediyyelerini de gostermek olar Butun bu belediyyeler Manama seherinde yerlesen ve uzvleri kral terefinden mueyyenlesdirilen Merkezi Belediyye Surasinda tabedir Behreynde ilk planli belediyye seckileri istiqlaliyyet qazanmazdan once 1971 ci ilde kecirilmis daha sonra ise 2002 ve 2010 cu illerde bas tutmusdur Dovlet qurulusu ve siyaseti RedakteBehreyn konstitusiyali monarxiyadir 2001 ci ilde kecirilmis referendumda dovletin yeni konstitusiyasi qebul olunmusdur Bu konstitusiyaya gore 1975 ci ilde buraxilmis parlamentin Milli Meclis fealiyyeti yeniden berpa olunmusdur 1782 ci ilden Behreyn el Xelife sulalesi terefinden idare olunur Qanunverici hakimiyyet emire ve bir palatali Milli Meclise mexsusdur Icraedici hakimiyyet emirin qardasinin rehberlik etdiyi Nazirler Surasina mexsusdur Olkede Behreynin Xalq Cebhesi adlanan bir siyasi partiya fealiyyet gosterir Diger siyasi partiya ve hemkarlar teskilatinin fealiyyeti qadagan edilmisdir Ereb emirliklerinin hamisinda oldugu kimi Behreynde de hakimiyyet bir sulalenin elindedir Hemin sulaleye mexsus olan aileler cox debdebeli heyat terzi kecirirler Behreyn ozunemexsus xarici siyaset yeritmeye tesebbus gosterir O beynelxalq munasibetlerde guc isletmemek barede muqavilenin baglanmasi butun dovletlerle dinc yanasi yasamaq ve hec bir dovletin daxili islerine qarismamaq ideyasini mudafie edir Behreyn dovleti BMT Ereb Dovletleri Cemiyyeti Islam Konfransi Teskilatinin basqa beynelxalq ve regional teskilatlarin fealiyyetinde istirak edir Behreynin xarici siyaset menafeyi esasen region dovletleri cercivesinde uzlasir O oz siyasetini Iran korfezinin basqa Ereb dovletleri ilk novbede Seudiyye Erebistani ile uzlasdirir Buna gore de Behreyn 1981 ci ilde Iran korfezi Ereb dovletlerinin Emekdasliq Surasi adlanan regional teskilatin yaradilmasinin feal terefdari olmusdur Behreynle yanasi bu teskilata Qeter BEE Kuveyt Oman ve Seudiyye Erebistani da daxil olmusdur Suranin esas meqsedi siyasi iqtisadi ve diger sahelerde birge fealiyyeti tenzimlemekdir Emekdasliq Surasi cercivesinde muxtelif sahelere de senaye maliyye sigorta ticaret neqliyyat rabite ve s inteqrasiya uzre birge komissiyalar yaradilmisdir Behreyn ucun regionla iqtisadi emekdasliq olkenin gelecek senayelesdirilmesine ve inkisafina tesir ede bilen esas vasitedir Behreynin kicik daxili bazari onun istehsal etdiyi metallurgiya ve neft mehsullarini istehlak etmek qabiliyyetine qadir deyildir Emekdasliq Surasi cercivesinde inteqrasiya ise bu mehsullarin satisini asanlasdira biler Sura terefinden qebul edilen ohdecilikden biri de neft senayesi ile baglidir Bu ohdeciliye esasen Suranin uzvu olan her hansi olkede bu ve ya diger sebebler uzunden neft hasilati dayandirilarsa diger uzvler ona komeklik gostermelidirler Bu da tamamile Behreynin xeyrinedir Behreynin hakim daireleri Sura cercivesinde vahid infrastrukturun umumi bazarin herbi quvvelerin uzlasdirilmasinin zeruri oldugunu bildirirler Hem de medeniyyet ve tehsil sahesinde six emekdasligin yaradilmasi nezerde tutulur Emekdasliq Surasinin diger uzvleri kimi Behreyn de isgal edilmis butun Ereb torpaqlarindan Israil qosunlarinin tam cixarilmasini paytaxti el Quds Yeruselim olmaqla musteqil Felestin Ereb dovletinin yaradilmasi ve Felestin xalqinin yegane qanunu numayendesi Felestin Azadliq Teskilatinin huququnun saxlanilmasini teleb edir Emekdasliq Surasinin fealiyyeti Behreynin xarici siyasetine ehemiyyetli derecede tesir edir ve Behreyn bir qayda olaraq onun qerarlarina tabe olur Son vaxtlar Behreyn ABS munasibetleri guclenir 1949 cu ilden etibaren Behreyn ABS in Iran korfezi bolgesinde yerlesdirdiyi herbi quvvelerin labudluyunu qebul edir Birlesmis Statlarin 5 ci herbi deniz donanmasinin bir qisminin esas baza kimi Behreynde yerlesdirilmesine icaze verilmisdir Iraq Kuveyt muharibesinden sonra 1990 ci ilin avqustunda Behreyn hokumeti amerkalilarin adalarda herbi hava quvvellerinin bazalarini yaratmaga icaze verdi Manama ile Vasinqton arasinda birge mudafie barede baglanmis sazise esasen her ikisi birge herbi telimler kecirilmekle yanasi regionda herbi siyasi veziyyetin gergin hallarinda ise ABS na icaze verilir ki buraya elave silah ve qosun hisseleri getirsin Behreyn dovleti ile Azerbaycan Respublikasi arasinda diplomatik munasibetler 1996 ci ilin 6 noyabrinda yaradilmisdir Dovletin milli bayrami onun musteqillik gunudur 16 dekabr 1971 Iqtisadiyyati Redakte Esas meqale Behreyn iqtisadiyyatiBMT ve Qerbi Asiyanin Iqtisadi ve Ictimai Komitesinin 2006 ci ilin yanvar ayina olan hesabatina gore Behreyn Ereb Dunyasinda suretle inkisaf eden iqtisadiyyata malikdir Hemcinin Behreyn Yaxin Serqde azad iqtisadiyyata yer veren en qabaqcil olkedir ve Iqtisadi Azadliq Indeksinin 2011 ci ile mexsus siyahisinda 12 ci yerdedir 2008 ci ilde Behreyn Londonda Qlobal Maliyye Merkezleri Indeksi terefinden dunyanin en suretli maliyye merkezi adlandirilmisdir Behreynde maliyye ve bank sektoru xususile de Islam bankciligi genis inkisaf etmisdir Senayenin esasini teskil eden neft gelirleri ixracatin 60 ni ve hokumet gelirlerinin 70 ni UDM un 11 ni teskil edir Neftden sonra en cox istehsal olunan mehsul aliminiumdur Neftin qiymetinin xususile de Korfez bohrani zamani artmasi Behreynin regionda iqtisadi rolunun daha da artmasina sebeb olmusdur Behreyn bir nece boyuk senaye layiheleri esasinda coxmilletli koorparasiyalarin ve gelirlerin vetenidir Behreyn iqtisadiyyati get gede artan ehalinin telebatini odeye bilmek ucun idxalata esaslanir Ete olan telebat Avstraliyadan idxal olunan mehsul hesabina odenilir Meyveye olan telebatin 75 i xaricden getirilir Ekin ucun yararli torpaqlarin cemi 2 9 i becerilir Kend teserrufati UDM un yalniz 0 5 ini teskil edir 2004 cu ilde ABS ve Behreyn arasinda azad ticaret muqavilesi imzalanmisdir Umumdunya maliyye bohrani ve Ereb Dunyasinda bas veren son hadiseler neticesinde iqtisadi artim tempi 2 2 asagi dusmusdur Bu ise 1994 cu ilin gostericisine yaxindir Issizlik xususile gencler arasinda ustunluk teskil edir 2008 ci ilde issizlik 4 teskil edirdi ki issizlerin de 85 i qadinlar idi 2007 ci ilde Behreyn hokumeti emek naziri dr Mecid elevinin layihesi esasinda issizlere yardim etmek meqsedile bir sira emek islahatlari heyata kecirmisdir Tebii ehtiyatlar Redakte Behreynin tebii servetleri icerisinde nisbeten goze gelimlisi tebii qaz ve neftdir Ehtiyati 210 mlrd kubmetr olan tebii qaz yataqlari hem quruda hem de korfezin dibinde askar edilmisdir Tebii qaz ile muqayisede neft ehtiyati tukenmek uzredir ehtiyati cemi 14 mln tondur Diger faydali qazintilarin gips ehengdasi gil ve s ehtiyati az oldugundan senaye ehemiyyetine malik deyiller Mirvari ehtiyati arxipelaqin simalinda ve serqinde 10 12 metr derinlikde yerlesir Ehali Redakte Esas meqale Behreyn ehalisiBehreynde ehalinin siyahiyaalinmasi isleri 1941 ci ilden aparilir Evveller burada tebii artim zeif olsa da sonralar neft ve diger senaye sahelerinin inkisafi ile elaqedar basqa olkelerden gelen muhacirlerin hesabina tebii artim yukselmisdir Behreyn arxipelaqlarinda insan izine eramizdan evvel III minillikde rast gelindiyi ehtimal olunur Ereb tayfalari orta esrlerde qonsu olkelerden buraya axin etmisdir Ehalinin ekseriyyetini erebler az hissesini ise Hindistan Pakistan ve Ingiltereden gelenler teskil edir Ehalinin boyuk hissesi Muherrek adasinin cenubunda cemlenmisdir 14 Din Redakte Behreynde muselmanlar 85 teskil edirler Yaridan coxu sieler qalani sunnulerdir Sieler bezi erebler ve farslardir Sieler arasinda ismaililere pakistanlilar ve farslarin bir hissesi rast gelir Behreyn sunnuleri esasen maliki mezheblidirler diger terefden kicik qrup halinda Seudiyye Erebistanidan gelen selefiler de vardir Sunnu mezhebine hem de Pakistandan gelib orda yasayanlar da etiqad edir Sunnu ve sieler ayri ayri kendlerde seherlerde ise xususi kvartallarda yasayirlar Xristianlar ehalinin 7 faizini 26 min nefer teskil edir Onlarin boyuk hissesi olkede yasayan ingilis ve amerikanlardir Az sayda induistler esasen Hindistandan gelenlerdir ve iudaistler vardir Istinadlar Redakte Bahraini Census 2010 تعداد السكــان العام للبحريــن 2010 2018 07 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 09 02 Qal at al Bahrain Ancient Harbour and Capital of Dilmun UNESCO Istifade tarixi 2 sentyabr 2017 Hoyland Robert G 2001 Arabia and the Arabs From the Bronze Age to the Coming of Islam Routledge seh 28 ISBN 978 0 415 19535 5 Cole p 186 Bahrain declares state of emergency after unrest Reuters 15 mart 2011 Istifade tarixi 2 sentyabr 2017 Report of the Bahrain Independent Commission of Inquiry BICI Bahrain Geography and Population countrystudies us Istifade tarixi 2 sentyabr 2017 Al A Ali Mohammed 18 mart 2012 Seaview blow for Manama Gulf Daily News 4 oktyabr 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 sentyabr 2017 Passenger Statistics King Fahd Causeway Authority 2013 01 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 sentyabr 2017 Cabir Memmedov Hebibe Soltanova Ereb olkelerinin cografiyasi s 23 Hasanean H M Middle East Meteorology International Pacific Research Center Istifade tarixi 2 sentyabr 2017 olu kecid Bahrain Weather Bahrain Weather 2012 10 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 09 02 Cabir Memmedov Hebibe Soltanova Ereb olkelerinin cografiyasi s 22 Cabir Memmedov Hebibe Soltanova Ereb olkelerinin cografiyasi s 25 Behreyn ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Behreyn amp oldid 5925797, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.