Kufi xətti — Ərəb xətt növü. Kvadrat formada qədim ərəb məktubu.
Kufi xətti ilə bir Quransəhifəsi, 8. – 9. əsrlər dolayları.
Müasir, digital mühitdə düzəldilmiş nisbilik daha iti bucaqlı bir Kufi yazısı nümunəsi.
Tarixi
Kufi xətti – İslam dünyasının tanıdığı, qədim tarixə malik, ilk xətt növü kufi xətti VII əsrdəHiyrə və Yəməndə meydana gəlmiş, sonralar ərəblərlə yanaşı iranlılar tərəfindən də geniş istifadə olunmağa başlanmışdır. Ərəb qrafikası ən qədim kufi xətti əsasında (adından bəlli olduğu kimi Kufə şəhərində) İmam Əli tərəfindən yaradılmışdır. İlk “Quran” nüsxələri də məhz bu xətlə yazılmışdır.
Kufi xətti özü birinci minilliyin sonlarına doğru zəngin inkişaf yolu keçmiş və müxtəlif şəkillər qazanmış, nəhayət, müvafiq nöqtələr qəbul etməklə təkmilləşmiş, sonrakı dövrlərdə onun yalnız nöqtəli şəklindən istifadə olunmuşdur.
VII-VIII əsrlərdə işlədilmiş və düz xətliliyi və bucaq xətləri ilə fərqlənən kufi şrifti islam aləmində yazının ən qədim və geniş yayılmış növü sayılır. Bu xəttin başqa bir şəkli kimi "çiçəkli kufi" diqqəti cəlb edir ki, həmin şriftlə yazarkən hərflərin cizgiləri stilizə edilmiş mürəkkəb nəbatat motivləri ilə müşayiət olunurdu.
Bəzi tədqiqatçılar IX-X əsrlərdə daha altı kanonik xətt növünün işlənib-hazırlandığını göstərdikləri halda, Azərbaycan alimi Həsən Zərinəzadə hələ VIII əsrin ikinci yarısında kufi xəttinin 12 şəklinin olduğu haqqında məlumat verir:
1) Tümar - məscid və binaların kitabələrində istifadə edilmişdir;
2) Sicillat - sonralar xəfi adlanan cizgiləri dolaşıq xətt növünün yaranmasında istifadə edilmişdir;
3) Ühud - əmr və sərəncamların yazılışında istifadə edilmişdir;
4 - 5) Müamərat və əmanat - order və sənədlərdə işlədilirdi;
6-9) Dibac, mədih, mürəssə, riyaş - bədii əsərlərin köçürülməsi zamanı xəttatlıqda istifadə edilirdi;
10-12) Qübar, həsən və bəyaz - dini əsərlərin yazılışında istifadə edilmişdir.
VIII əsrin sonlarında isə artıq 37 kufi xətti növü mövcud idi: cəlil, tümar, kufi, müamərat, qübar cilyə, müsəlsəl, civanihi, nəsəf, sülseyn, riyaşi, məcmu, müsahif, lölöyi, əşar, həvaşi, müqtərin, mənsur, müdmic, mühəddis, məmzuc, müqəvvid, məbsut, mürsəl, müxəffəf, müəlləq, ühud, qübar, müəlləf, fəssah, nimat, qirmə, divani, müxəllə, müəccəz, tuəman, siyaqət, müfəttə.
Azərbaycanda nöqtəsiz, nöqtəli və çiçəkli kufi xəttindən əsasən kitabələrin yazılışında istifadə edilmişdir. AMEAƏlyazmalar İnstitutunda nöqtəli kufi xətti ilə köçürülmüş yalnız bir əlyazma saxlanılır.
Mack, Rosamond E. Bazaar to Piazza: Islamic Trade and Italian Art, 1300–1600, University of California Press, 2001 ISBN 0-520-22131-1
Wolfgang Kosack:Islamische Schriftkunst des Kufischen Geometrisches Kufi in 593 Schriftbeispielen. Deutsch - Kufi - Arabisch. 380 Seiten. Verlag Christoph Brunner, Basel 2014, ISBN 978-3-906206-10-3.
Xarici keçidlər
VikianbardaKufi xətti ilə əlaqəli mediafayllar var.
Kufi xəttinin tarixinə ümumi bir bakış 2010-05-31 at the Wayback Machine Aftab saytı
Avqust 12, 2021
kufi, xətti, ərəb, xətt, növü, kvadrat, formada, qədim, ərəb, məktubu, ilə, quransəhifəsi, əsrlər, dolayları, müasir, digital, mühitdə, düzəldilmiş, nisbilik, daha, bucaqlı, kufi, yazısı, nümunəsi, mündəricat, tarixi, qalereya, istinadlar, mənbə, xarici, keçid. Kufi xetti Ereb xett novu Kvadrat formada qedim ereb mektubu 1 Kufi xetti ile bir Quransehifesi 8 9 esrler dolaylari Muasir digital muhitde duzeldilmis nisbilik daha iti bucaqli bir Kufi yazisi numunesi Mundericat 1 Tarixi 2 Qalereya 3 Istinadlar 4 Menbe 5 Xarici kecidlerTarixi RedakteKufi xetti Islam dunyasinin tanidigi qedim tarixe malik ilk xett novu kufi xetti VII esrde Hiyre ve Yemende meydana gelmis sonralar ereblerle yanasi iranlilar terefinden de genis istifade olunmaga baslanmisdir Ereb qrafikasi en qedim kufi xetti esasinda adindan belli oldugu kimi Kufe seherinde Imam Eli terefinden yaradilmisdir Ilk Quran nusxeleri de mehz bu xetle yazilmisdir Kufi xetti ozu birinci minilliyin sonlarina dogru zengin inkisaf yolu kecmis ve muxtelif sekiller qazanmis nehayet muvafiq noqteler qebul etmekle tekmillesmis sonraki dovrlerde onun yalniz noqteli seklinden istifade olunmusdur VII VIII esrlerde isledilmis ve duz xetliliyi ve bucaq xetleri ile ferqlenen kufi srifti islam aleminde yazinin en qedim ve genis yayilmis novu sayilir Bu xettin basqa bir sekli kimi cicekli kufi diqqeti celb edir ki hemin sriftle yazarken herflerin cizgileri stilize edilmis murekkeb nebatat motivleri ile musayiet olunurdu Bezi tedqiqatcilar IX X esrlerde daha alti kanonik xett novunun islenib hazirlandigini gosterdikleri halda Azerbaycan alimi Hesen Zerinezade hele VIII esrin ikinci yarisinda kufi xettinin 12 seklinin oldugu haqqinda melumat verir 1 Tumar mescid ve binalarin kitabelerinde istifade edilmisdir 2 Sicillat sonralar xefi adlanan cizgileri dolasiq xett novunun yaranmasinda istifade edilmisdir 3 Uhud emr ve serencamlarin yazilisinda istifade edilmisdir 4 5 Muamerat ve emanat order ve senedlerde isledilirdi 6 9 Dibac medih muresse riyas bedii eserlerin kocurulmesi zamani xettatliqda istifade edilirdi 10 12 Qubar hesen ve beyaz dini eserlerin yazilisinda istifade edilmisdir VIII esrin sonlarinda ise artiq 37 kufi xetti novu movcud idi celil tumar kufi muamerat qubar cilye muselsel civanihi nesef sulseyn riyasi mecmu musahif loloyi esar hevasi muqterin mensur mudmic muheddis memzuc muqevvid mebsut mursel muxeffef muelleq uhud qubar muellef fessah nimat qirme divani muxelle mueccez tueman siyaqet mufette Azerbaycanda noqtesiz noqteli ve cicekli kufi xettinden esasen kitabelerin yazilisinda istifade edilmisdir AMEA Elyazmalar Institutunda noqteli kufi xetti ile kocurulmus yalniz bir elyazma saxlanilir Qalereya Redakte Istinadlar Redakte Qedim Susa Chingiz Kadzhar Staraya Shusha Baku Serq Qerb 2007 344 str Menbe RedakteMemmed Adilov Azerbaycan paleoqrafiyasi Baki Elm 2010 224 s Zekiyev I Esrlerin eks sedasi Azernesr 1992 Ziya Buniyatov Sochineniya azerbajdzhanskih persoyazychnyh avtorov v Nacionalnoj Biblioteke Egipta Azerbaycan filologiyasi meseleleri Vyp 3 Baku 1991 حبیب الله فضایلی اطلس خط انتشارات مشعل اصفهان ۱۳۵۰ شمسی Hebibulla Fazayili Xett Atlasi Mesel Nesrleri Isfahan 1971 Mack Rosamond E Bazaar to Piazza Islamic Trade and Italian Art 1300 1600 University of California Press 2001 ISBN 0 520 22131 1 Wolfgang Kosack Islamische Schriftkunst des Kufischen Geometrisches Kufi in 593 Schriftbeispielen Deutsch Kufi Arabisch 380 Seiten Verlag Christoph Brunner Basel 2014 ISBN 978 3 906206 10 3 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Kufi xetti ile elaqeli mediafayllar var Square Kufic lectures alphabet stylized examples square designs Kufic manuscript alphabet On The Origins Of The Kufic Script Kufic Script Square Kufic Script Square Kufic Square Kufic explained Quransunasliq sayti Arxivlesdirilib 2006 10 21 at the Wayback Machine Kufi xettinin tarixine umumi bir bakis Arxivlesdirilib 2010 05 31 at the Wayback Machine Aftab saytiMenbe https az wikipedia org w index php title Kufi xetti amp oldid 5953093, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.jpg.html){kind=link}
.jpg.html){kind=link}
