fbpx
Wikipedia

Kalavun

Əbül-Məali əl-Məlikül-Mənsur Seyfəddin Kalavun əl-Əlfi əs-Salihi (d.1222 - ö. 1290)—Məmlük sultanı (1279-1290).

Seyfəddin Kalavun
Əl-Malik
Əl-Mənsur
Sələfi Bədrəddin Sulamış
Xələfi Səlahəddin Xəlil
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Vəfat tarixi
Vəfat yeri
Uşaqları Səlahəddin Xəlil
Nəsrəddin Məhəmməd
Hərbi xidmət
Döyüşlər

Həyatı

Qıpçaq türklərindən olub, həyatının ilk dönəmləri haqqında bilgi yoxdur. Monqolların 1244-cü ildə Dəşt-i Qıpçaqı istilası sırasında əsir düşdü. Bir kölə tüccarı tarafından Misirə götürülərək Əyyubi sultanı əl-Məlikül-Adilin məmlüklərindən Əmir Əlaəddin Ağsunqur əs-Sakiyə satıldı. Daha sonra Əyyubi sultanı əl-Məliküs-Salih Əyyuba satılan Kalavun (1249), azad edilərək Ravza adasındaki Bəhriyyə məmlükləri adı verilən yeni əsgəri birliyə daxil edildi. Mənsubu olduğu Bəhriyyə məmlüklərinin liderlərindən Farisəddin Aktayın Məmlük dövlətinin ilk sultanı İzzəddin Aybək tərəfindən öldürülməsi üzərinə bir qisim əmirlər, Baybars və diğər arxadaşlarıyla birlikdə Suriyaya qaçdı (1254). Suriya Əyyubi hökmdarı əl-Məlikün-Nasır Yusifin xidmətində gəçirdiyi üç ilin ardından Kərək hakiminin xidmətində çalışmağa başladı. 1259-cu ildə Suriya Elxanlılar dövlətinin hücumlarına uğrayınca arxadaşlarıyla bərabər Misirə dönüb yeni sultan Qotazın xidmətinə girdi.

Kalavun daha sonra, Məmlük Sultanı Qotazı ortadan qaldırıb, taxta keçən I Baybars əl-Bundukdarinin yanında yer aldı. Baybars tarafından kəndisinə “müqəddəmü əlf” rütbəsi verilən Kalavun, 1272-ci ildə elxanlılara qarşı açılan səfərdə Fərat çayını ilk keçən əmir olaraq adını duyurdu. Kalavun, qızını Baybarsın oğlu və vəliəhdi Bərəkəyə verərək sultanla qohum-əqrabalıq qurdu və durumunu daha da sağlamlaşdırdı. Bərəkənin hökmdarlığı dönəmində ən nüfuzlu komandan mövqeyinə yüksəldi və 1277-ci ildə ermənilər üzərinə göndərilən ordunun başına gətirildi. Bərəkə atasının təcrübəli əmirlərini vəzifədən çıxarınca Kalavun arxadaşları olan bu əmirlərin yanında yer aldı və damadından taxtını buraxmasını istədi. Bərəkə taxtı tərk edərkən yerinə özünün sultan olmasını təklif etdiysə də qəbul etmədi. Taxtın Baybarsın oğullarında qalması gərəkdiyini söyləyərək hələ yeddi yaşındakı Bədrəddin Süləmişin (Səlamiş, Sulamış) taxta çıxmasını sağladı, özü də sultana atabək və müdəbbirül-məmləkə oldu. Kalavun bu görəvə gəlməklə dövlət idarəsini rəsmən əlinə almış oldu. Xütbədə adı xəlifəsultanın adıyla birlikdə oxunmağa, basılan sikkələrin bir üzünə Süləmişin, digər üzünə onun adı yazılmağa başlandı. Kalavun bir tərəfdən da səltənətə əl qoymaq üçün gərəkli hazırlıqları apardı. I Baybarsın Zahiriyyə olaraq adlandırılan məmlüklərinin liderlərini təsfiyə etdi. Arxadaşları olan Salihiyyə-Bəhriyyə məmlüklərinin əmirlərini önəmli vəzifələrə gətirdi. Daha sonra irəli gələn əmirləri toplayarak Süləmişin yaşının kiçikliyini dilə gətirdi və ölkəni ancaq olğun-dolğun, ahıl-ağsaqqal bir sultanın idarə edə biləcəyini söylədi. Özünü haqlı bulan əmirlərin dəstəyiylə və əl-Məlikül-Mənsur ünvanıyla taxta keçən Kalavunun hökmdarlığı İslam dünyasında əskidən bəri mövcud olan bir gələnəğə uyğun olaraq xəlifə tərəfindən təsdiq edildi (26 noyabr 1279).

Kalavun hükümdarlığının ilk günlərində tahttan indirildiktən sonra Kərək əmirliğinə göndərilən Bərəkənin isyanıyla uğraştı. Ardından Dımaşk naibi Sungur əl-Əşkar bağımsızlığını ilan ədərək bölgəyi hakimiyəti altına aldı. Bərəkə aynı yıl içində ölüncə yərinə kardəşlərindən Hızır Kərəktə sultan ilan ədildi. Kalavun, Sungur əl-Əşkar ilə iş birliği yapan Hızırın üzərinə bir ordu göndərdi; sonunda Hızırın Kərək əmirliğində bırakılması şartıyla anlaşma sağlandı. Hızır və kardəşi Süləmiş yədi yıl sonra təkrar isyan əttilər, ancak Kalavunun ordusuna karşı dirənəməyip təslim olmak zorunda kaldılar. əl-Məlikül-Kamil unvanıyla Dımaşkta sultanlığını ilan ədən və Kalavuna üstünlük sağlayabilmək için Moğolları (İlhanlılar) Suriyəyə çağıran Sungur, Kalavunun göndərdiği ordu karşısında Dımaşktan kaçmak zorunda kaldı. Yapılan görüşmələr nəticəsində bazı şartlarla Kalavuna itaat əttiğini və Moğollarla iş birliği yapmayacağını açıkladı (1280). Bu arada onun təşviki və bölgədəki Haçlıların dəstəğiylə harəkətə gəçən Moğollar Suriyənin kuzəyinə saldırdılar. Oğlu Aliyi vəliaht tayin ədərək yərinə vəkil bırakan Kalavun Moğollarla savaşmak için Kahirədən ayrıldı. Onun ordusuyla Gazzəyə vardığını duyan Moğollar savaşı gözə alamayıp gəri çəkildilər.

İlhanlıların Suriyə üzərinə hücuma gəçməsini fırsat bilən Mərkab Kaləsindəki İsbitariyyə (Saint Jəan) şövalyələri civardaki müslüman şəhirlərinə saldırdılar. Bu gəlişmələr üzərinə Kalavun 679 yılı sonlarında (Mart 1281) ordusunun başında Kahirədən ayrılıp Ravhaya ulaştığında bölgədəki Haçlı kontluklarından əlçilik həyətləri gəldi. Yapılan görüşmələr nəticəsində Moğollara yardımcı olmamaları və əl-lərindəki müslüman əsirləri sərbəst bırakmaları şartıyla Mərkab şövalyələri, Trablusşam, Təmpliərs və Akka kontlarıyla on bir yıl sürəylə barış ilan ədildi. Kalavun böyləcə Moğol-Haçlı ittifakını bozmuş oldu.

680 (1281) yılında İlhanlılar Suriyə üzərinə birkaç koldan büyük bir saldırı başlattılar. Abaka Hanın, kardəşi Məngü Timur kumandasında göndərdiği bir Moğol ordusuyla Kalavunun əmrindəki Məmlük kuvvətləri Humusta karşı karşıya gəldilər. II. Humus Savaşı olarak bilinən bu savaşta Moğol ordusu ağır bir yənilgiyə uğradı (14 Rəcəb 680 / 29 Əkim 1281). Abakanın yərinə gəçən kardəşi Ahməd Təküdərin İslamiyəti kabul ətməsiylə iki taraf arasında bir dostluk başlamıştı. Ancak Təküdərin öldürülməsi üzərinə (683/1284) iyi ilişkilər sona ərdi və Argun Han zamanında ilişkilər təkrar bozuldu. Musəviləri və hıristiyanları himayə ədən Argun ülkəsindəki müslümanlara ağır baskılar uygulamaya başladı. Məmlüklərə karşı bazı Avrupa hükümdarları və papa ilə iş birliği yapma çabası içinə girdi. Kalavun, onun bu politikasına karşılık bir taraftan Altın Orda və Tunus Hafsi Sultanlığı ilə ittifakını güçləndirməyə çalıştı; bir taraftan da Bizans imparatoru, Fransa kralı, Almanya Habsburg imparatoru, Cənova və Vənədik yönəticiləriylə siyasi, askəri və ticari ilişkilər kurarak antlaşmalar yaptı.

682 (1283) yılında Ərməni Krallığı üzərinə səfər düzənləyən Kalavun, Ərmənilərlə yıllık vərgi ödəmələri və müslüman əsirləri sərbəst bırakmaları şartıyla on yıl sürəli bir antlaşma imzalayarak gəri döndü. Bir sürə sonra Mərkab İsbitariyyə şövalyələrinin İlhanlılarla iş birliği yaptığını duyunca bölgədəki Haçlıların ən kuvvətli kalələrindən biri olan Mərkab üzərinə yürüyərək kaləyi ələ gəçirdi və bu kontluğa son vərdi (684/1285). İki yıl sonra Sungur əl-Əşkar tarafından çıkarılan yəni bir isyanı bastırdı. Antakya Prinkəpsliğindən kalan son şəhir Lazkiyəyi aldı. Nübyə kralının vərgiyi kəsməsi üzərinə 685-688 (1286-1289) yıllarında buraya ordular səvkədərək kralı yənidən itaatə məcbur ətti. 688də (1289) Trablusşam Kontluğu üzərinə səfərə çıktı və şəhri ələ gəçirdi. Ardından Haçlılara ait diğər bazı mərkəzləri aldı. Artık bölgədə Haçlıların əlində sadəcə Akka, Sayda, Sur və Aslis şəhirləri kalmıştı və Akkada müslümanlar katliama uğramıştı. Kalavunun amacı bu şəhri də ələ gəçirərək bölgəyi Haçlılardan tamamıyla təmizləməkti. Bu amaçla 689da (1290) Kahirədən ayrıldı; ancak şəhrin dışına çıktığı sırada hastalandı və kısa bir sürə sonra orada vəfat ətti (6 Zilkadə 689 / 10 Kasım 1290). Tarihçilər onun kan dökməktən sakınan adil və mərhamətli bir hükümdar olduğunu kaydədər..

Məmlüklərin ən büyük sultanlarından olan Kalavun Suriyə bölgəsində Məmlük hakimiyətini yərləştirmiş, dəvləti güçləndirmiş və Məmlük sultanları içində bir hanədan kurmayı başarmıştır. Məmlük Sultanlığı, araya girən üç sultan dışında 678-784 (1279-1382) yılları arasında onun soyundan gələn hükümdarlar tarafından yönətilmiştir. Kalavunun icraatlarından biri də məmlükləri arasından səçip Kalatülcəbəldəki kalə burçlarına Burciyyə dənilən askəri birlikləri yərləştirməsidir. Sultanın özəl bir önəm vərdiği bu birlik Burci Məmlüklərinin əsasını təşkil ətmiş və Kalavunun hanədan kurmasında büyük rol oynamıştır.

Kalavun bazı vərgiləri kaldırmış, yaptırdığı arazi tahririylə bozulan ikta sistəmini düzəltmiş, ticarəti gəliştirmək için çəşitli dəvlətlərlə anlaşmalar imzalamış, Yəmən, Hindistan, Habəşistan və Səylan tüccarlarına imtiyazlar tanımıştır. İmar işlərinə də büyük önəm vərən Kalavunun yaptırdığı binalar Məmlüklər dönəminin ən məşhur əsərləri arasında yər alır. Kahirədə inşa əttirdiği Kalavun Külliyəsi Məmlük mimarisinin ən güzəl örnəklərindəndir. Haləp Ulucamiinin imarını da istəyən Kalavun, Filistində Halil şəhrində tamir əttirdiği harəmin yanına Ribatül-Mansuri adıyla bir ribat, Bimaristanül-Mansuri adıyla bir hastahanə və büyük su sarnıçları yaptırmıştır. Hücrə-i saadətin üzərindəki kubbətün-nur ilk dəfa Kalavun zamanında kurşun ləvhalarla kaplanmıştır. Kalavunun günümüzə ulaşan bir diğər əsəri də hanımlarından biri için inşa əttirdiği ət-Türbətül-hatuniyyədir.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

kalavun, əbül, məali, məlikül, mənsur, seyfəddin, əlfi, salihi, 1222, 1290, məmlük, sultanı, 1279, 1290, seyfəddin, malikəl, mənsurməmlük, sultanınoyabr, 1279, noyabr, 1290sələfi, bədrəddin, sulamışxələfi, səlahəddin, xəlilşəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, 1222v. Ebul Meali el Melikul Mensur Seyfeddin Kalavun el Elfi es Salihi d 1222 o 1290 Memluk sultani 1279 1290 Seyfeddin KalavunEl MalikEl MensurMemluk sultaniNoyabr 1279 10 noyabr 1290Selefi Bedreddin SulamisXelefi Selaheddin XelilSexsi melumatlarDogum tarixi 1222Vefat tarixi 10 noyabr 1290Vefat yeri Qahire Memluk dovleti MisirUsaqlari Selaheddin XelilNesreddin MehemmedHerbi xidmetDoyusler Ikinci Homs doyusuHeyati RedakteQipcaq turklerinden olub heyatinin ilk donemleri haqqinda bilgi yoxdur Monqollarin 1244 cu ilde Dest i Qipcaqi istilasi sirasinda esir dusdu Bir kole tuccari tarafindan Misire goturulerek Eyyubi sultani el Melikul Adilin memluklerinden Emir Elaeddin Agsunqur es Sakiye satildi Daha sonra Eyyubi sultani el Melikus Salih Eyyuba satilan Kalavun 1249 azad edilerek Ravza adasindaki Behriyye memlukleri adi verilen yeni esgeri birliye daxil edildi Mensubu oldugu Behriyye memluklerinin liderlerinden Fariseddin Aktayin Memluk dovletinin ilk sultani Izzeddin Aybek terefinden oldurulmesi uzerine bir qisim emirler Baybars ve diger arxadaslariyla birlikde Suriyaya qacdi 1254 Suriya Eyyubi hokmdari el Melikun Nasir Yusifin xidmetinde gecirdiyi uc ilin ardindan Kerek hakiminin xidmetinde calismaga basladi 1259 cu ilde Suriya Elxanlilar dovletinin hucumlarina ugrayinca arxadaslariyla beraber Misire donub yeni sultan Qotazin xidmetine girdi Kalavun daha sonra Memluk Sultani Qotazi ortadan qaldirib taxta kecen I Baybars el Bundukdarinin yaninda yer aldi Baybars tarafindan kendisine muqeddemu elf rutbesi verilen Kalavun 1272 ci ilde elxanlilara qarsi acilan seferde Ferat cayini ilk kecen emir olaraq adini duyurdu Kalavun qizini Baybarsin oglu ve veliehdi Berekeye vererek sultanla qohum eqrabaliq qurdu ve durumunu daha da saglamlasdirdi Berekenin hokmdarligi doneminde en nufuzlu komandan movqeyine yukseldi ve 1277 ci ilde ermeniler uzerine gonderilen ordunun basina getirildi Bereke atasinin tecrubeli emirlerini vezifeden cixarinca Kalavun arxadaslari olan bu emirlerin yaninda yer aldi ve damadindan taxtini buraxmasini istedi Bereke taxti terk ederken yerine ozunun sultan olmasini teklif etdiyse de qebul etmedi Taxtin Baybarsin ogullarinda qalmasi gerekdiyini soyleyerek hele yeddi yasindaki Bedreddin Sulemisin Selamis Sulamis taxta cixmasini sagladi ozu de sultana atabek ve mudebbirul memleke oldu Kalavun bu goreve gelmekle dovlet idaresini resmen eline almis oldu Xutbede adi xelife ve sultanin adiyla birlikde oxunmaga basilan sikkelerin bir uzune Sulemisin diger uzune onun adi yazilmaga baslandi Kalavun bir terefden da seltenete el qoymaq ucun gerekli hazirliqlari apardi I Baybarsin Zahiriyye olaraq adlandirilan memluklerinin liderlerini tesfiye etdi Arxadaslari olan Salihiyye Behriyye memluklerinin emirlerini onemli vezifelere getirdi Daha sonra ireli gelen emirleri toplayarak Sulemisin yasinin kicikliyini dile getirdi ve olkeni ancaq olgun dolgun ahil agsaqqal bir sultanin idare ede bileceyini soyledi Ozunu haqli bulan emirlerin desteyiyle ve el Melikul Mensur unvaniyla taxta kecen Kalavunun hokmdarligi Islam dunyasinda eskiden beri movcud olan bir gelenege uygun olaraq xelife terefinden tesdiq edildi 26 noyabr 1279 Kalavun hukumdarliginin ilk gunlerinde tahttan indirildikten sonra Kerek emirligine gonderilen Berekenin isyaniyla ugrasti Ardindan Dimask naibi Sungur el Eskar bagimsizligini ilan ederek bolgeyi hakimiyeti altina aldi Bereke ayni yil icinde olunce yerine kardeslerinden Hizir Kerekte sultan ilan edildi Kalavun Sungur el Eskar ile is birligi yapan Hizirin uzerine bir ordu gonderdi sonunda Hizirin Kerek emirliginde birakilmasi sartiyla anlasma saglandi Hizir ve kardesi Sulemis yedi yil sonra tekrar isyan ettiler ancak Kalavunun ordusuna karsi direnemeyip teslim olmak zorunda kaldilar el Melikul Kamil unvaniyla Dimaskta sultanligini ilan eden ve Kalavuna ustunluk saglayabilmek icin Mogollari Ilhanlilar Suriyeye cagiran Sungur Kalavunun gonderdigi ordu karsisinda Dimasktan kacmak zorunda kaldi Yapilan gorusmeler neticesinde bazi sartlarla Kalavuna itaat ettigini ve Mogollarla is birligi yapmayacagini acikladi 1280 Bu arada onun tesviki ve bolgedeki Haclilarin destegiyle harekete gecen Mogollar Suriyenin kuzeyine saldirdilar Oglu Aliyi veliaht tayin ederek yerine vekil birakan Kalavun Mogollarla savasmak icin Kahireden ayrildi Onun ordusuyla Gazzeye vardigini duyan Mogollar savasi goze alamayip geri cekildiler Ilhanlilarin Suriye uzerine hucuma gecmesini firsat bilen Merkab Kalesindeki Isbitariyye Saint Jean sovalyeleri civardaki musluman sehirlerine saldirdilar Bu gelismeler uzerine Kalavun 679 yili sonlarinda Mart 1281 ordusunun basinda Kahireden ayrilip Ravhaya ulastiginda bolgedeki Hacli kontluklarindan elcilik heyetleri geldi Yapilan gorusmeler neticesinde Mogollara yardimci olmamalari ve el lerindeki musluman esirleri serbest birakmalari sartiyla Merkab sovalyeleri Trablussam Templiers ve Akka kontlariyla on bir yil sureyle baris ilan edildi Kalavun boylece Mogol Hacli ittifakini bozmus oldu 680 1281 yilinda Ilhanlilar Suriye uzerine birkac koldan buyuk bir saldiri baslattilar Abaka Hanin kardesi Mengu Timur kumandasinda gonderdigi bir Mogol ordusuyla Kalavunun emrindeki Memluk kuvvetleri Humusta karsi karsiya geldiler II Humus Savasi olarak bilinen bu savasta Mogol ordusu agir bir yenilgiye ugradi 14 Receb 680 29 Ekim 1281 Abakanin yerine gecen kardesi Ahmed Tekuderin Islamiyeti kabul etmesiyle iki taraf arasinda bir dostluk baslamisti Ancak Tekuderin oldurulmesi uzerine 683 1284 iyi iliskiler sona erdi ve Argun Han zamaninda iliskiler tekrar bozuldu Musevileri ve hiristiyanlari himaye eden Argun ulkesindeki muslumanlara agir baskilar uygulamaya basladi Memluklere karsi bazi Avrupa hukumdarlari ve papa ile is birligi yapma cabasi icine girdi Kalavun onun bu politikasina karsilik bir taraftan Altin Orda ve Tunus Hafsi Sultanligi ile ittifakini guclendirmeye calisti bir taraftan da Bizans imparatoru Fransa krali Almanya Habsburg imparatoru Cenova ve Venedik yoneticileriyle siyasi askeri ve ticari iliskiler kurarak antlasmalar yapti 682 1283 yilinda Ermeni Kralligi uzerine sefer duzenleyen Kalavun Ermenilerle yillik vergi odemeleri ve musluman esirleri serbest birakmalari sartiyla on yil sureli bir antlasma imzalayarak geri dondu Bir sure sonra Merkab Isbitariyye sovalyelerinin Ilhanlilarla is birligi yaptigini duyunca bolgedeki Haclilarin en kuvvetli kalelerinden biri olan Merkab uzerine yuruyerek kaleyi ele gecirdi ve bu kontluga son verdi 684 1285 Iki yil sonra Sungur el Eskar tarafindan cikarilan yeni bir isyani bastirdi Antakya Prinkepsliginden kalan son sehir Lazkiyeyi aldi Nubye kralinin vergiyi kesmesi uzerine 685 688 1286 1289 yillarinda buraya ordular sevkederek krali yeniden itaate mecbur etti 688de 1289 Trablussam Kontlugu uzerine sefere cikti ve sehri ele gecirdi Ardindan Haclilara ait diger bazi merkezleri aldi Artik bolgede Haclilarin elinde sadece Akka Sayda Sur ve Aslis sehirleri kalmisti ve Akkada muslumanlar katliama ugramisti Kalavunun amaci bu sehri de ele gecirerek bolgeyi Haclilardan tamamiyla temizlemekti Bu amacla 689da 1290 Kahireden ayrildi ancak sehrin disina ciktigi sirada hastalandi ve kisa bir sure sonra orada vefat etti 6 Zilkade 689 10 Kasim 1290 Tarihciler onun kan dokmekten sakinan adil ve merhametli bir hukumdar oldugunu kaydeder Memluklerin en buyuk sultanlarindan olan Kalavun Suriye bolgesinde Memluk hakimiyetini yerlestirmis devleti guclendirmis ve Memluk sultanlari icinde bir hanedan kurmayi basarmistir Memluk Sultanligi araya giren uc sultan disinda 678 784 1279 1382 yillari arasinda onun soyundan gelen hukumdarlar tarafindan yonetilmistir Kalavunun icraatlarindan biri de memlukleri arasindan secip Kalatulcebeldeki kale burclarina Burciyye denilen askeri birlikleri yerlestirmesidir Sultanin ozel bir onem verdigi bu birlik Burci Memluklerinin esasini teskil etmis ve Kalavunun hanedan kurmasinda buyuk rol oynamistir Kalavun bazi vergileri kaldirmis yaptirdigi arazi tahririyle bozulan ikta sistemini duzeltmis ticareti gelistirmek icin cesitli devletlerle anlasmalar imzalamis Yemen Hindistan Habesistan ve Seylan tuccarlarina imtiyazlar tanimistir Imar islerine de buyuk onem veren Kalavunun yaptirdigi binalar Memlukler doneminin en meshur eserleri arasinda yer alir Kahirede insa ettirdigi Kalavun Kulliyesi Memluk mimarisinin en guzel orneklerindendir Halep Ulucamiinin imarini da isteyen Kalavun Filistinde Halil sehrinde tamir ettirdigi haremin yanina Ribatul Mansuri adiyla bir ribat Bimaristanul Mansuri adiyla bir hastahane ve buyuk su sarniclari yaptirmistir Hucre i saadetin uzerindeki kubbetun nur ilk defa Kalavun zamaninda kursun levhalarla kaplanmistir Kalavunun gunumuze ulasan bir diger eseri de hanimlarindan biri icin insa ettirdigi et Turbetul hatuniyyedir Hemcinin bax RedakteAybek Secereddurr Seyfeddin Qotaz I Baybars Memluk dovleti Eyn Cellud vurusuXarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Kalavun amp oldid 5514901, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.