fbpx
Wikipedia

Məhəmməd

Məhəmməd (ərəb. مُحمّد‎‎ ( tələffüzü);, 26 aprel 570, Məkkə, Məkkə bölgəsi[d]8 iyun 632, Mədinə) — dini, sosial, siyasi lider və islamın qurucusu. İslam təliminə əsasən, Adəm, İbrahim, Musa, İsa və digər peyğəmbərlərin monoteist təlimlərini təbliğ etmək və təsdiqləmək üçün göndərilmiş peyğəmbər. Məhəmməd islamın bütün əsas qollarında Allahın sonuncu elçisi olaraq qəbul edilir. O, həmçinin Ərəbistanı müsəlman hakimiyyəti altında birləşdirməyi bacarmışdır.

Məhəmməd
ərəb. أَبُو الْقَاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ‎‎

Mədinə şəhərində yerləşən Məscidül-Nəbinin qapılarında qeyd edilmiş "Məhəmməd Allahın Elçisi"dir yazısı.
İslam peyğəmbəri
609 — 632
Xələfi Məhəmmədin canişinliyi
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 26 aprel 570
Doğum yeri
Vəfat tarixi 8 iyun 632 (62 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Sacred Prophetic Chamber[d]
Atası Abdullah ibn Əbdülmütəllib
Anası Aminə binti Vəhb
Həyat yoldaşı
Uşağı
Hərbi xidmət
Döyüşlər
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Məhəmməd təqribi olaraq 570-ci ildə (Fil ili) Ərəbistan yarımadasında yerləşən Məkkə şəhərində doğulub. O, altı yaşından etibarən yetim qalmışdır. Məhəmməd babası Əbdülmütəllibin himayəsi altında böyümüşdür. Babasının ölümündən sonra isə əmisi Əbu Talibin himayəsinə keçmişdir.

Məhəmməd vaxtaşırı Məkkə yaxınlığındakı Hira adlanan mağaraya gedərdi. O, 40 yaşında ikən mələk Cəbrayıl tərəfindən ziyarət edildiyini və Allahdan ilk vəhyni aldığını bildirdi. Üç ildən sonra, 613-cu ildə, Məhəmməd açıq şəkildə islami təbliğata başladı. O, elan etdi ki, "Allah birdir", Allaha təslimiyyət (islam) doğru həyat yoludur və digər islam peyğəmbərləri kimi o da Allahın elçisidir.

Başlanğıcda, Məhəmmədin ardıcılları az idi və onlar məkkəli politeistlərin düşmənçiliyinə məruz qalırdılar. O, 615-ci ildə ardıcıllarını təqibdən qorumaq üçün onlardan bəzilərini Aksum krallığına göndərdi. 622-ci ildə isə özü və ardıcılları Məkkədən Mədinəyə (əvvəl "Yəsrib" olaraq adlandırılırdı) köç etdilər. Bu hadisə, hicri təqvimi olaraq da bilinən "islami təqvim"in başlanğıcı sayılır. Həmin il Məhəmməd Mədinədəki qəbilələri "Mədinə müqaviləsi" altında birləşdirdi. Məkkəlilər ilə müxtəlif aralıqlarla səkkiz il davam edən müharibələrdən sonra Məhəmməd 10.000 müsəlman əsgərlə birlikdə Məkkə şəhərinə doğru hərəkətə başladı. Müsəlmanlar az itki ilə şəhərə daxil ola bildilər.

Məhəmməd vida həccindən qayıtdıqdan bir neçə ay sonra, 632-ci ildə xəstələndi və vəfat etdi. Ölümünə qədər Ərəbistan yarımdasının əksəriyyəti islam dinini mənimsədi.

Tanrı tərəfindən Məhəmmədə göndərilən vəhylər Quran ayələrini meydana gətirmişdir. Ayələr müsəlmanlar tərəfindən "Allahın kəlamı" adlandırılır və dinin əsası olaraq qəbul edilir. Qurandan başqa, Məhəmmədin hədislərdəsiyərlərdə yer alan təlimləri və tətbiqləri (sünnə) islam hüququnun mənbələri olaraq istifadə edilir (bax: şəriət).

Qurandaki adları və titulları

 
İslam xəttatlığında sülus xətti ilə "Məhəmməd" adının yazılışı

Məhəmməd adı Quranda dörd dəfə keçir və "tərifə layiq" mənasına gəlir. Həmçinin, Quranda Məhəmmədə ikinci şəxs olaraq müxtəlif adlarla müraciət edilir: elçi, peyğəmbər, Allahın qulu, xəbərçi (bəşir), şahid, müjdəçi (mübəşşir), xəbərdarlıq edən (Nazir), xatırladan (müdhəkkir), Tanrıya dəvət edən, Nur və işıq saçan lampa.

Həyatından bəhs edən mənbələr

Məhəmmədin həyatı və ilk İslam tarixi ilə bağlı ən diqqət çəkən məsələ, sirah və hədis kitablarında toplanan məlumatların şifahi mədəniyyət məhsulu olaraq ortaya çıxmasıdır. Şayiələrə əsaslanan qeydlərdə izah edilən hekayələr zaman keçdikcə dəyişir və bir neçə nəsildən sonra tarixi həqiqətdən tamamilə uzaqlaşır. Hədisdə və sirah mənbələrində, Məhəmmədin həyatı ilə əlaqəsi olmayan hekayələrin, bəzi dəyişikliklərle həyat hekayəsinə əlavə edilmiş olabileceyi xatırda dutulmalıdır. Sami Ezzib, bu mövzuda diqqətəlayiq bir açıqlama ilə Xeybərin fəthi və Qureyza qırğını kimi mövzuların Yəhudilərin müqəddəs kitabına daxil edildiyini, ancaq bu mənbəyə görə Yəhudilərin Yəhudiləri olmayan insanları qırdıqlarını söylədi.

Quran

 
Kufi xətti ilə yazılmış Quran (Abbasilər dövrü, 8-ci 9-cu əsrlər)

Quran islamın ən ali dini mətnidir. Müsəlmanlar onun baş mələk Cəbrayıl tərəfindən Məhəmmədə çatdırılan Allahın sözləri olduğuna inanırlar. Lakin Quranda Məhəmmədin həyatı haqqında məlumat azlıq təşkil edir.

Erkən bioqrafiyalar

Məhəmmədin həyatı ilə əlaqədar əhəmiyyətli məlumatlar müsəlman erasının 2-ci və 3-cü əsr müəlliflərinin tarixi əsərlərində tapıla bilər (b.e-nın 8-ci 9-cu əsrləri). Bunlar Məhəmmədin həyatı haqqında əlavə məlumatlar ehtiva edən ənənəvi müsəlman bioqrafiyalarıdır. Ən erkən siyər (Məhəmmədin bioqrafiyası və sözləri) İbn İşaq tərəfindən təqribi olaraq 767-ci ildə yazılmış "Tanrının elçisinin həyatı" adlı əsərdir. Lakin əsər sonradan itirilmişdir. Əsər itirilməməmişdən öncə İbn Hişam tərəfindən böyük ölçüdə, əl-Təbəri tərəfindin isə kiçik ölçüdə istifadə edilmişdir. İbn Hişam əsərdən böyük ölçüdə istifadə etsə də, əsərin giriş hissəsindən bəzi bölümləri çıxartdığını da qeyd etmişdir. Məhəmmədin həyatı haqqında digər erkən tarixi mənbələrə əl-Vaqidi tərəfindən yazılmış "Məhəmmədin səfərbərliklərinin tarixi" əsəri və əl-Vaqidinin katibi İbn Səd əl-Bağdadinin əsərləri də daxildir.

Bu mənbələrin doğruluğu qeyri-müəyyən olsa da, bir çox tədqiqatçı onları həqiqi hesab edir.

Hədis

  Əsas məqalə: Hədis

İslamda digər mühüm mənbələr isə hədislərdir. Hədislərin tərtibi Məhəmmədin ölümündən sonra da Məhəmməd əl-Buxari, Müslüm İbn Həccac, əl-Tirmizi, əl-Nəsai, Əbu Davud, İbn Macə, Malik İbn Ənəs və əl-Daraqtuni kimi hədis alimləri tərəfindən davam etdirilmişdir.

Bəzi qərb tədqiqatçıları hədis kolleksiyalarını dəqiq tarixi mənbə kimi görürlər. Adətən islam alimləri bioqrafik ədəbiyyat əvəzinə hədis ədəbiyyatına daha çox diqqət ayırırlar. Ona görə ki, hədislər təsdiqlənə bilən zəncirvari silsilədən ibarətdirlər. Bioqrafik ədəbiyyatda isə belə bir silsilənin olmaması onların nəzərinə görə, daha az təsdiqlənə biləndir.

İslamaqədərki Ərəbistan

  Əsas məqalə: Cahiliyyət dövrü
 
Məhəmmədin dövründəki başlıca qəbilələr və onların yaşayış yerləri

Ərəbistan yarımadası vulkanik torpaqlarla örtülü olduğu üçün böyük ölçüdə əraziləri quraq idi. Vahələr və ya su mənbələrindən uzaq olan ərazilərdə kənd təsərrüfatının vəziyyəti çətin idi. MəkkəMədinə şəhərləri yarımadanın önəmli mərkəzlərindən idilər. Mədinə böyük dərəcədə inkişaf edən aqronomik məskunlaşma məntəqəsi, Məkkə isə bir çox ətraf qəbilələr üçün mühüm maliyyə mərkəzi idi. İttifaqa və ya qohumluğa əsaslanan qəbilə üzvlüyü mühüm sosial bağlılıq mənbəyi daşıyırdı. Yerli ərəblər köçəri və ya oturaq idilər. Köçəri qruplar su və sürüləri üçün otlaq axtararaq davamlı səyahət edir, oturaq qruplar isə məskunlaşıb ticarət və təsərrüfatla məşğul olurdular. Köçərilərin həyatda qalması həmçinin karvanlara və vahələrə edilən basqınlara da əsaslanırdı. Onlar bunu cinayət hesab etmirdilər.

İslamaqədərki Ərəbistanda Tanrı və Tanrıçalar fərdi qəbilələrin qoruyucusu hesab edilirdilər, onların ruhları müqəddəs ağaclar, daşlar, bulaqlar və quyularla əlaqələndirilirdi. Məkkədəki Kəbə illik ziyarət yeri olmasından əlavə burada qəbilə qoruyucusu olan Tanrıların (hər qəbilənin öz qoruyucu Tanrısı vardı) 360 ədəd bütü yerləşirdi. Üç Tanrıça Tanrının qızları hesab edilirdi: Əl-Lat, Mənatəl-Uzza. Ərəbistanda xristianlaryəhudilər də daxil olmaqla monoteist icma da var idi. Hənif adlanan ərəblər, qatı monoteistik inanca sahib idilər. Müsəlman ənənəsinə görə, Məhəmmədin özü Hənif olub, İbrahimin oğlu İsmayılın nəslindəndir.

VI əsrin ikinci yarısı Ərəbistanda siyasi iğtişaşlar dövrü sayılır. Yarımadadakı dini parçalanmalar iğtişaşların mühüm səbəblərindən biri idi. Yəməndə yəhudilik, İran körfəzində isə xristianlıq dominant din sayılırdı. Bu dövrdə bölgədəki çoxtanrılı dinlərin tərəfdarlarının sayı azalmağa və daha ruhani dinlərə maraq artmağa başlamışdı. Çoxları ruhani dinlərə istəksiz bir şəkildə müraciət etsə də, bu inanclar onların intellektual və mənəvi istinad nöqtələrini təmin edirdi.

Məhəmmədin həyatının ilk illərində, aid olduğu Qureyş qəbiləsi Qərbi Ərəbistanda dominant bir qüvvə halına gəlmişdi. Onlar Qərbi Ərəbistandaki bir çox qəbilənin üzvlərini Kəbəyə bağlayan və Məkkə ziyarətgahının nüfuzunu artıran hums birliyini qurmuşdular. Anarxiyanın qarşısını almaq üçün Qüreyş, bütün zorakılıqların qadağan olunduğu müqəddəs aylar quruluşunu dəstəklədi və beləliklə, təhlükəsiz şəkildə həcc ziyarətlərinə və yarmarkalara qatılmaq mümkünləşdi. Hums birliyi əsasən dini əhəmiyyət daşısa da, Məkkə üçün də əhəmiyyətli iqtisadi nəticələrə səbəb olmuşdu.

Həyatı

Uşaqlıq dövrü və erkən həyatı

Həmçinin bax: Mövlud bayramı
Məhəmmədin Məkkədəki həyatının xronologiyası
təq. 570 Atası Abdullahın vəfatı
təq. 570 Mümkün olan doğum tarixi: 12 yaxud 17 rəbiüləvvəl. Məkkə, Ərəbistan
təq. 577 Anası Aminənin vəfatı
təq. 583 Babasının onu Suriyaya göndərməsi
təq. 595 Xədicə binti Xüveylid ilə evlənməsi
təq. 599 Qızı Zeynəbin anadan olması. Sonradan anadan olmuş digər qızları: Rüqəyyə, Ümmü Gülsüm, Fatimə
610
Məkkə yaxınlığındada yerləşən Cəbəl əl-Nur dağının Hira mağarasında mələk Cəbrayılın Məhəmmədə görünməsi və Qurani vəhyin başlanması. Həmçinin Cəbrayılın onu "Allahın peyğəmbəri" adlandırması.
610-613
Məhəmmədin islamı gizli şəkildə təbliğ etməsi
613
Məhəmmədin Məkkədə hər kəsə açıq şəkildə islami təbliğata başlaması
614
Müsəlmanlara qarşı ağır təqiblərin başlanılması
615
Bir qrup müsəlmanın Aksum krallığına mühacirət etməsi
616
Məkkə müşriklərinin Bəni Haşimə və müsəlmanlara qarşı boykot başlatması
619
Boykotun sona çatması
619
Xədicə binti Xüveylid (xanımı) və Əbu Talibin (əmisi) vəfatı. Bu il həmçinin "Hüzün ili" də adlandırılır
təq. 620 İsra və Merac səyahətinin baş tutması
622
Mədinəyə hicrət

Məhəmməd təqribən 570-ci ildə Məkkədə doğulub. Onun doğum gününün Rəbiüləvvəl ayına təsdüf etdiyinə inanılır. Məhəmməd Qureyş qəbiləsinin Bəni Haşim qoluna mənsub idi. Onun ailəsi Məkkənin qabaqcıl ailələlərindən biri sayılırdı. İslam ənənəsinə görə Məhəmmədin doğum ili Fil ili olaraq qəbul edilir. Həmçinin bəzi 20-ci əsr tədqiqatçıları onun doğum ilinin 568 və ya 569-cu illərə təsadüf etdiyini də iddia edirlər.

Məhəmmədin atası Abdullah, o, doğulandan təxminən altı ay sonra vəfat etmişdir. İslam ənənəsinə görə, Məhəmməd doğulmasından dərhal sonra səhradaki bədəvi ailələrindən birinə göndərilib, çünki səhra həyatı körpələrin sağlamlığı üçün daha münasib hesab edilirdi. Bəzi qərb tədqiqatçıları isə bu ənənənin tarixiliyini qəbul etmirlər. Məhəmməd iki yaşına qədər analığı Həlimə binti Əbu Züeyb və onun əri ilə birlikdə yaşayıb. Altı yaşında Məhəmmədin anası Aminə xəstələnib vəfat etmişdir. Sonraki iki il ərzində Məhəmməd səkkiz yaşına qədər babası Əbdülmütəllibin himayəsi altında qaldı. Əbdülmütəllibin ölümündən sonra o, əmisi Əbu Talibin himayəsinə keçdi.

Yeniyetməliyi dövründə Məhəmməd ticarətdə təcrübə qazanmaq üçün əmisi ilə birlikdə Suriyaya səyahətlərə qatılırdı. İslam ənənəsinə görə, Məhəmməd Suriyaya gedən karvanları müşayiət edərkən doqquz və ya on iki yaşında idi və ona peyğəmbər olacağını qabaqcadan gördüyünü söyləyən Bahira adında xristian keşişlə tanış olmuşdu.

Məhəmmədin gəncliyi haqqında məlumatlar azdır. Mövcud məlumatların isə araşdırılmasında müəyyən çətinliklər əmələ gəlir. Belə ki, bu məlumatların tarix olan hissələrini, əfsanə olan hissələrindən ayırmaq çətindir. Məhəmmədin tacir olduğu və "Hind okeanı ilə Aralıq dənizi arasındaki ticarətdə" iştirak etdiyi bilinir. Xarakterinə görə ona "etibarlı" mənasına gələn əl-Əmin (ərəb: الامين) və "doğurçu" mənasına gələn əl-Sadiq ləqəbini vermişdilər. Nüfuzu səbəbi ilə 595-ci ildə Xədicə binti Xüveyliddən evlənmək təklifi aldı və təklifi qəbul etdi.

İbn İşaqın məlumatına görə 605-ci ildə Məhəmməd Kəbənin divarındaki Qara Daşın yerləşdirilməsində iştirak etmişdi. Müqəddəs sayılan Qara Daş Kəbənin bərpası zamanı çıxardılmışdı. Məkkənin rəhbər şəxsləri kimin Qara Daşı yerinə qaytarması barədə qərara gələ bilmirdilər. Ən nəhayətdə qərara aldılar ki, qapıdan daxil olan bir sonraki adam Qara Daşı yerinə qaytarmaq səlahiyyətinə malik olsun. Bu zaman Məhəmməd qapıdan içəri daxil oldu. Beləliklə, Məhəmməd daşı bir parçanın ortasına yerləşdirdi. Digərləri isə kənarlarından tutdular və birlikdə Qara Daşı apardılar. Sonra isə Məhəmməd daşı yerinə yerləşdirdi. Bu hadisə Cəbrayılin ona ilk vəhy gətirməsindən 5 il əvvəl baş vermişdi.

Quranın başlanğıcı

Həmçinin bax: Vəhy
 
Müsəlman inancına görə Məhəmmədin ilk vəhyini aldığı Cəbəl əl-Nur dağındakı Hira mağarası

Məhəmməd hər il bir neçə həftə tək başına Məkkə yaxınlığındakı Hira adlı mağarada qalırdı. İslam ənənəsinə görə, 610-cu ildə bu mağaraya olan ziyarətlərinin birində, mələk Cəbrayıl ona görünmüş və ona sonradan Qurana daxil ediləcək ayələri oxumağı buyurmuşdur. Quranın ilk sözlərinin Ələq surəsinin ilk ayələri olduğu barədə fikir birliyi vardır. Məhəmməd ilk vəhylərini aldıqdan sonra dərin sıxıntı keçirmişdi. O, evə döndükdən sonra Xədicə binti Xüveylid və əmisi oğlu Varaka ibn Nofəl tərəfindən təsəlli edilmişdi. O, həmçinin başqalarının onun iddialarını rədd edəcəklərindən qorxurdu. Şiə ənənəsinə əsasən, Məhəmməd mələyin görünməsinə təəccüblənməmiş və ya qorxmamışdı. Daha doğrusu sanki, mələyin gələcəyini gözləyirmişcəsinə onu salamlamışdı. İlk vəhydən sonra 3 illik fasilə dövründə (fətrə dövrü olaraq da bilinir) Məhəmməd özünü məyus hiss etmiş və bu 3 illik dövrü ibadətə və mənəvi hazırlığa həsr etmişdi. Vəhylər davam etdikcə Məhəmmədə təskinlik verilmiş və təbliğata başlanması əmr edilmişdi: "Rəbbin nə səni tərk etmişdi, nə də (sənə) acığı tutmuşdu".

 
Məhəmməd Cəbrayıldan ilk vəhyni alır. Fəzlullah Rəşidəddinin Cəmi ət-Təvarix əlyazmasından, 1307 (Elxanilər dövrü)

Qurana əsasən Məhəmmədin əsas vəzifələrindən biri iman gətirməyənləri esxatoloji cəzalardan xəbərdar etmək idi (məsələn, Ənam surəsinin 19-cu ayəsi). Bəzi hallarda Quran qiyamət gününə açıq şəkildə istinad etməsə də, nəsli kəsilmiş qövmlərdən misallar gətirərək Məhəmmədin müasirlərini bənzər fəlakətlərdən xəbərdar edirdi (məsələn, Fussilət surəsinin 13-cü ayəsi). Məhəmməd təkcə Tanrının vəhyni rədd edənləri xəbərdar etmir, o, eyni zamanda pisliyi tərk edən, ilahi sözləri dinləyən və Tanrıya xidmət edənlərə müjdələr verirdi. Məhəmmədin missiyası həmçinin tək Allahı təbliğ etməkdən ibarət idi. Quran Məhəmmədə Rəbbinin adını elan və tərif etməsini, bütlərə sitayiş etməməsini və ya digər Tanrıları onunla əlaqələndirməməsini əmr etmişdi.

(Ya Peyğəmbər! Qur’ani-Kərimi bütün məxluqatı) yoxdan yaradan Rəbbinin adı ilə (bismillah deyərək) oxu! O, insanı laxtalanmış qandan yaratdı. (Ya Peyğəmbər!) Oxu! Sənin Rəbbin ən böyük kərəm sahibidir! O Rəbbin ki, qələmlə (yazmağı) öyrətdi. (O Rəbbin ki) insana bilmədiklərini öyrətdi.

Ələq surəsinin 1-5 ayələri

Erkən Quran ayələrinin əsas mövzuları insanın yaradıcısı qarşısında olan məsuliyyətini əhatə edirdi. Buraya ölülərin dirilməsi, cəhənnəmdəki işgəncə və cənnətdəki zövqlərin təsviri və hayatın hər sahəsində Tanrının əlamətləri daxil idi. Həmin vaxtlar inananlardan tələb olunan dini vəzifələr çox az idi: Tanrıya inanmaq, günahların bağışlanmasını istəmək, tez-tez dua etmək, ehtiyac içində olanlara yardım etmək, fırıldaqçılığı və sərvət sevgisini rədd etmək, ismətli olmaq və qız uşaqlarına qarşı cinayət törətməmək.

Müqavimətlə üzləşməsi

 
Nəcm surəsinin son ayəsi: "(Ey insanlar!) Gəlin Allaha səcdə edin, (Allaha) ibadət edin! (Ondan başqasına itaət etməyin!)"

Müsəlman ənənəsinə görə, Məhəmmədin xanımı Xədicə onun peyğəmbər olduğuna inanan ilk şəxs idi. Sonra Məhəmmədin on yaşındaki əmisi oğlu Əli ibn Əbu Talib, yaxın dostu Əbu Bəkr və oğulluğa götürdüyü Zeyd də onun peyğəmbərliyinə iman gətirdilər. 613-cü ildən etibarən Məhəmməd islamın açıq təbliğatına başladı. Bir çox məkkəli tərəfindən lağa qoyulub, əhəmiyyət verilməməsinə rəğmən, Məhəmmədin artıq bir neçə ardıcılı var idi. Başlanğıcda islamı qəbul edən üç əsas qrup vardı: varlı tacirlərin oğulları və ya kiçik qardaşları; qəbilə başçılığından salınmış və ya qəbilə başçılığını əldə etməkdə uğursuz olan insanlar və zəif, əsasən müdafiəsiz əcnəbilər.

İbn Sada görə, Məhəmmədə qarşı müxaliflik bütpərəstliyi və çoxtanrılığı qınayan ayələri təbliğ etdiyi zaman başladı. Lakin Quranın təfsirinə görə, ona qarşı müxalifətçilik, Məhəmmədin islamı xalqa təbliğ etməsiylə başladı. Ardıcılları artdıqca Məhəmməd Məkkənin dini həyatında əsas yer tutan və sərvəti Kəbəyə əsaslanan bölgənin yerli qəbilələri üçün təhdid meydana gətirdi. Məhəmmədin Məkkənin ənənəvi dinini qınaması xüsusi ilə Kəbənin qoruyucuları olan və özünün də üzvü olduğu Qureyş qəbiləsi üçün "təhqiramiz" sayılırdı. Böyük tacirlər Məhəmmədi təbliğatını dayandırması üçün yola gətirməyə çalışırdılar. Ona tacirlər arasına daxil edilmək və sərfəli nigah təklifi etdilər. O, bu təkliflərin ikisini də qəbul etmədi.

Məgər Biz ona iki göz vermədikmi?! Eləcə də bir dil və qoşa dodaq (vermədikmi)?! Biz ona iki yol (xeyir və şər, küfr və iman yollarını) göstərmədikmi?! Lakin o, əqəbəni (maneəni) keçə bilmədi (özünə verilən bu qədər ne’mətlərə şükür etmədi). (Ya Peyğəmbər!) Sən nə bilirsən (haradan bilirsən) ki, əqəbə nədir?! (O) bir kölə azad etməkdir; Yaxud aclıq günü (zamanı) yemək verməkdir – Qohumluq əlaqəsi çatan bir yetimə. Və ya (taqətsizlikdən) torpağa sərilmiş bir miskinə! Sonra da iman gətirən və bir-birinə səbr tövsiyə edən, mərhəmət tövsiyə edən kimsələrdən olmaqdır!

Bələd surəsinin 8-17 ayələri

İslam ənənəsi bu dövrdə Məhəmməd və ardıcılarına qarşı uzun müddət davam edən zülmü və pis rəftarı qeydə almışdır. Tanınmış məkkəli lider olan Əbu Cəhlin qulu Sümeyyə binti Hubbat islamın ilk şəhidi olaraq tanınır. O, inancından imtina etməyi qəbul etmədiyinə görə sahibi tərəfindən nizə ilə öldürülmüşdü. Başqa bir müsəlman qul olan Bilal inancına görə Ümeyyə ibn Xələf tərəfindən sinəsinin üzərinə ağır daş qoyularaq işgəncəyə məruz qalmışdı.

615-ci ildə Məhəmməd ardıcıllarından bəzilərini təqiblərdən qorumaq üçün Aksum krallığına göndərdi. Onlar Aksumda xristian olan efiyopiyalı hökmdar Nəcaşinin himayəsi ilə kiçik bir koloniya qurdular. İbn Sad həmin dövrdə Efiyopiyaya iki ayrı köçdən bəhs edir. Ancaq İbn HişamTəbəri Efiyopiyaya olan yalnızca bir köç haqqında yazıblar. Əl-Təbəridə qorunan məşhur "Urvə" məktubuna görə, islamın getdikcə güclənməsi və Ömər ilə Həmzə kimi yüksək rütbəli məkkəlilərin islamı qəbul etməsi ilə müsəlmanların əksəriyyəti vətənlərinə geri qayıtmışdılar.

616-cı (və ya 617-ci) ildə Məhəmmədin mühafizə edilməsi səbəbindən Bəni Haşimə və müsəlmanlara qarşı boykot tətbiq edildi. Boykot üç il davam etdi, lakin nəticəsiz oldu və ləğv edildi.

İsra və Merac

Həmçinin bax: Merac
 
Qüdsəki Məbəd dağı kompleksinin bir parçası olan Məscidül-Əqsa. Məhəmmədin gecə səyahətinindəki mümkün yerin şərəfinə "ən uzaq məscid" olaraq adlandırılmışdır

İslam ənənəsinə görə, Məhəmməd 620-ci ildə Cəbrayıl ilə birlikdə öncə Məscidül-Əqsaya sonra isə "ərş"ə səyahət etmişdir. Bu vaxt ərzində Məhəmmədin cənnəticəhənnəmi gəzdiyi və İbrahim, Musaİsa kimi əvvəlki peyğəmbərlərlə görüşdüyü deyilir. Məhəmmədin ilk bioqrafiyasının müəllifi İbn İşaq bu hadisəni mənəvi təcrübə olaraq təqdim edir. Əl-Təbəri və İbn Qatir kimi tarixçilər isə bu hadisəni fiziki səyahət olaraq təqdim edirlər.

Hicrətə yaxın dövrdə baş vermiş hadisələr

 
Qübbətüs-Səhra üzərindəki Quran yazıları. Məhəmmədin buradan cənnətə qalxdığına inanılır

Məhəmmədin xanımı Xədicə və əmisi Əbu Talib 619-cu ildə vəfat etdilər. Bu il "Hüzün ili" olaraq da bilinir. Əbu Talibin ölümü ilə birlikdə Bəni Haşimin rəhbərliyinə Məhəmmədin qatı düşməni olan Əbu Ləhəb keçdi. Tezliklə Əbu Ləhəb Məhəmmədin Bəni Haşim tərəfindən mühafizəsini ləğv etdi. Beləliklə, Məhəmməd təhlükə qarşısında qaldı. Həmçinin Bəni Haşimin mühafizəni götürməyi öldürüldüyü təqdirdə qan qisasının alınmayacağı mənasına da gəlirdi. Bundan sonra Məhəmməd Ərəbistandaki mühüm şəhərlərdən olan Taif şəhərinə sığınmaq istəsə də, səyi uğursuz oldu və şəhər sakinlərinin hücumuna məruz qaldı. Bu hadisələrdən sonra Məhəmməd Məkkəyə qayıtmaq məcburiyyətində qalmışdı. Mütim ibn Abdi adlı şəxsin (Bəni Nöhvəl qəbiləsinin mühafizəçisi) təşəbbüsü ilə Məhəmməd doğma şəhərinə təhlükəsiz bir şəkildə qayıda bildi.

Başverənlərdən sonra Məhəmməd özü və ardıcılları üçün yeni bir yurd axtarışına başlamışdı. Bunun üçün bir neçə cəhd edilsə də, müvəffəqiyyətsizliklə nəticələndi. Ancaq sonradan müəyyən bir ümid yarandı. Belə ki, yəsriblilər (sonradan Mədinə adlandırılmışdır) ilə danışıqlardan sonra şəhərə köç etmək üçün müsbət nəticə əldə olundu.

Yəsribin ərəb əhalisi təktanrıçılıq ilə tanış idi. Həmçinin şəhərdə yaşayan yəhudilər də yeni peyğəmbərin gəlişini gözləyirdilər. Həbəşistana (və ya Aksum krallığı) olan köç kimi, Qureyş Mədinəyə olan köçün də qarşısını almağa çalışdı. Ancaq, demək olar ki, bütün müsəlmanlar köç etməyə müvəffəq oldular.

Hicrət

  Əsas məqalə: Hicrət

622-ci ildə Məhəmməd və ardıcıllarının Məkkədən Mədinəyə köç etməsi "hicrət" adlanır. 622-ci ilin iyununda Məhəmməd ona qarşı sui-qəsd həyata keçiriləcəyi barədə xəbər aldı. Əlinin köməyi ilə bu sui-qəsdin qarşısı alındı. O, gizlicə Məkkədən çıxaraq ardıcılları ilə birlikdə Məkkədən 450 kilometr (280 mil) şimalda yerləşən Mədinəyə köç etdi.

Mədinə dövrü

Məhəmmədin Mədinədəki həyatının xronolgiyası
622 Mədinəyə hicrət
623 Karvan yürüşlərinin başlanması
624 Bədr döyüşü
624 Bəni Qeynuqanın mühasirəsi
624 Saviq yürüşü
624 Qərqərətəlkədr yürüşü
624 Zil-əmr yürüşü
625 Uhud döyüşü
625 Həmraul-Əsəd yürüşü
625 Xalid ibn Əbu Süfyanın qətli
625 Rəci və Biri-Məunə faciələri
625 Bəni Nadirin mühasirəsi
626 III Bədr yürüşü, Zatur-Riqa yürüşü və Dumətul-Cəndəl yürüşü
627 Xəndək döyüşü
627 Bəni Qureyzənin mühasirəsi
628 Hüdeybiyyə sülh müqaviləsinin bağlanması
628 Xeybər döyüşü
629 İlk həcc ziyarəti
629 Mütə döyüşü
630 Məkkənin fəthi
630 Hüneyn döyüşü
630 Taifin mühasirəsi
630 Təbuk yürüşü
631 Ərəbistan yarımadasının böyük hissəsininin idarə edilməsi
632 Vida həcci
632 Məhəmmədin vəfatı, 8 iyun Mədinə

Mədinə xalqı Məkkədən köç edənlərdən (mühacirlər), onlara yardım edən islamı qəbul etmiş ənsarlardan (Evs və Həzrəç qəbilələri) və Bəni Qureyzə, Bəni Qeynuqa, Bəni Nadir adlı yəhudi qəbilələrindən ibarət idi. Onlar arasında birlik yaratmaq olduqca çətin görünürdü. Məhəmmədin niyyəti Mədinədə birliyi təmin etmək idi. O, mühacirlər ilə yerli xalqı qardaş elan etdi. Həmçinin yəhudilər ilə soyuqluğu aradan qaldırmağı bacardı və Mədinə şəhər dövlətinin əsasını qoydu. Habelə, Mədinə xalqının hüquq və vəzifələrini müəyyən edən 47 maddədən ibarət Mədinə müqaviləsi də qəbul edildi. [Mənbə göstərin]

Bu dövrdə yəhudilərin islama qarşı çıxmaları və bəzilərinin müsəlman kimi görünməsinə baxmayaraq keçmiş dinlərində qalmaları rəvayət edilir. Məhəmməd Mədinədəki həyatı dövründə başda məkkəlilər olmaqla bir çox qəbiləyə qarşı 100-ə qədər hərbi əməliyyata imza atmışdır.

Silahlı qarşıdurmanın başlanması

  Əsas məqalə: Bədr döyüşü

Müsəlmanlar Mədinəyə köç etdikdən sonra məkkəlilər onların əmlaklarını ələ keçirmişdilər. Başverənlər gələcəkdə məkkəlilər ilə müsəlmanlar arasında müharibəyə gətirib çıxaracaqdı. Bu hadisədən sonra müsəlmanların məkkəlilər ilə döyüşməsinə icazə verən Quran ayələri nazil oldu (Həcc surəsinin 39 və 40-cı ayələri). Ənənəvi təsvirə görə, 11 fevral 624-cü ildə Mədinədəki İkiqibləli məsciddə ibadət edərkən Məhəmmədə qibləni Qüdsdən Məkkəyə doğru dəyişməsi haqqında vəhy gəldi. Məhəmməd və ardıcılları yeni əmrə uyğunlaşdılar və üzlərini Məkkəyə tərəf çevirdilər.

Zülmə mə’ruz qaldıqlarına görə vuruşanlara (kafirlərə qarşı Allah yolunda döyüşməyə) izin verilmişdir. Allah onlara kömək etməyə, əlbəttə, qadirdir! O kəslər ki, haqsız yerə, ancaq "Rəbbimiz Allahdır" – dediklərinə görə yurdlarından (Məkkədən) çıxarıldılar. Əgər Allah insanların bir qismini digər qismi ilə (müşrikləri mö’minlərlə) dəf etməsəydi, sözsüz ki, içərisində Allahın adı çox zikr olunan soməələr (rahiblərin yaşadığı monastırlar), kilsələr, mə’bədlər (yəhudi mə’bədləri) və məscidlər dağılıb gedərdi (darmadağın edilərdi). Allah Ona (öz dininə) yardım edənlərə, şübhəsiz ki, yardım edər. Həqiqətən, Allah yenilməz qüvvət, qüdrət sahibidir!

Həcc surəsinin 39–40 ayələri

624-cü ildə Məhəmmədin başçılığı ilə məkkəlilərə qarşı 300 nəfərdən bir qədər çox müsəlman qüvvəsi yaradıldı. Müsəlmanlar Bədrdə məkkəli-müşrik karvanına qarşı pusqu qurdular. Plandan agah olan Məkkə karvanı müsəlmanlardan sıyrılmağı bacardı. Karvanın təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün Məkkədən qüvvə göndərildi. Karvanın təhlükəsizlikdə olduğunu xəbər aldıqdan sonra məkkəlilər müsəlmanların üzərinə yeriməyə başladılar. Beləliklə, Bədr döyüşü başlandı. Saylarının xeyli az olmasına baxmayaraq müsəlmanlar qələbə qazandılar. Döyüşdə müsəlmanlardan on dörd nəfər, qarşı tərəfdən isə azı qırx beş nəfər həlak oldu. Həlak olan məkkəlilər arasında Əbu Cəhl də başda olmaqla bir çox yüksək rütbəli şəxs var idi. Müsəlmanlar tərəfindən əsir götürülən yetmiş nəfərin bir çoxu fidyə qarşılığında geri verildi.

Bu dövrdə Məhəmməd üç əsas yəhudi qəbiləsindən biri olan Bəni Qeynuqanı Mədinədən qovdu, lakin bəzi tarixçilər bu hadisənin Məhəmmədin ölümündən sonra həyata keçirildiyini yazırlar. Bədr döyüşündən sonra Məhəmməd Hicazın şimal hissəsindən gələcək hücumlardan qorunmaq üçün bir sıra Bədəvi qəbilələrlə qarşılıqlı ittifaq qurdu.

Məkkə ilə konflikt

  Əsas məqalələr: Uhud döyüşüXəndək döyüşü
Uhud döyüşü
 
"Məhəmməd peyğəmbər və ordusu Uhud döyüşündə". Siyəri-Nəbinin 1595-ci ildəki nəşrindən

Bədrdə məğlub olan məkkəlilər qisas almağa can atırdılar. İqtisadi rifahlarını qorumaq üçün onlar nüfuzlarına dəymiş ziyanın əvəzini çıxmalı idilər. Bundan sonrakı aylarda məkkəlilər Mədinəyə pusqu dəstələri göndərməyə başladılar. Məhəmməd isə Məkkə ilə müttəfiq qəbilələrə qarşı yürüşlər həyata keçirdi və Məkkə karvanına basqın təşkil etdi.

Bədrin qisasını almaq üçün Əbu Süfyan 3.000 nəfərlik ordu yığdı və Mədinəyə doğru hərəkətə başladı. Müsəlman kəşfiyyatı Məhəmmədə Məkkə ordusu və onların sayı barədə xəbər çatdırdı. Növbəti gün müsəlmanlar döyüş müşavirəsi üçün toplandılar. Müşavirə zamanı müsəlmanlar arasında fikir ayrılığı yarandı. Belə ki, Məhəmməd və bir çox yüksək rütbəli şəxslər Mədinə daxilində döyüşməyin və möhkəmləndirilmiş qala divarlarından faydalanmağın daha təhlükəsiz olacağını qeyd etdilər. Daha gənc müsəlmanlar isə məkkəlilərin şəhər xaricindəki əkinləri məhv edəcəklərini və qalaya toplanmağın müsəlmanların nüfuzuna ziyan vuracağı fikrini irəli sürdülər. Məhəmməd nəhayət gənc müsəlmanların dediyi ilə razılaşdı və müsəlman qüvvələrini döyüşə hazırladı. Beləliklə, 23 mart 625-ci ildə tərəflər arasında hərbi əməliyyatlar, Uhud döyüşü başlamış oldu. Erkən toqquşmalarda müsəlmanların üstünlük qazanmasına baxmayaraq, strateji əhəmiyyat daşıyan müsəlman oxçularınının çoxunun yerlərini tərk etmələri və beləliklə oxçuların nizamının pozulması müsəlmanların məğlubiyyətinə gətirib çıxardı. Döyüşdə müsəlman ənənəsində ən tanınmış şəhidlərdən biri, Məhəmmədin əmisi Həmzə də daxil olmaqla 75 müsəlman həlak oldu. Məkkəlilər döyüşü davam etdirmədilər, sadəcə qələbəni elan etmək üçün Məkkəyə hərəkət etdilər. Bunun səbəbi yəqin ki, Məhəmmədin yaralanması və həlak olması haqqında məlumatların yayılması idi. Məhəmmədin yaşadığı ortaya çıxdıqda məkkəlilər onun yardımına gələn yeni qüvvələr haqqındakı yanlış məlumatlar səbəbi ilə geri qayıtmağa risk etmədilər. Beləliklə, məkkəlilər müsəlmanları tamamilə məhv etmək məqsədinə müvəffəq ola bilmədilər. Müsəlmanlar ölüləri dəfn etdikdən sonra Mədinəyə qayıtdılar. Məğlubiyyətin səbəbləri barədə yığılmış suallara Məhəmməd Quran ayələrindən (Ali-İmran surəsi, ayə 152) sitat gətirərək, məğlubiyyətin ikiqat olduğunu ifadə etdi: qismən itaətsizlik üçün cəza, qismən də dəyanət sınağı.

Uhud döyüşündən sonra Əbu Süfyan səylərini Mədinəyə qarşı digər bir hücum üçün cəmləməyə başladı. O, Mədinənin şimal və şərq istiqamətlərində yaşayan köçəri qəbilələrin dəstəyini almağı bacarmışdı. Əbu Süfyan qəbilələrin dəstəyini qazanmaq üçün Məhəmmədin zəif olması, qənimət vədləri, Qureyşin nüfuzu və rüşvət kimi propaqanda vasitələrindən istifadə edirdi. Məhəmməd isə ona qarşı qurulan ittifaqların qarşısını almaq siyasəti həyata keçirdi. O, Mədinəyə qarşı qurulan ittifaqları dəf etmək üçün onlara qarşı yürüşlər təşkil etməyə başladı.

Bu dövrdə Mədinənin yəhudi qəbiləsi olan Bəni Nadir də məkkəlilərə dəstək vermişdir. Qəbilə başçısı Kəb ibn əl-Əşrəf Məkkəyə getmiş və Məkkənin "qəmini", "hiddətini" və Bədr döyüşündən sonra "qisas" almaq arzusunu oyandıran şeirlər yazmağa başlamışdı. Qəbilə təqribən bir il sonra xəyanətləri səbəbilə Mədinədən qovuldu.

Məhəmməd böyük bir qüvvə yığaraq ərəb qəbilələrini individual şəkildə təəccübləndirmişdi. Bu da düşmənlərinin ona qarşı birləşməsinə gətirib çıxarmışdı. Məhəmməd özünə qarşı olan ittifaqın qarşısını ala bilməsə də, öz qüvvələrini artırmağa müvəffəq oldu və güclü qəbilələrin düşmənlərinə qatılmasına maneə olmağı bacardı.

Xəndək döyüşü
 
İkiqibləli məscid, 11 fevral 624-cü ildə bu məsciddə Məhəmmədə üzünü Qüdsdən Məkkəyə doğru çevirməsi haqqında vəhy gəldi. Məhəmməd və müsəlmanlar yeni əmrə uyğunlaşdılar və üzlərini Məkkəyə tərəf çevirdilər

Sürgündəki Bəni-Nadir qəbiləsinin də köməyi ilə 10.000 nəfərlik ordu yığan Əbu Süfyan Mədinəyə doğru hərəkətə başladı. Məhəmməd isə Əbu Süfyana qarşı təxminən 3000 nəfərlik qüvvə hazırladı və o dövrdə Ərəbistanda tətbiq edilməyən yeni müdafiə növündən istifadə etdi. Belə ki, müsəlmanlar Mədinənin süvari hücumuna qarşı açıq qalan yerlərində "xəndək" qazdılar. Bu yeniliyin Ərəbistana gətirilməsi islamı qəbul etmiş, miliyyətcə fars olan Salman Farsi ilə əlaqələndirilir.

Mədinənin mühasirəsi 627-ci il 31 mart tarixində başladı və iki həftə davam etdi. Əbu Süfyanın ordusu istehkam üçün hazırlıqsız idi. Nəticəsi olmayan mühasirədən sonra müttəfiqlər məğlubiyyətlərini qəbul etdilər və Məkkəyə qayıtmağa qərar verdilər. Quranda bu müharibə barədə Əhzab surəsinin 9–27 ayələrində qeyd edilmişdir.

Döyüş əsnasında Mədinənin cənubunda yaşayan yəhudi Bəni Qureyzə qəbiləsi məkkəlilər ilə müsəlmanlara qarşı danışıqlara girmişdi. Məkkəlilər geri çəkildikdən sonra Məhəmməd Bəni Qureyzə qəbiləsinin üzərinə hərəkət etdi. Bəni Qureyzə qalaya çəkilərək müdafiə olunmağa başladı. Onlar Evs qəbiləsindən Səd ibn Məazın qərar çıxaracağı təqdirdə təslim olmağa razılıq verdilər. Səd ibn Məaz yəhudilərin müqəddəs kitabı Tövrata əsaslanaraq belə bir qərar çıxarır: "Bəni Qureyzə kişiləri edam, arvad-uşaqları əsir, əmlakı da müsadirə olunmalıdır". Müsəlmanlar tərəfindən bu qərar həyata keçirildi.

Hudeybiyyə sülh müqaviləsi

Məhəmməd müsəlmanlara həcc mərasimini yerinə yetirmələrini əmr edən ayələr təqdim etsə də, müsəlmanlar Qureyşin onlarla olan ədavəti səbəbindən bunu edə bilmirdilər. 628-ci ilin şəvval ayında Məhəmməd ardıcıllarına qurbanlıq heyvanlar əldə etmələrini və həcc ziyarəti üçün hazırlanmalarını əmr etdi. 1400 müsəlmanın Məkkəyə yaxınlaşdığını eşitdikdə, Qureyş onları dayandırmaq üçün 200 süvari göndərdi. Bundan sonra Məhəmməd daha çətin istiqamət seçərək Məkkənin yaxınlığındakı Hudeybiyyə adlı yaşayış məntəqəsinə doğru hərəkət etdi. Bundan sonra tərəflər arasında başlayan danışıqlar müsəlmanlar ilə Qureyş arasında on il müddətinə nəzərdə tutulmuş olan sülh müqaviləsinin, Hüdeybiyyə sülhünün imzalanmasına gətirib çıxardı.

Bir çox müsəlman müqavilədən məmnun deyildi. Ancaq Quranın Fəth surəsi onlara əminlik verdi ki, bu yürüş qalibiyyətlə nəticələnib. Daha sonra Məhəmmədin ardıcılları müqavilənin arxasında duran faydaları anladılar. Bu faydalara daxil idi:

  • Məkkəlilərin Məhəmmədi özləri ilə bərabər tutmaları.
  • Tərəflər arasında hərbi əməliyyatların dayandırılması və beləliklə, Mədinənin getdikcə güclənməsi.
  • Müsəlmanların həcc mərasimlərindən təsirlənən məkkəlilərin heyranlığı.

Müsəlman ənənəsinə görə, Məhəmməd bir çox hökmdarlara məktub göndərərək onları islama dəvət etdi (hadisənin tarixi mənbələrdə müxtəlif şəkildə verilib). O, Bizans hökmdarı I İrakliyə, Sasani hökmdarı II Xosrova, Yəmən hökmdarına və başqalarına elçilər göndərdi (məktublar ilə birlikdə). Göndərilmiş elçilərdən birinin Bizansın vassalı olan Qassanilər tərəfindən öldürülməsi tərəflər arasında müharibəyə gətirib çıxardı. Baş vermiş Mütə döyüşündə sayca az olan müsəlmanlar geri çəkilməyə məcbur oldular.

Son illəri

Məkkənin fəthi

  Əsas məqalə: Məkkənin fəthi

Hudeybiyyə sülhü iki il ərzində qüvvədə qaldı. Lakin sonradan müqavilə qüvvədən düşdü. Belə ki, bu dövrdə Bəni Xuzaə adlı qəbilənin Məhəmmədlə münasibətləri yaxşı idi, lakin düşmənləri Bəni Bəkr qəbiləsi məkkəlilər ilə müttəfiq idilər. Bəni Bəkr qəbiləsininin qollarından biri, Bəni Xuzaə qəbiləsinə qarşı gecə basqını həyata keçirdi və qəbilənin bir neçə üzvünü öldürdü. Bu toqquşmada məkkəlilər Bəni Bəkrə silahla yardım etdilər və bəzi mənbələrə görə, toqquşmada bir neçə məkkəli də iştirak etmişdi. Bu hadisədən sonra Məhəmməd məkkəlilərə üç şərt ehtiva edən bir məktub göndərdi və şərtlərdən birini seçmələrini istədi:

  • Məkkəlilər Xuzaə qəbiləsindən öldürülənlər üçün qan pulu verməli idilər;
  • Bəni Bəkr qəbiləsi ilə müttəfiqliklərini bitirməli idilər;
  • Hudeybiyyə sülhünün qüvvədən düşdüyünü bildirməli idilər.

Məkkəlilər son şərti qəbul etdiklərini bildirdilər. Tezliklə onlar səhv etdiklərini anlayıb Əbu Süfyanı elçi qismində Hudeybiyyə müqaviləsini yeniləmək üçün göndərsələr də, istəkləri Məhəmməd tərəfindən rədd edildi.

Məhəmməd yürüş üçün hazırlığa başladı. O, 630-cu ildə 10.000 müsəlmanla birlikdə Məkkəyə doğru hərəkətə keçdi və az itki ilə Məkkəninin nəzarətini ələ keçirdi. Məhəmməd, "insan ölümündə təqsirkar olan, müharibənin qığılcımlanmasına səbəb olan və sülh şəraitini pozan" 10 nəfər kişi və qadından başqa digər şəxsləri əfv etdi. Həmin 10 nəfərdən bəziləri də sonradan əfv edildi. Məkkənin fəthi haqqında Quranın Nəsr surəsində bəhs edilir.

Bu dövrdə müsəlmanlardan ikiqat çox ordu yığmağı bacaran Həvazin qəbilələri müsəlmanlar üçün hərbi təhdid sayılırdılar. Sonradan Həvazin qəbiləsinə Taqif qəbiləsi də dəstək verdi. Məhəmməd 630-cu ildə baş tutmuş Hüneyn döyüşündə Həvazin və Taqif qəbilələrini məğlub etdi. Həmin ildə Bizansın müsəlmanlara qarşı yürüş həyata keçirəcəyi barədə məlumat alan Məhəmməd 30 minlik ordu ilə Ərəbistanın şimalına doğru yürüş etdi (Təbuk yürüşü) və bölgənin yerli hakimlərini müsəlmanlara tabe etdi. Həmçinin müsəlmanlara yegənə düşmən sayılan Taif şəhəri də mühasirəyə alındı. Sonraki dövrlərdə şəhər təslim oldu və islamı qəbul etdi.

Vida həcci və vəfatı

  Əsas məqalələr: Vida xütbəsi, Vida həcci, və Qədir-Xum

632-ci ildə Məhəmməd həcc ziyarətini tamamladı. O, zilhiccə ayının 9-da Məkkənin şərqində yerləşən Ərəfat dağında vida xütbəsini oxudu. Sünni təfsirinə görə bu hadisə zamanı Məhəmməd tərəfindən Maidə surəsinin 3-cü ayəsinin bu cümləsi qeyd edildi: "Bu gün dininizi sizin üçün kamil etdim, sizə olan nemətimi tamamladım və sizin üçün din olaraq islamı bəyənib seçdim". Şiə təfsirinə görə isə bu ayə Qədir-Xum vahəsində Əli ibn Əbu Talibin Məhəmmədin varisi olaraq təyin olunmasına istinad edir. Qədir-Xum hadisəsi müsəlmanların Məkkədən Mədinəyə qayıtdığı dövrdə baş vermişdir.

Vida həccindən bir neçə ay sonra Məhəmməd xəstələndi. O, 8 iyun 632-ci ildə, Mədinə şəhərində, həyat yoldaşı Aişə binti Əbu Bəkrin evində vəfat etdi. Məhəmməd vəfat etdiyi yerdə dəfn edildi.

Əməvi xəlifəsi I Vəlidin dövründə Məscidül-Nəbi ("Peyğəmbər məscidi") Məhəmmədin qəbrini əhatə edəcək şəkildə genişləndirildi. Türbənin üstündəki günbəz Məmlük sultanı Kalavun tərəfindən XIII əsrdə qurulmuşdur. Həmin günbəz XVI əsrdə Osmanlı sultanı Süleyman Qanuni tərəfindən yaşıl rəngə boyadılmışdır. Məhəmmədin qəbrinin yanında ilk xəlifələr Əbu BəkrÖmərin qəbri vardır, bir digər boş olan qəbir də vardır ki, islam inancına görə, gələcəkdə zühr edən İsa ölümündən sonra orada dəfn olunacaq.

1805-ci ildə Səud ibn Əbdüləziz tərəfindən Mədinənin ələ keçirildiyi vaxt qızıl və cəvahir ornamentləri Məhəmmədin məzarından çıxarıldı. Vəhhabiliyə bağlı olan Səudun ardıcılları Mədinədəki təxminən hər məzar günbəzini qəbirlərə ehtiram və ziyarətin qarşısını almaq üçün dağıtdılar. Oxşar hadisələr 1925-də Səud əsgərlərinin şəhəri yenidən tutduğu vaxtda da baş vermişdir. Vəhabiliyə görə, dəfn yeri işarəsiz məzar olmalıdır. Səudilər tərəfindən narazılıqla qarşılanmasına baxmayaraq, bir çox zəvvar məzarlara ziyarət adətini davam etdirir.

Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərində yerləşən Məscidül-Nəbi ("Peyğəmbər məscidi"). Məhəmmədin türbəsi üzərində yaşıl günbəz qurulmuşdur.

Tənqidi

  Əsas məqalə: Məhəmmədin tənqidi

Məhəmmədin tənqidləri 7-ci əsrdən bəri mövcud idi. O, qeyri-müsəlman ərəb müasirləri tərəfindən monoteizmi təbliğ etdiyinə və Ərəbistanın Yəhudi qəbilələri tərəfindən Müqəddəs Kitab təhkiyələrini və obrazlarını əsassız olaraq mənimsədiyinə, Yəhudi inancını alçatdığına və nə heç bir möcüzə, nə də İbrani İncilində Yahve tərəfindən seçilmiş həqiqi peyğəmbəri "yalançı"dan ayırmaq üçün tələb olunan hər hansı bir şəxsi xüsusiyyət göstərmədən özünü "son peyğəmbər" elan atdiyinə görə qınanırdı: bu səbəblərə görə ona aşağılayıcı ha-Meşuqqa (İvrit dili: מְשֻׁגָּע, "dəli" ) ləqəbini verdilər. Orta əsrlərdə müxtəlif Qərb və Bizans xristian mütəfəkkirləri Məhəmmədi pozğun, acınacaqlı adam, saxta peyğəmbər və hətta Xristian dünyasında tez-tez kafir və ya cinlərə tutulmuş adam olaraq görüldüyündən, Dəccal sayırdılar. Akvinalı Foma kimi bu mütəfəkkirlərdən bəziləri Məhəmmədin axirətdə cismani ləzzət vədlərini tənqid edirdi.

İslamın müasir dini və sekulyar tənqidi Məhəmmədin peyğəmbər olduğunu iddia etməsindəki səmimiyyəti, əxlaqı, kölə sahibliyi, düşmənlərlə davranışı, evliliyi, onun doktrinal məsələlərə münasibəti və psixoloji vəziyyəti ilə əlaqədardır. Məhəmməd Mədinədəki Bəni Qureyzə qəbiləsinin işğalı, qullarla cinsi münasibəti və Aişə altı yaşı olduqda onunla evlənməsi (əksər təxminlərə görə, Aişə həddi-buluğa çatdıqda doqquz yaşı vardı) də daxil olmaqla sadizm və mərhəmətsizlikdə günahlandırılır.

Qeydlər

  1. Tam adı: Məhəmməd ibn Abdullah ibn Əbdülmütəllib ibn Haşim.
  2. Klassik ərəb tələffüzü.

İstinadlar

  1. https://books.google.com/books?id=QjiVAgAAQBAJ&pg=PA174&q=muhammad%2026%20april%20570
  2. https://www.google.com/search?q=muhammad+birth+date
  3. Elizabeth Goldman (1995), p. 63, gives 8 June 632 CE, the dominant Islamic tradition. Many earlier (primarily non-Islamic) traditions refer to him as still alive at the time of the invasion of Palestine. See Stephen J. Shoemaker,The Death of a Prophet: The End of Muhammad's Life and the Beginnings of Islam, page 248, University of Pennsylvania Press, 2011.
  4. Alford T. Welch; Ahmad S. Moussalli; Gordon D. Newby (2009). "Muḥammad". In John L. Esposito (ed.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. Oxford: Oxford University Press. 11 February 2017 tarixində . The Prophet of Islam was a religious, political, and social reformer who gave rise to one of the great civilizations of the world. From a modern, historical perspective, Muḥammad was the founder of Islam. From the perspective of the Islamic faith, he was God's Messenger (rasūl Allāh), called to be a "warner," first to the Arabs and then to all humankind.
  5. Esposito (2002b), pp. 4–5.
  6. Peters, F.E. (2003). Islam: A Guide for Jews and Christians. Princeton University Press. səh. 9. ISBN 978-0-691-11553-5.
  7. Esposito, John (1998). Islam: The Straight Path (3rd ed.). Oxford University Press. 9, 12. ISBN 978-0-19-511234-4.
  8. "Early Years". Al-Islam.org (ingilis). İstifadə tarixi: 18 October 2018.
  9. Watt (1974), p. 7.
  10. *Conrad, Lawrence I. (1987). "Abraha and Muhammad: some observations apropos of chronology and literary topoi in the early Arabic historical tradition1". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 50 (2): 225–40. doi:10.1017/S0041977X00049016.
    • Sherrard Beaumont Burnaby (1901). Elements of the Jewish and Muhammadan calendars: with rules and tables and explanatory notes on the Julian and Gregorian calendars. G. Bell. səh. 465.
    • Hamidullah, Muhammad (February 1969). (PDF). The Islamic Review & Arab Affairs: 6–12. 5 November 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
  11. Encyclopedia of World History (1998), p. 452
  12. Howarth, Stephen. Knights Templar. 1985. ISBN 978-0-8264-8034-7 p. 199
  13. Muhammad Mustafa Al-A'zami (2003), The History of The Qur'anic Text: From Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments, pp. 26–27. UK Islamic Academy. ISBN 978-1-872531-65-6.
  14. "Islam: An Overview – Oxford Islamic Studies Online". www.oxfordislamicstudies.com (ingilis). İstifadə tarixi: 25 July 2018.
  15. Anis Ahmad (2009). "Dīn". In John L. Esposito (ed.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. Oxford: Oxford University Press. 5 December 2017 tarixində . A second important aspect of the meaning of the term emerges in Meccan revelations concerning the practice of the Prophet Abraham. Here it stands for the straight path (al-dīn al-ḥanīf) toward which Abraham and other messengers called the people […] The Qurʿān asserts that this was the path or practice followed by Abraham […] In the final analysis, dīn encompasses social and spiritual, as well the legal and political behaviour of the believers as a comprehensive way of life, a connotation wider than the word "religion."
  16. F.E. Peters (2003), p. 9.
  17. Esposito (1998), p. 12; (1999) p. 25; (2002) pp. 4–5
  18. Buhl, F.; Welch, A.T. (1993). "Muḥammad". Encyclopaedia of Islam. 7 (2nd). Brill. 360–376. ISBN 978-90-04-09419-2.
  19. "Muhammad", Encyclopedia of Islam and the Muslim world
  20. Bax:
    • Holt (1977a), p. 57
    • Lapidus (2002), pp. 31–32
  21. "Muhammad" 15 dekabr 2014 at the Wayback Machine. Random House Webster's Unabridged Dictionary.
  22. https://www.nonteizm.com/islam/muhammet-yasadi-mi-prof-dr-sami-aldeeb-ve-furkan-er/
  23. Nasr, Seyyed Hossein (2007). "Qurʾān". Britannika Ensiklopediyası Online. 5 May 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 24 September 2013.
  24. Living Religions: An Encyclopaedia of the World's Faiths, Mary Pat Fisher, 1997, p. 338, I.B. Tauris Publishers.
  25. Şablon:Quran-usc
  26. Clinton Bennett (1998). In search of Muhammad. Continuum International Publishing Group. 18–19. ISBN 978-0-304-70401-9. 30 September 2015 tarixində .
  27. Francis E. Peters (1994). Muhammad and the origins of Islam. SUNY Press. səh. 261. ISBN 978-0-7914-1876-5. 24 September 2015 tarixində .
  28. Watt (1953), p. xi
  29. Reeves (2003), pp. 6–7
  30. S.A. Nigosian (2004), p. 6
  31. Donner (1998), p. 132
  32. Holland, Tom (2012). In the Shadow of the Sword. Doubleday. 42. ISBN 978-0-7481-1951-6.
  33. Lewis (1993), pp. 33–34
  34. Jonathan, A.C. Brown (2007). The Canonization of al-Bukhārī and Muslim: The Formation and Function of the Sunnī Ḥadīth Canon. Brill Publishers. səh. 9. ISBN 978-90-04-15839-9. 18 October 2017 tarixində . We can discern three strata of the Sunni ḥadīth canon. The perennial core has been the Ṣaḥīḥayn. Beyond these two foundational classics, some fourth-/tenth-century scholars refer to a four-book selection that adds the two Sunans of Abū Dāwūd (d. 275/889) and al-Nāsaʾī (d. 303/915). The Five Book canon, which is first noted in the sixth/twelfth century, incorporates the Jāmiʿ of al-Tirmidhī (d. 279/892). Finally, the Six Book canon, which hails from the same period, adds either the Sunan of Ibn Mājah (d. 273/887), the Sunan of al-Dāraquṭnī (d. 385/995) or the Muwaṭṭaʾ of Mālik b. Anas (d. 179/796). Later ḥadīth compendia often included other collections as well. None of these books, however, has enjoyed the esteem of al-Bukhārīʼs and Muslimʼs works.
  35. Nurullah Ardic (21 August 2012), Islam and the Politics of Secularism, Routledge, səh. 99, ISBN 978-1-136-48984-6, 22 January 2018 tarixində
  36. Watt (1953), pp. 1–2
  37. Watt (1953), pp. 16–18
  38. Loyal Rue, Religion Is Not about God: How Spiritual Traditions Nurture Our Biological,2005, p. 224
  39. John Esposito, Islam, Expanded edition, Oxford University Press, pp. 4–5
  40. See:
    • Esposito, Islam, Extended Edition, Oxford University Press, pp. 5–7
    • Quran 3:95
  41. Ueberweg, Friedrich. History of Philosophy, Vol. 1: From Thales to the Present Time. Charles Scribner's Sons. səh. 409. ISBN 978-1-4400-4322-2.
  42. See:
    • Louis Jacobs (1995), p. 272
    • Turner (2005), p. 16
  43. Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. 297–299. ISBN 978-0-19-533693-1. 16 May 2016 tarixində .
  44. Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. 302. ISBN 978-0-19-533693-1. 1 May 2016 tarixində .
  45. Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. 286–287. ISBN 978-0-19-533693-1. 4 June 2016 tarixində .
  46. Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. səh. 301. ISBN 978-0-19-533693-1. 17 May 2016 tarixində .
  47. Rodinson, Maxime (2002). Muhammad: Prophet of Islam (ingilis). Tauris Parke Paperbacks. səh. 38. ISBN 978-1-86064-827-4. İstifadə tarixi: 12 May 2019.
  48. Esposito, John L., ed. (2003). The Oxford Dictionary of Islam. səh. 198. ISBN 978-0-19-512558-0. İstifadə tarixi: 19 June 2012.
  49. See also Şablon:Cite quran cited in EoI; Muhammad
  50. Marr J.S., Hubbard E., Cathey J.T. (2014): The Year of the Elephant. figshare. DOI:10.6084/m9.figshare.1186833 Retrieved 21 October 2014 (GMT)
  51. The Oxford Handbook of Late Antiquity; edited by Scott Fitzgerald Johnson; p. 287
  52. Muhammad and the Origins of Islam; by Francis E. Peters; p. 88
  53. Meri, Josef W. (2004). Medieval Islamic civilization. 1. Routledge. səh. 525. ISBN 978-0-415-96690-0. 14 November 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 3 January 2013.
  54. Watt, "Halimah bint Abi Dhuayb 3 fevral 2014 at the Wayback Machine", Encyclopaedia of Islam.
  55. Watt, Amina, Encyclopaedia of Islam
  56. Watt (1974), p. 8.
  57. Armand Abel, Bahira, Encyclopaedia of Islam
  58. Berkshire Encyclopedia of World History (2005), v. 3, p. 1025
  59. Khan, Majid Ali (1998). Muhammad the final messenger (1998). India: Islamic Book Service. səh. 332. ISBN 978-81-85738-25-3.
  60. Esposito (1998), p. 6
  61. Dairesi, Hırka-i Saadet; Aydin, Hilmi (2004). Uğurluel, Talha; Doğru, Ahmet (eds.). The Sacred Trusts: Pavilion of the Sacred Relics, Topkapı Palace Museum, Istanbul. Tughra Books. ISBN 978-1-932099-72-0.
  62. Muhammad Mustafa Al-A'zami (2003), The History of The Qur'anic Text: From Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments, p. 24. UK Islamic Academy. ISBN 978-1-872531-65-6.
  63. Emory C. Bogle (1998), p. 6
  64. John Henry Haaren, Addison B. Poland (1904), p. 83
  65. Brown (2003), pp. 72–73
  66. Wensinck, A.J.; Rippen, A. (2002). "Waḥy". Encyclopaedia of Islam. 11 (2nd). Brill Academic Publishers. 54. ISBN 978-90-04-12756-2.
  67. Esposito (2010), p. 8
  68. See:
    • Emory C. Bogle (1998), p. 7
    • Rodinson (2002), p. 71
  69. Brown (2003), pp. 73–74
  70. Uri Rubin, Muhammad, Encyclopedia of the Quran
  71. Uri Rubin, Muhammad, Encyclopedia of the Qur'an
  72. Daniel C. Peterson, Good News, Encyclopedia of the Quran
  73. az.wikisource.org. "Əl-Ələq surəsi" (azərb.). V.Məmmədəliyev və Z.Bünyadov tərcüməsi. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  74. az.wikisource.org. "Ən-Nəcm surəsi" (azərb.). V.Məmmədəliyev və Z.Bünyadov tərcüməsi. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  75. Watt (1953), p. 86
  76. Ramadan (2007), pp. 37–39
  77. Watt, The Cambridge History of Islam (1977), p. 36
  78. F.E. Peters (1994), p. 169
  79. Uri Rubin, Quraysh, Encyclopaedia of the Qur'an
  80. az.wikisource.org. "Əl-Bələd surəsi" (azərb.). V.Məmmədəliyev və Z.Bünyadov tərcüməsi. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  81. Jonathan E. Brockopp, Slaves and Slavery, Encyclopedia of the Qur'an
  82. W. Arafat, Bilal b. Rabah, Encyclopedia of Islam
  83. Horovitz, Josef (1927). "The Earliest Biographies of the Prophet and Their Authors". Islamic Culture. 1 (2): 279–284. doi:10.1163/157005807780220576.
  84. F.E. Peters (2003b), p. 96
  85. Moojan Momen (1985), p. 4
  86. Oleg Grabar (1 October 2006). The Dome of the Rock. Harvard University Press. səh. 14. ISBN 978-0-674-02313-0. 15 June 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 26 December 2011.
  87. Encyclopedia of Islam and the Muslim World (2003), p. 482
  88. Jonathan M. Bloom; Sheila Blair (2009). The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture. Oxford University Press. səh. 76. ISBN 978-0-19-530991-1. 15 June 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 26 December 2011.
  89. Peterson (2006), pp. 86–89
  90. Moojan Momen (1985), p. 5
  91. Muhammad Mustafa Al-A'zami (2003), The History of The Qur'anic Text: From Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments, pp. 30–31. UK Islamic Academy. ISBN 978-1-872531-65-6.
  92. Muhammad Mustafa Al-A'zami (2003), The History of The Qur'anic Text: From Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments, p. 29. UK Islamic Academy. ISBN 978-1-872531-65-6.
  93. Fəzlur Rəhman (1979), p. 21
  94. John Kelsay (1993), p. 21
  95. William Montgomery Watt (7 February 1974). Muhammad: Prophet and Statesman. Oxford University Press. 112–14. ISBN 978-0-19-881078-0. İstifadə tarixi: 29 December 2011.
  96. Watt (1961), p. 123
  97. Rodinson (2002), pp. 168–69
  98. az.wikisource.org. "Əl-Həcc surəsi" (azərb.). V.Məmmədəliyev və Z.Bünyadov tərcüməsi. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2020.
  99. Rodinson (2002), p. 164
  100. Watt, The Cambridge History of Islam, p. 45
  101. Glubb (2002), pp. 179–86
  102. Lewis (2002), p. 41.
  103. Zeitlin, Irving M. (2007). The Historical Muhammad. John Wiley and Sons. səh. 148. ISBN 978-0-7456-5488-1.
  104. Buhl, F.; Welch, A.T. (1993). "Muḥammad". Encyclopaedia of Islam. 7 (2nd ed.). Brill. pp. 360–376. ISBN 978-90-04-09419-2.
  105. Watt (1961), p. 132.
  106. Watt (1961), p. 134
  107. Lewis (1960), p. 45
  108. C.F. Robinson, Uhud, Encyclopedia of Islam
  109. Watt (1964), p. 137
  110. Watt (1974), p. 137
  111. David Cook (2007), p. 24
  112. Bax:
    • Watt (1981), p. 432
    • Watt (1964), p. 144
  113. Watt (1956), p. 30.
  114. Watt (1956), p. 34
  115. Watt (1956), p. 18
  116. Rubin, Uri (1990). "The Assassination of Kaʿb b. al-Ashraf". Oriens. 32 (1): 65–71. doi:10.2307/1580625. JSTOR 1580625.
  117. Watt (1956), pp. 220–21
  118. Watt (1956), p. 35
  119. Watt (1956), pp. 36, 37
  120. Bax:
    • Rodinson (2002), pp. 209–11
    • Watt (1964), p. 169
  121. Uri Rubin, Quraysh, Encyclopaedia of the Qur'an
  122. Watt (1964) pp. 170–72
  123. Şahlar Şərifov (2013). İSLAM TARİXİ (PDF) (azərb.). Bakı. səh. 45. ISBN 978 – 9952 – 460 – 61 – 2.
  124. islamansiklopedisi.org.tr. "MUHAMMED" (türk). MUSTAFA FAYDA. İstifadə tarixi: 27 oktyabr 2020.
  125. Lings (1987), p. 249
  126. Watt, al- Hudaybiya or al-Hudaybiyya Encyclopedia of Islam
  127. Lewis (2002), p. 42
  128. Lings (1987), p. 255
  129. Lings (1987), p. 260
  130. Khan (1998), pp. 250–251
  131. F. Buhl, Muta, Encyclopedia of Islam
  132. www.sibtayn.com. "Cəmadiül-əvvəl ayının 6-cı günü" (azərb.).
  133. Aləmlərə rəhmət – Həzrəti Məhəmməd (s.a.v.) (PDF) (azərb.). səh. 5. 26 iyul 2020 tarixində (PDF).
  134. Khan (1998), p. 274
  135. Lings (1987), p. 291
  136. Khan (1998), pp. 274–75
  137. Lings (1987), p. 292
  138. Watt (1956), p. 66.
  139. The Message by Ayatullah Ja'far Subhani, chapter 48 2 may 2012 at the Wayback Machine referencing Sirah by Ibn Hisham, vol. II, page 409.
  140. Rodinson (2002), p. 261.
  141. Şahlar Şərifov (2013). İSLAM TARİXİ (PDF) (azərb.). Bakı. səh. 56. ISBN 978 – 9952 – 460 – 61 – 2.
  142. M.A. al-Bakhit, Tabuk, Encyclopedia of Islam
  143. az.wikisource.org (1992). "Əl-Maidə surəsi" (azərb.). V.Məmmədəliyevin və Z.Bünyadovun tərcüməsi. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2020.
  144. Bax:
    • Tabatabae, Tafsir Al-Mizan, vol. 9, pp. 227–47 11 oktyabr 2007 at the Wayback Machine
    • . Tafseer Comparison. 14 May 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 February 2013.
  145. The Last Prophet 23 yanvar 2009 at the Wayback Machine, p. 3. Lewis Lord of U.S. News & World Report. 7 April 2008.
  146. Leila Ahmed (1986), 665–91 (686)
  147. F.E. Peters (2003), p. 90 22 sentyabr 2015 at the Wayback Machine
  148. Ariffin, Syed Ahmad Iskandar Syed (2005). Architectural Conservation in Islam: Case Study of the Prophet's Mosque. Penerbit UTM. səh. 88. ISBN 978-983-52-0373-2.
  149. . Archnet.org. 2 May 2005. 23 March 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 January 2012.
  150. "Isa", Encyclopedia of Islam
  151. Shaykh Adil Al-Haqqani; Shaykh Hisham Kabbani (2002). The Path to Spiritual Excellence. ISCA. 65–66. ISBN 978-1-930409-18-7. 24 September 2015 tarixində .
  152. Mark Weston (2008). Prophets and princes: Saudi Arabia from Muhammad to the present. John Wiley and Sons. 102–03. ISBN 978-0-470-18257-4. 1 January 2016 tarixində .
  153. Mark Weston (2008). Prophets and princes: Saudi Arabia from Muhammad to the present. John Wiley and Sons. səh. 136. ISBN 978-0-470-18257-4. 1 January 2016 tarixində .
  154. Vincent J. Cornell (2007). Voices of Islam: Voices of the spirit. Greenwood Publishing Group. səh. 84. ISBN 978-0-275-98734-3. 1 January 2016 tarixində .
  155. Carl W. Ernst (2004). Following Muhammad: Rethinking Islam in the contemporary world. Univ of North Carolina Press. 173–74. ISBN 978-0-8078-5577-5. 1 January 2016 tarixində .
  156. Doris Behrens-Abouseif; Stephen Vernoit (2006). Islamic art in the 19th century: tradition, innovation, and eclecticism. Brill. səh. 22. ISBN 978-90-04-14442-2. 30 September 2015 tarixində .
  157. Clinton Bennett (1998). In search of Muhammad. Continuum International Publishing Group. 182–83. ISBN 978-0-304-70401-9. 22 September 2015 tarixində .
  158. Malcolm Clark (2011). Islam For Dummies. John Wiley and Sons. səh. 165. ISBN 978-1-118-05396-6. 24 September 2015 tarixində .
  159.   The Jews […] could not let pass unchallenged the way in which the Koran appropriated Biblical accounts and personages; for instance, its making Abraham an Arab and the founder of the Ka'bah at Mecca. The prophet, who looked upon every evident correction of his gospel as an attack upon his own reputation, brooked no contradiction, and unhesitatingly threw down the gauntlet to the Jews. Numerous passages in the Koran show how he gradually went from slight thrusts to malicious vituperations and brutal attacks on the customs and beliefs of the Jews. When they justified themselves by referring to the Bible, Muhammad, who had taken nothing therefrom at first hand, accused them of intentionally concealing its true meaning or of entirely misunderstanding it, and taunted them with being "asses who carry books" (sura lxii. 5). The increasing bitterness of this vituperation, which was similarly directed against the less numerous Christians of Medina, indicated that in time Muhammad would not hesitate to proceed to actual hostilities. The outbreak of the latter was deferred by the fact that the hatred of the prophet was turned more forcibly in another direction, namely, against the people of Mecca, whose earlier refusal of Islam and whose attitude toward the community appeared to him at Medina as a personal insult which constituted a sufficient cause for war.  
  160. Norman A. Stillman (1979). The Jews of Arab Lands: A History and Source Book. Jewish Publication Society. səh. 236. ISBN 978-0-8276-0198-7.
  161. Ibn Warraq, Defending the West: A Critique of Edward Said's Orientalism, p. 255.
  162. Andrew G. Bostom, The Legacy of Islamic Antisemitism: From Sacred Texts to Solemn History, p. 21.
  163. Quinn, Frederick (2008). "The Prophet as Antichrist and Arab Lucifer (Early Times to 1600)". The Sum of All Heresies: The Image of Islam in Western Thought. New York: Oxford University Press. 17–54. ISBN 978-0-19-532563-8.
  164. Goddard, Hugh (2000). "The First Age of Christian-Muslim Interaction (c. 830/215)". A History of Christian-Muslim Relations. Edinburgh]: Edinburgh University Press. 34–41. ISBN 978-1-56663-340-6.
  165. Curtis, Michael (2009). Orientalism and Islam: European Thinkers on Oriental Despotism in the Middle East and India. New York: Cambridge University Press. səh. 31. ISBN 978-0-521-76725-5.
  166. John of Damascus, De Haeresibus. See Migne, Patrologia Graeca, Vol. 94, 1864, cols 763–73. An English translation by the Reverend John W. Voorhis appeared in The Moslem World, October 1954, pp. 392–98.
  167. Buhl, F.; Welch, A.T. (1993). "Muḥammad". Encyclopaedia of Islam. 7 (2nd ed.). Brill. pp. 360–376. ISBN 90-04-09419-9.
  168. Cimino, Richard (December 2005). ""No God in Common": American Evangelical Discourse on Islam after 9/11". Review of Religious Research. 47 (2): 162–74. doi:10.2307/3512048. JSTOR 3512048.
  169. Dobbins, Mike (13 April 2015). "The Critics of Islam Were Right: An Apology to Ayaan Hirsi Ali, Sam Harris, Bill Maher and Other So-Called Islamophobes". The Christian Post. Washington, D.C. 10 December 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 21 December 2019.
  170. Akyol, Mustafa (13 January 2015). "Islam's Problem With Blasphemy". The New York Times. 26 October 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 21 December 2019.
  171. Cornwell, Rupert (10 April 2015). "Ayaan Hirsi Ali: Islam's most devastating critic". The Independent. London. 27 October 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 21 December 2019.
  172. Ibn Warraq (2000). The Quest for the Historical Muhammad. Amherst, New York: Prometheus Books. ISBN 978-1-57392-787-1.
  173. Robert Spencer (2006). The Truth About Muhammad. Washington, D.C.: Regnery Publishing. ISBN 978-1-59698-028-0.
  174. Gordon, Murray (1989). "The Attitude of Islam Toward Slavery". Slavery in the Arab World. New York: Rowman & Littlefield. 18–47. ISBN 978-0-941533-30-0.
  175. Willis, John Ralph, ed. (2013). Slaves and Slavery in Muslim Africa: Islam and the Ideology of Enslavement. 1. New York: Routledge. vii–xi, 3–26. ISBN 978-0-7146-3142-4.; Willis, John Ralph, ed. (1985). Slaves and Slavery in Muslim Africa: The Servile Estate. 2. New York: Routledge. vii–xi. ISBN 978-0-7146-3201-8.
  176.   During the twenty-five years of his union with Ḥadijah Muhammad had no other wife; but scarcely two months had elapsed after her death (619) when he married Sauda, the widow of Sakran, who, with her husband, had become an early convert to Islam and who was one of the emigrants to Abyssinia. At about the same time Muhammad contracted an engagement with 'A'ishah, the six-year-old daughter of Abu Bakr, and married her shortly after his arrival at Medina. 'A'ishah was the only one of his wives who had not been previously married; and she remained his favorite to the end. […] In his married life, as well as in his religious life, a change seems to have come over Muhammad after his removal to Medina. In the space of ten years he took twelve or thirteen wives and had several concubines: even the faithful were scandalized, and the prophet had to resort to alleged special revelations from God to justify his conduct. Such was the case when he wished to marry Zainab, the wife of his adopted son Zaid.  
  177.   The messenger of God went out into the marketplace of Medina and had trenches dug in it; then he sent for them and had them beheaded in those trenches. They were brought out to him in groups. Among them were the enemy of God, Huyayy b. Akhtab, and Ka’b b. Asad, the head of the tribe. They numbered 600 or 700—the largest estimate says they were between 800 and 900. As they were being taken in groups to the Messenger of God, they said to Ka’b b. Asad, "Ka’b, what do you understand. Do you not see that the summoner does not discharge [anyone] and that those of you who are taken away do not come back? By God, it is death!" the affair continued until the Messenger of God had finished with them.  
  178. Sünəni-Əbu Davud, 14:2665
  179. Səhih əl-Buxari,
  180. Sünəni-Əbu Davud,
  181. Watt, W. Montgomery (1 July 1952). "The Condemnation of the Jews of Banu Qurayzah". The Muslim World. 42 (3): 160–71. doi:10.1111/j.1478-1913.1952.tb02149.x. ISSN 1478-1913.
  182. Rahman al-Mubarakpuri, Saifur (2005), The Sealed Nectar, Darussalam Publications, 201–05, They [the Jews killed] numbered 600 or 700—the largest estimate says they were between 800 and 900.
  183. Spellberg, Denise A. (1996). Politics, Gender, and the Islamic Past: The Legacy of 'A'isha Bint Abi Bakr (ingilis). Columbia University Press. 39–40. ISBN 978-0-231-07999-0.

Həmçinin bax

Biblioqrafiya

  • A.C. Brown, Jonathan (2011). Muhammad: A Very Short Introduction. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-955928-2.
  • A.C. Brown, Jonathan (2014). Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. Oneworld Publications. ISBN 978-1-78074-420-9.
  • Ahmed, Leila (Summer 1986). "Women and the Advent of Islam". Signs. 11 (4): 665–91. doi:10.1086/494271.
  • Ali, Kecia (2014). The Lives of Muhammad. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-74448-6.
  • Ali, Muhammad Mohar (1997). The Biography of the Prophet and the Orientalists. King Fahd Complex for the Printing of the Holy Qur'an. ISBN 978-9960-770-68-0.
  • Wijdan, Ali (23–28 August 1999). "From the Literal to the Spiritual: The Development of Prophet Muhammad's Portrayal from 13th century Ilkhanid Miniatures to 17th century Ottoman Art". Proceedings of the 11th International Congress of Turkish Art (7): 1–24.
  • Armstrong, Karen (1992). Muhammad: A Biography of the Prophet. Harpercollins. ISBN 978-0-06-250886-7.
  • Awde, Nicholas (2000). Women in Islam: An Anthology from the Quran and Hadith. Routledge. ISBN 978-0-7007-1012-6.
  • Ballard, Harold Wayne; Donald N. Penny; W. Glenn Jonas (2002). A Journey of Faith: An Introduction to Christianity. Mercer University Press. ISBN 978-0-86554-746-9.
  • Barlas, Asma (2002). Believing Women in Islam. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-70904-1.
  • Bogle, Emory C. (1998). Islam: Origin and Belief. Texas University Press. ISBN 978-0-292-70862-4.
  • Brown, Daniel (2003). A New Introduction to Islam. Blackwell Publishing Professional. ISBN 978-0-631-21604-9.
  • Bullough, Vern L; Brenda Shelton; Sarah Slavin (1998). The Subordinated Sex: A History of Attitudes Toward Women. University of Georgia Press. ISBN 978-0-8203-2369-5.
  • Cohen, Mark R. (1995). Under Crescent and Cross (Reissue). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-01082-3.
  • Dakake, Maria Massi (2008). The Charismatic Community: Shi'ite Identity in Early Islam. SUNY Press. ISBN 978-0-7914-7033-6.
  • Donner, Fred (1998). Narratives of Islamic Origins: The Beginnings of Islamic Historical Writing. Darwin Press. ISBN 978-0-87850-127-4.
  • Ernst, Carl (2004). Following Muhammad: Rethinking Islam in the Contemporary World. University of North Carolina Press. ISBN 978-0-8078-5577-5.
  • Esposito, John (1998). Islam: The Straight Path. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-511233-7.
  • Esposito, John (1999). The Islamic Threat: Myth Or Reality?. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513076-8.
  • Esposito, John (2002). What Everyone Needs to Know About Islam. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515713-0.
  • Farah, Caesar (1994). Islam: Beliefs and Observances (5th). Barron's Educational Series. ISBN 978-0-8120-1853-0.
  • Glubb, John Bagot (2002) [1970]. The Life and Times of Muhammad. Hodder and Stoughton. ISBN 978-0-8154-1176-5.
  • Goldman, Elizabeth (1995). Believers: spiritual leaders of the world. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-508240-1.
  • Goldman, Ann; Richard Hain; Stephen Liben (2006). Oxford Textbook of Palliative Care for Children. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-852653-7.
  • Haaren, John Henry; Addison B. Poland (1904). Famous Men of the Middle Ages. University Publishing Company. ISBN 978-1-882514-05-2.
  • Al-Hibri, Azizah Y. (2003). "An Islamic Perspective on Domestic Violence". 27 Fordham International Law Journal 195.
  • Holt, P. M.; Ann K. S. Lambton; Bernard Lewis (1977). The Cambridge History of Islam (paperback). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29135-4.
  • Hourani, Albert; Ruthven, Malise (2003). A History of the Arab Peoples. Belknap Press; Revised edition. ISBN 978-0-674-01017-8.
  • ibn Isa, Muhammad (Imam Tirmidhi) (2011). Syama'il Muhammadiyah: KeanggunanMu Ya Rasulullah (Hardcover) (Arabic və malay). Malaysia: PTS Islamika Sdn. Bhd. səh. 388. ISBN 978-967-366-064-3.
  • Ishaq, Ibn (2002). Guillaume, Alfred (ed.). The Life of Muhammad: A Translation of Ibn Ishaq's Sirat Rasul Allah. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-636033-1.
  • Jacobs, Louis (1995). The Jewish Religion: A Companion. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-826463-7.
  • Kelsay, John (1993). Islam and War: A Study in Comparative Ethics. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-25302-8.
  • Khan, Majid Ali (1998). Muhammad The Final Messenger. Islamic Book Service, New Delhi, 110002 (India). ISBN 978-81-85738-25-3.
  • Kochler, Hans (1982). Concept of Monotheism in Islam & Christianity. I.P.O. ISBN 978-3-7003-0339-8.
  • Lapidus, Ira (2002). A History of Islamic Societies (2nd). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77933-3.
  • Larsson, Göran (2003). Ibn Garcia's Shu'Ubiyya Letter: Ethnic and Theological Tensions in Medieval Al-Andalus. Brill Academic Publishers. ISBN 978-90-04-12740-1.
  • Lewis, Bernard (2002) [1993]. The Arabs in History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280310-8.
  • Lewis, Bernard (1992). Race and Slavery in the Middle East: An Historical Enquiry (Reprint). Oxford University Press, US. ISBN 978-0-19-505326-5.
  • Lewis, Bernard (21 January 1998). "Islamic Revolution". The New York Review of Books.
  • Lings, Martin (1983). Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources. Islamic Texts Society. ISBN 978-0-946621-33-0. US edn. by Inner Traditions International, Ltd.
  • Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-64696-3.
  • Momen, Moojan (1985). An Introduction to Shi'i Islam: The History and Doctrines of Twelver Shiʻism. Yale University Press. ISBN 978-0-300-03531-5.
  • Neusner, Jacob (2003). God's Rule: The Politics of World Religions. Georgetown University Press. ISBN 978-0-87840-910-5.
  • Nigosian, S. A. (2004). Islam:Its History, Teaching, and Practices. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21627-4.
  • Ordoni, Abu Muhammad; Muhammad Kazim Qazwini (1992). Fatima the Gracious. Ansariyan Publications. ASIN B000BWQ7N6.
  • Peters, Francis Edward (2003). Islam: A Guide for Jews and Christians. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11553-5.
  • Peters, Francis Edward (2003). The Monotheists: Jews, Christians, and Muslims in Conflict and Competition. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11461-3. ASIN: B0012385Z6.
  • Peters, Francis Edward (1994). Muhammad and the Origins of Islam. SUNY Press. ISBN 978-0-7914-1876-5.
  • Peters, F.E. (1991). "The Quest of the Historical Muhammad". International Journal of Middle East Studies. 23 (3): 291–315. doi:10.1017/S0020743800056312.
  • Peterson, Daniel (2007). Muhammad, Prophet of God. Wm. B. Eerdmans Publishing Company. ISBN 978-0-8028-0754-0.
  • Rahman, Fazlur (1979). Islam. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-70281-0.
  • Ramadan, Tariq (2007). In the Footsteps of the Prophet: Lessons from the Life of Muhammad. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530880-8.
  • Reeves, Minou (2003). Muhammad in Europe: A Thousand Years of Western Myth-Making. NYU Press. ISBN 978-0-8147-7564-6.
  • Robinson, David (2004). Muslim Societies in African History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-82627-3.
  • Rodinson, Maxime (2002). Muhammad: Prophet of Islam. Tauris Parke Paperbacks. ISBN 978-1-86064-827-4.
  • Rue, Loyal (2005). Religion Is Not about God: How Spiritual Traditions Nurture Our Biological. Rutgers. ISBN 978-0-8135-3955-3.
  • Serin, Muhittin (1998). Hattat Aziz Efendi. Istanbul. ISBN 978-975-7663-03-4. OCLC 51718704.
  • Sikand, Yoginder (2004). Muslims in India since 1947: Islamic perspectives on inter-faith relations. London: RoutledgeCurzon. ISBN 978-0-415-31486-2.
  • Tabatabae, Sayyid Mohammad Hosayn. AL-MIZAN:AN EXEGESIS OF THE QUR'AN, translation by S. Saeed Rizvi. WOFIS. ISBN 978-964-6521-14-8.
  • Teed, Peter (1992). A Dictionary of Twentieth Century History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-211676-5.
  • Turner, Colin (2005). Islam: The Basics. Routledge. ISBN 978-0-415-34106-6.
  • Watt, W. Montgomery (1961). Muhammad: Prophet and Statesman. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-881078-0. (New edition 1974)
  • Watt, W. Montgomery (1956). Muhammad at Medina. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-577307-1.
  • Watt, W. Montgomery (1953). Muhammad at Mecca. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-577277-7. ASIN: B000IUA52A.

Ensiklopediyalar

  • William H. McNeill; Jerry H. Bentley; David Christian, eds. (2005). "Berkshire Encyclopedia of World History". Berkshire Encyclopedia of World History. Berkshire Publishing Group. ISBN 978-0-9743091-0-1.
  • Richard C. Martin; Said Amir Arjomand; Marcia Hermansen; Abdulkader Tayob; Rochelle Davis; John Obert Voll, eds. (2003). "Encyclopedia of Islam and the Muslim World: M-Z, Index. Volume 2". Encyclopedia of Islam & the Muslim World. MacMillan Reference Books. ISBN 978-0-02-865603-8.
  • P.J. Bearman; Th. Bianquis; C.E. Bosworth; E. van Donzel; W.P. Heinrichs (eds.). "Encyclopaedia of Islam". Encyclopaedia of Islam Online. Brill Academic Publishers. ISSN 1573-3912.
  • Lindsay Jones, ed. (2005). "Encyclopedia of Religion". Encyclopedia of Religion (2nd). MacMillan Reference Books. ISBN 978-0-02-865733-2.
  • Jane Dammen McAuliffe, ed. (2005). "Encyclopaedia of the Qurʼān". Encyclopedia of the Qur'an. Brill Academic Publishers. ISBN 978-90-04-12356-4.
  • "Encyclopedia of World History". Encyclopedia of World History. Oxford University Press. 1998. ISBN 978-0-19-860223-1.
  • "The New Britannika Ensiklopediyası". The New Britannika Ensiklopediyası (Rev). Britannika Ensiklopediyası, Incorporated. 2005. ISBN 978-1-59339-236-9.

Kitablar

  • Berg, Herbert, ed. (2003). Method and Theory in the Study of Islamic Origins. E. J. Brill. ISBN 978-90-04-12602-2.
  • Cook, Michael (1983). Muhammad. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-287605-8.
  • Guillaume, Alfred (1955). The Life of Muhammad: A translation of Ibn Ishaq's Sirat Rasul Allah. Oxford University Press. ISBN 0-19-636033-1.
  • Hamidullah, Muhammad (1998). The Life and Work of the Prophet of Islam. Islamabad: Islamic Research Institute. ISBN 978-969-8413-00-2.
  • Motzki, Harald, ed. (2000). The Biography of Muhammad: The Issue of the Sources – Islamic History and Civilization: Studies and Texts, Vol. 32. Brill. ISBN 978-90-04-11513-2.
  • Musa, A.Y. Hadith as Scripture: Discussions on The Authority Of Prophetic Traditions in Islam, New York: Palgrave, 2008
  • Rubin, Uri (1995). The Eye of the Beholder: The Life of Muhammad as Viewed by the Early Muslims (A Textual Analysis). Darwin Press. ISBN 978-0-87850-110-6.
  • Schimmel, Annemarie (1985). And Muhammad is His Messenger: The Veneration of the Prophet in Islamic Piety. The University of North Carolina Press. ISBN 978-0-8078-4128-0.

Onlayn

  • Muḥammad, in The Oxford Encyclopedia of the Islamic World, by Ahmad S. Moussalli, Gordon D. Newby, Ahmad Moussalli
  • Muhammad: Prophet of Islam, in Britannika Ensiklopediyası Online, by Nicolai Sinai and W. Montgomery Watt

Xarici keçidlər

məhəmməd, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, qeydlər, ərəb, حم, tələffüzü, qeydlər, aprel, məkkə, məkkə, bölgəsi, iyun, mədinə, dini, sosial, siyasi, lider, islamın, qurucusu, islam, təliminə, əsasən, adəm, ibrahim, musa, digər, peyğəmbərlə. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Mehemmed deqiqlesdirme Mehemmed qeydler 1 ereb م حم د teleffuzu qeydler 2 26 aprel 570 1 2 Mekke Mekke bolgesi d 8 iyun 632 Medine 3 dini sosial siyasi lider ve islamin qurucusu 4 Islam telimine esasen Adem Ibrahim Musa Isa ve diger peygemberlerin monoteist telimlerini teblig etmek ve tesdiqlemek ucun gonderilmis peygember 4 5 6 7 Mehemmed islamin butun esas qollarinda Allahin sonuncu elcisi olaraq qebul edilir O hemcinin Erebistani muselman hakimiyyeti altinda birlesdirmeyi bacarmisdir Mehemmedereb أ ب و ال ق اس م م ح م د ب ن ع ب د الله ب ن ع ب د ال م ط ل ب Medine seherinde yerlesen Mescidul Nebinin qapilarinda qeyd edilmis Mehemmed Allahin Elcisi dir yazisi Islam peygemberi609 632Xelefi Mehemmedin canisinliyiSexsi melumatlarDogum tarixi 26 aprel 570 1 2 Dogum yeri Mekke Hicaz Mekke bolgesi d Seudiyye ErebistaniVefat tarixi 8 iyun 632 62 yasinda Vefat yeri Medine Seudiyye ErebistaniDefn yeri Sacred Prophetic Chamber d Atasi Abdullah ibn EbdulmutellibAnasi Amine binti VehbHeyat yoldasi XediceAise binti Ebu BekirUmmu SelemeUsagi FatimeHerbi xidmetDoyusler Bedr doyusuUhud doyusuXendek doyusuXeyber doyusuHuneyn doyusuTebuk yurusu Vikianbarda elaqeli mediafayllarMehemmed teqribi olaraq 570 ci ilde Fil ili Erebistan yarimadasinda yerlesen Mekke seherinde dogulub O alti yasindan etibaren yetim qalmisdir 8 Mehemmed babasi Ebdulmutellibin himayesi altinda boyumusdur Babasinin olumunden sonra ise emisi Ebu Talibin himayesine kecmisdir 9 Mehemmed vaxtasiri Mekke yaxinligindaki Hira adlanan magaraya gederdi O 40 yasinda iken melek Cebrayil terefinden ziyaret edildiyini 10 11 ve Allahdan ilk vehyni aldigini bildirdi Uc ilden sonra 613 cu ilde 12 Mehemmed aciq sekilde islami tebligata basladi 13 O elan etdi ki Allah birdir 14 Allaha teslimiyyet islam dogru heyat yoludur 15 ve diger islam peygemberleri kimi o da Allahin elcisidir 16 17 18 Baslangicda Mehemmedin ardicillari az idi ve onlar mekkeli politeistlerin dusmenciliyine meruz qalirdilar O 615 ci ilde ardicillarini teqibden qorumaq ucun onlardan bezilerini Aksum kralligina gonderdi 622 ci ilde ise ozu ve ardicillari Mekkeden Medineye evvel Yesrib olaraq adlandirilirdi koc etdiler Bu hadise hicri teqvimi olaraq da bilinen islami teqvim in baslangici sayilir Hemin il Mehemmed Medinedeki qebileleri Medine muqavilesi altinda birlesdirdi Mekkeliler ile muxtelif araliqlarla sekkiz il davam eden muharibelerden sonra Mehemmed 10 000 muselman esgerle birlikde Mekke seherine dogru herekete basladi Muselmanlar az itki ile sehere daxil ola bildiler Mehemmed vida heccinden qayitdiqdan bir nece ay sonra 632 ci ilde xestelendi ve vefat etdi Olumune qeder Erebistan yarimdasinin ekseriyyeti islam dinini menimsedi 19 20 Tanri terefinden Mehemmede gonderilen vehyler Quran ayelerini meydana getirmisdir Ayeler muselmanlar terefinden Allahin kelami adlandirilir ve dinin esasi olaraq qebul edilir Qurandan basqa Mehemmedin hedislerde ve siyerlerde yer alan telimleri ve tetbiqleri sunne islam huququnun menbeleri olaraq istifade edilir bax seriet Mundericat 1 Qurandaki adlari ve titullari 2 Heyatindan behs eden menbeler 2 1 Quran 2 2 Erken bioqrafiyalar 2 3 Hedis 3 Islamaqederki Erebistan 4 Heyati 4 1 Usaqliq dovru ve erken heyati 4 2 Quranin baslangici 4 3 Muqavimetle uzlesmesi 4 4 Isra ve Merac 4 5 Hicrete yaxin dovrde bas vermis hadiseler 4 6 Hicret 4 6 1 Medine dovru 4 6 2 Silahli qarsidurmanin baslanmasi 4 6 3 Mekke ile konflikt 4 6 3 1 Uhud doyusu 4 6 3 2 Xendek doyusu 4 6 4 Hudeybiyye sulh muqavilesi 4 7 Son illeri 4 7 1 Mekkenin fethi 4 7 2 Vida hecci ve vefati 5 Tenqidi 6 Qeydler 7 Istinadlar 8 Hemcinin bax 9 Biblioqrafiya 9 1 Ensiklopediyalar 9 2 Kitablar 9 3 Onlayn 10 Xarici kecidlerQurandaki adlari ve titullari Redakte Islam xettatliginda sulus xetti ile Mehemmed adinin yazilisi Mehemmed adi Quranda dord defe kecir ve terife layiq menasina gelir 21 Hemcinin Quranda Mehemmede ikinci sexs olaraq muxtelif adlarla muraciet edilir elci peygember Allahin qulu xeberci besir sahid mujdeci mubessir xeberdarliq eden Nazir xatirladan mudhekkir Tanriya devet eden Nur ve isiq sacan lampa Heyatindan behs eden menbeler RedakteMehemmedin heyati ve ilk Islam tarixi ile bagli en diqqet ceken mesele sirah ve hedis kitablarinda toplanan melumatlarin sifahi medeniyyet mehsulu olaraq ortaya cixmasidir Sayielere esaslanan qeydlerde izah edilen hekayeler zaman kecdikce deyisir ve bir nece nesilden sonra tarixi heqiqetden tamamile uzaqlasir Hedisde ve sirah menbelerinde Mehemmedin heyati ile elaqesi olmayan hekayelerin bezi deyisikliklerle heyat hekayesine elave edilmis olabileceyi xatirda dutulmalidir Sami Ezzib bu movzuda diqqetelayiq bir aciqlama ile Xeyberin fethi ve Qureyza qirgini kimi movzularin Yehudilerin muqeddes kitabina daxil edildiyini ancaq bu menbeye gore Yehudilerin Yehudileri olmayan insanlari qirdiqlarini soyledi 22 Quran Redakte Kufi xetti ile yazilmis Quran Abbasiler dovru 8 ci 9 cu esrler Quran islamin en ali dini metnidir Muselmanlar onun bas melek Cebrayil terefinden Mehemmede catdirilan Allahin sozleri olduguna inanirlar 23 24 25 Lakin Quranda Mehemmedin heyati haqqinda melumat azliq teskil edir 26 27 Erken bioqrafiyalar Redakte Mehemmedin heyati ile elaqedar ehemiyyetli melumatlar muselman erasinin 2 ci ve 3 cu esr muelliflerinin tarixi eserlerinde tapila biler b e nin 8 ci 9 cu esrleri 28 Bunlar Mehemmedin heyati haqqinda elave melumatlar ehtiva eden enenevi muselman bioqrafiyalaridir 29 En erken siyer Mehemmedin bioqrafiyasi ve sozleri Ibn Isaq terefinden teqribi olaraq 767 ci ilde yazilmis Tanrinin elcisinin heyati adli eserdir Lakin eser sonradan itirilmisdir Eser itirilmememisden once Ibn Hisam terefinden boyuk olcude el Teberi terefindin ise kicik olcude istifade edilmisdir 30 31 Ibn Hisam eserden boyuk olcude istifade etse de eserin giris hissesinden bezi bolumleri cixartdigini da qeyd etmisdir 32 Mehemmedin heyati haqqinda diger erken tarixi menbelere el Vaqidi terefinden yazilmis Mehemmedin seferberliklerinin tarixi eseri ve el Vaqidinin katibi Ibn Sed el Bagdadinin eserleri de daxildir 28 Bu menbelerin dogrulugu qeyri mueyyen olsa da bir cox tedqiqatci onlari heqiqi hesab edir 30 Hedis Redakte Esas meqale HedisIslamda diger muhum menbeler ise hedislerdir Hedislerin tertibi Mehemmedin olumunden sonra da Mehemmed el Buxari Muslum Ibn Heccac el Tirmizi el Nesai Ebu Davud Ibn Mace Malik Ibn Enes ve el Daraqtuni kimi hedis alimleri terefinden davam etdirilmisdir 33 34 Bezi qerb tedqiqatcilari hedis kolleksiyalarini deqiq tarixi menbe kimi gorurler 33 Adeten islam alimleri bioqrafik edebiyyat evezine hedis edebiyyatina daha cox diqqet ayirirlar Ona gore ki hedisler tesdiqlene bilen zencirvari silsileden ibaretdirler Bioqrafik edebiyyatda ise bele bir silsilenin olmamasi onlarin nezerine gore daha az tesdiqlene bilendir 35 Islamaqederki Erebistan Redakte Esas meqale Cahiliyyet dovru Mehemmedin dovrundeki baslica qebileler ve onlarin yasayis yerleri Erebistan yarimadasi vulkanik torpaqlarla ortulu oldugu ucun boyuk olcude erazileri quraq idi Vaheler ve ya su menbelerinden uzaq olan erazilerde kend teserrufatinin veziyyeti cetin idi Mekke ve Medine seherleri yarimadanin onemli merkezlerinden idiler Medine boyuk derecede inkisaf eden aqronomik meskunlasma menteqesi Mekke ise bir cox etraf qebileler ucun muhum maliyye merkezi idi 36 Ittifaqa ve ya qohumluga esaslanan qebile uzvluyu muhum sosial bagliliq menbeyi dasiyirdi 37 Yerli erebler koceri ve ya oturaq idiler Koceri qruplar su ve suruleri ucun otlaq axtararaq davamli seyahet edir oturaq qruplar ise meskunlasib ticaret ve teserrufatla mesgul olurdular Kocerilerin heyatda qalmasi hemcinin karvanlara ve vahelere edilen basqinlara da esaslanirdi Onlar bunu cinayet hesab etmirdiler 38 39 Islamaqederki Erebistanda Tanri ve Tanricalar ferdi qebilelerin qoruyucusu hesab edilirdiler onlarin ruhlari muqeddes agaclar daslar bulaqlar ve quyularla elaqelendirilirdi Mekkedeki Kebe illik ziyaret yeri olmasindan elave burada qebile qoruyucusu olan Tanrilarin her qebilenin oz qoruyucu Tanrisi vardi 360 eded butu yerlesirdi Uc Tanrica Tanrinin qizlari hesab edilirdi El Lat Menat ve el Uzza Erebistanda xristianlar ve yehudiler de daxil olmaqla monoteist icma da var idi 40 Henif adlanan erebler qati monoteistik inanca sahib idiler 41 Muselman enenesine gore Mehemmedin ozu Henif olub Ibrahimin oglu Ismayilin neslindendir 42 VI esrin ikinci yarisi Erebistanda siyasi igtisaslar dovru sayilir 43 Yarimadadaki dini parcalanmalar igtisaslarin muhum sebeblerinden biri idi 44 Yemende yehudilik Iran korfezinde ise xristianliq dominant din sayilirdi 44 Bu dovrde bolgedeki coxtanrili dinlerin terefdarlarinin sayi azalmaga ve daha ruhani dinlere maraq artmaga baslamisdi 44 Coxlari ruhani dinlere isteksiz bir sekilde muraciet etse de bu inanclar onlarin intellektual ve menevi istinad noqtelerini temin edirdi 44 Mehemmedin heyatinin ilk illerinde aid oldugu Qureys qebilesi Qerbi Erebistanda dominant bir quvve halina gelmisdi 45 Onlar Qerbi Erebistandaki bir cox qebilenin uzvlerini Kebeye baglayan ve Mekke ziyaretgahinin nufuzunu artiran hums birliyini qurmusdular 46 Anarxiyanin qarsisini almaq ucun Qureys butun zorakiliqlarin qadagan olundugu muqeddes aylar qurulusunu destekledi ve belelikle tehlukesiz sekilde hecc ziyaretlerine ve yarmarkalara qatilmaq mumkunlesdi 46 Hums birliyi esasen dini ehemiyyet dasisa da Mekke ucun de ehemiyyetli iqtisadi neticelere sebeb olmusdu 46 Heyati RedakteUsaqliq dovru ve erken heyati Redakte Hemcinin bax Movlud bayrami Mehemmedin Mekkedeki heyatinin xronologiyasiteq 570 Atasi Abdullahin vefatiteq 570 Mumkun olan dogum tarixi 12 yaxud 17 rebiulevvel Mekke Erebistanteq 577 Anasi Aminenin vefatiteq 583 Babasinin onu Suriyaya gondermesiteq 595 Xedice binti Xuveylid ile evlenmesiteq 599 Qizi Zeynebin anadan olmasi Sonradan anadan olmus diger qizlari Ruqeyye Ummu Gulsum Fatime610 Mekke yaxinligindada yerlesen Cebel el Nur daginin Hira magarasinda melek Cebrayilin Mehemmede gorunmesi ve Qurani vehyin baslanmasi Hemcinin Cebrayilin onu Allahin peygemberi adlandirmasi 610 613 Mehemmedin islami gizli sekilde teblig etmesi613 Mehemmedin Mekkede her kese aciq sekilde islami tebligata baslamasi614 Muselmanlara qarsi agir teqiblerin baslanilmasi615 Bir qrup muselmanin Aksum kralligina muhaciret etmesi616 Mekke musriklerinin Beni Hasime ve muselmanlara qarsi boykot baslatmasi619 Boykotun sona catmasi619 Xedice binti Xuveylid xanimi ve Ebu Talibin emisi vefati Bu il hemcinin Huzun ili de adlandirilirteq 620 Isra ve Merac seyahetinin bas tutmasi622 Medineye hicretMehemmed teqriben 570 ci ilde 10 Mekkede dogulub 47 Onun dogum gununun Rebiulevvel ayina tesduf etdiyine inanilir 48 Mehemmed Qureys qebilesinin Beni Hasim qoluna mensub idi Onun ailesi Mekkenin qabaqcil ailelelerinden biri sayilirdi 18 49 Islam enenesine gore Mehemmedin dogum ili Fil ili olaraq qebul edilir 50 51 52 Hemcinin bezi 20 ci esr tedqiqatcilari onun dogum ilinin 568 ve ya 569 cu illere tesaduf etdiyini de iddia edirler 9 Mehemmedin atasi Abdullah o dogulandan texminen alti ay sonra vefat etmisdir 53 Islam enenesine gore Mehemmed dogulmasindan derhal sonra sehradaki bedevi ailelerinden birine gonderilib cunki sehra heyati korpelerin saglamligi ucun daha munasib hesab edilirdi Bezi qerb tedqiqatcilari ise bu enenenin tarixiliyini qebul etmirler 54 Mehemmed iki yasina qeder analigi Helime binti Ebu Zueyb ve onun eri ile birlikde yasayib Alti yasinda Mehemmedin anasi Amine xestelenib vefat etmisdir 54 55 Sonraki iki il erzinde Mehemmed sekkiz yasina qeder babasi Ebdulmutellibin himayesi altinda qaldi Ebdulmutellibin olumunden sonra o emisi Ebu Talibin himayesine kecdi 56 Yeniyetmeliyi dovrunde Mehemmed ticaretde tecrube qazanmaq ucun emisi ile birlikde Suriyaya seyahetlere qatilirdi 56 Islam enenesine gore Mehemmed Suriyaya geden karvanlari musayiet ederken doqquz ve ya on iki yasinda idi ve ona peygember olacagini qabaqcadan gorduyunu soyleyen Bahira adinda xristian kesisle tanis olmusdu 57 Mehemmedin gencliyi haqqinda melumatlar azdir Movcud melumatlarin ise arasdirilmasinda mueyyen cetinlikler emele gelir Bele ki bu melumatlarin tarix olan hisselerini efsane olan hisselerinden ayirmaq cetindir 56 Mehemmedin tacir oldugu ve Hind okeani ile Araliq denizi arasindaki ticaretde istirak etdiyi bilinir 58 Xarakterine gore ona etibarli 59 menasina gelen el Emin ereb الامين ve dogurcu menasina gelen el Sadiq leqebini vermisdiler 11 18 60 Nufuzu sebebi ile 595 ci ilde Xedice binti Xuveylidden evlenmek teklifi aldi ve teklifi qebul etdi 58 Ibn Isaqin melumatina gore 605 ci ilde Mehemmed Kebenin divarindaki Qara Dasin yerlesdirilmesinde istirak etmisdi Muqeddes sayilan Qara Das Kebenin berpasi zamani cixardilmisdi Mekkenin rehber sexsleri kimin Qara Dasi yerine qaytarmasi barede qerara gele bilmirdiler En nehayetde qerara aldilar ki qapidan daxil olan bir sonraki adam Qara Dasi yerine qaytarmaq selahiyyetine malik olsun Bu zaman Mehemmed qapidan iceri daxil oldu Belelikle Mehemmed dasi bir parcanin ortasina yerlesdirdi Digerleri ise kenarlarindan tutdular ve birlikde Qara Dasi apardilar Sonra ise Mehemmed dasi yerine yerlesdirdi Bu hadise Cebrayilin ona ilk vehy getirmesinden 5 il evvel bas vermisdi 61 62 Quranin baslangici Redakte Hemcinin bax Vehy Muselman inancina gore Mehemmedin ilk vehyini aldigi Cebel el Nur dagindaki Hira magarasi Mehemmed her il bir nece hefte tek basina Mekke yaxinligindaki Hira adli magarada qalirdi 63 64 Islam enenesine gore 610 cu ilde bu magaraya olan ziyaretlerinin birinde melek Cebrayil ona gorunmus ve ona sonradan Qurana daxil edilecek ayeleri oxumagi buyurmusdur 65 Quranin ilk sozlerinin Eleq suresinin ilk ayeleri oldugu barede fikir birliyi vardir 66 Mehemmed ilk vehylerini aldiqdan sonra derin sixinti kecirmisdi O eve dondukden sonra Xedice binti Xuveylid ve emisi oglu Varaka ibn Nofel terefinden teselli edilmisdi 67 O hemcinin basqalarinin onun iddialarini redd edeceklerinden qorxurdu 39 Sie enenesine esasen Mehemmed meleyin gorunmesine teeccublenmemis ve ya qorxmamisdi Daha dogrusu sanki meleyin geleceyini gozleyirmiscesine onu salamlamisdi 68 Ilk vehyden sonra 3 illik fasile dovrunde fetre dovru olaraq da bilinir Mehemmed ozunu meyus hiss etmis ve bu 3 illik dovru ibadete ve menevi hazirliga hesr etmisdi 66 Vehyler davam etdikce Mehemmede teskinlik verilmis ve tebligata baslanmasi emr edilmisdi Rebbin ne seni terk etmisdi ne de sene acigi tutmusdu 69 70 Mehemmed Cebrayildan ilk vehyni alir Fezlullah Resideddinin Cemi et Tevarix elyazmasindan 1307 Elxaniler dovru Qurana esasen Mehemmedin esas vezifelerinden biri iman getirmeyenleri esxatoloji cezalardan xeberdar etmek idi meselen Enam suresinin 19 cu ayesi Bezi hallarda Quran qiyamet gunune aciq sekilde istinad etmese de nesli kesilmis qovmlerden misallar getirerek Mehemmedin muasirlerini benzer felaketlerden xeberdar edirdi meselen Fussilet suresinin 13 cu ayesi 71 Mehemmed tekce Tanrinin vehyni redd edenleri xeberdar etmir o eyni zamanda pisliyi terk eden ilahi sozleri dinleyen ve Tanriya xidmet edenlere mujdeler verirdi 72 Mehemmedin missiyasi hemcinin tek Allahi teblig etmekden ibaret idi Quran Mehemmede Rebbinin adini elan ve terif etmesini butlere sitayis etmemesini ve ya diger Tanrilari onunla elaqelendirmemesini emr etmisdi 71 Ya Peygember Qur ani Kerimi butun mexluqati yoxdan yaradan Rebbinin adi ile bismillah deyerek oxu O insani laxtalanmis qandan yaratdi Ya Peygember Oxu Senin Rebbin en boyuk kerem sahibidir O Rebbin ki qelemle yazmagi oyretdi O Rebbin ki insana bilmediklerini oyretdi Eleq suresinin 1 5 ayeleri 73 Erken Quran ayelerinin esas movzulari insanin yaradicisi qarsisinda olan mesuliyyetini ehate edirdi Buraya olulerin dirilmesi cehennemdeki isgence ve cennetdeki zovqlerin tesviri ve hayatin her sahesinde Tanrinin elametleri daxil idi Hemin vaxtlar inananlardan teleb olunan dini vezifeler cox az idi Tanriya inanmaq gunahlarin bagislanmasini istemek tez tez dua etmek ehtiyac icinde olanlara yardim etmek firildaqciligi ve servet sevgisini redd etmek ismetli olmaq ve qiz usaqlarina qarsi cinayet toretmemek 18 Muqavimetle uzlesmesi Redakte Necm suresinin son ayesi Ey insanlar Gelin Allaha secde edin Allaha ibadet edin Ondan basqasina itaet etmeyin 74 Muselman enenesine gore Mehemmedin xanimi Xedice onun peygember olduguna inanan ilk sexs idi 75 Sonra Mehemmedin on yasindaki emisi oglu Eli ibn Ebu Talib yaxin dostu Ebu Bekr ve ogulluga goturduyu Zeyd de onun peygemberliyine iman getirdiler 75 613 cu ilden etibaren Mehemmed islamin aciq tebligatina basladi 13 76 Bir cox mekkeli terefinden laga qoyulub ehemiyyet verilmemesine regmen Mehemmedin artiq bir nece ardicili var idi Baslangicda islami qebul eden uc esas qrup vardi varli tacirlerin ogullari ve ya kicik qardaslari qebile basciligindan salinmis ve ya qebile basciligini elde etmekde ugursuz olan insanlar ve zeif esasen mudafiesiz ecnebiler 77 Ibn Sada gore Mehemmede qarsi muxaliflik butperestliyi ve coxtanriligi qinayan ayeleri teblig etdiyi zaman basladi 78 Lakin Quranin tefsirine gore ona qarsi muxalifetcilik Mehemmedin islami xalqa teblig etmesiyle basladi 79 Ardicillari artdiqca Mehemmed Mekkenin dini heyatinda esas yer tutan ve serveti Kebeye esaslanan bolgenin yerli qebileleri ucun tehdid meydana getirdi Mehemmedin Mekkenin enenevi dinini qinamasi xususi ile Kebenin qoruyuculari olan ve ozunun de uzvu oldugu Qureys qebilesi ucun tehqiramiz sayilirdi 77 Boyuk tacirler Mehemmedi tebligatini dayandirmasi ucun yola getirmeye calisirdilar Ona tacirler arasina daxil edilmek ve serfeli nigah teklifi etdiler O bu tekliflerin ikisini de qebul etmedi 77 Meger Biz ona iki goz vermedikmi Elece de bir dil ve qosa dodaq vermedikmi Biz ona iki yol xeyir ve ser kufr ve iman yollarini gostermedikmi Lakin o eqebeni maneeni kece bilmedi ozune verilen bu qeder ne metlere sukur etmedi Ya Peygember Sen ne bilirsen haradan bilirsen ki eqebe nedir O bir kole azad etmekdir Yaxud acliq gunu zamani yemek vermekdir Qohumluq elaqesi catan bir yetime Ve ya taqetsizlikden torpaga serilmis bir miskine Sonra da iman getiren ve bir birine sebr tovsiye eden merhemet tovsiye eden kimselerden olmaqdir Beled suresinin 8 17 ayeleri 80 Islam enenesi bu dovrde Mehemmed ve ardicilarina qarsi uzun muddet davam eden zulmu ve pis reftari qeyde almisdir 18 Taninmis mekkeli lider olan Ebu Cehlin qulu Sumeyye binti Hubbat islamin ilk sehidi olaraq taninir O inancindan imtina etmeyi qebul etmediyine gore sahibi terefinden nize ile oldurulmusdu Basqa bir muselman qul olan Bilal inancina gore Umeyye ibn Xelef terefinden sinesinin uzerine agir das qoyularaq isgenceye meruz qalmisdi 81 82 615 ci ilde Mehemmed ardicillarindan bezilerini teqiblerden qorumaq ucun Aksum kralligina gonderdi Onlar Aksumda xristian olan efiyopiyali hokmdar Necasinin himayesi ile kicik bir koloniya qurdular 18 Ibn Sad hemin dovrde Efiyopiyaya iki ayri kocden behs edir Ancaq Ibn Hisam ve Teberi Efiyopiyaya olan yalnizca bir koc haqqinda yaziblar El Teberide qorunan meshur Urve mektubuna gore islamin getdikce guclenmesi ve Omer ile Hemze kimi yuksek rutbeli mekkelilerin islami qebul etmesi ile muselmanlarin ekseriyyeti vetenlerine geri qayitmisdilar 83 616 ci ve ya 617 ci ilde Mehemmedin muhafize edilmesi sebebinden Beni Hasime ve muselmanlara qarsi boykot tetbiq edildi Boykot uc il davam etdi lakin neticesiz oldu ve legv edildi 84 85 Isra ve Merac Redakte Hemcinin bax Merac Qudseki Mebed dagi kompleksinin bir parcasi olan Mescidul Eqsa Mehemmedin gece seyahetinindeki mumkun yerin serefine en uzaq mescid olaraq adlandirilmisdir 86 Islam enenesine gore Mehemmed 620 ci ilde Cebrayil ile birlikde once Mescidul Eqsaya sonra ise ers e seyahet etmisdir Bu vaxt erzinde Mehemmedin cenneti ve cehennemi gezdiyi ve Ibrahim Musa ve Isa kimi evvelki peygemberlerle gorusduyu deyilir 87 Mehemmedin ilk bioqrafiyasinin muellifi Ibn Isaq bu hadiseni menevi tecrube olaraq teqdim edir El Teberi ve Ibn Qatir kimi tarixciler ise bu hadiseni fiziki seyahet olaraq teqdim edirler 87 Hicrete yaxin dovrde bas vermis hadiseler Redakte Qubbetus Sehra uzerindeki Quran yazilari Mehemmedin buradan cennete qalxdigina inanilir 88 Mehemmedin xanimi Xedice ve emisi Ebu Talib 619 cu ilde vefat etdiler Bu il Huzun ili olaraq da bilinir Ebu Talibin olumu ile birlikde Beni Hasimin rehberliyine Mehemmedin qati dusmeni olan Ebu Leheb kecdi Tezlikle Ebu Leheb Mehemmedin Beni Hasim terefinden muhafizesini legv etdi Belelikle Mehemmed tehluke qarsisinda qaldi Hemcinin Beni Hasimin muhafizeni goturmeyi oldurulduyu teqdirde qan qisasinin alinmayacagi menasina da gelirdi Bundan sonra Mehemmed Erebistandaki muhum seherlerden olan Taif seherine siginmaq istese de seyi ugursuz oldu ve seher sakinlerinin hucumuna meruz qaldi 18 85 Bu hadiselerden sonra Mehemmed Mekkeye qayitmaq mecburiyyetinde qalmisdi Mutim ibn Abdi adli sexsin Beni Nohvel qebilesinin muhafizecisi tesebbusu ile Mehemmed dogma seherine tehlukesiz bir sekilde qayida bildi 18 85 Basverenlerden sonra Mehemmed ozu ve ardicillari ucun yeni bir yurd axtarisina baslamisdi Bunun ucun bir nece cehd edilse de muveffeqiyyetsizlikle neticelendi Ancaq sonradan mueyyen bir umid yarandi Bele ki yesribliler sonradan Medine adlandirilmisdir ile danisiqlardan sonra sehere koc etmek ucun musbet netice elde olundu 18 Yesribin ereb ehalisi tektanriciliq ile tanis idi Hemcinin seherde yasayan yehudiler de yeni peygemberin gelisini gozleyirdiler Hebesistana ve ya Aksum kralligi olan koc kimi Qureys Medineye olan kocun de qarsisini almaga calisdi Ancaq demek olar ki butun muselmanlar koc etmeye muveffeq oldular 89 Hicret Redakte Esas meqale Hicret622 ci ilde Mehemmed ve ardicillarinin Mekkeden Medineye koc etmesi hicret adlanir 622 ci ilin iyununda Mehemmed ona qarsi sui qesd heyata kecirileceyi barede xeber aldi Elinin komeyi ile bu sui qesdin qarsisi alindi 90 O gizlice Mekkeden cixaraq ardicillari ile birlikde Mekkeden 450 kilometr 280 mil simalda yerlesen Medineye koc etdi 91 92 Medine dovru Redakte Mehemmedin Medinedeki heyatinin xronolgiyasi622 Medineye hicret623 Karvan yuruslerinin baslanmasi624 Bedr doyusu624 Beni Qeynuqanin muhasiresi624 Saviq yurusu624 Qerqeretelkedr yurusu624 Zil emr yurusu625 Uhud doyusu625 Hemraul Esed yurusu625 Xalid ibn Ebu Sufyanin qetli625 Reci ve Biri Meune facieleri625 Beni Nadirin muhasiresi626 III Bedr yurusu Zatur Riqa yurusu ve Dumetul Cendel yurusu627 Xendek doyusu627 Beni Qureyzenin muhasiresi628 Hudeybiyye sulh muqavilesinin baglanmasi628 Xeyber doyusu629 Ilk hecc ziyareti629 Mute doyusu630 Mekkenin fethi630 Huneyn doyusu630 Taifin muhasiresi630 Tebuk yurusu631 Erebistan yarimadasinin boyuk hissesininin idare edilmesi632 Vida hecci632 Mehemmedin vefati 8 iyun MedineSablon baxmuzakireredakteMedine xalqi Mekkeden koc edenlerden muhacirler onlara yardim eden islami qebul etmis ensarlardan Evs ve Hezrec qebileleri ve Beni Qureyze Beni Qeynuqa Beni Nadir adli yehudi qebilelerinden ibaret idi Onlar arasinda birlik yaratmaq olduqca cetin gorunurdu Mehemmedin niyyeti Medinede birliyi temin etmek idi O muhacirler ile yerli xalqi qardas elan etdi Hemcinin yehudiler ile soyuqlugu aradan qaldirmagi bacardi ve Medine seher dovletinin esasini qoydu Habele Medine xalqinin huquq ve vezifelerini mueyyen eden 47 maddeden ibaret Medine muqavilesi de qebul edildi Menbe gosterin Bu dovrde yehudilerin islama qarsi cixmalari ve bezilerinin muselman kimi gorunmesine baxmayaraq kecmis dinlerinde qalmalari revayet edilir Mehemmed Medinedeki heyati dovrunde basda mekkeliler olmaqla bir cox qebileye qarsi 100 e qeder herbi emeliyyata imza atmisdir Silahli qarsidurmanin baslanmasi Redakte Esas meqale Bedr doyusuMuselmanlar Medineye koc etdikden sonra mekkeliler onlarin emlaklarini ele kecirmisdiler 93 Basverenler gelecekde mekkeliler ile muselmanlar arasinda muharibeye getirib cixaracaqdi Bu hadiseden sonra muselmanlarin mekkeliler ile doyusmesine icaze veren Quran ayeleri nazil oldu Hecc suresinin 39 ve 40 ci ayeleri 94 Enenevi tesvire gore 11 fevral 624 cu ilde Medinedeki Ikiqibleli mescidde ibadet ederken Mehemmede qibleni Qudsden Mekkeye dogru deyismesi haqqinda vehy geldi Mehemmed ve ardicillari yeni emre uygunlasdilar ve uzlerini Mekkeye teref cevirdiler 95 96 97 Zulme me ruz qaldiqlarina gore vurusanlara kafirlere qarsi Allah yolunda doyusmeye izin verilmisdir Allah onlara komek etmeye elbette qadirdir O kesler ki haqsiz yere ancaq Rebbimiz Allahdir dediklerine gore yurdlarindan Mekkeden cixarildilar Eger Allah insanlarin bir qismini diger qismi ile musrikleri mo minlerle def etmeseydi sozsuz ki icerisinde Allahin adi cox zikr olunan someeler rahiblerin yasadigi monastirlar kilseler me bedler yehudi me bedleri ve mescidler dagilib gederdi darmadagin edilerdi Allah Ona oz dinine yardim edenlere subhesiz ki yardim eder Heqiqeten Allah yenilmez quvvet qudret sahibidir Hecc suresinin 39 40 ayeleri 98 624 cu ilde Mehemmedin basciligi ile mekkelilere qarsi 300 neferden bir qeder cox muselman quvvesi yaradildi Muselmanlar Bedrde mekkeli musrik karvanina qarsi pusqu qurdular 99 Plandan agah olan Mekke karvani muselmanlardan siyrilmagi bacardi Karvanin tehlukesizliyinin temin olunmasi ucun Mekkeden quvve gonderildi Karvanin tehlukesizlikde oldugunu xeber aldiqdan sonra mekkeliler muselmanlarin uzerine yerimeye basladilar Belelikle Bedr doyusu baslandi 100 Saylarinin xeyli az olmasina baxmayaraq muselmanlar qelebe qazandilar Doyusde muselmanlardan on dord nefer qarsi terefden ise azi qirx bes nefer helak oldu Helak olan mekkeliler arasinda Ebu Cehl de basda olmaqla bir cox yuksek rutbeli sexs var idi 101 Muselmanlar terefinden esir goturulen yetmis neferin bir coxu fidye qarsiliginda geri verildi 102 Bu dovrde Mehemmed uc esas yehudi qebilesinden biri olan Beni Qeynuqani Medineden qovdu lakin bezi tarixciler bu hadisenin Mehemmedin olumunden sonra heyata kecirildiyini yazirlar 103 Bedr doyusunden sonra Mehemmed Hicazin simal hissesinden gelecek hucumlardan qorunmaq ucun bir sira Bedevi qebilelerle qarsiliqli ittifaq qurdu 104 Mekke ile konflikt Redakte Esas meqaleler Uhud doyusu ve Xendek doyusuUhud doyusu Redakte Mehemmed peygember ve ordusu Uhud doyusunde Siyeri Nebinin 1595 ci ildeki nesrinden Bedrde meglub olan mekkeliler qisas almaga can atirdilar Iqtisadi rifahlarini qorumaq ucun onlar nufuzlarina deymis ziyanin evezini cixmali idiler 105 Bundan sonraki aylarda mekkeliler Medineye pusqu desteleri gondermeye basladilar Mehemmed ise Mekke ile muttefiq qebilelere qarsi yurusler heyata kecirdi ve Mekke karvanina basqin teskil etdi 106 Bedrin qisasini almaq ucun Ebu Sufyan 3 000 neferlik ordu yigdi ve Medineye dogru herekete basladi 107 Muselman kesfiyyati Mehemmede Mekke ordusu ve onlarin sayi barede xeber catdirdi Novbeti gun muselmanlar doyus musaviresi ucun toplandilar Musavire zamani muselmanlar arasinda fikir ayriligi yarandi Bele ki Mehemmed ve bir cox yuksek rutbeli sexsler Medine daxilinde doyusmeyin ve mohkemlendirilmis qala divarlarindan faydalanmagin daha tehlukesiz olacagini qeyd etdiler Daha genc muselmanlar ise mekkelilerin seher xaricindeki ekinleri mehv edeceklerini ve qalaya toplanmagin muselmanlarin nufuzuna ziyan vuracagi fikrini ireli surduler Mehemmed nehayet genc muselmanlarin dediyi ile razilasdi ve muselman quvvelerini doyuse hazirladi Belelikle 23 mart 625 ci ilde terefler arasinda herbi emeliyyatlar Uhud doyusu baslamis oldu 108 109 Erken toqqusmalarda muselmanlarin ustunluk qazanmasina baxmayaraq strateji ehemiyyat dasiyan muselman oxcularininin coxunun yerlerini terk etmeleri ve belelikle oxcularin nizaminin pozulmasi muselmanlarin meglubiyyetine getirib cixardi Doyusde muselman enenesinde en taninmis sehidlerden biri Mehemmedin emisi Hemze de daxil olmaqla 75 muselman helak oldu Mekkeliler doyusu davam etdirmediler sadece qelebeni elan etmek ucun Mekkeye hereket etdiler Bunun sebebi yeqin ki Mehemmedin yaralanmasi ve helak olmasi haqqinda melumatlarin yayilmasi idi Mehemmedin yasadigi ortaya cixdiqda mekkeliler onun yardimina gelen yeni quvveler haqqindaki yanlis melumatlar sebebi ile geri qayitmaga risk etmediler Belelikle mekkeliler muselmanlari tamamile mehv etmek meqsedine muveffeq ola bilmediler Muselmanlar oluleri defn etdikden sonra Medineye qayitdilar 110 111 Meglubiyyetin sebebleri barede yigilmis suallara Mehemmed Quran ayelerinden Ali Imran suresi aye 152 sitat getirerek meglubiyyetin ikiqat oldugunu ifade etdi qismen itaetsizlik ucun ceza qismen de deyanet sinagi 112 Uhud doyusunden sonra Ebu Sufyan seylerini Medineye qarsi diger bir hucum ucun cemlemeye basladi O Medinenin simal ve serq istiqametlerinde yasayan koceri qebilelerin desteyini almagi bacarmisdi Ebu Sufyan qebilelerin desteyini qazanmaq ucun Mehemmedin zeif olmasi qenimet vedleri Qureysin nufuzu ve rusvet kimi propaqanda vasitelerinden istifade edirdi 113 Mehemmed ise ona qarsi qurulan ittifaqlarin qarsisini almaq siyaseti heyata kecirdi O Medineye qarsi qurulan ittifaqlari def etmek ucun onlara qarsi yurusler teskil etmeye basladi 114 Bu dovrde Medinenin yehudi qebilesi olan Beni Nadir de mekkelilere destek vermisdir Qebile bascisi Keb ibn el Esref Mekkeye getmis ve Mekkenin qemini hiddetini ve Bedr doyusunden sonra qisas almaq arzusunu oyandiran seirler yazmaga baslamisdi 115 116 Qebile teqriben bir il sonra xeyanetleri sebebile Medineden qovuldu 117 Mehemmed boyuk bir quvve yigaraq ereb qebilelerini individual sekilde teeccublendirmisdi Bu da dusmenlerinin ona qarsi birlesmesine getirib cixarmisdi Mehemmed ozune qarsi olan ittifaqin qarsisini ala bilmese de oz quvvelerini artirmaga muveffeq oldu ve guclu qebilelerin dusmenlerine qatilmasina manee olmagi bacardi 118 Xendek doyusu Redakte Ikiqibleli mescid 11 fevral 624 cu ilde bu mescidde Mehemmede uzunu Qudsden Mekkeye dogru cevirmesi haqqinda vehy geldi Mehemmed ve muselmanlar yeni emre uygunlasdilar ve uzlerini Mekkeye teref cevirdiler 95 Surgundeki Beni Nadir qebilesinin de komeyi ile 10 000 neferlik ordu yigan Ebu Sufyan Medineye dogru herekete basladi Mehemmed ise Ebu Sufyana qarsi texminen 3000 neferlik quvve hazirladi ve o dovrde Erebistanda tetbiq edilmeyen yeni mudafie novunden istifade etdi Bele ki muselmanlar Medinenin suvari hucumuna qarsi aciq qalan yerlerinde xendek qazdilar Bu yeniliyin Erebistana getirilmesi islami qebul etmis miliyyetce fars olan Salman Farsi ile elaqelendirilir Medinenin muhasiresi 627 ci il 31 mart tarixinde basladi ve iki hefte davam etdi 119 Ebu Sufyanin ordusu istehkam ucun hazirliqsiz idi Neticesi olmayan muhasireden sonra muttefiqler meglubiyyetlerini qebul etdiler ve Mekkeye qayitmaga qerar verdiler 120 Quranda bu muharibe barede Ehzab suresinin 9 27 ayelerinde qeyd edilmisdir 121 Doyus esnasinda Medinenin cenubunda yasayan yehudi Beni Qureyze qebilesi mekkeliler ile muselmanlara qarsi danisiqlara girmisdi 122 Mekkeliler geri cekildikden sonra Mehemmed Beni Qureyze qebilesinin uzerine hereket etdi Beni Qureyze qalaya cekilerek mudafie olunmaga basladi Onlar Evs qebilesinden Sed ibn Meazin qerar cixaracagi teqdirde teslim olmaga raziliq verdiler Sed ibn Meaz yehudilerin muqeddes kitabi Tovrata esaslanaraq bele bir qerar cixarir Beni Qureyze kisileri edam arvad usaqlari esir emlaki da musadire olunmalidir 123 Muselmanlar terefinden bu qerar heyata kecirildi 124 Hudeybiyye sulh muqavilesi Redakte Esas meqale Hudeybiyye muqavilesiMehemmed muselmanlara hecc merasimini yerine yetirmelerini emr eden ayeler teqdim etse de muselmanlar Qureysin onlarla olan edaveti sebebinden bunu ede bilmirdiler 628 ci ilin sevval ayinda Mehemmed ardicillarina qurbanliq heyvanlar elde etmelerini ve hecc ziyareti ucun hazirlanmalarini emr etdi 125 1400 muselmanin Mekkeye yaxinlasdigini esitdikde Qureys onlari dayandirmaq ucun 200 suvari gonderdi Bundan sonra Mehemmed daha cetin istiqamet secerek Mekkenin yaxinligindaki Hudeybiyye adli yasayis menteqesine dogru hereket etdi 126 Bundan sonra terefler arasinda baslayan danisiqlar muselmanlar ile Qureys arasinda on il muddetine nezerde tutulmus olan sulh muqavilesinin Hudeybiyye sulhunun imzalanmasina getirib cixardi 126 127 Bir cox muselman muqavileden memnun deyildi Ancaq Quranin Feth suresi onlara eminlik verdi ki bu yurus qalibiyyetle neticelenib 128 Daha sonra Mehemmedin ardicillari muqavilenin arxasinda duran faydalari anladilar Bu faydalara daxil idi Mekkelilerin Mehemmedi ozleri ile beraber tutmalari 18 Terefler arasinda herbi emeliyyatlarin dayandirilmasi ve belelikle Medinenin getdikce guclenmesi 18 Muselmanlarin hecc merasimlerinden tesirlenen mekkelilerin heyranligi 18 Muselman enenesine gore Mehemmed bir cox hokmdarlara mektub gondererek onlari islama devet etdi hadisenin tarixi menbelerde muxtelif sekilde verilib 18 129 130 O Bizans hokmdari I Irakliye Sasani hokmdari II Xosrova Yemen hokmdarina ve basqalarina elciler gonderdi mektublar ile birlikde 129 130 Gonderilmis elcilerden birinin Bizansin vassali olan Qassaniler terefinden oldurulmesi terefler arasinda muharibeye getirib cixardi Bas vermis Mute doyusunde sayca az olan muselmanlar geri cekilmeye mecbur oldular 131 132 133 Son illeri Redakte Mekkenin fethi Redakte Esas meqale Mekkenin fethiHudeybiyye sulhu iki il erzinde quvvede qaldi 134 135 Lakin sonradan muqavile quvveden dusdu Bele ki bu dovrde Beni Xuzae adli qebilenin Mehemmedle munasibetleri yaxsi idi lakin dusmenleri Beni Bekr qebilesi mekkeliler ile muttefiq idiler 134 135 Beni Bekr qebilesininin qollarindan biri Beni Xuzae qebilesine qarsi gece basqini heyata kecirdi ve qebilenin bir nece uzvunu oldurdu 134 135 Bu toqqusmada mekkeliler Beni Bekre silahla yardim etdiler ve bezi menbelere gore toqqusmada bir nece mekkeli de istirak etmisdi 134 Bu hadiseden sonra Mehemmed mekkelilere uc sert ehtiva eden bir mektub gonderdi ve sertlerden birini secmelerini istedi 136 Mekkeliler Xuzae qebilesinden oldurulenler ucun qan pulu vermeli idiler Beni Bekr qebilesi ile muttefiqliklerini bitirmeli idiler Hudeybiyye sulhunun quvveden dusduyunu bildirmeli idiler Mekkeliler son serti qebul etdiklerini bildirdiler 136 Tezlikle onlar sehv etdiklerini anlayib Ebu Sufyani elci qisminde Hudeybiyye muqavilesini yenilemek ucun gonderseler de istekleri Mehemmed terefinden redd edildi Mehemmed yurus ucun hazirliga basladi 137 O 630 cu ilde 10 000 muselmanla birlikde Mekkeye dogru herekete kecdi ve az itki ile Mekkeninin nezaretini ele kecirdi 138 Mehemmed insan olumunde teqsirkar olan muharibenin qigilcimlanmasina sebeb olan ve sulh seraitini pozan 10 nefer kisi ve qadindan basqa diger sexsleri efv etdi 139 Hemin 10 neferden bezileri de sonradan efv edildi 140 Mekkenin fethi haqqinda Quranin Nesr suresinde behs edilir 79 Bu dovrde muselmanlardan ikiqat cox ordu yigmagi bacaran Hevazin qebileleri muselmanlar ucun herbi tehdid sayilirdilar Sonradan Hevazin qebilesine Taqif qebilesi de destek verdi Mehemmed 630 cu ilde bas tutmus Huneyn doyusunde Hevazin ve Taqif qebilelerini meglub etdi 18 Hemin ilde Bizansin muselmanlara qarsi yurus heyata kecireceyi barede melumat alan Mehemmed 141 30 minlik ordu ile Erebistanin simalina dogru yurus etdi Tebuk yurusu ve bolgenin yerli hakimlerini muselmanlara tabe etdi 18 142 Hemcinin muselmanlara yegene dusmen sayilan Taif seheri de muhasireye alindi 133 Sonraki dovrlerde seher teslim oldu ve islami qebul etdi Vida hecci ve vefati Redakte Esas meqaleler Vida xutbesi Vida hecci ve Qedir Xum632 ci ilde Mehemmed hecc ziyaretini tamamladi 18 O zilhicce ayinin 9 da Mekkenin serqinde yerlesen Erefat daginda vida xutbesini oxudu Sunni tefsirine gore bu hadise zamani Mehemmed terefinden Maide suresinin 3 cu ayesinin bu cumlesi qeyd edildi Bu gun dininizi sizin ucun kamil etdim size olan nemetimi tamamladim ve sizin ucun din olaraq islami beyenib secdim 18 143 Sie tefsirine gore ise bu aye Qedir Xum vahesinde Eli ibn Ebu Talibin Mehemmedin varisi olaraq teyin olunmasina istinad edir Qedir Xum hadisesi muselmanlarin Mekkeden Medineye qayitdigi dovrde bas vermisdir 144 Vida heccinden bir nece ay sonra Mehemmed xestelendi O 8 iyun 632 ci ilde Medine seherinde heyat yoldasi Aise binti Ebu Bekrin evinde vefat etdi 145 Mehemmed vefat etdiyi yerde defn edildi 18 146 147 Emevi xelifesi I Velidin dovrunde Mescidul Nebi Peygember mescidi Mehemmedin qebrini ehate edecek sekilde genislendirildi 148 Turbenin ustundeki gunbez Memluk sultani Kalavun terefinden XIII esrde qurulmusdur Hemin gunbez XVI esrde Osmanli sultani Suleyman Qanuni terefinden yasil renge boyadilmisdir 149 Mehemmedin qebrinin yaninda ilk xelifeler Ebu Bekr ve Omerin qebri vardir bir diger bos olan qebir de vardir ki islam inancina gore gelecekde zuhr eden Isa olumunden sonra orada defn olunacaq 147 150 151 1805 ci ilde Seud ibn Ebduleziz terefinden Medinenin ele kecirildiyi vaxt qizil ve cevahir ornamentleri Mehemmedin mezarindan cixarildi 152 Vehhabiliye bagli olan Seudun ardicillari Medinedeki texminen her mezar gunbezini qebirlere ehtiram ve ziyaretin qarsisini almaq ucun dagitdilar 152 Oxsar hadiseler 1925 de Seud esgerlerinin seheri yeniden tutdugu vaxtda da bas vermisdir 153 154 155 Vehabiliye gore defn yeri isaresiz mezar olmalidir 156 Seudiler terefinden naraziliqla qarsilanmasina baxmayaraq bir cox zevvar mezarlara ziyaret adetini davam etdirir 157 158 Seudiyye Erebistaninin Medine seherinde yerlesen Mescidul Nebi Peygember mescidi Mehemmedin turbesi uzerinde yasil gunbez qurulmusdur Tenqidi Redakte Esas meqale Mehemmedin tenqidiMehemmedin tenqidleri 7 ci esrden beri movcud idi O qeyri muselman ereb muasirleri terefinden monoteizmi teblig etdiyine ve Erebistanin Yehudi qebileleri terefinden Muqeddes Kitab tehkiyelerini ve obrazlarini esassiz olaraq menimsediyine 159 Yehudi inancini alcatdigina 159 ve ne hec bir mocuze ne de Ibrani Incilinde Yahve terefinden secilmis heqiqi peygemberi yalanci dan ayirmaq ucun teleb olunan her hansi bir sexsi xususiyyet gostermeden ozunu son peygember elan atdiyine gore qinanirdi bu sebeblere gore ona asagilayici ha Mesuqqa Ivrit dili מ ש ג ע deli leqebini verdiler 160 161 162 Orta esrlerde muxtelif 163 164 165 166 Qerb ve Bizans xristian mutefekkirleri Mehemmedi pozgun 163 165 acinacaqli adam 163 165 saxta peygember 163 164 165 ve hetta Xristian dunyasinda tez tez kafir 167 163 164 165 ve ya cinlere tutulmus adam olaraq gorulduyunden 167 165 Deccal 163 164 sayirdilar Akvinali Foma kimi bu mutefekkirlerden bezileri Mehemmedin axiretde cismani lezzet vedlerini tenqid edirdi 165 Islamin muasir dini 163 168 169 ve sekulyar 170 171 172 173 tenqidi 168 169 170 171 172 173 Mehemmedin peygember oldugunu iddia etmesindeki semimiyyeti exlaqi kole sahibliyi 174 175 dusmenlerle davranisi evliliyi 176 onun doktrinal meselelere munasibeti ve psixoloji veziyyeti ile elaqedardir Mehemmed Medinedeki Beni Qureyze qebilesinin isgali 177 178 179 180 181 182 qullarla cinsi munasibeti ve Aise alti yasi olduqda onunla evlenmesi 176 ekser texminlere gore Aise heddi buluga catdiqda doqquz yasi vardi 183 de daxil olmaqla sadizm ve merhemetsizlikde gunahlandirilir Qeydler Redakte Tam adi Mehemmed ibn Abdullah ibn Ebdulmutellib ibn Hasim Klassik ereb teleffuzu Istinadlar Redakte 1 2 3 https books google com books id QjiVAgAAQBAJ amp pg PA174 amp q muhammad 2026 20april 20570 1 2 3 https www google com search q muhammad birth date Elizabeth Goldman 1995 p 63 gives 8 June 632 CE the dominant Islamic tradition Many earlier primarily non Islamic traditions refer to him as still alive at the time of the invasion of Palestine See Stephen J Shoemaker The Death of a Prophet The End of Muhammad s Life and the Beginnings of Islam page 248 University of Pennsylvania Press 2011 1 2 Alford T Welch Ahmad S Moussalli Gordon D Newby 2009 Muḥammad In John L Esposito ed The Oxford Encyclopedia of the Islamic World Oxford Oxford University Press 11 February 2017 tarixinde arxivlesdirilib The Prophet of Islam was a religious political and social reformer who gave rise to one of the great civilizations of the world From a modern historical perspective Muḥammad was the founder of Islam From the perspective of the Islamic faith he was God s Messenger rasul Allah called to be a warner first to the Arabs and then to all humankind Esposito 2002b pp 4 5 Peters F E 2003 Islam A Guide for Jews and Christians Princeton University Press seh 9 ISBN 978 0 691 11553 5 Esposito John 1998 Islam The Straight Path 3rd ed Oxford University Press 9 12 ISBN 978 0 19 511234 4 Early Years Al Islam org ingilis Istifade tarixi 18 October 2018 1 2 Watt 1974 p 7 1 2 Conrad Lawrence I 1987 Abraha and Muhammad some observations apropos of chronology and literary topoi in the early Arabic historical tradition1 Bulletin of the School of Oriental and African Studies 50 2 225 40 doi 10 1017 S0041977X00049016 Sherrard Beaumont Burnaby 1901 Elements of the Jewish and Muhammadan calendars with rules and tables and explanatory notes on the Julian and Gregorian calendars G Bell seh 465 Hamidullah Muhammad February 1969 The Nasi the Hijrah Calendar and the Need of Preparing a New Concordance for the Hijrah and Gregorian Eras Why the Existing Western Concordances are Not to be Relied Upon PDF The Islamic Review amp Arab Affairs 6 12 5 November 2012 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib 1 2 Encyclopedia of World History 1998 p 452 Howarth Stephen Knights Templar 1985 ISBN 978 0 8264 8034 7 p 199 1 2 Muhammad Mustafa Al A zami 2003 The History of The Qur anic Text From Revelation to Compilation A Comparative Study with the Old and New Testaments pp 26 27 UK Islamic Academy ISBN 978 1 872531 65 6 Islam An Overview Oxford Islamic Studies Online www oxfordislamicstudies com ingilis Istifade tarixi 25 July 2018 Anis Ahmad 2009 Din In John L Esposito ed The Oxford Encyclopedia of the Islamic World Oxford Oxford University Press 5 December 2017 tarixinde arxivlesdirilib A second important aspect of the meaning of the term emerges in Meccan revelations concerning the practice of the Prophet Abraham Here it stands for the straight path al din al ḥanif toward which Abraham and other messengers called the people The Qurʿan asserts that this was the path or practice followed by Abraham In the final analysis din encompasses social and spiritual as well the legal and political behaviour of the believers as a comprehensive way of life a connotation wider than the word religion F E Peters 2003 p 9 Esposito 1998 p 12 1999 p 25 2002 pp 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Buhl F Welch A T 1993 Muḥammad Encyclopaedia of Islam 7 2nd Brill 360 376 ISBN 978 90 04 09419 2 Muhammad Encyclopedia of Islam and the Muslim world Bax Holt 1977a p 57 Lapidus 2002 pp 31 32 Muhammad Arxivlesdirilib 15 dekabr 2014 at the Wayback Machine Random House Webster s Unabridged Dictionary https www nonteizm com islam muhammet yasadi mi prof dr sami aldeeb ve furkan er Nasr Seyyed Hossein 2007 Qurʾan Britannika Ensiklopediyasi Online 5 May 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 September 2013 Living Religions An Encyclopaedia of the World s Faiths Mary Pat Fisher 1997 p 338 I B Tauris Publishers Sablon Quran usc Clinton Bennett 1998 In search of Muhammad Continuum International Publishing Group 18 19 ISBN 978 0 304 70401 9 30 September 2015 tarixinde arxivlesdirilib Francis E Peters 1994 Muhammad and the origins of Islam SUNY Press seh 261 ISBN 978 0 7914 1876 5 24 September 2015 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 Watt 1953 p xi Reeves 2003 pp 6 7 1 2 S A Nigosian 2004 p 6 Donner 1998 p 132 Holland Tom 2012 In the Shadow of the Sword Doubleday 42 ISBN 978 0 7481 1951 6 1 2 Lewis 1993 pp 33 34 Jonathan A C Brown 2007 The Canonization of al Bukhari and Muslim The Formation and Function of the Sunni Ḥadith Canon Brill Publishers seh 9 ISBN 978 90 04 15839 9 18 October 2017 tarixinde arxivlesdirilib We can discern three strata of the Sunni ḥadith canon The perennial core has been the Ṣaḥiḥayn Beyond these two foundational classics some fourth tenth century scholars refer to a four book selection that adds the two Sunans of Abu Dawud d 275 889 and al Nasaʾi d 303 915 The Five Book canon which is first noted in the sixth twelfth century incorporates the Jamiʿ of al Tirmidhi d 279 892 Finally the Six Book canon which hails from the same period adds either the Sunan of Ibn Majah d 273 887 the Sunan of al Daraquṭni d 385 995 or the Muwaṭṭaʾ of Malik b Anas d 179 796 Later ḥadith compendia often included other collections as well None of these books however has enjoyed the esteem of al Bukhariʼs and Muslimʼs works Nurullah Ardic 21 August 2012 Islam and the Politics of Secularism Routledge seh 99 ISBN 978 1 136 48984 6 22 January 2018 tarixinde arxivlesdirilib Watt 1953 pp 1 2 Watt 1953 pp 16 18 Loyal Rue Religion Is Not about God How Spiritual Traditions Nurture Our Biological 2005 p 224 1 2 John Esposito Islam Expanded edition Oxford University Press pp 4 5 See Esposito Islam Extended Edition Oxford University Press pp 5 7 Quran 3 95 Ueberweg Friedrich History of Philosophy Vol 1 From Thales to the Present Time Charles Scribner s Sons seh 409 ISBN 978 1 4400 4322 2 See Louis Jacobs 1995 p 272 Turner 2005 p 16 Christian Julien Robin 2012 Arabia and Ethiopia In The Oxford Handbook of Late Antiquity OUP USA 297 299 ISBN 978 0 19 533693 1 16 May 2016 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 3 4 Christian Julien Robin 2012 Arabia and Ethiopia In The Oxford Handbook of Late Antiquity OUP USA 302 ISBN 978 0 19 533693 1 1 May 2016 tarixinde arxivlesdirilib Christian Julien Robin 2012 Arabia and Ethiopia In The Oxford Handbook of Late Antiquity OUP USA 286 287 ISBN 978 0 19 533693 1 4 June 2016 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 3 Christian Julien Robin 2012 Arabia and Ethiopia In The Oxford Handbook of Late Antiquity OUP USA seh 301 ISBN 978 0 19 533693 1 17 May 2016 tarixinde arxivlesdirilib Rodinson Maxime 2002 Muhammad Prophet of Islam ingilis Tauris Parke Paperbacks seh 38 ISBN 978 1 86064 827 4 Istifade tarixi 12 May 2019 Esposito John L ed 2003 The Oxford Dictionary of Islam seh 198 ISBN 978 0 19 512558 0 Istifade tarixi 19 June 2012 See also Sablon Cite quran cited in EoI Muhammad Marr J S Hubbard E Cathey J T 2014 The Year of the Elephant figshare DOI 10 6084 m9 figshare 1186833 Retrieved 21 October 2014 GMT The Oxford Handbook of Late Antiquity edited by Scott Fitzgerald Johnson p 287 Muhammad and the Origins of Islam by Francis E Peters p 88 Meri Josef W 2004 Medieval Islamic civilization 1 Routledge seh 525 ISBN 978 0 415 96690 0 14 November 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 January 2013 1 2 Watt Halimah bint Abi Dhuayb Arxivlesdirilib 3 fevral 2014 at the Wayback Machine Encyclopaedia of Islam Watt Amina Encyclopaedia of Islam 1 2 3 Watt 1974 p 8 Armand Abel Bahira Encyclopaedia of Islam 1 2 Berkshire Encyclopedia of World History 2005 v 3 p 1025 Khan Majid Ali 1998 Muhammad the final messenger 1998 India Islamic Book Service seh 332 ISBN 978 81 85738 25 3 Esposito 1998 p 6 Dairesi Hirka i Saadet Aydin Hilmi 2004 Ugurluel Talha Dogru Ahmet eds The Sacred Trusts Pavilion of the Sacred Relics Topkapi Palace Museum Istanbul Tughra Books ISBN 978 1 932099 72 0 Muhammad Mustafa Al A zami 2003 The History of The Qur anic Text From Revelation to Compilation A Comparative Study with the Old and New Testaments p 24 UK Islamic Academy ISBN 978 1 872531 65 6 Emory C Bogle 1998 p 6 John Henry Haaren Addison B Poland 1904 p 83 Brown 2003 pp 72 73 1 2 Wensinck A J Rippen A 2002 Waḥy Encyclopaedia of Islam 11 2nd Brill Academic Publishers 54 ISBN 978 90 04 12756 2 Esposito 2010 p 8 See Emory C Bogle 1998 p 7 Rodinson 2002 p 71 Brown 2003 pp 73 74 Uri Rubin Muhammad Encyclopedia of the Quran 1 2 Uri Rubin Muhammad Encyclopedia of the Qur an Daniel C Peterson Good News Encyclopedia of the Quran az wikisource org El Eleq suresi azerb V Memmedeliyev ve Z Bunyadov tercumesi Istifade tarixi 5 dekabr 2020 az wikisource org En Necm suresi azerb V Memmedeliyev ve Z Bunyadov tercumesi Istifade tarixi 5 dekabr 2020 1 2 Watt 1953 p 86 Ramadan 2007 pp 37 39 1 2 3 Watt The Cambridge History of Islam 1977 p 36 F E Peters 1994 p 169 1 2 Uri Rubin Quraysh Encyclopaedia of the Qur an az wikisource org El Beled suresi azerb V Memmedeliyev ve Z Bunyadov tercumesi Istifade tarixi 5 dekabr 2020 Jonathan E Brockopp Slaves and Slavery Encyclopedia of the Qur an W Arafat Bilal b Rabah Encyclopedia of Islam Horovitz Josef 1927 The Earliest Biographies of the Prophet and Their Authors Islamic Culture 1 2 279 284 doi 10 1163 157005807780220576 F E Peters 2003b p 96 1 2 3 Moojan Momen 1985 p 4 Oleg Grabar 1 October 2006 The Dome of the Rock Harvard University Press seh 14 ISBN 978 0 674 02313 0 15 June 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 December 2011 1 2 Encyclopedia of Islam and the Muslim World 2003 p 482 Jonathan M Bloom Sheila Blair 2009 The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture Oxford University Press seh 76 ISBN 978 0 19 530991 1 15 June 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 December 2011 Peterson 2006 pp 86 89 Moojan Momen 1985 p 5 Muhammad Mustafa Al A zami 2003 The History of The Qur anic Text From Revelation to Compilation A Comparative Study with the Old and New Testaments pp 30 31 UK Islamic Academy ISBN 978 1 872531 65 6 Muhammad Mustafa Al A zami 2003 The History of The Qur anic Text From Revelation to Compilation A Comparative Study with the Old and New Testaments p 29 UK Islamic Academy ISBN 978 1 872531 65 6 Fezlur Rehman 1979 p 21 John Kelsay 1993 p 21 1 2 William Montgomery Watt 7 February 1974 Muhammad Prophet and Statesman Oxford University Press 112 14 ISBN 978 0 19 881078 0 Istifade tarixi 29 December 2011 Watt 1961 p 123 Rodinson 2002 pp 168 69 az wikisource org El Hecc suresi azerb V Memmedeliyev ve Z Bunyadov tercumesi Istifade tarixi 5 dekabr 2020 Rodinson 2002 p 164 Watt The Cambridge History of Islam p 45 Glubb 2002 pp 179 86 Lewis 2002 p 41 Zeitlin Irving M 2007 The Historical Muhammad John Wiley and Sons seh 148 ISBN 978 0 7456 5488 1 Buhl F Welch A T 1993 Muḥammad Encyclopaedia of Islam 7 2nd ed Brill pp 360 376 ISBN 978 90 04 09419 2 Watt 1961 p 132 Watt 1961 p 134 Lewis 1960 p 45 C F Robinson Uhud Encyclopedia of Islam Watt 1964 p 137 Watt 1974 p 137 David Cook 2007 p 24 Bax Watt 1981 p 432 Watt 1964 p 144 Watt 1956 p 30 Watt 1956 p 34 Watt 1956 p 18 Rubin Uri 1990 The Assassination of Kaʿb b al Ashraf Oriens 32 1 65 71 doi 10 2307 1580625 JSTOR 1580625 Watt 1956 pp 220 21 Watt 1956 p 35 Watt 1956 pp 36 37 Bax Rodinson 2002 pp 209 11Watt 1964 p 169 Uri Rubin Quraysh Encyclopaedia of the Qur an Watt 1964 pp 170 72 Sahlar Serifov 2013 ISLAM TARIXI PDF azerb Baki seh 45 ISBN 978 9952 460 61 2 islamansiklopedisi org tr MUHAMMED turk MUSTAFA FAYDA Istifade tarixi 27 oktyabr 2020 Lings 1987 p 249 1 2 Watt al Hudaybiya or al Hudaybiyya Encyclopedia of Islam Lewis 2002 p 42 Lings 1987 p 255 1 2 Lings 1987 p 260 1 2 Khan 1998 pp 250 251 F Buhl Muta Encyclopedia of Islam www sibtayn com Cemadiul evvel ayinin 6 ci gunu azerb 1 2 Alemlere rehmet Hezreti Mehemmed s a v PDF azerb seh 5 26 iyul 2020 tarixinde arxivlesdirilib PDF 1 2 3 4 Khan 1998 p 274 1 2 3 Lings 1987 p 291 1 2 Khan 1998 pp 274 75 Lings 1987 p 292 Watt 1956 p 66 The Message by Ayatullah Ja far Subhani chapter 48 Arxivlesdirilib 2 may 2012 at the Wayback Machine referencing Sirah by Ibn Hisham vol II page 409 Rodinson 2002 p 261 Sahlar Serifov 2013 ISLAM TARIXI PDF azerb Baki seh 56 ISBN 978 9952 460 61 2 M A al Bakhit Tabuk Encyclopedia of Islam az wikisource org 1992 El Maide suresi azerb V Memmedeliyevin ve Z Bunyadovun tercumesi Istifade tarixi 2 dekabr 2020 Bax Tabatabae Tafsir Al Mizan vol 9 pp 227 47 Arxivlesdirilib 11 oktyabr 2007 at the Wayback Machine Comparing the Tafsir of various exegetes Tafseer Comparison 14 May 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 February 2013 The Last Prophet Arxivlesdirilib 23 yanvar 2009 at the Wayback Machine p 3 Lewis Lord of U S News amp World Report 7 April 2008 Leila Ahmed 1986 665 91 686 1 2 F E Peters 2003 p 90 Arxivlesdirilib 22 sentyabr 2015 at the Wayback Machine Ariffin Syed Ahmad Iskandar Syed 2005 Architectural Conservation in Islam Case Study of the Prophet s Mosque Penerbit UTM seh 88 ISBN 978 983 52 0373 2 Prophet s Mosque Archnet org 2 May 2005 23 March 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 January 2012 Isa Encyclopedia of Islam Shaykh Adil Al Haqqani Shaykh Hisham Kabbani 2002 The Path to Spiritual Excellence ISCA 65 66 ISBN 978 1 930409 18 7 24 September 2015 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 Mark Weston 2008 Prophets and princes Saudi Arabia from Muhammad to the present John Wiley and Sons 102 03 ISBN 978 0 470 18257 4 1 January 2016 tarixinde arxivlesdirilib Mark Weston 2008 Prophets and princes Saudi Arabia from Muhammad to the present John Wiley and Sons seh 136 ISBN 978 0 470 18257 4 1 January 2016 tarixinde arxivlesdirilib Vincent J Cornell 2007 Voices of Islam Voices of the spirit Greenwood Publishing Group seh 84 ISBN 978 0 275 98734 3 1 January 2016 tarixinde arxivlesdirilib Carl W Ernst 2004 Following Muhammad Rethinking Islam in the contemporary world Univ of North Carolina Press 173 74 ISBN 978 0 8078 5577 5 1 January 2016 tarixinde arxivlesdirilib Doris Behrens Abouseif Stephen Vernoit 2006 Islamic art in the 19th century tradition innovation and eclecticism Brill seh 22 ISBN 978 90 04 14442 2 30 September 2015 tarixinde arxivlesdirilib Clinton Bennett 1998 In search of Muhammad Continuum International Publishing Group 182 83 ISBN 978 0 304 70401 9 22 September 2015 tarixinde arxivlesdirilib Malcolm Clark 2011 Islam For Dummies John Wiley and Sons seh 165 ISBN 978 1 118 05396 6 24 September 2015 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 The Jews could not let pass unchallenged the way in which the Koran appropriated Biblical accounts and personages for instance its making Abraham an Arab and the founder of the Ka bah at Mecca The prophet who looked upon every evident correction of his gospel as an attack upon his own reputation brooked no contradiction and unhesitatingly threw down the gauntlet to the Jews Numerous passages in the Koran show how he gradually went from slight thrusts to malicious vituperations and brutal attacks on the customs and beliefs of the Jews When they justified themselves by referring to the Bible Muhammad who had taken nothing therefrom at first hand accused them of intentionally concealing its true meaning or of entirely misunderstanding it and taunted them with being asses who carry books sura lxii 5 The increasing bitterness of this vituperation which was similarly directed against the less numerous Christians of Medina indicated that in time Muhammad would not hesitate to proceed to actual hostilities The outbreak of the latter was deferred by the fact that the hatred of the prophet was turned more forcibly in another direction namely against the people of Mecca whose earlier refusal of Islam and whose attitude toward the community appeared to him at Medina as a personal insult which constituted a sufficient cause for war Norman A Stillman 1979 The Jews of Arab Lands A History and Source Book Jewish Publication Society seh 236 ISBN 978 0 8276 0198 7 Ibn Warraq Defending the West A Critique of Edward Said s Orientalism p 255 Andrew G Bostom The Legacy of Islamic Antisemitism From Sacred Texts to Solemn History p 21 1 2 3 4 5 6 7 Quinn Frederick 2008 The Prophet as Antichrist and Arab Lucifer Early Times to 1600 The Sum of All Heresies The Image of Islam in Western Thought New York Oxford University Press 17 54 ISBN 978 0 19 532563 8 1 2 3 4 Goddard Hugh 2000 The First Age of Christian Muslim Interaction c 830 215 A History of Christian Muslim Relations Edinburgh Edinburgh University Press 34 41 ISBN 978 1 56663 340 6 1 2 3 4 5 6 7 Curtis Michael 2009 Orientalism and Islam European Thinkers on Oriental Despotism in the Middle East and India New York Cambridge University Press seh 31 ISBN 978 0 521 76725 5 John of Damascus De Haeresibus See Migne Patrologia Graeca Vol 94 1864 cols 763 73 An English translation by the Reverend John W Voorhis appeared in The Moslem World October 1954 pp 392 98 1 2 Buhl F Welch A T 1993 Muḥammad Encyclopaedia of Islam 7 2nd ed Brill pp 360 376 ISBN 90 04 09419 9 1 2 Cimino Richard December 2005 No God in Common American Evangelical Discourse on Islam after 9 11 Review of Religious Research 47 2 162 74 doi 10 2307 3512048 JSTOR 3512048 1 2 Dobbins Mike 13 April 2015 The Critics of Islam Were Right An Apology to Ayaan Hirsi Ali Sam Harris Bill Maher and Other So Called Islamophobes The Christian Post Washington D C 10 December 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 December 2019 1 2 Akyol Mustafa 13 January 2015 Islam s Problem With Blasphemy The New York Times 26 October 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 December 2019 1 2 Cornwell Rupert 10 April 2015 Ayaan Hirsi Ali Islam s most devastating critic The Independent London 27 October 2017 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 December 2019 1 2 Ibn Warraq 2000 The Quest for the Historical Muhammad Amherst New York Prometheus Books ISBN 978 1 57392 787 1 1 2 Robert Spencer 2006 The Truth About Muhammad Washington D C Regnery Publishing ISBN 978 1 59698 028 0 Gordon Murray 1989 The Attitude of Islam Toward Slavery Slavery in the Arab World New York Rowman amp Littlefield 18 47 ISBN 978 0 941533 30 0 Willis John Ralph ed 2013 Slaves and Slavery in Muslim Africa Islam and the Ideology of Enslavement 1 New York Routledge vii xi 3 26 ISBN 978 0 7146 3142 4 Willis John Ralph ed 1985 Slaves and Slavery in Muslim Africa The Servile Estate 2 New York Routledge vii xi ISBN 978 0 7146 3201 8 1 2 During the twenty five years of his union with Ḥadijah Muhammad had no other wife but scarcely two months had elapsed after her death 619 when he married Sauda the widow of Sakran who with her husband had become an early convert to Islam and who was one of the emigrants to Abyssinia At about the same time Muhammad contracted an engagement with A ishah the six year old daughter of Abu Bakr and married her shortly after his arrival at Medina A ishah was the only one of his wives who had not been previously married and she remained his favorite to the end In his married life as well as in his religious life a change seems to have come over Muhammad after his removal to Medina In the space of ten years he took twelve or thirteen wives and had several concubines even the faithful were scandalized and the prophet had to resort to alleged special revelations from God to justify his conduct Such was the case when he wished to marry Zainab the wife of his adopted son Zaid The messenger of God went out into the marketplace of Medina and had trenches dug in it then he sent for them and had them beheaded in those trenches They were brought out to him in groups Among them were the enemy of God Huyayy b Akhtab and Ka b b Asad the head of the tribe They numbered 600 or 700 the largest estimate says they were between 800 and 900 As they were being taken in groups to the Messenger of God they said to Ka b b Asad Ka b what do you understand Do you not see that the summoner does not discharge anyone and that those of you who are taken away do not come back By God it is death the affair continued until the Messenger of God had finished with them Suneni Ebu Davud 14 2665 Sehih el Buxari 4 52 280 Suneni Ebu Davud 38 4390 Watt W Montgomery 1 July 1952 The Condemnation of the Jews of Banu Qurayzah The Muslim World 42 3 160 71 doi 10 1111 j 1478 1913 1952 tb02149 x ISSN 1478 1913 Rahman al Mubarakpuri Saifur 2005 The Sealed Nectar Darussalam Publications 201 05 They the Jews killed numbered 600 or 700 the largest estimate says they were between 800 and 900 Spellberg Denise A 1996 Politics Gender and the Islamic Past The Legacy of A isha Bint Abi Bakr ingilis Columbia University Press 39 40 ISBN 978 0 231 07999 0 Hemcinin bax RedakteMehemmed peygemberin evlilikleri Mehemmed peygemberin sehabelerinin siyahisiBiblioqrafiya RedakteA C Brown Jonathan 2011 Muhammad A Very Short Introduction Oxford University Press ISBN 978 0 19 955928 2 A C Brown Jonathan 2014 Misquoting Muhammad The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet s Legacy Oneworld Publications ISBN 978 1 78074 420 9 Ahmed Leila Summer 1986 Women and the Advent of Islam Signs 11 4 665 91 doi 10 1086 494271 Ali Kecia 2014 The Lives of Muhammad Harvard University Press ISBN 978 0 674 74448 6 Ali Muhammad Mohar 1997 The Biography of the Prophet and the Orientalists King Fahd Complex for the Printing of the Holy Qur an ISBN 978 9960 770 68 0 Wijdan Ali 23 28 August 1999 From the Literal to the Spiritual The Development of Prophet Muhammad s Portrayal from 13th century Ilkhanid Miniatures to 17th century Ottoman Art Proceedings of the 11th International Congress of Turkish Art 7 1 24 Armstrong Karen 1992 Muhammad A Biography of the Prophet Harpercollins ISBN 978 0 06 250886 7 Awde Nicholas 2000 Women in Islam An Anthology from the Quran and Hadith Routledge ISBN 978 0 7007 1012 6 Ballard Harold Wayne Donald N Penny W Glenn Jonas 2002 A Journey of Faith An Introduction to Christianity Mercer University Press ISBN 978 0 86554 746 9 Barlas Asma 2002 Believing Women in Islam University of Texas Press ISBN 978 0 292 70904 1 Bogle Emory C 1998 Islam Origin and Belief Texas University Press ISBN 978 0 292 70862 4 Brown Daniel 2003 A New Introduction to Islam Blackwell Publishing Professional ISBN 978 0 631 21604 9 Bullough Vern L Brenda Shelton Sarah Slavin 1998 The Subordinated Sex A History of Attitudes Toward Women University of Georgia Press ISBN 978 0 8203 2369 5 Cohen Mark R 1995 Under Crescent and Cross Reissue Princeton University Press ISBN 978 0 691 01082 3 Dakake Maria Massi 2008 The Charismatic Community Shi ite Identity in Early Islam SUNY Press ISBN 978 0 7914 7033 6 Donner Fred 1998 Narratives of Islamic Origins The Beginnings of Islamic Historical Writing Darwin Press ISBN 978 0 87850 127 4 Ernst Carl 2004 Following Muhammad Rethinking Islam in the Contemporary World University of North Carolina Press ISBN 978 0 8078 5577 5 Esposito John 1998 Islam The Straight Path Oxford University Press ISBN 978 0 19 511233 7 Esposito John 1999 The Islamic Threat Myth Or Reality Oxford University Press ISBN 978 0 19 513076 8 Esposito John 2002 What Everyone Needs to Know About Islam Oxford University Press ISBN 978 0 19 515713 0 Farah Caesar 1994 Islam Beliefs and Observances 5th Barron s Educational Series ISBN 978 0 8120 1853 0 Glubb John Bagot 2002 1970 The Life and Times of Muhammad Hodder and Stoughton ISBN 978 0 8154 1176 5 Goldman Elizabeth 1995 Believers spiritual leaders of the world Oxford University Press ISBN 978 0 19 508240 1 Goldman Ann Richard Hain Stephen Liben 2006 Oxford Textbook of Palliative Care for Children Oxford University Press ISBN 978 0 19 852653 7 Haaren John Henry Addison B Poland 1904 Famous Men of the Middle Ages University Publishing Company ISBN 978 1 882514 05 2 Al Hibri Azizah Y 2003 An Islamic Perspective on Domestic Violence 27 Fordham International Law Journal 195 Holt P M Ann K S Lambton Bernard Lewis 1977 The Cambridge History of Islam paperback Cambridge University Press ISBN 978 0 521 29135 4 Hourani Albert Ruthven Malise 2003 A History of the Arab Peoples Belknap Press Revised edition ISBN 978 0 674 01017 8 ibn Isa Muhammad Imam Tirmidhi 2011 Syama il Muhammadiyah KeanggunanMu Ya Rasulullah Hardcover Arabic ve malay Malaysia PTS Islamika Sdn Bhd seh 388 ISBN 978 967 366 064 3 Ishaq Ibn 2002 Guillaume Alfred ed The Life of Muhammad A Translation of Ibn Ishaq s Sirat Rasul Allah Oxford University Press ISBN 978 0 19 636033 1 Jacobs Louis 1995 The Jewish Religion A Companion Oxford University Press ISBN 978 0 19 826463 7 Kelsay John 1993 Islam and War A Study in Comparative Ethics Westminster John Knox Press ISBN 978 0 664 25302 8 Khan Majid Ali 1998 Muhammad The Final Messenger Islamic Book Service New Delhi 110002 India ISBN 978 81 85738 25 3 Kochler Hans 1982 Concept of Monotheism in Islam amp Christianity I P O ISBN 978 3 7003 0339 8 Lapidus Ira 2002 A History of Islamic Societies 2nd Cambridge University Press ISBN 978 0 521 77933 3 Larsson Goran 2003 Ibn Garcia s Shu Ubiyya Letter Ethnic and Theological Tensions in Medieval Al Andalus Brill Academic Publishers ISBN 978 90 04 12740 1 Lewis Bernard 2002 1993 The Arabs in History Oxford University Press ISBN 978 0 19 280310 8 Lewis Bernard 1992 Race and Slavery in the Middle East An Historical Enquiry Reprint Oxford University Press US ISBN 978 0 19 505326 5 Lewis Bernard 21 January 1998 Islamic Revolution The New York Review of Books Lings Martin 1983 Muhammad His Life Based on the Earliest Sources Islamic Texts Society ISBN 978 0 946621 33 0 US edn by Inner Traditions International Ltd Madelung Wilferd 1997 The Succession to Muhammad A Study of the Early Caliphate Cambridge University Press ISBN 978 0 521 64696 3 Momen Moojan 1985 An Introduction to Shi i Islam The History and Doctrines of Twelver Shiʻism Yale University Press ISBN 978 0 300 03531 5 Neusner Jacob 2003 God s Rule The Politics of World Religions Georgetown University Press ISBN 978 0 87840 910 5 Nigosian S A 2004 Islam Its History Teaching and Practices Indiana University Press ISBN 978 0 253 21627 4 Ordoni Abu Muhammad Muhammad Kazim Qazwini 1992 Fatima the Gracious Ansariyan Publications ASIN B000BWQ7N6 Peters Francis Edward 2003 Islam A Guide for Jews and Christians Princeton University Press ISBN 978 0 691 11553 5 Peters Francis Edward 2003 The Monotheists Jews Christians and Muslims in Conflict and Competition Princeton University Press ISBN 978 0 691 11461 3 ASIN B0012385Z6 Peters Francis Edward 1994 Muhammad and the Origins of Islam SUNY Press ISBN 978 0 7914 1876 5 Peters F E 1991 The Quest of the Historical Muhammad International Journal of Middle East Studies 23 3 291 315 doi 10 1017 S0020743800056312 Peterson Daniel 2007 Muhammad Prophet of God Wm B Eerdmans Publishing Company ISBN 978 0 8028 0754 0 Rahman Fazlur 1979 Islam University of Chicago Press ISBN 978 0 226 70281 0 Ramadan Tariq 2007 In the Footsteps of the Prophet Lessons from the Life of Muhammad Oxford University Press ISBN 978 0 19 530880 8 Reeves Minou 2003 Muhammad in Europe A Thousand Years of Western Myth Making NYU Press ISBN 978 0 8147 7564 6 Robinson David 2004 Muslim Societies in African History Cambridge University Press ISBN 978 0 521 82627 3 Rodinson Maxime 2002 Muhammad Prophet of Islam Tauris Parke Paperbacks ISBN 978 1 86064 827 4 Rue Loyal 2005 Religion Is Not about God How Spiritual Traditions Nurture Our Biological Rutgers ISBN 978 0 8135 3955 3 Serin Muhittin 1998 Hattat Aziz Efendi Istanbul ISBN 978 975 7663 03 4 OCLC 51718704 Sikand Yoginder 2004 Muslims in India since 1947 Islamic perspectives on inter faith relations London RoutledgeCurzon ISBN 978 0 415 31486 2 Tabatabae Sayyid Mohammad Hosayn AL MIZAN AN EXEGESIS OF THE QUR AN translation by S Saeed Rizvi WOFIS ISBN 978 964 6521 14 8 Teed Peter 1992 A Dictionary of Twentieth Century History Oxford University Press ISBN 978 0 19 211676 5 Turner Colin 2005 Islam The Basics Routledge ISBN 978 0 415 34106 6 Watt W Montgomery 1961 Muhammad Prophet and Statesman Oxford University Press ISBN 978 0 19 881078 0 New edition 1974 Watt W Montgomery 1956 Muhammad at Medina Oxford University Press ISBN 978 0 19 577307 1 Watt W Montgomery 1953 Muhammad at Mecca Oxford University Press ISBN 978 0 19 577277 7 ASIN B000IUA52A Ensiklopediyalar Redakte William H McNeill Jerry H Bentley David Christian eds 2005 Berkshire Encyclopedia of World History Berkshire Encyclopedia of World History Berkshire Publishing Group ISBN 978 0 9743091 0 1 Richard C Martin Said Amir Arjomand Marcia Hermansen Abdulkader Tayob Rochelle Davis John Obert Voll eds 2003 Encyclopedia of Islam and the Muslim World M Z Index Volume 2 Encyclopedia of Islam amp the Muslim World MacMillan Reference Books ISBN 978 0 02 865603 8 P J Bearman Th Bianquis C E Bosworth E van Donzel W P Heinrichs eds Encyclopaedia of Islam Encyclopaedia of Islam Online Brill Academic Publishers ISSN 1573 3912 Lindsay Jones ed 2005 Encyclopedia of Religion Encyclopedia of Religion 2nd MacMillan Reference Books ISBN 978 0 02 865733 2 Jane Dammen McAuliffe ed 2005 Encyclopaedia of the Qurʼan Encyclopedia of the Qur an Brill Academic Publishers ISBN 978 90 04 12356 4 Encyclopedia of World History Encyclopedia of World History Oxford University Press 1998 ISBN 978 0 19 860223 1 The New Britannika Ensiklopediyasi The New Britannika Ensiklopediyasi Rev Britannika Ensiklopediyasi Incorporated 2005 ISBN 978 1 59339 236 9 Kitablar Redakte Berg Herbert ed 2003 Method and Theory in the Study of Islamic Origins E J Brill ISBN 978 90 04 12602 2 Cook Michael 1983 Muhammad Oxford University Press ISBN 978 0 19 287605 8 Guillaume Alfred 1955 The Life of Muhammad A translation of Ibn Ishaq s Sirat Rasul Allah Oxford University Press ISBN 0 19 636033 1 Hamidullah Muhammad 1998 The Life and Work of the Prophet of Islam Islamabad Islamic Research Institute ISBN 978 969 8413 00 2 Motzki Harald ed 2000 The Biography of Muhammad The Issue of the Sources Islamic History and Civilization Studies and Texts Vol 32 Brill ISBN 978 90 04 11513 2 Musa A Y Hadith as Scripture Discussions on The Authority Of Prophetic Traditions in Islam New York Palgrave 2008 Rubin Uri 1995 The Eye of the Beholder The Life of Muhammad as Viewed by the Early Muslims A Textual Analysis Darwin Press ISBN 978 0 87850 110 6 Schimmel Annemarie 1985 And Muhammad is His Messenger The Veneration of the Prophet in Islamic Piety The University of North Carolina Press ISBN 978 0 8078 4128 0 Onlayn Redakte Muḥammad in The Oxford Encyclopedia of the Islamic World by Ahmad S Moussalli Gordon D Newby Ahmad Moussalli Muhammad Prophet of Islam in Britannika Ensiklopediyasi Online by Nicolai Sinai and W Montgomery WattXarici kecidler RedakteDMOZ da MehemmedMenbe https az wikipedia org w index php title Mehemmed amp oldid 6015455, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.