fbpx
Wikipedia

II Bəyazid

II. Bəyazid və ya Sultan Bəyazid-i Vəli (Osmanlı türkcəsi: بايزيد ثاني Bəyazid-i Sani; 3 dekabr 1447, Amasya26 may 1512, İstanbul) ― Osmanlı İmperiyasının 8. padşahı. Atası Fateh Sultan Mehmed, anası Sitti-Mükrimə Xatundur. Taxta keçəndə 511.000 km²'i Asiyada, 1.703.000 km²'i Avropada olmaq üzrə cəmi 2.214.000 km² olan imperiya torpaqları, ölümündə təxminən 2.375.000 km² idi.

II Bəyazid
بايزيد ثاني
8-ci Osmanlı Sultanı (Padşah)
22 may 1481 — 24 aprel 1512
(ləqəbi: Sofu Bâyezîd , Bayezid-i Veli)
Sələfi II Mehmed
Xələfi I Səlim
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Dimetoka, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi (64 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri Sultan Bəyazid türbəsi
Atası II Mehmed
Anası Sitti-Mükrimə Xatun
Həyat yoldaşı
Uşağı

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şahzadəlik dönəmi

II. Bəyazidin doğum yeri bu gün Yunanıstan sərhədləri daxilində qalan, Osmanlılar zamanında isə Ədirnəyə bağlı bir qəza mərkəzi olan Dimetoka'dakı Dimetoka Sarayıdır. Atası Fateh Sultan Mehmed elmə qarşı böyük bir sevgi bəslədiyi üçün, oğlu Bəyazidə hər şeydən öncə güclü bir təhsil verdirmişdir.

İstanbulun fəthindən sonra, 7 yaşında Xədim Əli Paşa rəhbərliyində Amasya hakimi olan Bəyazid, burada o dövrün ən məşhur alimlərindən dərslər aldı və padşah olacaq şəkildə yetişdirildi. O günlərdə Amasya şəhəri bir təhsil və mədəniyyət mərkəzi idi. Dövrün məşhur alimlərindən dərslər aldı, İslami elmlərin bir çoxunu öyrəndi. İslam elmi sahəsində dərs aldığı müəllimlərindən biri də Hünkar Şeyxi olaraq bilinən Bayrami təriqət şeyxi Muhyiddîn Mehmed-i İskilibî olmuşdur. İslami elmin yanında riyaziyyatfəlsəfə təhsili də aldı. Bundan başqa Şeyx Hamdullah'dan da xətt dərsləri aldı. ƏrəbFarscanın habelə; Çağatay ləhcəsi və Uyğur əlifbasını də öyrəndi.

Şahzadə Bəyazid Rumiye-i Sugra hakimi olaraq 27 il Amasyada yaşadı. Bu vəzifədə ikən 1473'də Otluqbeli müharibəsində sağ qol komandiri olaraq vəzifə aldı. Bundan başqa 1479'da İrandan gələn karvanlara hücum etməsi səbəbilə, Şahzadə Bəyazidin hakim olaraq göndərdiyi yerli əyalət hərbi gücləri Hacıəmiroğulları Bəyliyinə bağlı Torul və ətrafını Osmanlı torpaqlarına qatdı.

Taxta çıxışı

Fateh Sultan Mehmedin 4 may 1481-ci ildə Qəbzə yaxınlığında gözlənilməz bir şəkildə vəfat etməsi üzərinə Sədrəzəm Qaramanlı Mehmed Paşa, Bəyazid və Bəyazidin qardaşı Cem Sultana qasidlər (xəbərçi) göndərdi. Ancaq Cem Sultan, ona göndərilən xəbərçi yolda, Anadolu Bəylərbəyi Sinan Paşa tərəfindən tutulduğu üçün atasının ölüm xəbərini gec öyrəndi. Bu vaxt Bəyazidin tərəfini tutan yeniçərilər İstanbulda üsyan edərək Cem Sultan tərəfdarı Qaramanlı Mehmed Paşanı 4 may 1481-ci ildə öldürdülər və Bəyazidin oğlu Şahzadə Qorqudu atasına vəkalətən taxta çıxardılar.

Atasının vəfatını öyrənən və dövlət böyüklərinin, tələsik paytaxta gəlməsi haqqında göndərdikləri məktubları alan II. Bəyazid heyətində 4.000 nəfər olduğu halda Amasya'dan yola çıxıb 9 gündə Üsküdara gəldi. Ertəsi gün oğlu Şahzadə Qorquddan səltənəti rəsmən təslim alıb 22 may 1481-ci ildə Osmanlı taxtına çıxdı və dövləti idarə etməyə başladı. II. Bəyazid ilk olaraq qapıqullarına üç min axca cülus bəxşişi payladı. Yeniçərilərin ülufələrini 5 axcaya yüksəltdi.

Cem Sultan məsələsi

Ana maddə: Cem Sultan

Cem Sultan böyük qardaşı II. Bəyazidin səltənətini qəbul etmədi. Beləcə Osmanlı dövləti II. Bəyazid ilə Cem Sultan arasında uzun sürən və ən sonunda Avropanın da içinə qarışacağı bir taxt mübarizəsinə səhnə oldu.

II. Bəyazid İstanbulda taxta çıxmış olmasına baxmayaraq Cem Sultan 4.000 əsgəriylə İnəgöl önlərində Bəyazidin hələ hazır olmayan Ayas Paşa idarəsindəki ordusu ilə döyüşdü. Bu döyüşü qazanan Cem Sultan Bursada öz adına xütbə oxutmaq və pul kəsdirmək surətiylə hökmdarlığını elan etdi. Bursada 18 gün səltənət sürən Cem Sultan ətrafdakı şəhər və qəsəbələrə də hakimiyyətini qəbul etdirdi və II. Bəyazidə imperiyanın bərabər olaraq bölüşdürülməsini təklif etdi. Buna görə imperiyanın Anadolu torpaqları Cem Sultana veriləcəkdi. Ancaq dövlətin ikiyə bölünməsi mənasını verən bu təklif, yalnız Bəyazid tərəfindən deyil, bütün dövlət irəli gələnləri tərəfindən dəhşətlə qarşılandı. Osmanlı Dövlətinin bölünməsini öz maraqlarına uyğun görən AvropalılarMəmlüklülər bu mövzuda Cem Sultanı dəstəklədilər.

1481-ci ilin iyun ayında II. Bəyazidin ordusu ilə Yenişehir düzənliyində etdiyi döyüşdə məğlub olan Cem Sultan öncə Konyaya çəkildi. Konyada kifayət qədər dəstək tapa bilməyən Cem Sultan Tarsus'a keçdi. Daha sonra da Məmlük sultanından aldığı dəvət üzərinə Qahirəyə getdi. Qahirədə böyük maraq görən Cem Sultan orada qaldığı müddət daxilində Məkkəyə gedərək həcc vəzifəsini yerinə gətirdi. Bu dövrdə, böyük qardaşı II. Bəyazid ona padşahlıqdan imtina etməsi halında 1 milyon axca verməyi təklif etdi. Amma Cem Sultan bu təklifi rədd etdi. Buna bənzər təkliflər təkrar edildisə də, bunlar da nəticə vermədi. Məmlüklər və keçmiş Karaman Bəylərinin köməyiylə təkrar bir ordu toplayan Cem Sultan, 27 may 1482-ci ildə Konyanı mühasirəyə aldı. Ancaq Osmanlı Ordusunun Konyaya hərəkət etməsi üzərinə mühasirə qaldırıldı. İki tərəf Akşehir'də qarşılaşdı. Döyüşü uduzan Cem Sultan Ankaraya keçdi. Ankarada da qaçışına davam edən Cem Sultan 1482-ci ilin yazında otuza qədər adamıyla birlikdə Rodos'a getdi. Cem Sultan 29 iyul 1482-ci ildə Rodos Cəngavərlərinin Böyük Ustadı Pierre d'Aubusson tərəfindən böyük bir mərasimlə qarşılandı. Cem Sultanın məqsədi Rumeli'yə keçərək mübarizəsini davam etdirmək idi. Ancaq bundan sonra bir daha həyatda ikən vətəninə dönə bilmədi. Artıq, Cem Sultan üçün Avropada macəralı bir əsarət həyatı başladı.

Cem Sultan Rodos'a çıxmasından sonra Papa VIII. İnnokentusun istəyi üzərinə Fransaya göndərildi. Bu hadisələrdən sonra əvvəllər Osmanlı dövlətinin daxili məsələsi olan taxt mübarizəsi, beləliklə millətlərarası bir məsələ halına gəldi. Bu hadisədən xeyir güdmək istəyən Papa VIII. İnnokentusun, Cem Sultana, xristian olması halında onu Osmanlı dövlətinin başına keçirə biləcəyini təklif etdiyi deyilir.

Osmanlı Dövlətinə qarşı yeni bir Səlib yürüşü həyata keçirilməsi üçün Cem Sultanı istifadə etməyi düşünən Papa VIII. İnnokentus 1492-ci ildə öldü. Beləcə Cem Sultan daha sərbəst bir həyata qovuşdu. Lakin bu dəfə Fransa Kralı, Cem Sultanı öz siyasi əməlləri üçün bir şans olaraq istifadə etmək istədi. Bu məqsədlə hərəkət edən Fransa Kralı VIII. Çarlz Roma üzərinə gedərək 26 yanvar 1495'də Cem Sultanı Papadan təslim aldı. Fransız Ordusu ilə birlikdə yola çıxan Cem Sultan 25 fevral 1495'də vəfat etdi. Bəzi qaynaqlar, Cem Sultanın əlindəki qiymətli girovu buraxmaq məcburiyyətində qaldığı üçün Papa tərəfindən zəhərləndiyini ifadə edir.

Cem Sultanın ölümünü öyrənən II. Bəyazid Osmanlı ölkəsində 3 gün yas elan etdi. Ölkədəki məscidlərdə Cem Sultan üçün qiyabi cənazə namazı qılındı. Bundan başqa II. Bəyazid qardaşının günahlarının bağışlanması üçün kasıblara 100 min axca sədəqə payladı.

İtaliyada torpağa verilən Cem Sultanın cənazəsi də bazarlıq mövzusu oldu. Uzun sürən bir mübarizənin ardından Cem Sultanın cənazəsi, vəfatından 4 il sonra 1499-cu ildə Osmanlı torpaqlarına gətirildi. Mudanya'da sahilə çıxarılan cənazə Bursada Muradiyə Məscidinin həzirəsində qardaşı Şahzadə Mustafanın də məzarının içində olduğu türbəyə basdırıldı.

Cem Sultan Avropada ikən, İspanlar qarşısında məğlubiyyətə uğrayan Əndəlüsdəki müsəlmanlar Osmanlı dövlətindən kömək istədilər. II. Bəyazid qardaşı Cem Sultanın Avropada əsir olması səbəbiylə lazımlı köməyi tam mənasıyla edə bilmədisə də, Kamal Rəisi İspaniyaya göndərdi. Kamal Rəis İspaniyadakı müsəlmanları Şimali Afrikaya, YəhudiləriSalonikiİstanbula daşıdı. 1492-ci ildə müsəlmanlarla yanaşı 150 min qədər yəhudi də Osmanlı torpaqlarında yerləşdirildi.

İtaliyadan geri çəkilmə

1480-ci ildə Fateh Sultan Mehmed həyatda ikən Osmanlılar İtaliyanın ələ keçirilməsi üçün yarımadanın cənub-şərqində iştirak edən Otranto qalasını ələ keçirmişdi. Fatehin ölümü və Şahzadə Cem'lə II. Bəyazid arasındakı taxt mübarizəsi, İtaliyanın fəthi layihəsinin bir müddət daha ələ alınmamasına səbəb oldu. Bir il sonra Osmanlı hakimiyyətindəki Otranto qalası əldən çıxdı.

Napoli Krallığı, əlindəki qüvvələrlə Osmanlı ilə vuruşa bilməyəciyini bilirdi. Bundan başqa Osmanlıların İtaliyada olmasının krallığın gələcəyi üçün yaxşı olmadığını da bilirdi. O səbəblə Napoli Kralı, kürəkəni Macarıstan Kralı Matthias Corvinus'dan və eyni ailəyə mənsub olduğu, o zamanlar Araqon olaraq adlandırılan Şimali İspaniya kralından tələsik kömək istədi. Macarıstan kralının göndərdiyi 2.000 atlı və digər İtalyan dövlətlərindən aldığı yardım qüvvələriylə Otranto qalası önlərinə gəldi. Bu ordunu dənizdən Napoli, Papalıqİspaniya gəmilərindən mütəşəkkil bir donanma dəstəkləyirdi. Fateh Sultan Mehmedin ölüm xəbəri bura da çatmış və Osmanlı əsgərləri arasında böyük bir istəksizlik ortaya çıxmışdı.

Bu zaman sərdar Gədik Əhməd Paşa, yanına aldığı bir miqdar əsgər və donanma ilə ani bir şəkildə Otranto'nu tərk etdi. Bir rəvayətə görə bunu öz qərarı, bir digərinə görə isə Sultan Bəyazidin istəyi ilə həyata keçirmişdir. Gədik Əhməd Paşa Otranto'da 8.000 qədər əsgər və əsgər üçün 1,5 illik sursat buraxdı. Bu qədər qüvvə ilə böyük bir orduya qarşı qoyulması da mümkün deyildi. Müqavimət göstərib 8.000 əsgəri həba etmək yerinə qalanın təslim edilməsinə qərar verildi. Osmanlı qüvvələri, əsgərlərin bütün silah və cəbhəxanalarını yanlarına alaraq çəkilməsinə icazə verilməsi halında, qalanı təslim edəcəklərini təəhhüd etdilər. Qalaya kömək gəlməsindən qorxan Napoli Kralı bu müqaviləni qəbul etdi. Beləcə 8.000 Osmanlı əsgəri bütün sursatı ilə gəmilərə minib, Otranto boğazını keçərək Albaniyada Osmanlı torpaqlarına çıxdı.

Napoli Kralı, türklərin yenidən İtaliyaya çıxmaması üçün II. Bəyazidin elçisi ilə görüşdü və türklərin İtaliyaya bir daha səfər etməməsi vədinə qarşılıq Napoli, aparılmayan türk toplarını, Napoli Krallığı içərisindəki bütün türkmüsəlman əsirləri Osmanlı Dövlətinə geri verdi. Bundan başqa dost olmaq şərtiylə Donanma-yı Hümayun'a (Osmanlı Donanması), AdriatikYunan dənizində sərbəst hərəkət etmək hüququ tanıdı.

Nəhayət Osmanlı dövlətinin, İtaliyadakı tək qalası olan Otranto ələ keçirilməsindən 13 ay sonra, 10 sentyabr 1481-ci ildə itirildi. Beləcə, Fateh Sultan Mehmed tərəfindən başladılan İtaliya səfəri Osmanlı dövlətinin daxili problemləri səbəbiylə dayandırıldı.

Apardığı müharibələr

Cem Sultan hadisəsi və bu hadisə səbəbiylə Avropalıların İstanbulu geri alma ümidləri yenidən gündəmə gəldikdə II. Bəyazid çox diqqətli və sülhsevər bir xarici siyasət təqib etmək məcburiyyətində qaldı. Bununla birlikdə lazım gəldikdə döyüşdən çəkinmədi və Osmanlı Dövlətinin sərhədlərini genişləndirdi. II. Bəyazidin taxtda qaldığı müddət, demək olar ki, atası Fateh Sultan Mehmed ilə bərabərdir (təxminən 30 il). Fateh bəzən iki ildə bir səfərə çıxdığı halda, oğlu Bəyazid yalnız 5 dəfə səfərə çıxdı. Padşahların şəxsən sərdarlıq etdiyi bu səfərlərə Osmanlılar tərəfindən Səfər-i Hümayun adı verilmişdir.

Birinci Səfər-i Hümayun

Sultan Bəyazid 1483 baharında Ədirnə, Plovdiv, və Sofiya üzərindən Serbiyaya gəldi. Morava çayı sahillərində yol alan padşah, Belqrad yaxınlarına qədər irəlilədi. Bu ətrafdakı bütün qalaları bərpa etdirdi. Noyabr 1483'də İstanbula döndü. Bu ilk səfər təxminən 7 ay davam etdi. Padşahın bu səfəri, Macarıstanı təlaşlandırdı. Osmanlı ilə bir döyüşü gözə ala bilməyən kral Matthias, 1483 sonlarında Osmanlı Dövləti ilə bir sülh imzaladı. Səfər nəticəsində Herseqovina Çarlığı da ilhaq edilərək Bosniya Əyalətinə qatıldı.

İkinci Səfər-i Hümayun (Boğdan səfəri)

Boğdan Voyvodasının (bugünkü Moldova) illik vergisini ödəməməsi, Boğdanın daha möhkəm bir şəkildə Osmanlı dövlətinə bağlanması və Qara dəniz sahilindəki torpaqların alınıb, bu bəyliyin dənizlə olan əlaqəsini kəsmə kimi məqsədlərlə, II. Bəyazid, birinci səfər-i hümayundan bir il sonra təkrar səfərə çıxdı. 1 may 1484'də İstanbuldan ayrıldı. Boğdan üzərinə gedən Sultan Bəyazid, atasının eyni ölkəyə etmiş olduğu səfərdən 8 il sonra təkrar Boğdana səfərə çıxmış oldu. Valaxiya Voyvodasının da 20.000 əsgərlə Osmanlılara qatıldığı bu səfərin sonunda Osmanlı dövləti bütün hədəflərinə çatdı və Qara dəniz bir türk gölü halına gəldi. Bundan başqa Krıma qurudan əlaqə təmin edildi.

6 iyulda Ordu-yu Hümayun (Osmanlı Ordusu), Dunay çayının şimal sahilində Kili önünə gəldi. 9 gün içərisində qala Osmanlıların əlinə keçdi və Kilye (Kili) təslim oldu. 24 iyulda Dnestrın Qara dənizə töküldüyü bölgədə olan Akkerman mühasirə altına alındı və 16 gün sonra 9 avqustda ələ keçirildi. Bu mühasirəyə Krım Xanı Məngli Gəray da ordusuyla qatıldı. Beləcə ilk dəfə bir Krım Xanı Osmanlı Ordusunda vəzifə almış oldu. 1419, 1454, 1474-ci illərdə dövrün padşahları Çələbi MehmedFateh tərəfindən 3 dəfə mühasirəyə alınıb da alına bilməyən bu qalanın fəthi üzərinə Uzun Həsənin oğlu Ağqoyunlu hökmdarı Sultan Yaqub, Mərakeş Sultanı, hətta Macarıstan Kralı Matthias kimi bir çox hökmdarlar elçilərini göndərərək II. Bəyazidi təbrik etdilər. Necati bəyin

  Hoş aldı Hazret-i Han Bâyezîd-i Osmânî

Kilî ile Kara-Boğdan'dan Âkkermân'î

 

deyə başlayan bir qəsidəsi var.

Beləcə Boğdanın Qara dənizə sahili qalmadı. Birbaşa İstanbuldan idarə olunan Dobruca ilə Krım Xanlığına aid torpaqlar birləşdi. II. Bəyazid bu səfərdən sonra İstanbula dönmədi. Qışı Ədirnədə keçirdi. Yazda Plovdivə qədər getdi (1485) və bu bölgəyə nəzarət etdi. Ertəsi qış yenə Ədirnədə qaldı. 1486-ci ilin əvvəlində Macarıstan Kralının elçilərini burada qəbul etdi. İstanbula ancaq 1486-ci ildə döndü.

İkinci Bəyazid Külliyəsinin inşaatı

Boğdan səfərinə çıxarkən Ədirnəyə gələn Bəyazid, Tunca çayı kənarında adını daşıyacaq olan İkinci Bəyazid Külliyəsinin təməlini atdı. Səfərdən aldığı qənimət malını külliyənin istehsalı üçün xərclədi. İnşaat, 1488'də tamamlandı.

Osmanlı-Məmlük Müharibəsi

Yaxın Şərqin iki böyük türk dövləti olan Osmanlı ilə Məmlük Sultanlığı arasındakı sərhəddi Fərat çayıTavr dağları təşkil edirdi. Bir zamanlar Orta Anadoluya qədər gəlib çıxan Məmlük nüfuzu, artıq Tavr dağlarının cənub ətəklərinə çəkilmişdi. Cənub-Şərqi Anadolunun bir hissəsi və Çuxurova'nı əlində saxlayan Ramazanoğulları Məmlüklərin hakimiyyətində, buna qarşılıq Zülqədəroğulları isə Osmanlıların hakimiyyətində idi. Məmlüklər ilə Osmanlıların əlaqələri başlanğıcda müsbət idi. Osmanlı Dövlətinin Avropadakı zəfərləri Məmlük paytaxtı Qahirədə rəsmi şənliklərlə qeyd edilirdi. Amma Məmlüklər Osmanlıların Çuxurova bölgəsindəki varlıqlarından məmnun deyildi. Osmanlıların bölgəyə etdiyi basqınlar iki ölkənin arasını pozdu. Türklər tərəfindən idarə olunan bu iki ölkənin aralarının pozulmasında bir başqa səbəb isə prestij məsələsi idi. Dövrün ən böyük dövləti mövqeyində olan Osmanlı İmperiyası eyni zamanda da dövrün ən böyük İslam ölkəsi idi. Xilafətin, Müqəddəs Əmanətlərin və müqəddəs şəhərlərin Məmlük dövlətinin əlində olması Osmanlının qəbul edə bilməyəcəyi bir vəziyyət idi. Fatehin Hicaz Su Yolları və türk hacılar üçün bəzi tənzimləmələr etmək istəməsini Məmlüklər daxili işlərinə müdaxilə saydı və rədd etdi. Məmlüklər coğrafi şərtlərə çox güvənir və heç bir ordunun Misirə girə bilməyəcəyini düşünürdülər.

İlk Osmanlı-Məmlük döyüşü 1485'də baş verdi və 6 il davam etdi. Döyüşün zahiri səbəbi 1485-ci ildə Osmanlı ölkəsindən gedən hacılara hücum edilməsi və İstanbula göndərilən Bəhməni hədiyyələrinə müvəqqəti olaraq əl qoyulmasıydı. 2 mart 1482-ci ildə Cənubi Hindistan Türk İmperiyası taxtına atasının yerinə oturan Mahmud Şah Bəhməni, Sultan Bəyazidə içlərində qiymətli ləl-cəvahiratlar olan hədiyyələr göndərmişdi. Misir gömrük idarəsi, sonradan göndərmələrinə baxmayaraq ilk əvvəl bu hədiyyələrə əl qoydu. Hədiyyələr İstanbula göndərilmək üzrə yola çıxanda artıq Osmanlı Dövləti Məmlüklərə müharibə elan etmişdi. Müharibənin digər səbəbi isə, hər il Osmanlı torpaqlarından Hicaza gedən hacıların, bədəvi ərəblər tərəfindən hücuma məruz qalmaları idi. İstanbul Qahirəyə, Həcc yollarının təhlükəsizliyini təmin etməsi üçün notalar göndərmiş, lakin Məmlüklər dolanışıq qaynağı qarət olan bədəvilərə heç cür ciddi bir şəkildə mane olmamışdılar. Bu səbəblərə II. Bəyazidin o zamanlar Avropada olan qardaşı Cem Sultanın Qahirədə qalan ailəsinin qaytarmasını istəməsi və bu tələbin Məmlüklər tərəfindən rədd edilməsi də əlavə oluna bilər.

Döyüş 1485-ci ilin may ayında başladı. Fatehin vəfatından 4 il sonra başlayan döyüş heç bir zaman bütünlüklə bir müharibə şəklində reallaşmadı. İki imperiya heç bir zaman bütün orduları ilə qarşı-qarşıya gəlmədi. Nə Osmanlılar, nə də Məmlüklər bir-birlərinin torpaqlarını ilhaq etmə niyyətində deyildilər. Hərb iki ölkə torpaqları arasında sərhəd bölgə mahiyyətindəki Çuxurova və Zülqədəroğullarının torpaqları üzərində reallaşan vuruşmalar səviyyəsində qaldı.

Müharibə Qaragöz Mehmed Paşa əmrindəki Osmanlı Ordusunun hücumu ilə başladı. Qaragöz Mehmed Paşa Gülək boğazını keçərək Çuxurova'ya girdi. Beləcə Osmanlılar ilk dəfə Adananı işğal etmiş oldular. Qaragöz Mehmed Paşa cənuba yönələrək Tarsusu da aldı. Bu yer Məmlüklülərin özlərinə aid torpaqlar deyildi. Onların idarəsindəki Ramazanoğulları Bəyliyinə bağlı idi. Sonra Qaragöz Mehmed Paşa İstanbula döndü və sancaq bəyi oldu. Bu vaxt Məmlük ordusu Çuxurova'ya doğru yola çıxmışdı.

Məmlüklülər öncə Osmanlılara tabe olan Zülqədər Bəyliyinin torpaqlarına girdi. II. Bəyazidin qayınatası olan Zülqədər Bəyi Əlaüddövlə Bozqurd Bəy kürəkənindən təcili kömək istədi. Kayseri Sancaq bəyi Yaqub Bəy ordusu ilə köməyə gəldi və Məmlük ordusunu məğlub etdi. O dövrlərdə Məmlük idarəsində olan Malatya önlərinə qədər gələn Yaqub Bəyi Məmlük sərdarı Özbək Bəy pusquya saldı və Osmanlı birliyini məhv etdi. Qarşı qoyacaq bir ordu olmaması səbəbiylə Özbək Bəy rahatlıqla Çuxurova'ya girdi. AdanaTarsus sancaq bəylərinin öldürülənə qədər müqavimət göstərmələrinə baxmayaraq Məmlüklülər Osmanlıları Tavr dağlarının gerisinə atmağı bacardı.

1486-ci ilin yanvar ayında Anadolu Bəylərbəyi Herseqli Əhməd Paşa, Çuxurova'nı təkrar almaq üçün Gülək boğazını keçərək Məmlüklülərin önünə çıxdı. Lakin məğlub olaraq əsir düşdü. Bir illik əsarət həyatından sonra sərbəst buraxılan paşa İstanbula döndü. Məmlük sultanı Kayıtbay müharibənin sona çatması üçün sülh təklifi etsə də itirməyə vərdiş olmayan Osmanlı dövlət adamları sülhə razı olmadılar.

1487-ci ildə bu dəfə şəxsən Sədrəzəm Kürəkən Qoca Davud Paşa Çuxurova üçün Məmlüklülər üzərinə getdi. Özü İçel'ə keçərkən Rumeli Bəylərbəyi Əli Paşanı Tarsus üzərinə göndərdi.

Balans döyüşü bu cür davam edərkən II. Bəyazid Məmlüklülərlə olan döyüş dövründə Venesiyaya Osmanlı donanmasının o zamanlar Venesiyaya bağlı olan Kiprin Magosa limanında dəmirləmə istəyini bildirdi. Məmlüklülərlə döyüşü gözə ala bilməyən Venesiya bu istəyi nəzakətlə geri çevirdi.

1488 yayının dəhşətli istisində Osmanlı Ordusu Vəzir Əli Paşa rəhbərliyində yenə Çuxurova'daydı. Adana, Tarsus, Kozan başda olmaq üzrə Çuxurova'nı ələ keçirdi. Məmlük sərdarı Özbək bəy yenə yetişdi və 16 avqust 1488'də Ağaçayırı Müharibəsində Osmanlını məğlub etdi. Yenə Çuxurova'nı Osmanlılardan təmizləməyə çalışan Özbək Bəy 7 aylıq mühasirə nəticəsində Adanaya girdi. Bu döyüşə qatılan paşalar məğlubiyyətdəki məsuliyyətləri səbəbi ilə azad edildilər.

Bu hadisələr olarkən Osmanlılardan ümidini kəsən II. Bəyazidin qayınatası Zülqədər Bəyi Əlaüddövlə Bozqurd Bəy Məmlüklərə yanaşdı. Bunun üzərinə azad edilən Bozqurd bəyin yerinə qardaşı Şahbudaq bəy təyin edildi. Əlbistan yaxınlığında böyük qardaşı ilə apardığı döyüşdə məğlub olan Şahbudaq bəy əsir düşdü. Qahirəyə göndərilərək edam edildi.

1490'da Kayserini mühasirəyə alan və Karamana qədər Osmanlı torpaqları içində irəliləyən Özbək bəyin üzərinə yenə Herseqli Əhməd Paşa göndərildi. Kayseri yaxınlığında Osmanlı Ordusunu bir dəfə daha məğlub edən Özbək bəy, Əhməd Paşanı yenə əsir alaraq Qahirəyə göndərdi.

Döyüşlər daha çox Məmlüklərin xeyrinə keçsə də, iki dövlət də tam bir nəticə ala bilməmişdi. Məmlük sərdarı Özbək bəy böyük şöhrət qazanmış və adı Qahirədəki Özbəkiyə səmtinə verilmişdir.

Bu son məğlubiyyət üzərinə Sultan Bəyazid bir səfər-i hümayun başlatmağı düşündü və bu Sultan Kayıtbay'ı çox narahat etdi. Çünki o zamana qədər bütünlüklə bir döyüşdə Osmanlı Dövlətini yalnız Teymur məğlub etmişdi. Bunun üzərinə sülhə razı oldu. Lakin şəxsən sülh istəməyi qüruruna sığdırmayan və bu cür bir sülhün imzalanması halında Osmanlının həddindən artıq istəklərindən qorxan Məmlük Sultanı başqa bir müsəlman ölkə olan Tunis hökmdarını araya saldı və iki ölkə müharibənin başındakı hala dönülməyi qəbul etdilər. İki ölkə də aldıqları torpaqları qaytardılar. Beləcə 6 il ərzində bir neçə dəfə ələ keçirdiyi halda Çuxurova'nı əldə edə bilməyən Osmanlı Dövləti 1491-ci ildə Məmlüklülərlə sülh imzaladı. Bir müddət sonra II. Bəyazid qardaşı Cem Sultanın qızı ilə yeni Məmlük sultanı Sultan Nasir Məhəmmədi evləndirmək surətiylə sülhü gücləndirdi. Ancaq bu döyüş nəticəsində illərdir dost, dindaş və soydaş olaraq sülh içində yaşamış bu iki ölkə arasında bir münaqişə müddəti başlamışdı.

Üçüncü Səfər-i Hümayun

Sultan II. Bəyazid 10 mart 1492-ci ildə Belqradın fəthi məqsədiylə İstanbuldan səfərə çıxdı. Sultan Sofiyaya qədər gəldi. Burada qərar dəyişdirən Bəyazid bu vəzifəni Süleyman Paşaya buraxıb, özü Albaniya üzərinə getdi. Cənub-qərb istiqamətində hərəkət edərək Monastr üzərindən Alban torpaqlarına gəldi və Təpədələndə dayandı. İyul sonunda bu yolda irəliləyərkən bir şiə fədaisi tərəfindən edilən sui-qəsd cəhdindən xilas olan Sultan, 1492-ci ilin son günlərində İstanbula döndü. Təqribən 9,5 ay davam edən bu səfərdə Osmanlı torpaqlarından çıxılmadığı üçün hər hansı bir vuruşma olmadı.

Belqrada çataraq qalanı mühasirəyə alan Süleyman Paşa Osmanlı tarixində II. MuradFatehdən sonra qalanı mühasirəyə alan üçüncü adam olmuşdur. Mühasirə davam edərkən macarları qorxutmaq məqsədiylə Transilvaniyaya girən Süleyman Paşa burada məğlub olmuşdur. Bu məğlubiyyət ilə müvəffəqiyyət ehtimalı qalmadığını düşünərək mühasirə qaldırıldı və Qanuni Sultan Süleymana qədər bu şəhər alına bilmədi.

Adbina zəfəri

Bosniya Sancaq bəyi və eyni zamanda axıncı sərdarı olan şair Yaqub Paşa, Sultan Bəyazid Amasyada şahzadə ikən atası Fatehin nümayəndəsi olaraq Sultanın yanında vəzifələnmişdi. Bəyazid taxta keçəndə Yaqub Paşanı, öncə oğlu Şahzadə Aləmşaha atabəy, sonra da Bosniya bəyliyinə təyin etdi.

Axıncıların 1492-ci ildə Avstriyanın qapısı mövqeyində olan Sloveniyanın Celje şəhərini mühasirəyə almaları macarlar qədər almanları da qorxutmuşdu. 1493'də Yaqub Paşa, 8.000 axıncı ilə İstirya'ya girdi. Lakin geri dönüşündə önünə çıxan nizamlı macar ordusu tərəfindən Xorvatiyada yolu kəsildi. Hər axıncıya 5 əsgər düşməsinə baxmayaraq, üstün bir səylə macarlar təxribata uğradıldı. Sonunda 5.700 ölü, 25.000 əsir verən macarlardan bəzi əsilzadələr də Osmanlılara əsir düşdü.

Bu zəfərdən sonra Yaqub Paşa Rumeli Bəylərbəyliyinə gətirildi. Eyni zamanda da şair olan Yaqub Paşa uzun mənzuməsinin sonunda belə demişdir:

  Benim Bosnâ beyî dervîş Yâ'kuub

Hudâ avniyle erdim bû cihânda

 

Osmanlı-Lehistan müharibəsi

Lehistanın (indiki Polşa) 1498-ci ilin əvvəllərində Osmanlı himayəsində olan Boğdan çarlığına (indiki Moldova) hücumları səbəbilə Osmanlı-Lehistan müharibəsi başladı. Əvvəlcə Rumeli Bəylərbəyi Yaqub Paşa və hətta Vəzir Məsih Paşa bu döyüşə təyin edildi. Lakin Lehistan Kralının türk-moldov birliklərinə qarşı apardığı döyüşdə böyük bir məğlubiyyətə uğrayıb, ancaq 1000 atlı ilə həyatını qurtarması və 20000 araba dolusu qənimətin Osmanlının əlinə keçməsi üzərinə, buna ehtiyac olmadığı aydın oldu və döyüşün rəhbərliyi Silistrə sancaq bəyi axıncı sərkərdəsi Malqoçoğlu Bali Bəyə verildi. Bali Bəy Lehistan üzərinə iki səfər etdi və 40.000 axıncının qatıldığı bu səfər Osmanlı tarixinin ən böyük axıncı səfərlərindən biridir.

Ordunun sağ qanadını Bali bəyin böyük oğlu Əli bəy, sol qanadı isə Mustafa Bəy idarə edirdi. Türk atlıları əvvəl Prut çayını, ardından Dnestr çayını keçdi. Mustafa bəy əvvəl Galiçya'ya girdi. Şimal-qərb istiqamətində irəlilədi. Lvov şəhərinin 100 km şimal-qərbindəki Yaroslavl şəhərini aldı. Bura Varşavaya 260, Baltik dənizinə isə 500 km uzaqlıqdadır.

Bali bəy isə qüvvələri ilə Lvov şəhərini aldı. Bütün Galiçyanı keçərək Varşava şəhərinə girdi. Beləcə ilk dəfə türk axıncıları bu qədər şimala çatmış olurdular. Bu birinci səfərdən sonra 10.000 seçmə əsir ilə Akkermana döndü.

Təxminən 3 ay sonra Osmanlı ordusu təkrar Lehistanda idi. Bu dəfə Podolya və Galiçya üzərinə gedildi lakin şiddətli soyuq səbəbilə səfər uzun sürmədi. Bu böyük müvəffəqiyyət ilə Bali bəy sancaqbəyliyindən bəylərbəyliyinə yüksəldildi.

Yeni bir müharibəyə doğru

Avropada yeni bir döyüşün əlamətləri görülməyə başlamışdı. Cem Sultanın vəfatı ilə Osmanlı Dövləti daha təsirli bir siyasət izləməyə başlamış, axıncıların apardıqları böyük miqyaslı hücumlar bunu isbat etmişdi. Belə bir döyüşdə Osmanlının birinci rəqibi, AlmaniyaMacarıstan tərəfindən dəstəklənən Venesiya olacaqdı.

1500-cü ildə Osmanlı, dünyadakı son Serbiya torpaqlarını da ələ keçirərək yerli serbiyalı dərəbəyliyinə son verdi. Osmanlı Donanması 1496'da Kamal Rəis əmrində Rodos donanmasını yox etdi. Bu surətlə Venesiya ilə keçiriləcək döyüşdə gələcək Rodos köməyinin da qabağına keçilmiş oldu.

1499-ci ilin sentyabrında İsgəndər Paşa, Udin şəhərini işğal etmişdi. Osmanlıların özlərindən bu qədər uzaq yerlərdə hakimiyyət qurması Avropanı qorxutmuşdu. Hətta Osmanlılar bölgədəki İtalyan coğrafi adlarına türkcə adlar verməyə başlamış, Tagliemento'ya Aksu, Isonza'ya Doline adını vermişdilər.

Almaniyada da Gemeiner Pfennig adı verilən və türklərə qarşı döyüş aparmaq üçün istifadə ediləcək xüsusi bir vergi növü belə başlamışdı. Bundan başqa Papanın Almaniyadan yığdığı dini vergiləri də Osmanlıya qarşı istifadə etmək üçün Almaniyaya geri qaytarmışdı.

Dördüncü Səfər-i Hümayun

Fateh dönəmində alınmağa çalışılmasına baxmayaraq ələ keçirilməyən Cənubi Moradakı əhəmiyyətli Venesiya dəniz bazalarının fəthi və Osmanlı tarixinin ilk açıq dəniz meydan döyüşündəki zəfər Osmanlılar üçün 16. əsrin əvvəlindəki gözəl xəbərlər idi.

Venesiyaya ağır bir zərbə vurmaq istəyində olan II. Bəyazid balans siyasəti yürüdürdü. Macarıstanla yaxşı dolanmağa çalışarkən, eyni zamanda o zamanlar ayrı şəhər dövlətləri halında olan İtalyanın Venesiyanın yanında iştirak etməməsi üçün səy göstərirdi. Bu zamanlarda Venesiyanın Morada yerləşən dəniz bazaları Cənubi Mora'nın üç yarımadasının ən qərbində yerləşən Modon, Koron və Navarin limanları idi.

Sultan II. Bəyazid, Venesiya səfərinə çıxmaq üzrə, 31 may 1499 günü İstanbuldan ayrıldı. Donanmanı o zamanlarda Venesiya hakimiyyətində olan Kipr adasının üzərinə göndərmək surətiylə, Kiprin təhdid altında olduğu təəssüratını verdirərək Venesiyalıların qüvvələrini dağıtmağı bacarmışdı. Admiral Melchior Trevisano, Mora'dakı Venesiya bazalarının baş komandiri təyin edildi və güclü bir müdafiə hazırlığına başlandı.

Sultan Vardar Yenicəsinə gəldi. Burada Rumeli Bəylərbəyi Qoca Mustafa Paşa, Venesiyalıların əlindəki ordunun üzərinə göndərildi. 1493'dən bəri Kaptan-ı Dəryalıq vəzifəsində olan Kiçik Davud Paşa Mora sahillərindəydi.

200 parçalıq böyük Venesiya Donanması Osmanlı donanmasını Mora sularından uzaqlaşdırmaq məqsədilə Modon sahillərinə gəlmişdi. Donanmanın başında Admiral Antonio Grimaldi vardı. Mora'nın cənub-qərb sahilindəki Gallo Burnunun sahillərində iki nəhəng donanma qarşı-qarşıya gəldi. Donanma-yı Hümayunu Kamal Rəis idarə edirdi.

Sağ cinahın komandiri Barak Rəis admiral gəmisini düşmən gəmilərinin arasına sürdü. Onlarla Venesiya gəmisi bu gəmini batırmaq üçün çalışırdılar. Düşmən gəmilərinin ən sıx olduğu bölgəyə girib, gəmidəki barıt anbarını atəşə verən Barak Rəis, böyük bir partlayışa və onlarla Venesiya gəmisinin batmasına səbəb oldu. Lakin özü ilə birlikdə 500 ləvənt də ölənlər arasında idi. Bu hadisənin ardından hücuma keçən Osmanlı Donanması Venesiyalıları pərişan etdi.

Sapienza Dəniz Döyüşü adı ilə tarixə keçən bu döyüş Osmanlıların tarixdə qazandıqları ilk açıq dəniz döyüşüdür. Böyük qəhrəmanlığından ötrü Sapienza adasına Barak Rəis adası adı verildi. Venesiya elçisi Alvise Manenti dövlətinə göndərdiyi hesabatda Osmanlı sədrəzəminin elçiyə "Sən Sinyoria hökumətinə söylə, artıq dəniz ilə evlənməsinlər; artıq sıra bizdədir." dediyini bildirmişdir. Bu zəfərin ardından Venesiya bazalarını qoruyacaq bir qüvvə mövcud olmadı.

Beşinci Səfər-i Hümayun

30 avqust 1499 tarixində, Sapienza Dəniz Döyüşündən 33 gün sonra İnəbaxdı qalası da Osmanlının olmuşdu. Bölgədəki böyük Venesiya Admiralının donanması ilə geri çəkilməsi ucbatından qala komandiri qalanı təslim etmişdi. Osmanlı Ordusu üçün sıra, Mora'dakı 3 böyük Venesiya bazası olan Koron, Modon və Navarinə gəlmişdi.

Ancaq bu vaxtlarda 1479'dan bu yana Osmanlı hakimiyyətində olan Kefalonya adasına Venesiya əsgər çıxarıb işğal etmişdi. Ardından əvvəllər öz idarəsində olan Prevezədəki Osmanlı limanlarına hücum edib bütün gəmiləri yandırdılar.

1499-cu ilin sonlarında Ədirnəyə dönən II. Bəyazid bir neçə aylıq bir istirahət etdikdən sonra 7 aprel 1500-dən Ədirnədən ayrıldı. Buna görə bu səfər, Beşinci Səfər-i Hümayun olaraq qiymətləndirilmişdir.

7 iyulda donanmanın gəldiyi Modon'a sonra şəxsən padşah əmrindəki ordu gələrək qalanı əhatə etmişdir. 24 iyulda Venesiya donanması mühasirənin qaldırılması məqsədiylə hücuma keçsə də Kamal Rəis tərəfindən geri püskürdüldü. Qala Venesiyalılara məxsus olan bir şəkildə müdafiə olunmuş, lakin 10 avqust 1500-də düşmüşdü. Modon'un şiddətli müqavimətinə baxmayaraq ələ keçməsi, bu qalanın yaxınlığında olan Koron və Navarin qalalarının da sonunu göstərirdi.

Fəthdən iki gün sonra, yəni 12 avqustda, Navarin, ətrafındakı Milano və Fənər qalaları ilə birlikdə təslim olmuşdu. Avar türkləri tərəfindən qurulan bu şəhərin adı da Avar'dan gəlməkdədir. Venesiyalılar Osmanlıların izni ilə bütün əsgər və sürsatları ilə Venesiyaya dönmüşdülər.

16 avqustda isə Koron'un yenə qarşı qoymadan təslim olması ilə Venesiyanın Yunanıstan ilə heç bir əlaqəsi qalmamışdı. 3 dekabr 1500 günü Venesiya donanması Navarin önlərinə gəldi. Venesiyalılar tərəfindən ələ keçirilən bir xristian Alban qala qapısını onlara açdı. Venesiyalılar beləcə Navarini ələ keçirdiklərini zənn edərkən Kamal Rəis 30 döyüş gəmisi ilə limana girdi və 8 Venesiya gəmisini ələ keçirdi.

Fransızların Lesbos Mühasirəsi

Papa VI. Aleksandrın təşviqi ilə Fransa da, Venesiyanın müttəfiqi olaraq Osmanlıya qarşı müharibə elan etmişdi. 1501-ci ilin sentyabr ayında Egey dənizinə girən Fransız donanması 10.000 piyada daşıyırdı. Sentyabr ortalarında da Lesbos mühasirəsi başladı. Bunun üzərinə Sultan Bəyazidin Manisa sancaqbəyi olan ikinci oğlu Şahzadə Qorqud, indiki Ayvalığa gələrək 800 nəfərlik yardım qüvvələri adaya keçirmişdi. Oktyabr sonlarında Osmanlı Donanmasının Çanaqqala boğazından çıxdığını öyrənən Fransızlar 6 həftədən bəri davam etdirdikləri mühasirəni qaldırmış və Mora'nın cənubundakı Çuha Adası sahillərinə gəlmişdilər. Burada müdhiş bir fırtınaya qapılan donanmadan yalnız bir neçə yüz adam qurtuldu.

Fransız donanması geri çəkilərkən, ispanlar hazırladıqları donanma ilə Egeyə girmiş lakin fransızlarla birləşə bilmədilər və heç bir şey edə bilmədən geri döndülər.

Osmanlı-Venesiya sülhü

Venesiya, Osmanlı Dövləti ilə artıq mübarizə apara bilmirdi. Xüsusilə Osmanlı axıncılarının etmiş olduğu hər axın Venesiya üçün böyük bir təhlükə idi. Çünki Osmanlıların hər an üçün Venesiya şəhərini belə zəbt etmə ehtimalı mövcud idi. Moradan tamamilə qovulan Venesiya, dənizlərdə də fəaliyyət göstərə bilmir, Kamal Rəis başda olmaq üzrə türk dənizçiləri Venesiyaya göz açdırmırdı.

Kefalonya kimi Aya Mavri adasını da işğal edən Venesiya, 1502-ci ilin əvvəllərində adanı ələ keçirdi. Adanı qorumaqla vəzifəli kiçik yeniçəri dəstəsi vuruşmadan qalanı təslim etmiş və sonra silahları ilə birlikdə İstanbula gəlmişdi. Sultan Bəyazid düşmənə qarşı silah atmadan qalanı təslim edən bu əsgərləri edam etdirdi. Bir neçə ay sonra adaya gələn Kamal Rəis 30 avqust 1502 tarixində Venesiyalıları adadan çıxardı. 13 avqust 1502 tarixində Venesiyanın Albaniyada olan son bazası Dıraç'ın da Osmanlıya keçməsi ilə Venesiyanın Yunanıstan kimi Albaniya ilə də bir əlaqəsi qalmadı.

MoraAlbaniyadakı böyük bazalarını və dənizlərdəki üstünlüyünü itirən Venesiya üçün sülhdən başqa həll yolu qalmamışdı. 27 sentyabr 1502 tarixində izdihamlı bir qrupla İstanbula gələn Venesiyalılarla 14 dekabr 1502 tarixində 31 maddəlik Osmanlı - Venesiya sülh müqaviləsi imzalandı. Yalnız Kefalonya adası Venesiyaya buraxılmış, bunun xaricindəki bütün fəthləri Venesiya tanımışdır.

Qaramanoğullarının son taxt təşəbbüsü

Osmanlılar, Venesiyaya qarşı döyüşərkən Qaramanoğlu Mustafa Bəy, Qaramanoğullarının tarixdəki son qiyamını çıxardı. Ağqoyunluların qonağı olaraq Təbrizdə böyüyən Mustafa bəy 1500-cü ildə II. Bəyazid Morada ikən Mersinə gəldi. Burada ətrafına yığdığı türkmənlərlə Karamanı mühasirəyə aldı. Osmanlıların çox əhəmiyyət vermədikləri bu hadisə üzərinə Bəyazidin Konyada olan oğlu Şahzadə Şahənşah, Qaramanoğlu Mustafa bəyin üzərinə şəxsən getməmiş, Beyşehir sancaqbəyi olan oğlunu göndərmişdi. Vuruşmanı gözə ala bilməyən Qaramanoğlu Mustafa Bəy, İçel'ə çəkildi. 1500-cü ilin sonlarında Şahzadə Şahənşah şəxsən İçel'ə gəlmiş, lakin Qaramanoğlu Mustafa bəyi ələ keçirə bilməmişdi. 1501-ci ilin yazında Vəzir-i Əzəm Hacı Məsih Paşa da İçel'ə gəldi. Bunun üzərinə Tarsusda gəmiyə minib Suriyaya qaçan Qaramanoğlu Mustafa Bəy, Məmlüklülərə sığındı. Osmanlılarla yeni bir anlaşmazlığa düşmək istəməyən Məmlük sultanı da Qaramanoğlu Mustafa bəyi öldürtdü.

Səfəvilərin İranda hakimiyyətə gəlməsi

1502 tarixində Ağqoyunluların Təbrizi itirməsindən sonra İran taxtına başqa bir türk sülaləsi olan Səfəvilər keçdi. Hadisəni əhəmiyyətli edən isə Səfəvilərin şiə məzhəbinə mənsub olmaları idi. AğqoyunluTrabzon Yunan Dövləti ilə qohumluq əlaqələri quran Səfəvilər beləcə siyasi həyata atılmışlardı. Şeirlərini farscadan çox türkcə olaraq söyləyən Səfəvi lideri Şah İsmayıl Osmanlı Dövlətinə şərqdən gələn təhlükələrin üçüncüsü və sonuncusudur. (Daha əvvəldən TeymurAğqoyunlular).

Sultan Bəyazid qabaqcadan bölgədə tarazlığı qoruma məqsədli tədbirlər almış və həm Ağqoyunluların, həm də Məmlüklülərin xanədanları ilə qohumluq əlaqələri qurmuşdu. 1507'də Kamal Rəis Misirə bir dostluq ziyarəti etdi və Sultan Kansu Gavri tərəfindən böyük bir mərasimlə qarşılandı. Səfəvilərin başa keçməsi Osmanlılarla Məmlüklüləri bir-birinə yaxınlaşdırdı.

Şah İsmayıl, Ağqoyunluları xəritədən silmək məqsədində idi. Bu vaxt Trabzonda sancaq bəyi olan Şahzadə Səlim Ərzincan'ı ələ keçirmiş, Səfəvilərə bağlı olan Gürcü Çarlığını məğlub edib onları vergiyə bağlamışdı.

Şah İsmayılın taxta çıxışı Avropada böyük əks-səda oyandırdı. Çünki özlərinin Osmanlı ilə mübarizə apara bilməyəcəyini anlamış və başqa bir türk dövlətinin onu məğlub etməsi ilə müsəlmanların eynilə Əndəlüsdəki kimi Avropadan atıla biləcəyini düşünürdülər.

Şah İsmayıl böyük gücün Osmanlı Dövləti olduğunu bildiyindən Məmlüklülərə Osmanlılara qarşı birləşməyi təklif etmiş lakin Osmanlılardan sonra sıranın özlərinə gələcəyini bilən Məmlüklülər tərəfindən bu təklif rədd edilmişdi. Venesiyalılara da eyni təklifi edən Şah İsmayılın elçiləri Venesiyadan yardım cavabı aldılar. Lakin Venesiya, Osmanlı Dövləti ilə birbaşa bir döyüşü gözə ala bilməyib, ediləcək bir döyüşdə dəstək verməyi qəbul etdi. Dəniz gücü olmayan və tamamilə bir quru dövləti olan Səfəvilər Venesiyanın dəniz gücündən faydalanmaq istəyirdilər.

Bunlara qarşılıq II. Bəyazid Misirə Kamal Rəis ilə birlikdə böyük miqdarda top və strateji döyüş vəsaiti göndərdi. Məmlüklülər Səfəvilərdən, Osmanlılardan daha çox çəkinirdilər. Çünki daha öncə Şiə Fatımi xanədanı uzun müddət Misirdə hökm sürmüş və ancaq Məmlüklülər tərəfindən yıxılmışdı. Bundan başqa Misirdə Osmanlı ölkəsinin tərsinə xalq və saray ərkanı türkmən mənşəli deyildi. Böyük ərəb xalqı azlıqdakı türklər tərəfindən idarə olunurdu.

Şah İsmayıl daha əvvəl Fatimilərin edə bilmədiyini etmək, bütün İslam dünyasını Şiə məzhəbi altında birləşdirmək istəyirdi və qarşısındakı ən böyük əngəl də məhz Osmanlı Dövləti idi.

Şah İsmayılın Zülqədər səfəri

Səfəvi şahı İsmayıl 1507-ci ildə həm İstanbulun, həm də Qahirənin göstərəcəyi reaksiyanı görmək məqsədiylə Zülqədəroğulları Bəyliyinin üzərinə getdi. Əsl səbəbi bu olmamaqla birlikdə görünüşdəki səbəb, Zülqədər bəyi Əlaüddövlə Bozqurd bəyin Şiə olan Şaha qızını vermək istəməməsi idi. Şah İsmayıl Osmanlı torpaqlarından keçərək Kayseri üzərindən Zülqədər torpaqlarına girdi. Döyüşdə məğlub olan Əlaüddövlə Bozqurd Bəy qaçdı və Şah İsmayıl Əlaüddövlə Bozqurd bəyin bir oğlu ilə iki nəvəsini ələ keçirərək öldürtdü. Bunun üzərinə MaraşaƏlbistana gedən Şah İsmayıl Zülqədər Xanədanının məzarlarını yandırtdı. Sonradan da Osmanlı Dövlətinə bir məktub yazıb torpaqlarını tapdaladığına görə də üzr istədi.

İllərdən bəri Zülqədəroğulları bəyliyinin özlərinə bağlı olduğunu iddia edən MəmlüklülərOsmanlılar bu hərəkəti cavabsız qoymadılar. Bu da Şah İsmayılın Anadoludakı prestijini artırdı. Məmlüklülər tamamilə səssiz qalsa da Osmanlıların səssiz qalmaları mümkün deyildi. Çünki Trabzon sancaq bəyi Şahzadə Səlim, ana tərəfindən Zülqədər bəyi Əlaüddövlə Bozqurd Bəy ilə qohum idi. Şahzadə SəlimŞahzadə Qorqud Əlaüddövlə Bozqurd bəyin qızı olan eyni anadan dünyaya gəlmişdi. Bir dayısına və iki dayı oğluna edilən bu hərəkətə qarşı Şahzadə Səlim Azərbaycana qədər Səfəvi torpaqlarına girərək Səfəvi Xanədanına mənsub bəzi kəsləri əsir alıb Trabzona gətirərək dayısına edilənin intiqamını aldı. Atası Bəyazid belə heç bir şey etməmiş ikən Şahzadə Səlimin bu hərəkəti gözlərin ona çevrilməsinə səbəb oldu.

Bu arada II. Bəyazid Şah İsmayılın hər hansı bir səfərinə qarşı Orta Anadoluya əsgər yığdı (təqribən 115.000 nəfər). Bu səbəblə Şah İsmayıl Anadolunun içlərinə girməkdən çəkindi. Bu vəziyyətdə Şah, II. Bəyazidə "Şanlı böyük atam" deyə xitab etdiyi bir məktub yazaraq 1508 ilinin ilk aylarında Diyarbəkirə çəkildi.

Kiçik Qiyamət (1509 İstanbul Zəlzələsi)

10 sentyabr 1509'da Məmaliki-i Rum adı verilən Amasya, Tokat, Sivas, Çorum və ətrafından başlayıb 45 gün şiddətlə davam edən zəlzələdə xalq, iki ay qədər çadırlarda yaşadı. Bu zəlzələ, eyni şiddətdə İstanbulƏdirnədə də meydana gəldi. 14 sentyabr 1509'da İstanbul, Osmanlı tarixinin qeyd etdiyi ən şiddətli zəlzələyə məruz qaldı. Kiçik qiyamət (Qiyamət-i Suğra) deyilən bu zəlzələdə İstanbulda 109 məscid ilə 1.070 ev istifadə edilə bilməz hala gəldi. Xalqdan da 5.000 qədər insan həyatını itirdi. Minlərlə insan dağıntılar altında qaldı. Köpürmüş və azğın bir hal almış olan dəniz dalğaları, İstanbul və Galata divarlarını aşaraq küçələrdə tufan meydana gətirdi. Bu vaxt köhnə su bəndləri də yıxıldı. Sultan II. Bəyazid, sarayının divarlarına güvənmədi və bağçasında çox yüngül və təhlükəsiz bir çadır qurduraraq orada on gün qədər iqamət etdi.

45 gün qədər, fasilələrlə davam edən bu zəlzələ, İstanbul sakinlərini davamlı bir həyəcan içində yaşatdı. Çorum xalqının üçdə ikisi, şəhərlərindəki torpaq sürüşmələri ucbatından yarılıb açılan torpaqlar içində həyatını itirdi. Yenə bu əsnada Gəlibolu istehkamları da yıxıldı. Sultan II. Bəyazidin doğulduğu şəhər olan Dimetoka bir torpaq yığını halını aldı.

Sultan Bəyazid, bu zəlzələ səbəbiylə dövlətin ikinci paytaxtı olan Ədirnəyə getdisə də İstanbul zəlzələsində 15 gün sonra Ədirnədə İstanbuldakının bənzəri olan və eyni şiddətdə bir zəlzələ daha meydana gəldi. Memar Xeyrəddin, 15 gün içində Padşah üçün Ədirnədə taxta bir ev tikdi. Padşah, bu taxta evdə iqamətə başladı. Eyni il Ədirnədə yenə bənzər şiddətdə bir zəlzələ daha oldu. Tunca çayı daşaraq və yatağını da aşaraq zəlzələnin dağıntılarını örtdü. Üç gün keçid verməyən Tunca'nın daşmasıyla da bir çox insan öldü.

Zəlzələdən sonra II. Bəyazid şəxsən abadlıq işlərində iştirak etmiş, bu səbəblə xalqdan böyük rəğbət görmüşdür. 29 mart 1510'da başlayan abadlıq fəaliyyətləri 65 gündə sona çatdı.

Şahqulu üsyanı

Şah İsmayılın Anadoluda şiə təbliğatı aparmaqla vəzifələndirdiyi adam, türk əsilli olmaqla birlikdə mənşəyinin Anadolu mu, yoxsa İran mı olduğu tam olaraq bilinməyən Şah Qulu adı verilən biri idi. İrandan paltar dəyişdirərək minlərlə türkmən'i Anadoluya salan Şahqulu, Kütahyaya qədər soxuldu. Şəhərdəki Osmanlı qüvvələri dağıdıldı. II. Bəyazid o sıralarda oğlu Şahzadə Şahənşahın vəfatından ötəri çox kədərli idi. Əslində babası II. Murad kimi taxtı böyük oğlu Şahzadə Əhmədə təhvil vermək arzusundaydı. Özü də Şahzadə Əhməd tərəfdarı olan Vəzir-i Əzəm Əli Paşadan, Şahqulunu yox etmək vəzifəsinin Şahzadə Əhmədə verilməsini istədi. Belə bir müvəffəqiyyət ilə həm Şahzadə Əhməd prestij qazanacaq həm də onun taxta çıxmasına qarşı olan səslər azlacaqdı.

Bu sıralarda Anadolu Bəylərbəyi Qaragöz Mehmed Paşanı da məğlub edən Şahqulu, Kütahyaya girdi. Bunun üzərinə Amasya sancaq bəyi olan Şahzadə Əhməd İstanbula çağırıldı və baş komandan elan edilib Əli Paşa ilə birlikdə Şahqulu'nun üzərinə göndərildi.

Kayseri-Sivas arasında Şahqulu ilə qarşılaşan Osmanlı Ordusu Göyçay Meydan Müharibəsində 1511-ci ilin iyul ayında Qızılbaş Türkmənləri məğlub etdilər. Yalnız Əli Paşa döyüşdə öldü. Bu hadisə ilə şiə məsələsi o an üçün ortadan qalxmış oldu. Şah Qulu tutulub edam edildikdən sonra imperiyada problemlər yüksəldi. Şahzadələr atalarını müvəffəqiyyətsiz görüb taxtı öz aralarında mübarizə edərək ələ keçirməyə çalışdılar.

Son illəri və şahzadələr məsələsi

Övladları ilə taxt mübarizəsi

II. Bəyazidin Mahmud, Əhməd, Şahənşah, Səlim, Mehmed, Qorqud, Abdullah və Aləmşah adlı 8 oğlu və bir çox da qızı olmuşdu. Oğullarının ən böyüyü atasının taxta keçməsindən qısa bir müddət sonra vəfat etdi. Padşahın Mahmud, Mehmed, Aləmşah adlı oğlan uşaqları isə 1507'dən əvvəl öldülər. Həyatda yalnız yaş sırası ilə Şahzadə Əhməd, Şahzadə Qorqud, Şahzadə SəlimŞahənşah qalmışdı. Şahzadə Qorqud ilə Şahzadə Səlim Əlaüddövlə Bozqurd bəyin qızı olan Ayşə Xatunun uşaqları idilər. Şahzadə Əhməd Amasyada hakim ikən, Qorqud Manisada, Şahzadə Səlim isə Trabzonda hakim olaraq vəzifə daşıyırdılar. Ən kiçik şahzadə Şahənşahın anası Qaramanoğlu sülaləsindən idi və bu səbəblə Konya hakimliyini icra edirdi.

Şahzadə Səlim, Trabzon hakimliyi əsnasında türkmənlərin və hərbi müvəffəqiyyətləri münasibətiylə də yeniçərilərin dəstəyini arxasına almışdı. Ancaq Osmanlı bürokratiyası, Şahzadə Əhmədin taxta çıxmasını dəstəkləməkdə idi. Manisa sancağındaki Şahzadə Qorqudun oğlan uşağı olmadığından taxta çıxma şansı az olaraq görülməkdə idi. Konyadakı Şahzadə Şahənşah isə 2 iyul 1511-ci ildə atasından 6 ay əvvəl vəfat etdiyindən taxt mübarizəsinə daxil ola bilməmişdi.

Fateh Qanunnaməsinə görə hökmdar olan şahzadə digər qardaşlarını öldürməli idi; bunun üçün qardaşları QorqudƏhmədin hərəkətlərini yaxından təqib edirdi. Şahzadə Səlim səltənəti ələ keçirmək üçün qardaşları kimi hazırlıq etmiş, öz əsgərlərinə əlavə olaraq Krım Xanı qüvvələrindən də istifadə etmişdir. Rumeliyə keçdikdə yanında Krım Xanının kiçik oğlunun əmrində 350-yə qədər əsgəri də var idi. Bundan başqa tərəfdarları sayəsində Yeniçəri Ocağının dəstəyini də əldə etmişdi.

Şahzadə Səlimin oğlu Süleyman əvvəlcə Şərqi Qarahisara təyin edilmiş, ancaq Şahzadə Əhmədin ona yaxınlığı səbəbiylə etiraz etdiyindən Boluya nəql edilmişdir. Şahzadə Əhməd bu səfər də özü ilə İstanbul arasında rəqibi Şahzadə Səlimin oğlunun olmasını istəmədiyindən buna da etiraz etmiş və bu etirazı da qəbul edilmişdir. Bu dəfə də Şahzadə Səlim, oğlu Süleymanın öz yaxınlığında olmasını təkidlə tələb etmiş, Şərqi Qarahisar yaxud Kəfə sancaqlarından birinin verilməsini istəmişdir. Bütün bunların nəticəsində Süleyman Kəfə sancağına təyin edilmişdi.

Özü İstanbula uzaq olduğundan tez və müntəzəm xəbər ala bilmirdi. Bu səbəblə dövlət mərkəzinə yaxın bir yerə nəql edilmək istəyirdi. Bu məqsədə uyğun olaraq Rumelidə bir sancaq istədi və dərhal Krımdan Dunaya doğru getdi; ona Trabzona əlavə olaraq Kəfə verildi isə də bunu qəbul etmədi.Şahzadə Səlimə nəsihət verməsi məqsədiylə alimlər yollansa da Şahzadə Səlim bunları geri çevirdi; Anadoluda haranı istəsən verək təklifi gəlsə də istədiyi kimi bir cavab ala bilmədikdə dərhal Krım Xanından aldığı qüvvətlə Silistrə yolu ilə Rumeliyə (Balkanlara) gəldi. Alimlər təkrar yollansa da, Şahzadə Səlim buna da qəti olaraq rədd cavabı vermişdir. Bundan başqa Şahzadə Səlimin bu hərəkətindən əvvəl, Şahzadə Qorqud da atasından icazə almadan Antalyadan qalxıb Manisaya getmişdi. Bu hərəkətləri doğru hesab etməyən Şahzadə Əhməd; atası II. Bəyaziddən QorqudŞahzadə Səlimi öldürtmək üçün icazə istəmiş isə də Bəyazid bunu qəbul etməmişdir.

Şahzadə Səlimin Rumeli'yə keçidi İstanbulda eşidiləndə, Şahzadə Səlim üzərinə əsgər sövq edilməsi gündəmə gəlmişdi. Bunu xəbər alan Şahzadə Səlim üsyankar olmadığını, atasına hörmətlərini ifadə etmək üçün gəldiyini bəyan etmiş və ona nəsihət üçün atası tərəfindən yollanan elçiyə etibar etmiş, bunun üzərinə İstanbula dönən elçi şahzadənin atasının əlini öpmək üçün gəldiyini söyləmişdir. Şahzadə Səlim əleyhdarları bu oyunu qəbul etməyərək Səlimin üzərinə Rumeli Bəylərbəyi Həsən Paşanı göndərmişlər, ancaq Həsən Paşa döyüşmədən Ədirnəyə geri qayıtmışdır. Bunun üzərinə padşah II. Bəyazid şəxsən Səlimə qarşı hərəkətə keçmişdir.

Padşah Bəyazid yaşlı olduğundan arabayla hərəkət etmiş və Çuxurçayırda Səlimin ordugahının qarşısına gəlmişdi. Səlim qarşı tərəfdən hücum olmadıqca, qəti olaraq hücum etməyəciyini söyləmişdi. Bəyazidə minmiş olduğu arabanın pəncərəsindən oğlunun qüvvələri göstərildikdə II. Bəyazid duyğulanmış, Rumeli axınçı və sancaqbəylərinin də təsiriylə, döyüşdən geri çəkilərək tərəflər arasında bir razılaşma olmuşdur. Razılaşmaya görə II. Bəyazid şahzadələri arasında heç kimi vəliəhd elan etməməsi barədə bir əhidnamə yazdırdı. Bundan başqa Səlimə Rumeli'dən istədiyi Səməndirə Sancağı verilmiş, bununla birlikdə bu sancağa Alacahisar və İzvorvik sancaqları da əlavə edilmişdir. Bu hadisələr üzərinə Şahzadə Əhməd atasına yazdığı məktubda; Səlimin əsgəriylə padşah atasının üzərinə getdiyini, buna baxmayaraq 3 sancaq və buna əlavə olaraq 500.000 axça verilməsini tənqid etmiş; yalnız 3 sancaq olsa da bunun Rumeli'nin tamamilə verilməsi demək olduğunu, padşah olmasına yalnız bir xütbə və bir də sikkə qaldığını; halbuki özünün atasını əsla incitmədiyini də ifadə etmişdir. Bundan başqa atası sağ olduqca səltənətdə qəti olaraq gözü olmadığını ancaq üsyankar qardaşı üzərinə getməsinə icazə verilməsini istəmişdir. Beləcə, vəliəhd təyini işini də önləyən Səlim, əmrindəki əsgərlərlə Səməndirəyə getməyib, Köhnə Zağra və Filibe tərəflərində qalmış və Səməndirəyə  bir vəkil göndərmişdir.

Şahzadə Səlim, Səməndirə yolunda olarkən, mərkəzdən sancağa getməsi əmr edildi ancaq Səlim Şahqulu məsələsinin nəticələnməsini gözlədiyini ifadə edirdi. Nəticədə Şahqulu ilə döyüşülmüş, bu döyüşdə Sədrəzəm Xədim Əli Paşa həyatını itirmişdi. Şahzadə Əhməd isə üsyankarları təqib etmək yerinə Amasyaya dönmüş, əsgərlərin Əhmədə olan dəstəyi azalmışdı. Xədim Əli Paşanın vəfat etdiyini öyrənən Bəyazid, yenə eyni zamanlarda Karaman valisi oğlu Şahzadə Şahənşahın ölüm xəbərini də aldıqda; səltənətdən qəti surətdə çəkilməyə qərar verdi. Dövlət qabaqcıl adamlarını dəvət edib görüşdü və əksəriyyət Şahzadə Əhmədin hökmdar olmasını dəstəklədi. Xədim Əli Paşanın yerinə sədrəzəm olan Herseqli Əhməd Paşa, bu qərara qatılmadı; padşahın çəkilməməsi, Şahzadə Səlimin Səməndirədə qalması, Şahzadə Əhmədin isə Karaman əyalətinə nəql edilməsi lazım olduğunu müdafiə etsə də başda padşah olmaq üzrə əksəriyyət Şahzadə Əhmədin hökmdar olmasını istədiyindən ona xəbər göndərdi. Qərar verildikdən sonra padşah Bəyazid, Rumeli bəylərini çağıraraq onlardan Şahzadə Əhmədə etiraz etməyəcəklərinə dair söz aldı. Rumeli bəyləri kimi Səlimi dəstəkləyən yeniçərilər isə Əhmədin hökmdarlığını önləmək üçün "Sənin sağlığında biz başqasını padşah istəmirik" deyə təminat vermişdi. Filibe'də olan Şahzadə Səlim isə bütün bunları adamları vasitəsiylə öyrənirdi.

Bəyazidin verdiyi əhdnaməyə əməl etmədiyini anlayan Şahzadə Səlim, 40.000 nəfərlik qüvvətlə, Çorluda atasının qüvvələrinin olduğu düzənliyə girdi. 1511-ci ilin avqust ayında tarixində baş verən döyüş sonunda Səlimin qüvvələri məğlub oldu. Şahzadə təqib edənlərin əlindən zorla xilas olaraq Qara dəniz sahilinə gəldi və ona qatılanlarla İynə Adadan gəmiylə Kəfəyə getdi. Səlimin bu məğlubiyyəti üzərinə, Əhmədə dərhal İstanbula gəlməsi yazıldı.

Sədrəzəm Herseqli Əhməd Paşa, daha əvvəl verilən əhdnaməyə sadiq qalmaq və Şahzadə Əhmədin paytaxta çağırılmaması haqqında padşaha təkidlər etsə də bu bir nəticə vermədi. Şahzadə Əhməd İstanbula gəldiyi günün sabahı padşah elan edildi.

Şahzadə Əhmədin hökmdarlığını tanımayan yeniçərilər, bununla qalmayıb aralarında dövlət irəli gələnlərinin evlərinin də olduğu bir çox evi talan etdi. Yeniçərilər, Səlimə sədaqət göstərərək onun gəlməsi və vəliəhd olması lazım olduğunu təkid etdi. Bunu xəbər alan Əhməd Anadoluya döndü. Səlim əleyhdarları bunun üzərinə Şahzadə Qorqudu hökmdar etmə düşüncəsiylə onu tələsik İstanbula çağırdılar. Bunun üzərinə İstanbula gələn Qorquda yeniçərilər hörmət göstərsə də, Səlimdən başqasını istəmədiklərini söylədilər (Yenibağça qiyamı 6 mart-24 aprel 1512). Bu vəziyyət üzərinə çətin vəziyyətə düşən və artıq hökmü və nüfuzu qalmayan Bəyazid Səlimi İstanbula dəvət etdi.

Taxtdan çəkilməsi və vəfatı

Şahzadə Səlim 19 apreldə İstanbula çatdı. Bu arada Şahzadə Qorqud da İstanbulda idi. Özündən üç yaş kiçik qardaşının padişahlığını tanıdı və təbrik etdi. 24 aprel 1512-ci ildə II. Bəyazid oğlu Səlim adına taxtdan imtina etdiyini açıqladı. Beləcə atasının vəfatından sonra yeniçərilərin dəstəyi ilə taxta çıxan II. Bəyazid uzun bir səltənətin sonunda yenə yeniçərilərin təzyiqi ilə taxtdan çəkilmiş oldu. Bəyazid başlanğıcda səltənətdən çəkilməyə yanaşmayaraq Səlimə, Şah İsmayıl üzərinə ediləcək səfərə Sərdar təyin etməyi təklif etsə də; Səlim ordunun başında hökmdarın olması lazım olduğunu söyləyərək bu təklifi rədd etdi. Bəyazid oğlunun hökmdar olma istəyi və əsgər ilə bəzi dövlət adamlarının Səlimdən tərəf olduğunu görüb səltənəti Səlimə tərk etdi (aprel 1512). Səlimin cülusu da 23 may tarixində həyata keçirilmişdir. II. Bəyazid taxtını oğluna buraxarkən bu sözləri söyləmişdir:

  Adaletten ayrılma, acizlere ve biçarelere karşı merhametli ol. Kimsesizlere şefkat göster, herkesin sana ram olmasını istiyorsan ulemaya çok saygı göster, zaruret olmadıkça kimseye sert davranma.  

Yeni Sultan Səlimə Dimetokaya çəkilmək istədiyini söyləyən sabiq sultan, oğlunun cülusundan 11 gün sonra izdihamlı bir mərasim ilə İstanbuldan Dimetoka'ya doğru yola çıxdı. Yola çıxanda da çox xəstə və yorğun olan sabiq sultan ata minə bilmədi və ancaq təxti-rəvan ilə səyahətə davam edə bildi. Dimetoka'ya çatmağa ömrü vəfa etməyən II. Bəyazid, yola çıxışından 32 gün sonra 26 may 1512-ci ildə Ədirnənin cənub-şərqindəki Havsa mahalının Abalar kəndində vəfat etdi.

II. Bəyazidin cənazəsi İstanbula gətirildi, Fateh Məscidində qılınan cənazə namazından sonra öz tikdirdiyi Bəyazid məscidindəki türbəsinə dəfn edildi. 64 yaşında vəfat edən II. Bəyazidin padşahlıq müddəti 31 ildən 9 gün əskik idi. Ölümü bütün İslam aləmində kədər ilə qarşılandı. Qahirədə ölümü eşidilincə başda Sultan Kansu olmaq üzrə çox sayda adamın qatıldığı qiyabi cənazə namazı qılındı. Bundan başqa İslam dünyasının başqa yerlərində də qiyabi cənazə namazları qılındı.

Maraqlı dialoqları

Xristofor Kolumb ilə dialoq

Amerika qitəsini kəşf edən İtalyan dənizçi Xristofor Kolumb, təxminən 14 ildir hazırladığı okean səfərini 1484 tarixində Portuqaliya Kralına təqdim etdi amma rədd edildi. Dəstəkləyəcək bir maliyyəçi tapa bilmədiyi üçün maddi çətinliklərə girən Kolumb, Avropa ilə Osmanlı arasında ticarət ilə məşğul oldu. Bu dövrdə, 1484 tarixində Sultan II. Bəyazidə bir keşiş müşayiəti müraciət etdi və bu istəyi Osmanlı qeydlərində :

  II. Bayezid'den sultanın adına yeni ülkeler keşfedebilmek için emrine gemiler vermesi istedi.  

şəklində keçməkdədir.

Sultan, qarşısına çıxan bu dəlidolu insanı ciddiyə almadı və tələbini rədd etdi. Kolumb, Bəyazidin iki il sonra İspan kral və kraliçasına müraciət etdi, və 1492-ci ildə də Amerikanı bilmədən də olsa kəşf etdi. Sonrakı illərdə Kolumb ilə üç dəfə Amerikaya getmiş bir İspan, bir döyüş sonrasında Piri Rəisin əmisi Kamal Rəisə əsir düşdü və Kolumbun kəşf etdiyi Amerika sahillərinin xəritəsini əmisinə verdi. Piri Rəis bu xəritədəki məlumatlardan yola çıxaraq 1513'də ilk dünya xəritəsini çəkdi.

Leonardo da Vinçi ilə dialoq

1502-ci ildə, tarixin ən böyük ixtiraçılarından və sənətçilərindən biri olaraq göstərilən İtalyan Leonardo Da Vinçi II. Bəyazidə, Haliç üzərinə tikilməsi üçün 240 metr uzunluğunda bir körpü layihəsi təqdim etdi. Ancaq Da Vinçinin bu qeyri-adi layihəsi II. Bəyazid tərəfindən qəbul edilmədi və illər sonra bənzəri bir körpü 2001-ci ildə Norveçdə tikildi.

Gül Baba ilə dialoq

Övliya Çələbinin dediyinə görə, Sultan II. Bəyazid 1481-ci ilin bir qış günü Galata ətəklərində ovlanarkən son dərəcə baxımlı və güllərlə bəzədilmiş bir bağça və içində köhnəlmiş kiçik bir daxma gördü. Daxmada fasilə verən Sultan, buranın sahibi Gül Baba ilə tanış olur və onu, bağçaya göstərdiyi diqqətə görə mükafatlandırmaq istədiyini söylədi. Gül Baba da padşahına sarı və qırmızı iki ədəd gül verərək, bu bağçaya bir məktəb və xəstəxana tikdirməsini istədi. Galata Sarayı Ocağı (indiki vaxtda Qalatasaray Liseyi) beləcə quruldu və Yavuz Sultan Səlimin oğlu Qanuni Sultan Süleyman da daxil olmaq üzrə bütün şahzadələr, şahzadələrin uşaqları və əhəmiyyətli dövlət vəzifəliləri ilk və orta təhsillərini burada aldılar.

Ailəsi

Hərəmxanası

Oğlan uşaqları

Qız uşaqları

  • Gövhər Mülük Sultan (d. 1467 - ö. 1550) - 1480-ci ildə Kürəkən Əhməd Paşa ilə evləndirilmişdir.
  • Səlcuq Sultan  (d. 1469 - ö. 1508) - İlk evliliyi 1484-cü ildə Kürəkən Fərhad Paşa ilə, ikinci evliliyi isə 1486-cı ildə Kürəkən Mehmed Paşa ilə baş tutdu. Cənazəsi Sultan Bəyazid külliyəsindəki Səlcuq Sultan türbəsinə dəfn edilmişdir.
  • Xədicə Sultan  (d. 1465 - ö. 1500) - İlk evliliyi 1479-cu ildə Kürəkən Qara Mustafa Paşa ilə, ikinci evliliyi isə 1484-cı ildə Kürəkən Faiq Paşa ilə baş tutdu
  • Sultanzadə Sultan (d. 1475 - ö. 1520) - 1501-ci ildə Kürəkən Malqoçoğlu Yəhya Paşa ilə evləndirilmişdir.
  • Ayşə Sultan
  • Hundi Sultan (d. 1470 - ö. 1511) - 1484-cü ildə Herseqli Əhməd Paşa ilə evləndirilmişdir.
  • Ayn-i Şah Sultan
  • Fatma Sultan - 1504-cü ildə Kürəkən Gözəlcə Həsən bəylə evləndirilmişdir.
  • Şah Sultan (d. 1475 - ö. 1506) - 1490-cı ildə Kürəkən Nasuh bəylə evləndirilmişdir.
  • Hüma Sultan  (d. ? - ö. 1504) - 1482-ci ildə Kürəkən Bali Paşa ilə evləndirilmişdir.
  • Qəmərşah Sultan
  • Məliha Sultan

İstinadlar

  1. https://www.britannica.com/biography/Bayezid-II
  2. Bahadıroğlu, Yavuz (2009) Resimli Osmanlı Tarihi, 15.Baskı İstanbul:Nesil Yayınları, s. 129, ISBN 978-975-269-299-2
  3. http://www.osmanli700.gen.tr/padisahlar/08sehzade.html
  4. . 2007-08-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-18.
  5. Sakaoğlu, Necdet "Beyazid II", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C.1 s.299-302 İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, ISBN 975-08-0073-7.
  6. . 2007-09-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-18.
  7. Shaw, Stanford J.; "History of the Ottoman Empire and modern Turkey" Cambridge University Press, 1. cilt, s. 71-72.
  8. . 2007-07-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-18.
  9. http://www.turkcebilgi.net/bilim/osmanli-tarihi/sultan-ii.-bayezid--bayezid-i-veli--8666_8.html
  10. http://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=134
  11. . 2007-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-18.
  12. http://www.amazon.com/History-Venice-John-Julius-Norwich/dp/0679721975#reader_0679721975, A History of Venice. Londra: Penguin. s. 383. 0-679-72197-5.
  13. http://www.osmanli700.gen.tr/padisahlar/08index.html
  14. . 2007-08-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-18.
  15. . 2007-05-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-18.
  16. http://www.yeniumit.com.tr/konular.php?sayi_id=75&konu_id=713&yumit=bolum2
  17. http://www.biriz.biz/padisahlar/p8.htm
  18. . 2012-10-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-18.
  19. Yunus Koçak. Yeniçeriliğe İlk İntisap Edenler
  20. Yard. Doç. Dr. Remzi KILIÇ, Trabzon Valisi Şehzade Selim ve Faaliyetleri, Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yeniçağ Tarihi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi
  21. Yılmaz Öztuna,Yavuz Sultan Selim sf:39 ISBN 975-00981-1-0
  22. , Sabah Gazetesi. 15 Ocak 2014 tarihi
  23. , Galatasaraylılar Derneği. 19 Kasım 2012 tarihi
  24. http://www.4dw.net/royalark/Turkey/turkey4.htm

Xarici keçidlər

II Bəyazid
Doğum: 3 Dekabr 1447 Vəfat: 26 May 1512
Hakimiyyət titulları
Sələfləri 
II Mehmed
 
Osmanlı İmperiyası (دولت عالیه عثمانی) Sultanı

3 Mayıs 1481-25 Nisan 1512
Xələfləri 
I Səlim
Haqq iddası titulları
Sələfləri 
II Mehmed
 
İslam Xəlifəsi (خلافة إسلامية)
Xələfləri 
I Səlim
Sələfləri 
II Mehmed
 
Şərqi Roma Qeysəri
Xələfləri 
Birləştirildi

bəyazid, bəyazid, sultan, bəyazid, vəli, osmanlı, türkcəsi, بايزيد, ثاني, bəyazid, sani, dekabr, 1447, amasya, 1512, istanbul, osmanlı, imperiyasının, padşahı, atası, fateh, sultan, mehmed, anası, sitti, mükrimə, xatundur, taxta, keçəndə, asiyada, avropada, ol. II Beyazid ve ya Sultan Beyazid i Veli Osmanli turkcesi بايزيد ثاني Beyazid i Sani 3 dekabr 1447 Amasya 26 may 1512 1 Istanbul Osmanli Imperiyasinin 8 padsahi Atasi Fateh Sultan Mehmed anasi Sitti Mukrime Xatundur 2 Taxta kecende 511 000 km i Asiyada 1 703 000 km i Avropada olmaq uzre cemi 2 214 000 km olan imperiya torpaqlari olumunde texminen 2 375 000 km idi 3 II Beyazidبايزيد ثاني8 ci Osmanli Sultani Padsah 22 may 1481 24 aprel 1512 leqebi Sofu Bayezid Bayezid i Veli Selefi II MehmedXelefi I SelimSexsi melumatlarDogum tarixi 3 dekabr 1447Dogum yeri Dimetoka Osmanli imperiyasiVefat tarixi 26 may 1512 64 yasinda Vefat yeri Istanbul Osmanli imperiyasiDefn yeri Sultan Beyazid turbesiAtasi II MehmedAnasi Sitti Mukrime XatunHeyat yoldasi II Gulbahar XatunGulruh XatunSirin XatunNigar XatunBulbul XatunHusnusah XatunUsagi I SelimSahzade EhmedSahzade QorqudAyse SultanAyn i Sah SultanSahzade Alemsah Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Sahzadelik donemi 2 Taxta cixisi 3 Cem Sultan meselesi 4 Italiyadan geri cekilme 5 Apardigi muharibeler 5 1 Birinci Sefer i Humayun 5 2 Ikinci Sefer i Humayun Bogdan seferi 5 2 1 Ikinci Beyazid Kulliyesinin insaati 5 3 Osmanli Memluk Muharibesi 5 4 Ucuncu Sefer i Humayun 5 5 Adbina zeferi 5 6 Osmanli Lehistan muharibesi 5 7 Yeni bir muharibeye dogru 5 8 Dorduncu Sefer i Humayun 5 9 Besinci Sefer i Humayun 5 10 Fransizlarin Lesbos Muhasiresi 5 11 Osmanli Venesiya sulhu 5 12 Qaramanogullarinin son taxt tesebbusu 5 13 Sefevilerin Iranda hakimiyyete gelmesi 5 14 Sah Ismayilin Zulqeder seferi 6 Kicik Qiyamet 1509 Istanbul Zelzelesi 7 Sahqulu usyani 8 Son illeri ve sahzadeler meselesi 8 1 Ovladlari ile taxt mubarizesi 8 2 Taxtdan cekilmesi ve vefati 9 Maraqli dialoqlari 9 1 Xristofor Kolumb ile dialoq 9 2 Leonardo da Vinci ile dialoq 9 3 Gul Baba ile dialoq 10 Ailesi 10 1 Heremxanasi 10 2 Oglan usaqlari 10 3 Qiz usaqlari 11 Istinadlar 12 Xarici kecidlerSahzadelik donemi RedakteII Beyazidin dogum yeri bu gun Yunanistan serhedleri daxilinde qalan Osmanlilar zamaninda ise Edirneye bagli bir qeza merkezi olan Dimetoka daki Dimetoka Sarayidir Atasi Fateh Sultan Mehmed elme qarsi boyuk bir sevgi beslediyi ucun oglu Beyazide her seyden once guclu bir tehsil verdirmisdir Istanbulun fethinden sonra 7 yasinda Xedim Eli Pasa rehberliyinde Amasya hakimi olan Beyazid burada o dovrun en meshur alimlerinden dersler aldi ve padsah olacaq sekilde yetisdirildi O gunlerde Amasya seheri bir tehsil ve medeniyyet merkezi idi 4 Dovrun meshur alimlerinden dersler aldi Islami elmlerin bir coxunu oyrendi Islam elmi sahesinde ders aldigi muellimlerinden biri de Hunkar Seyxi olaraq bilinen Bayrami teriqet seyxi Muhyiddin Mehmed i Iskilibi olmusdur Islami elmin yaninda riyaziyyat ve felsefe tehsili de aldi Bundan basqa Seyx Hamdullah dan da xett dersleri aldi Ereb ve Farscanin habele Cagatay lehcesi ve Uygur elifbasini de oyrendi Sahzade Beyazid Rumiye i Sugra hakimi olaraq 27 il Amasyada yasadi Bu vezifede iken 1473 de Otluqbeli muharibesinde sag qol komandiri olaraq vezife aldi Bundan basqa 1479 da Irandan gelen karvanlara hucum etmesi sebebile Sahzade Beyazidin hakim olaraq gonderdiyi yerli eyalet herbi gucleri Haciemirogullari Beyliyine bagli Torul ve etrafini Osmanli torpaqlarina qatdi Taxta cixisi RedakteFateh Sultan Mehmedin 4 may 1481 ci ilde Qebze yaxinliginda gozlenilmez bir sekilde vefat etmesi uzerine Sedrezem Qaramanli Mehmed Pasa Beyazid ve Beyazidin qardasi Cem Sultana qasidler xeberci gonderdi Ancaq Cem Sultan ona gonderilen xeberci yolda Anadolu Beylerbeyi Sinan Pasa terefinden tutuldugu ucun atasinin olum xeberini gec oyrendi Bu vaxt Beyazidin terefini tutan yeniceriler Istanbulda usyan ederek Cem Sultan terefdari Qaramanli Mehmed Pasani 4 may 1481 ci ilde oldurduler ve Beyazidin oglu Sahzade Qorqudu atasina vekaleten taxta cixardilar Atasinin vefatini oyrenen ve dovlet boyuklerinin telesik paytaxta gelmesi haqqinda gonderdikleri mektublari alan II Beyazid heyetinde 4 000 nefer oldugu halda Amasya dan yola cixib 9 gunde Uskudara geldi Ertesi gun oglu Sahzade Qorquddan selteneti resmen teslim alib 22 may 1481 ci ilde Osmanli taxtina cixdi ve dovleti idare etmeye basladi II Beyazid ilk olaraq qapiqullarina uc min axca culus bexsisi payladi Yenicerilerin ulufelerini 5 axcaya yukseltdi 5 Cem Sultan meselesi RedakteAna madde Cem SultanCem Sultan boyuk qardasi II Beyazidin seltenetini qebul etmedi Belece Osmanli dovleti II Beyazid ile Cem Sultan arasinda uzun suren ve en sonunda Avropanin da icine qarisacagi bir taxt mubarizesine sehne oldu II Beyazid Istanbulda taxta cixmis olmasina baxmayaraq Cem Sultan 4 000 esgeriyle Inegol onlerinde Beyazidin hele hazir olmayan Ayas Pasa idaresindeki ordusu ile doyusdu Bu doyusu qazanan Cem Sultan Bursada oz adina xutbe oxutmaq ve pul kesdirmek suretiyle hokmdarligini elan etdi Bursada 18 gun seltenet suren Cem Sultan etrafdaki seher ve qesebelere de hakimiyyetini qebul etdirdi ve II Beyazide imperiyanin beraber olaraq bolusdurulmesini teklif etdi Buna gore imperiyanin Anadolu torpaqlari Cem Sultana verilecekdi Ancaq dovletin ikiye bolunmesi menasini veren bu teklif yalniz Beyazid terefinden deyil butun dovlet ireli gelenleri terefinden dehsetle qarsilandi Osmanli Dovletinin bolunmesini oz maraqlarina uygun goren Avropalilar ve Memlukluler bu movzuda Cem Sultani desteklediler 1481 ci ilin iyun ayinda II Beyazidin ordusu ile Yenisehir duzenliyinde etdiyi doyusde meglub olan Cem Sultan once Konyaya cekildi Konyada kifayet qeder destek tapa bilmeyen Cem Sultan Tarsus a kecdi Daha sonra da Memluk sultanindan aldigi devet uzerine Qahireye getdi Qahirede boyuk maraq goren Cem Sultan orada qaldigi muddet daxilinde Mekkeye gederek hecc vezifesini yerine getirdi Bu dovrde boyuk qardasi II Beyazid ona padsahliqdan imtina etmesi halinda 1 milyon axca vermeyi teklif etdi Amma Cem Sultan bu teklifi redd etdi Buna benzer teklifler tekrar edildise de bunlar da netice vermedi Memlukler ve kecmis Karaman Beylerinin komeyiyle tekrar bir ordu toplayan Cem Sultan 27 may 1482 ci ilde Konyani muhasireye aldi Ancaq Osmanli Ordusunun Konyaya hereket etmesi uzerine muhasire qaldirildi Iki teref Aksehir de qarsilasdi Doyusu uduzan Cem Sultan Ankaraya kecdi Ankarada da qacisina davam eden Cem Sultan 1482 ci ilin yazinda otuza qeder adamiyla birlikde Rodos a getdi Cem Sultan 29 iyul 1482 ci ilde Rodos Cengaverlerinin Boyuk Ustadi Pierre d Aubusson terefinden boyuk bir merasimle qarsilandi Cem Sultanin meqsedi Rumeli ye kecerek mubarizesini davam etdirmek idi Ancaq bundan sonra bir daha heyatda iken vetenine done bilmedi Artiq Cem Sultan ucun Avropada macerali bir esaret heyati basladi Cem Sultan Rodos a cixmasindan sonra Papa VIII Innokentusun isteyi uzerine Fransaya gonderildi Bu hadiselerden sonra evveller Osmanli dovletinin daxili meselesi olan taxt mubarizesi belelikle milletlerarasi bir mesele halina geldi Bu hadiseden xeyir gudmek isteyen Papa VIII Innokentusun Cem Sultana xristian olmasi halinda onu Osmanli dovletinin basina kecire bileceyini teklif etdiyi deyilir Osmanli Dovletine qarsi yeni bir Selib yurusu heyata kecirilmesi ucun Cem Sultani istifade etmeyi dusunen Papa VIII Innokentus 1492 ci ilde oldu Belece Cem Sultan daha serbest bir heyata qovusdu Lakin bu defe Fransa Krali Cem Sultani oz siyasi emelleri ucun bir sans olaraq istifade etmek istedi Bu meqsedle hereket eden Fransa Krali VIII Carlz Roma uzerine gederek 26 yanvar 1495 de Cem Sultani Papadan teslim aldi Fransiz Ordusu ile birlikde yola cixan Cem Sultan 25 fevral 1495 de vefat etdi Bezi qaynaqlar Cem Sultanin elindeki qiymetli girovu buraxmaq mecburiyyetinde qaldigi ucun Papa terefinden zeherlendiyini ifade edir Cem Sultanin olumunu oyrenen II Beyazid Osmanli olkesinde 3 gun yas elan etdi Olkedeki mescidlerde Cem Sultan ucun qiyabi cenaze namazi qilindi Bundan basqa II Beyazid qardasinin gunahlarinin bagislanmasi ucun kasiblara 100 min axca sedeqe payladi Italiyada torpaga verilen Cem Sultanin cenazesi de bazarliq movzusu oldu Uzun suren bir mubarizenin ardindan Cem Sultanin cenazesi vefatindan 4 il sonra 1499 cu ilde Osmanli torpaqlarina getirildi Mudanya da sahile cixarilan cenaze Bursada Muradiye Mescidinin heziresinde qardasi Sahzade Mustafanin de mezarinin icinde oldugu turbeye basdirildi Cem Sultan Avropada iken Ispanlar qarsisinda meglubiyyete ugrayan Endelusdeki muselmanlar Osmanli dovletinden komek istediler II Beyazid qardasi Cem Sultanin Avropada esir olmasi sebebiyle lazimli komeyi tam menasiyla ede bilmedise de Kamal Reisi Ispaniyaya gonderdi Kamal Reis Ispaniyadaki muselmanlari Simali Afrikaya Yehudileri de Saloniki ve Istanbula dasidi 1492 ci ilde muselmanlarla yanasi 150 min qeder yehudi de Osmanli torpaqlarinda yerlesdirildi 6 Italiyadan geri cekilme Redakte1480 ci ilde Fateh Sultan Mehmed heyatda iken Osmanlilar Italiyanin ele kecirilmesi ucun yarimadanin cenub serqinde istirak eden Otranto qalasini ele kecirmisdi Fatehin olumu ve Sahzade Cem le II Beyazid arasindaki taxt mubarizesi Italiyanin fethi layihesinin bir muddet daha ele alinmamasina sebeb oldu Bir il sonra Osmanli hakimiyyetindeki Otranto qalasi elden cixdi Napoli Kralligi elindeki quvvelerle Osmanli ile vurusa bilmeyeciyini bilirdi Bundan basqa Osmanlilarin Italiyada olmasinin kralligin geleceyi ucun yaxsi olmadigini da bilirdi O sebeble Napoli Krali kurekeni Macaristan Krali Matthias Corvinus dan ve eyni aileye mensub oldugu o zamanlar Araqon olaraq adlandirilan Simali Ispaniya kralindan telesik komek istedi Macaristan kralinin gonderdiyi 2 000 atli ve diger Italyan dovletlerinden aldigi yardim quvveleriyle Otranto qalasi onlerine geldi Bu ordunu denizden Napoli Papaliq ve Ispaniya gemilerinden mutesekkil bir donanma destekleyirdi Fateh Sultan Mehmedin olum xeberi bura da catmis ve Osmanli esgerleri arasinda boyuk bir isteksizlik ortaya cixmisdi Bu zaman serdar Gedik Ehmed Pasa yanina aldigi bir miqdar esger ve donanma ile ani bir sekilde Otranto nu terk etdi Bir revayete gore bunu oz qerari bir digerine gore ise Sultan Beyazidin isteyi ile heyata kecirmisdir Gedik Ehmed Pasa Otranto da 8 000 qeder esger ve esger ucun 1 5 illik sursat buraxdi Bu qeder quvve ile boyuk bir orduya qarsi qoyulmasi da mumkun deyildi Muqavimet gosterib 8 000 esgeri heba etmek yerine qalanin teslim edilmesine qerar verildi Osmanli quvveleri esgerlerin butun silah ve cebhexanalarini yanlarina alaraq cekilmesine icaze verilmesi halinda qalani teslim edeceklerini teehhud etdiler Qalaya komek gelmesinden qorxan Napoli Krali bu muqavileni qebul etdi Belece 8 000 Osmanli esgeri butun sursati ile gemilere minib Otranto bogazini kecerek Albaniyada Osmanli torpaqlarina cixdi Napoli Krali turklerin yeniden Italiyaya cixmamasi ucun II Beyazidin elcisi ile gorusdu ve turklerin Italiyaya bir daha sefer etmemesi vedine qarsiliq Napoli aparilmayan turk toplarini Napoli Kralligi icerisindeki butun turk ve muselman esirleri Osmanli Dovletine geri verdi Bundan basqa dost olmaq sertiyle Donanma yi Humayun a Osmanli Donanmasi Adriatik ve Yunan denizinde serbest hereket etmek huququ tanidi Nehayet Osmanli dovletinin Italiyadaki tek qalasi olan Otranto ele kecirilmesinden 13 ay sonra 10 sentyabr 1481 ci ilde itirildi Belece Fateh Sultan Mehmed terefinden basladilan Italiya seferi Osmanli dovletinin daxili problemleri sebebiyle dayandirildi Apardigi muharibeler RedakteCem Sultan hadisesi ve bu hadise sebebiyle Avropalilarin Istanbulu geri alma umidleri yeniden gundeme geldikde II Beyazid cox diqqetli ve sulhsever bir xarici siyaset teqib etmek mecburiyyetinde qaldi Bununla birlikde lazim geldikde doyusden cekinmedi ve Osmanli Dovletinin serhedlerini genislendirdi II Beyazidin taxtda qaldigi muddet demek olar ki atasi Fateh Sultan Mehmed ile beraberdir texminen 30 il Fateh bezen iki ilde bir sefere cixdigi halda oglu Beyazid yalniz 5 defe sefere cixdi Padsahlarin sexsen serdarliq etdiyi bu seferlere Osmanlilar terefinden Sefer i Humayun adi verilmisdir Birinci Sefer i Humayun Redakte Sultan Beyazid 1483 baharinda Edirne Plovdiv ve Sofiya uzerinden Serbiyaya geldi Morava cayi sahillerinde yol alan padsah Belqrad yaxinlarina qeder ireliledi Bu etrafdaki butun qalalari berpa etdirdi Noyabr 1483 de Istanbula dondu Bu ilk sefer texminen 7 ay davam etdi Padsahin bu seferi Macaristani telaslandirdi Osmanli ile bir doyusu goze ala bilmeyen kral Matthias 1483 sonlarinda Osmanli Dovleti ile bir sulh imzaladi Sefer neticesinde Herseqovina Carligi da ilhaq edilerek Bosniya Eyaletine qatildi 7 Ikinci Sefer i Humayun Bogdan seferi Redakte Bogdan Voyvodasinin bugunku Moldova illik vergisini odememesi Bogdanin daha mohkem bir sekilde Osmanli dovletine baglanmasi ve Qara deniz sahilindeki torpaqlarin alinib bu beyliyin denizle olan elaqesini kesme kimi meqsedlerle II Beyazid birinci sefer i humayundan bir il sonra tekrar sefere cixdi 1 may 1484 de Istanbuldan ayrildi Bogdan uzerine geden Sultan Beyazid atasinin eyni olkeye etmis oldugu seferden 8 il sonra tekrar Bogdana sefere cixmis oldu Valaxiya Voyvodasinin da 20 000 esgerle Osmanlilara qatildigi bu seferin sonunda Osmanli dovleti butun hedeflerine catdi ve Qara deniz bir turk golu halina geldi Bundan basqa Krima qurudan elaqe temin edildi 6 iyulda Ordu yu Humayun Osmanli Ordusu Dunay cayinin simal sahilinde Kili onune geldi 9 gun icerisinde qala Osmanlilarin eline kecdi ve Kilye Kili teslim oldu 24 iyulda Dnestrin Qara denize tokulduyu bolgede olan Akkerman muhasire altina alindi ve 16 gun sonra 9 avqustda ele kecirildi 8 Bu muhasireye Krim Xani Mengli Geray da ordusuyla qatildi Belece ilk defe bir Krim Xani Osmanli Ordusunda vezife almis oldu 1419 1454 1474 ci illerde dovrun padsahlari Celebi Mehmed ve Fateh terefinden 3 defe muhasireye alinib da alina bilmeyen bu qalanin fethi uzerine Uzun Hesenin oglu Agqoyunlu hokmdari Sultan Yaqub Merakes Sultani hetta Macaristan Krali Matthias kimi bir cox hokmdarlar elcilerini gondererek II Beyazidi tebrik etdiler Necati beyin Hos aldi Hazret i Han Bayezid i OsmaniKili ile Kara Bogdan dan Akkerman i deye baslayan bir qesidesi var Belece Bogdanin Qara denize sahili qalmadi Birbasa Istanbuldan idare olunan Dobruca ile Krim Xanligina aid torpaqlar birlesdi II Beyazid bu seferden sonra Istanbula donmedi Qisi Edirnede kecirdi Yazda Plovdive qeder getdi 1485 ve bu bolgeye nezaret etdi Ertesi qis yene Edirnede qaldi 1486 ci ilin evvelinde Macaristan Kralinin elcilerini burada qebul etdi Istanbula ancaq 1486 ci ilde dondu Ikinci Beyazid Kulliyesinin insaati Redakte Bogdan seferine cixarken Edirneye gelen Beyazid Tunca cayi kenarinda adini dasiyacaq olan Ikinci Beyazid Kulliyesinin temelini atdi 9 Seferden aldigi qenimet malini kulliyenin istehsali ucun xercledi Insaat 1488 de tamamlandi Osmanli Memluk Muharibesi Redakte Yaxin Serqin iki boyuk turk dovleti olan Osmanli ile Memluk Sultanligi arasindaki serheddi Ferat cayi ve Tavr daglari teskil edirdi Bir zamanlar Orta Anadoluya qeder gelib cixan Memluk nufuzu artiq Tavr daglarinin cenub eteklerine cekilmisdi Cenub Serqi Anadolunun bir hissesi ve Cuxurova ni elinde saxlayan Ramazanogullari Memluklerin hakimiyyetinde buna qarsiliq Zulqederogullari ise Osmanlilarin hakimiyyetinde idi Memlukler ile Osmanlilarin elaqeleri baslangicda musbet idi Osmanli Dovletinin Avropadaki zeferleri Memluk paytaxti Qahirede resmi senliklerle qeyd edilirdi Amma Memlukler Osmanlilarin Cuxurova bolgesindeki varliqlarindan memnun deyildi Osmanlilarin bolgeye etdiyi basqinlar iki olkenin arasini pozdu Turkler terefinden idare olunan bu iki olkenin aralarinin pozulmasinda bir basqa sebeb ise prestij meselesi idi Dovrun en boyuk dovleti movqeyinde olan Osmanli Imperiyasi eyni zamanda da dovrun en boyuk Islam olkesi idi Xilafetin Muqeddes Emanetlerin ve muqeddes seherlerin Memluk dovletinin elinde olmasi Osmanlinin qebul ede bilmeyeceyi bir veziyyet idi Fatehin Hicaz Su Yollari ve turk hacilar ucun bezi tenzimlemeler etmek istemesini Memlukler daxili islerine mudaxile saydi ve redd etdi Memlukler cografi sertlere cox guvenir ve hec bir ordunun Misire gire bilmeyeceyini dusunurduler Ilk Osmanli Memluk doyusu 1485 de bas verdi ve 6 il davam etdi Doyusun zahiri sebebi 1485 ci ilde Osmanli olkesinden geden hacilara hucum edilmesi ve Istanbula gonderilen Behmeni hediyyelerine muveqqeti olaraq el qoyulmasiydi 2 mart 1482 ci ilde Cenubi Hindistan Turk Imperiyasi taxtina atasinin yerine oturan Mahmud Sah Behmeni Sultan Beyazide iclerinde qiymetli lel cevahiratlar olan hediyyeler gondermisdi Misir gomruk idaresi sonradan gondermelerine baxmayaraq ilk evvel bu hediyyelere el qoydu Hediyyeler Istanbula gonderilmek uzre yola cixanda artiq Osmanli Dovleti Memluklere muharibe elan etmisdi Muharibenin diger sebebi ise her il Osmanli torpaqlarindan Hicaza geden hacilarin bedevi erebler terefinden hucuma meruz qalmalari idi Istanbul Qahireye Hecc yollarinin tehlukesizliyini temin etmesi ucun notalar gondermis lakin Memlukler dolanisiq qaynagi qaret olan bedevilere hec cur ciddi bir sekilde mane olmamisdilar Bu sebeblere II Beyazidin o zamanlar Avropada olan qardasi Cem Sultanin Qahirede qalan ailesinin qaytarmasini istemesi ve bu telebin Memlukler terefinden redd edilmesi de elave oluna biler 10 Doyus 1485 ci ilin may ayinda basladi Fatehin vefatindan 4 il sonra baslayan doyus hec bir zaman butunlukle bir muharibe seklinde reallasmadi Iki imperiya hec bir zaman butun ordulari ile qarsi qarsiya gelmedi Ne Osmanlilar ne de Memlukler bir birlerinin torpaqlarini ilhaq etme niyyetinde deyildiler Herb iki olke torpaqlari arasinda serhed bolge mahiyyetindeki Cuxurova ve Zulqederogullarinin torpaqlari uzerinde reallasan vurusmalar seviyyesinde qaldi Muharibe Qaragoz Mehmed Pasa emrindeki Osmanli Ordusunun hucumu ile basladi Qaragoz Mehmed Pasa Gulek bogazini kecerek Cuxurova ya girdi Belece Osmanlilar ilk defe Adanani isgal etmis oldular Qaragoz Mehmed Pasa cenuba yonelerek Tarsusu da aldi Bu yer Memluklulerin ozlerine aid torpaqlar deyildi Onlarin idaresindeki Ramazanogullari Beyliyine bagli idi Sonra Qaragoz Mehmed Pasa Istanbula dondu ve sancaq beyi oldu Bu vaxt Memluk ordusu Cuxurova ya dogru yola cixmisdi Memlukluler once Osmanlilara tabe olan Zulqeder Beyliyinin torpaqlarina girdi II Beyazidin qayinatasi olan Zulqeder Beyi Elauddovle Bozqurd Bey kurekeninden tecili komek istedi Kayseri Sancaq beyi Yaqub Bey ordusu ile komeye geldi ve Memluk ordusunu meglub etdi O dovrlerde Memluk idaresinde olan Malatya onlerine qeder gelen Yaqub Beyi Memluk serdari Ozbek Bey pusquya saldi ve Osmanli birliyini mehv etdi Qarsi qoyacaq bir ordu olmamasi sebebiyle Ozbek Bey rahatliqla Cuxurova ya girdi Adana ve Tarsus sancaq beylerinin oldurulene qeder muqavimet gostermelerine baxmayaraq Memlukluler Osmanlilari Tavr daglarinin gerisine atmagi bacardi 1486 ci ilin yanvar ayinda Anadolu Beylerbeyi Herseqli Ehmed Pasa Cuxurova ni tekrar almaq ucun Gulek bogazini kecerek Memluklulerin onune cixdi Lakin meglub olaraq esir dusdu Bir illik esaret heyatindan sonra serbest buraxilan pasa Istanbula dondu Memluk sultani Kayitbay muharibenin sona catmasi ucun sulh teklifi etse de itirmeye verdis olmayan Osmanli dovlet adamlari sulhe razi olmadilar 1487 ci ilde bu defe sexsen Sedrezem Kureken Qoca Davud Pasa Cuxurova ucun Memlukluler uzerine getdi Ozu Icel e kecerken Rumeli Beylerbeyi Eli Pasani Tarsus uzerine gonderdi Balans doyusu bu cur davam ederken II Beyazid Memluklulerle olan doyus dovrunde Venesiyaya Osmanli donanmasinin o zamanlar Venesiyaya bagli olan Kiprin Magosa limaninda demirleme isteyini bildirdi Memluklulerle doyusu goze ala bilmeyen Venesiya bu isteyi nezaketle geri cevirdi 1488 yayinin dehsetli istisinde Osmanli Ordusu Vezir Eli Pasa rehberliyinde yene Cuxurova daydi Adana Tarsus Kozan basda olmaq uzre Cuxurova ni ele kecirdi Memluk serdari Ozbek bey yene yetisdi ve 16 avqust 1488 de Agacayiri Muharibesinde Osmanlini meglub etdi Yene Cuxurova ni Osmanlilardan temizlemeye calisan Ozbek Bey 7 ayliq muhasire neticesinde Adanaya girdi Bu doyuse qatilan pasalar meglubiyyetdeki mesuliyyetleri sebebi ile azad edildiler Bu hadiseler olarken Osmanlilardan umidini kesen II Beyazidin qayinatasi Zulqeder Beyi Elauddovle Bozqurd Bey Memluklere yanasdi Bunun uzerine azad edilen Bozqurd beyin yerine qardasi Sahbudaq bey teyin edildi Elbistan yaxinliginda boyuk qardasi ile apardigi doyusde meglub olan Sahbudaq bey esir dusdu Qahireye gonderilerek edam edildi 1490 da Kayserini muhasireye alan ve Karamana qeder Osmanli torpaqlari icinde irelileyen Ozbek beyin uzerine yene Herseqli Ehmed Pasa gonderildi Kayseri yaxinliginda Osmanli Ordusunu bir defe daha meglub eden Ozbek bey Ehmed Pasani yene esir alaraq Qahireye gonderdi Doyusler daha cox Memluklerin xeyrine kecse de iki dovlet de tam bir netice ala bilmemisdi Memluk serdari Ozbek bey boyuk sohret qazanmis ve adi Qahiredeki Ozbekiye semtine verilmisdir Bu son meglubiyyet uzerine Sultan Beyazid bir sefer i humayun baslatmagi dusundu ve bu Sultan Kayitbay i cox narahat etdi Cunki o zamana qeder butunlukle bir doyusde Osmanli Dovletini yalniz Teymur meglub etmisdi Bunun uzerine sulhe razi oldu Lakin sexsen sulh istemeyi qururuna sigdirmayan ve bu cur bir sulhun imzalanmasi halinda Osmanlinin heddinden artiq isteklerinden qorxan Memluk Sultani basqa bir muselman olke olan Tunis hokmdarini araya saldi ve iki olke muharibenin basindaki hala donulmeyi qebul etdiler Iki olke de aldiqlari torpaqlari qaytardilar Belece 6 il erzinde bir nece defe ele kecirdiyi halda Cuxurova ni elde ede bilmeyen Osmanli Dovleti 1491 ci ilde Memluklulerle sulh imzaladi 11 Bir muddet sonra II Beyazid qardasi Cem Sultanin qizi ile yeni Memluk sultani Sultan Nasir Mehemmedi evlendirmek suretiyle sulhu guclendirdi Ancaq bu doyus neticesinde illerdir dost dindas ve soydas olaraq sulh icinde yasamis bu iki olke arasinda bir munaqise muddeti baslamisdi Ucuncu Sefer i Humayun Redakte Sultan II Beyazid 10 mart 1492 ci ilde Belqradin fethi meqsediyle Istanbuldan sefere cixdi Sultan Sofiyaya qeder geldi Burada qerar deyisdiren Beyazid bu vezifeni Suleyman Pasaya buraxib ozu Albaniya uzerine getdi Cenub qerb istiqametinde hereket ederek Monastr uzerinden Alban torpaqlarina geldi ve Tepedelende dayandi Iyul sonunda bu yolda irelileyerken bir sie fedaisi terefinden edilen sui qesd cehdinden xilas olan Sultan 1492 ci ilin son gunlerinde Istanbula dondu Teqriben 9 5 ay davam eden bu seferde Osmanli torpaqlarindan cixilmadigi ucun her hansi bir vurusma olmadi Belqrada cataraq qalani muhasireye alan Suleyman Pasa Osmanli tarixinde II Murad ve Fatehden sonra qalani muhasireye alan ucuncu adam olmusdur Muhasire davam ederken macarlari qorxutmaq meqsediyle Transilvaniyaya giren Suleyman Pasa burada meglub olmusdur Bu meglubiyyet ile muveffeqiyyet ehtimali qalmadigini dusunerek muhasire qaldirildi ve Qanuni Sultan Suleymana qeder bu seher alina bilmedi Adbina zeferi Redakte Bosniya Sancaq beyi ve eyni zamanda axinci serdari olan sair Yaqub Pasa Sultan Beyazid Amasyada sahzade iken atasi Fatehin numayendesi olaraq Sultanin yaninda vezifelenmisdi Beyazid taxta kecende Yaqub Pasani once oglu Sahzade Alemsaha atabey sonra da Bosniya beyliyine teyin etdi Axincilarin 1492 ci ilde Avstriyanin qapisi movqeyinde olan Sloveniyanin Celje seherini muhasireye almalari macarlar qeder almanlari da qorxutmusdu 1493 de Yaqub Pasa 8 000 axinci ile Istirya ya girdi Lakin geri donusunde onune cixan nizamli macar ordusu terefinden Xorvatiyada yolu kesildi Her axinciya 5 esger dusmesine baxmayaraq ustun bir seyle macarlar texribata ugradildi Sonunda 5 700 olu 25 000 esir veren macarlardan bezi esilzadeler de Osmanlilara esir dusdu Bu zeferden sonra Yaqub Pasa Rumeli Beylerbeyliyine getirildi Eyni zamanda da sair olan Yaqub Pasa uzun menzumesinin sonunda bele demisdir Benim Bosna beyi dervis Ya kuubHuda avniyle erdim bu cihanda Osmanli Lehistan muharibesi Redakte Lehistanin indiki Polsa 1498 ci ilin evvellerinde Osmanli himayesinde olan Bogdan carligina indiki Moldova hucumlari sebebile Osmanli Lehistan muharibesi basladi Evvelce Rumeli Beylerbeyi Yaqub Pasa ve hetta Vezir Mesih Pasa bu doyuse teyin edildi Lakin Lehistan Kralinin turk moldov birliklerine qarsi apardigi doyusde boyuk bir meglubiyyete ugrayib ancaq 1000 atli ile heyatini qurtarmasi ve 20000 araba dolusu qenimetin Osmanlinin eline kecmesi uzerine buna ehtiyac olmadigi aydin oldu ve doyusun rehberliyi Silistre sancaq beyi axinci serkerdesi Malqocoglu Bali Beye verildi Bali Bey Lehistan uzerine iki sefer etdi ve 40 000 axincinin qatildigi bu sefer Osmanli tarixinin en boyuk axinci seferlerinden biridir Ordunun sag qanadini Bali beyin boyuk oglu Eli bey sol qanadi ise Mustafa Bey idare edirdi Turk atlilari evvel Prut cayini ardindan Dnestr cayini kecdi Mustafa bey evvel Galicya ya girdi Simal qerb istiqametinde ireliledi Lvov seherinin 100 km simal qerbindeki Yaroslavl seherini aldi Bura Varsavaya 260 Baltik denizine ise 500 km uzaqliqdadir Bali bey ise quvveleri ile Lvov seherini aldi Butun Galicyani kecerek Varsava seherine girdi Belece ilk defe turk axincilari bu qeder simala catmis olurdular Bu birinci seferden sonra 10 000 secme esir ile Akkermana dondu Texminen 3 ay sonra Osmanli ordusu tekrar Lehistanda idi Bu defe Podolya ve Galicya uzerine gedildi lakin siddetli soyuq sebebile sefer uzun surmedi Bu boyuk muveffeqiyyet ile Bali bey sancaqbeyliyinden beylerbeyliyine yukseldildi Yeni bir muharibeye dogru Redakte Avropada yeni bir doyusun elametleri gorulmeye baslamisdi Cem Sultanin vefati ile Osmanli Dovleti daha tesirli bir siyaset izlemeye baslamis axincilarin apardiqlari boyuk miqyasli hucumlar bunu isbat etmisdi Bele bir doyusde Osmanlinin birinci reqibi Almaniya ve Macaristan terefinden desteklenen Venesiya olacaqdi 1500 cu ilde Osmanli dunyadaki son Serbiya torpaqlarini da ele kecirerek yerli serbiyali derebeyliyine son verdi Osmanli Donanmasi 1496 da Kamal Reis emrinde Rodos donanmasini yox etdi Bu suretle Venesiya ile kecirilecek doyusde gelecek Rodos komeyinin da qabagina kecilmis oldu 1499 ci ilin sentyabrinda Isgender Pasa Udin seherini isgal etmisdi Osmanlilarin ozlerinden bu qeder uzaq yerlerde hakimiyyet qurmasi Avropani qorxutmusdu Hetta Osmanlilar bolgedeki Italyan cografi adlarina turkce adlar vermeye baslamis Tagliemento ya Aksu Isonza ya Doline adini vermisdiler Almaniyada da Gemeiner Pfennig adi verilen ve turklere qarsi doyus aparmaq ucun istifade edilecek xususi bir vergi novu bele baslamisdi Bundan basqa Papanin Almaniyadan yigdigi dini vergileri de Osmanliya qarsi istifade etmek ucun Almaniyaya geri qaytarmisdi Dorduncu Sefer i Humayun Redakte Fateh doneminde alinmaga calisilmasina baxmayaraq ele kecirilmeyen Cenubi Moradaki ehemiyyetli Venesiya deniz bazalarinin fethi ve Osmanli tarixinin ilk aciq deniz meydan doyusundeki zefer Osmanlilar ucun 16 esrin evvelindeki gozel xeberler idi Venesiyaya agir bir zerbe vurmaq isteyinde olan II Beyazid balans siyaseti yurudurdu Macaristanla yaxsi dolanmaga calisarken eyni zamanda o zamanlar ayri seher dovletleri halinda olan Italyanin Venesiyanin yaninda istirak etmemesi ucun sey gosterirdi Bu zamanlarda Venesiyanin Morada yerlesen deniz bazalari Cenubi Mora nin uc yarimadasinin en qerbinde yerlesen Modon Koron ve Navarin limanlari idi Sultan II Beyazid Venesiya seferine cixmaq uzre 31 may 1499 gunu Istanbuldan ayrildi Donanmani o zamanlarda Venesiya hakimiyyetinde olan Kipr adasinin uzerine gondermek suretiyle Kiprin tehdid altinda oldugu teessuratini verdirerek Venesiyalilarin quvvelerini dagitmagi bacarmisdi Admiral Melchior Trevisano Mora daki Venesiya bazalarinin bas komandiri teyin edildi ve guclu bir mudafie hazirligina baslandi Sultan Vardar Yenicesine geldi Burada Rumeli Beylerbeyi Qoca Mustafa Pasa Venesiyalilarin elindeki ordunun uzerine gonderildi 1493 den beri Kaptan i Deryaliq vezifesinde olan Kicik Davud Pasa Mora sahillerindeydi 200 parcaliq boyuk Venesiya Donanmasi Osmanli donanmasini Mora sularindan uzaqlasdirmaq meqsedile Modon sahillerine gelmisdi Donanmanin basinda Admiral Antonio Grimaldi vardi Mora nin cenub qerb sahilindeki Gallo Burnunun sahillerinde iki neheng donanma qarsi qarsiya geldi Donanma yi Humayunu Kamal Reis idare edirdi Sag cinahin komandiri Barak Reis admiral gemisini dusmen gemilerinin arasina surdu Onlarla Venesiya gemisi bu gemini batirmaq ucun calisirdilar Dusmen gemilerinin en six oldugu bolgeye girib gemideki barit anbarini atese veren Barak Reis boyuk bir partlayisa ve onlarla Venesiya gemisinin batmasina sebeb oldu Lakin ozu ile birlikde 500 levent de olenler arasinda idi Bu hadisenin ardindan hucuma kecen Osmanli Donanmasi Venesiyalilari perisan etdi Sapienza Deniz Doyusu adi ile tarixe kecen bu doyus Osmanlilarin tarixde qazandiqlari ilk aciq deniz doyusudur Boyuk qehremanligindan otru Sapienza adasina Barak Reis adasi adi verildi Venesiya elcisi Alvise Manenti dovletine gonderdiyi hesabatda Osmanli sedrezeminin elciye Sen Sinyoria hokumetine soyle artiq deniz ile evlenmesinler artiq sira bizdedir dediyini bildirmisdir 12 Bu zeferin ardindan Venesiya bazalarini qoruyacaq bir quvve movcud olmadi Besinci Sefer i Humayun Redakte 30 avqust 1499 tarixinde Sapienza Deniz Doyusunden 33 gun sonra Inebaxdi qalasi da Osmanlinin olmusdu Bolgedeki boyuk Venesiya Admiralinin donanmasi ile geri cekilmesi ucbatindan qala komandiri qalani teslim etmisdi Osmanli Ordusu ucun sira Mora daki 3 boyuk Venesiya bazasi olan Koron Modon ve Navarine gelmisdi Ancaq bu vaxtlarda 1479 dan bu yana Osmanli hakimiyyetinde olan Kefalonya adasina Venesiya esger cixarib isgal etmisdi Ardindan evveller oz idaresinde olan Prevezedeki Osmanli limanlarina hucum edib butun gemileri yandirdilar 1499 cu ilin sonlarinda Edirneye donen II Beyazid bir nece ayliq bir istirahet etdikden sonra 7 aprel 1500 den Edirneden ayrildi Buna gore bu sefer Besinci Sefer i Humayun olaraq qiymetlendirilmisdir 7 iyulda donanmanin geldiyi Modon a sonra sexsen padsah emrindeki ordu gelerek qalani ehate etmisdir 24 iyulda Venesiya donanmasi muhasirenin qaldirilmasi meqsediyle hucuma kecse de Kamal Reis terefinden geri puskurduldu Qala Venesiyalilara mexsus olan bir sekilde mudafie olunmus lakin 10 avqust 1500 de dusmusdu Modon un siddetli muqavimetine baxmayaraq ele kecmesi bu qalanin yaxinliginda olan Koron ve Navarin qalalarinin da sonunu gosterirdi 13 Fethden iki gun sonra yeni 12 avqustda Navarin etrafindaki Milano ve Fener qalalari ile birlikde teslim olmusdu Avar turkleri terefinden qurulan bu seherin adi da Avar dan gelmekdedir Venesiyalilar Osmanlilarin izni ile butun esger ve sursatlari ile Venesiyaya donmusduler 16 avqustda ise Koron un yene qarsi qoymadan teslim olmasi ile Venesiyanin Yunanistan ile hec bir elaqesi qalmamisdi 3 dekabr 1500 gunu Venesiya donanmasi Navarin onlerine geldi Venesiyalilar terefinden ele kecirilen bir xristian Alban qala qapisini onlara acdi Venesiyalilar belece Navarini ele kecirdiklerini zenn ederken Kamal Reis 30 doyus gemisi ile limana girdi ve 8 Venesiya gemisini ele kecirdi Fransizlarin Lesbos Muhasiresi Redakte Papa VI Aleksandrin tesviqi ile Fransa da Venesiyanin muttefiqi olaraq Osmanliya qarsi muharibe elan etmisdi 1501 ci ilin sentyabr ayinda Egey denizine giren Fransiz donanmasi 10 000 piyada dasiyirdi Sentyabr ortalarinda da Lesbos muhasiresi basladi 14 Bunun uzerine Sultan Beyazidin Manisa sancaqbeyi olan ikinci oglu Sahzade Qorqud indiki Ayvaliga gelerek 800 neferlik yardim quvveleri adaya kecirmisdi Oktyabr sonlarinda Osmanli Donanmasinin Canaqqala bogazindan cixdigini oyrenen Fransizlar 6 hefteden beri davam etdirdikleri muhasireni qaldirmis ve Mora nin cenubundaki Cuha Adasi sahillerine gelmisdiler Burada mudhis bir firtinaya qapilan donanmadan yalniz bir nece yuz adam qurtuldu Fransiz donanmasi geri cekilerken ispanlar hazirladiqlari donanma ile Egeye girmis lakin fransizlarla birlese bilmediler ve hec bir sey ede bilmeden geri donduler Osmanli Venesiya sulhu Redakte Venesiya Osmanli Dovleti ile artiq mubarize apara bilmirdi Xususile Osmanli axincilarinin etmis oldugu her axin Venesiya ucun boyuk bir tehluke idi Cunki Osmanlilarin her an ucun Venesiya seherini bele zebt etme ehtimali movcud idi Moradan tamamile qovulan Venesiya denizlerde de fealiyyet gostere bilmir Kamal Reis basda olmaq uzre turk denizcileri Venesiyaya goz acdirmirdi Kefalonya kimi Aya Mavri adasini da isgal eden Venesiya 1502 ci ilin evvellerinde adani ele kecirdi Adani qorumaqla vezifeli kicik yeniceri destesi vurusmadan qalani teslim etmis ve sonra silahlari ile birlikde Istanbula gelmisdi Sultan Beyazid dusmene qarsi silah atmadan qalani teslim eden bu esgerleri edam etdirdi Bir nece ay sonra adaya gelen Kamal Reis 30 avqust 1502 tarixinde Venesiyalilari adadan cixardi 13 avqust 1502 tarixinde Venesiyanin Albaniyada olan son bazasi Dirac in da Osmanliya kecmesi ile Venesiyanin Yunanistan kimi Albaniya ile de bir elaqesi qalmadi Mora ve Albaniyadaki boyuk bazalarini ve denizlerdeki ustunluyunu itiren Venesiya ucun sulhden basqa hell yolu qalmamisdi 27 sentyabr 1502 tarixinde izdihamli bir qrupla Istanbula gelen Venesiyalilarla 14 dekabr 1502 tarixinde 31 maddelik Osmanli Venesiya sulh muqavilesi imzalandi 15 Yalniz Kefalonya adasi Venesiyaya buraxilmis bunun xaricindeki butun fethleri Venesiya tanimisdir Qaramanogullarinin son taxt tesebbusu Redakte Osmanlilar Venesiyaya qarsi doyuserken Qaramanoglu Mustafa Bey Qaramanogullarinin tarixdeki son qiyamini cixardi Agqoyunlularin qonagi olaraq Tebrizde boyuyen Mustafa bey 1500 cu ilde II Beyazid Morada iken Mersine geldi Burada etrafina yigdigi turkmenlerle Karamani muhasireye aldi Osmanlilarin cox ehemiyyet vermedikleri bu hadise uzerine Beyazidin Konyada olan oglu Sahzade Sahensah Qaramanoglu Mustafa beyin uzerine sexsen getmemis Beysehir sancaqbeyi olan oglunu gondermisdi Vurusmani goze ala bilmeyen Qaramanoglu Mustafa Bey Icel e cekildi 1500 cu ilin sonlarinda Sahzade Sahensah sexsen Icel e gelmis lakin Qaramanoglu Mustafa beyi ele kecire bilmemisdi 1501 ci ilin yazinda Vezir i Ezem Haci Mesih Pasa da Icel e geldi Bunun uzerine Tarsusda gemiye minib Suriyaya qacan Qaramanoglu Mustafa Bey Memluklulere sigindi Osmanlilarla yeni bir anlasmazliga dusmek istemeyen Memluk sultani da Qaramanoglu Mustafa beyi oldurtdu Sefevilerin Iranda hakimiyyete gelmesi Redakte 1502 tarixinde Agqoyunlularin Tebrizi itirmesinden sonra Iran taxtina basqa bir turk sulalesi olan Sefeviler kecdi Hadiseni ehemiyyetli eden ise Sefevilerin sie mezhebine mensub olmalari idi Agqoyunlu ve Trabzon Yunan Dovleti ile qohumluq elaqeleri quran Sefeviler belece siyasi heyata atilmislardi Seirlerini farscadan cox turkce olaraq soyleyen Sefevi lideri Sah Ismayil Osmanli Dovletine serqden gelen tehlukelerin ucuncusu ve sonuncusudur Daha evvelden Teymur ve Agqoyunlular Sultan Beyazid qabaqcadan bolgede tarazligi qoruma meqsedli tedbirler almis ve hem Agqoyunlularin hem de Memluklulerin xanedanlari ile qohumluq elaqeleri qurmusdu 1507 de Kamal Reis Misire bir dostluq ziyareti etdi ve Sultan Kansu Gavri terefinden boyuk bir merasimle qarsilandi Sefevilerin basa kecmesi Osmanlilarla Memlukluleri bir birine yaxinlasdirdi Sah Ismayil Agqoyunlulari xeriteden silmek meqsedinde idi Bu vaxt Trabzonda sancaq beyi olan Sahzade Selim Erzincan i ele kecirmis Sefevilere bagli olan Gurcu Carligini meglub edib onlari vergiye baglamisdi Sah Ismayilin taxta cixisi Avropada boyuk eks seda oyandirdi Cunki ozlerinin Osmanli ile mubarize apara bilmeyeceyini anlamis ve basqa bir turk dovletinin onu meglub etmesi ile muselmanlarin eynile Endelusdeki kimi Avropadan atila bileceyini dusunurduler Sah Ismayil boyuk gucun Osmanli Dovleti oldugunu bildiyinden Memluklulere Osmanlilara qarsi birlesmeyi teklif etmis lakin Osmanlilardan sonra siranin ozlerine geleceyini bilen Memlukluler terefinden bu teklif redd edilmisdi Venesiyalilara da eyni teklifi eden Sah Ismayilin elcileri Venesiyadan yardim cavabi aldilar Lakin Venesiya Osmanli Dovleti ile birbasa bir doyusu goze ala bilmeyib edilecek bir doyusde destek vermeyi qebul etdi Deniz gucu olmayan ve tamamile bir quru dovleti olan Sefeviler Venesiyanin deniz gucunden faydalanmaq isteyirdiler Bunlara qarsiliq II Beyazid Misire Kamal Reis ile birlikde boyuk miqdarda top ve strateji doyus vesaiti gonderdi Memlukluler Sefevilerden Osmanlilardan daha cox cekinirdiler Cunki daha once Sie Fatimi xanedani uzun muddet Misirde hokm surmus ve ancaq Memlukluler terefinden yixilmisdi Bundan basqa Misirde Osmanli olkesinin tersine xalq ve saray erkani turkmen menseli deyildi Boyuk ereb xalqi azliqdaki turkler terefinden idare olunurdu Sah Ismayil daha evvel Fatimilerin ede bilmediyini etmek butun Islam dunyasini Sie mezhebi altinda birlesdirmek isteyirdi ve qarsisindaki en boyuk engel de mehz Osmanli Dovleti idi Sah Ismayilin Zulqeder seferi Redakte Sefevi sahi Ismayil 1507 ci ilde hem Istanbulun hem de Qahirenin gostereceyi reaksiyani gormek meqsediyle Zulqederogullari Beyliyinin uzerine getdi Esl sebebi bu olmamaqla birlikde gorunusdeki sebeb Zulqeder beyi Elauddovle Bozqurd beyin Sie olan Saha qizini vermek istememesi idi Sah Ismayil Osmanli torpaqlarindan kecerek Kayseri uzerinden Zulqeder torpaqlarina girdi Doyusde meglub olan Elauddovle Bozqurd Bey qacdi ve Sah Ismayil Elauddovle Bozqurd beyin bir oglu ile iki nevesini ele kecirerek oldurtdu Bunun uzerine Marasa ve Elbistana geden Sah Ismayil Zulqeder Xanedaninin mezarlarini yandirtdi Sonradan da Osmanli Dovletine bir mektub yazib torpaqlarini tapdaladigina gore de uzr istedi Illerden beri Zulqederogullari beyliyinin ozlerine bagli oldugunu iddia eden Memlukluler ve Osmanlilar bu hereketi cavabsiz qoymadilar Bu da Sah Ismayilin Anadoludaki prestijini artirdi Memlukluler tamamile sessiz qalsa da Osmanlilarin sessiz qalmalari mumkun deyildi Cunki Trabzon sancaq beyi Sahzade Selim ana terefinden Zulqeder beyi Elauddovle Bozqurd Bey ile qohum idi Sahzade Selim ve Sahzade Qorqud Elauddovle Bozqurd beyin qizi olan eyni anadan dunyaya gelmisdi Bir dayisina ve iki dayi ogluna edilen bu herekete qarsi Sahzade Selim Azerbaycana qeder Sefevi torpaqlarina girerek Sefevi Xanedanina mensub bezi kesleri esir alib Trabzona getirerek dayisina edilenin intiqamini aldi Atasi Beyazid bele hec bir sey etmemis iken Sahzade Selimin bu hereketi gozlerin ona cevrilmesine sebeb oldu Bu arada II Beyazid Sah Ismayilin her hansi bir seferine qarsi Orta Anadoluya esger yigdi teqriben 115 000 nefer Bu sebeble Sah Ismayil Anadolunun iclerine girmekden cekindi Bu veziyyetde Sah II Beyazide Sanli boyuk atam deye xitab etdiyi bir mektub yazaraq 1508 ilinin ilk aylarinda Diyarbekire cekildi Kicik Qiyamet 1509 Istanbul Zelzelesi Redakte10 sentyabr 1509 da Memaliki i Rum adi verilen Amasya Tokat Sivas Corum ve etrafindan baslayib 45 gun siddetle davam eden zelzelede xalq iki ay qeder cadirlarda yasadi Bu zelzele eyni siddetde Istanbul ve Edirnede de meydana geldi 14 sentyabr 1509 da Istanbul Osmanli tarixinin qeyd etdiyi en siddetli zelzeleye meruz qaldi Kicik qiyamet Qiyamet i Sugra deyilen bu zelzelede Istanbulda 109 mescid ile 1 070 ev istifade edile bilmez hala geldi Xalqdan da 5 000 qeder insan heyatini itirdi Minlerle insan dagintilar altinda qaldi Kopurmus ve azgin bir hal almis olan deniz dalgalari Istanbul ve Galata divarlarini asaraq kucelerde tufan meydana getirdi Bu vaxt kohne su bendleri de yixildi Sultan II Beyazid sarayinin divarlarina guvenmedi ve bagcasinda cox yungul ve tehlukesiz bir cadir qurduraraq orada on gun qeder iqamet etdi 45 gun qeder fasilelerle davam eden bu zelzele Istanbul sakinlerini davamli bir heyecan icinde yasatdi Corum xalqinin ucde ikisi seherlerindeki torpaq surusmeleri ucbatindan yarilib acilan torpaqlar icinde heyatini itirdi Yene bu esnada Gelibolu istehkamlari da yixildi Sultan II Beyazidin doguldugu seher olan Dimetoka bir torpaq yigini halini aldi Sultan Beyazid bu zelzele sebebiyle dovletin ikinci paytaxti olan Edirneye getdise de Istanbul zelzelesinde 15 gun sonra Edirnede Istanbuldakinin benzeri olan ve eyni siddetde bir zelzele daha meydana geldi Memar Xeyreddin 15 gun icinde Padsah ucun Edirnede taxta bir ev tikdi Padsah bu taxta evde iqamete basladi Eyni il Edirnede yene benzer siddetde bir zelzele daha oldu Tunca cayi dasaraq ve yatagini da asaraq zelzelenin dagintilarini ortdu Uc gun kecid vermeyen Tunca nin dasmasiyla da bir cox insan oldu Zelzeleden sonra II Beyazid sexsen abadliq islerinde istirak etmis bu sebeble xalqdan boyuk regbet gormusdur 29 mart 1510 da baslayan abadliq fealiyyetleri 65 gunde sona catdi Sahqulu usyani Redakte Esas meqale Sahqulu aga Tekeli usyaniSah Ismayilin Anadoluda sie tebligati aparmaqla vezifelendirdiyi adam turk esilli olmaqla birlikde menseyinin Anadolu mu yoxsa Iran mi oldugu tam olaraq bilinmeyen Sah Qulu adi verilen biri idi Irandan paltar deyisdirerek minlerle turkmen i Anadoluya salan Sahqulu Kutahyaya qeder soxuldu Seherdeki Osmanli quvveleri dagidildi II Beyazid o siralarda oglu Sahzade Sahensahin vefatindan oteri cox kederli idi Eslinde babasi II Murad kimi taxti boyuk oglu Sahzade Ehmede tehvil vermek arzusundaydi Ozu de Sahzade Ehmed terefdari olan Vezir i Ezem Eli Pasadan Sahqulunu yox etmek vezifesinin Sahzade Ehmede verilmesini istedi Bele bir muveffeqiyyet ile hem Sahzade Ehmed prestij qazanacaq hem de onun taxta cixmasina qarsi olan sesler azlacaqdi Bu siralarda Anadolu Beylerbeyi Qaragoz Mehmed Pasani da meglub eden Sahqulu Kutahyaya girdi 16 Bunun uzerine Amasya sancaq beyi olan Sahzade Ehmed Istanbula cagirildi ve bas komandan elan edilib Eli Pasa ile birlikde Sahqulu nun uzerine gonderildi Kayseri Sivas arasinda Sahqulu ile qarsilasan Osmanli Ordusu Goycay Meydan Muharibesinde 1511 ci ilin iyul ayinda Qizilbas Turkmenleri meglub etdiler 17 Yalniz Eli Pasa doyusde oldu Bu hadise ile sie meselesi o an ucun ortadan qalxmis oldu Sah Qulu tutulub edam edildikden sonra imperiyada problemler yukseldi Sahzadeler atalarini muveffeqiyyetsiz gorub taxti oz aralarinda mubarize ederek ele kecirmeye calisdilar Son illeri ve sahzadeler meselesi RedakteOvladlari ile taxt mubarizesi Redakte II Beyazidin Mahmud Ehmed Sahensah Selim Mehmed Qorqud Abdullah ve Alemsah adli 8 oglu ve bir cox da qizi olmusdu Ogullarinin en boyuyu atasinin taxta kecmesinden qisa bir muddet sonra vefat etdi Padsahin Mahmud Mehmed Alemsah adli oglan usaqlari ise 1507 den evvel olduler Heyatda yalniz yas sirasi ile Sahzade Ehmed Sahzade Qorqud Sahzade Selim ve Sahensah qalmisdi Sahzade Qorqud ile Sahzade Selim Elauddovle Bozqurd beyin qizi olan Ayse Xatunun usaqlari idiler Sahzade Ehmed Amasyada hakim iken 18 Qorqud Manisada Sahzade Selim ise Trabzonda hakim olaraq vezife dasiyirdilar En kicik sahzade Sahensahin anasi Qaramanoglu sulalesinden idi ve bu sebeble Konya hakimliyini icra edirdi Sahzade Selim Trabzon hakimliyi esnasinda turkmenlerin ve herbi muveffeqiyyetleri munasibetiyle de yenicerilerin desteyini arxasina almisdi Ancaq Osmanli burokratiyasi Sahzade Ehmedin taxta cixmasini desteklemekde idi Manisa sancagindaki Sahzade Qorqudun oglan usagi olmadigindan taxta cixma sansi az olaraq gorulmekde idi Konyadaki Sahzade Sahensah ise 2 iyul 1511 ci ilde atasindan 6 ay evvel vefat etdiyinden taxt mubarizesine daxil ola bilmemisdi Fateh Qanunnamesine gore hokmdar olan sahzade diger qardaslarini oldurmeli idi bunun ucun qardaslari Qorqud ve Ehmedin hereketlerini yaxindan teqib edirdi Sahzade Selim selteneti ele kecirmek ucun qardaslari kimi hazirliq etmis oz esgerlerine elave olaraq Krim Xani quvvelerinden de istifade etmisdir Rumeliye kecdikde yaninda Krim Xaninin kicik oglunun emrinde 350 ye qeder esgeri de var idi Bundan basqa terefdarlari sayesinde Yeniceri Ocaginin desteyini de elde etmisdi Sahzade Selimin oglu Suleyman evvelce Serqi Qarahisara teyin edilmis ancaq Sahzade Ehmedin ona yaxinligi sebebiyle etiraz etdiyinden Boluya neql edilmisdir Sahzade Ehmed bu sefer de ozu ile Istanbul arasinda reqibi Sahzade Selimin oglunun olmasini istemediyinden buna da etiraz etmis ve bu etirazi da qebul edilmisdir Bu defe de Sahzade Selim oglu Suleymanin oz yaxinliginda olmasini tekidle teleb etmis Serqi Qarahisar yaxud Kefe sancaqlarindan birinin verilmesini istemisdir Butun bunlarin neticesinde Suleyman Kefe sancagina teyin edilmisdi Ozu Istanbula uzaq oldugundan tez ve muntezem xeber ala bilmirdi Bu sebeble dovlet merkezine yaxin bir yere neql edilmek isteyirdi Bu meqsede uygun olaraq Rumelide bir sancaq istedi ve derhal Krimdan Dunaya dogru getdi ona Trabzona elave olaraq Kefe verildi ise de bunu qebul etmedi Sahzade Selime nesihet vermesi meqsediyle alimler yollansa da Sahzade Selim bunlari geri cevirdi Anadoluda harani istesen verek teklifi gelse de istediyi kimi bir cavab ala bilmedikde derhal Krim Xanindan aldigi quvvetle Silistre yolu ile Rumeliye Balkanlara geldi Alimler tekrar yollansa da Sahzade Selim buna da qeti olaraq redd cavabi vermisdir Bundan basqa Sahzade Selimin bu hereketinden evvel Sahzade Qorqud da atasindan icaze almadan Antalyadan qalxib Manisaya getmisdi Bu hereketleri dogru hesab etmeyen Sahzade Ehmed atasi II Beyazidden Qorqud ve Sahzade Selimi oldurtmek ucun icaze istemis ise de Beyazid bunu qebul etmemisdir Sahzade Selimin Rumeli ye kecidi Istanbulda esidilende Sahzade Selim uzerine esger sovq edilmesi gundeme gelmisdi Bunu xeber alan Sahzade Selim usyankar olmadigini atasina hormetlerini ifade etmek ucun geldiyini beyan etmis ve ona nesihet ucun atasi terefinden yollanan elciye etibar etmis bunun uzerine Istanbula donen elci sahzadenin atasinin elini opmek ucun geldiyini soylemisdir Sahzade Selim eleyhdarlari bu oyunu qebul etmeyerek Selimin uzerine Rumeli Beylerbeyi Hesen Pasani gondermisler ancaq Hesen Pasa doyusmeden Edirneye geri qayitmisdir Bunun uzerine padsah II Beyazid sexsen Selime qarsi herekete kecmisdir Padsah Beyazid yasli oldugundan arabayla hereket etmis ve Cuxurcayirda Selimin ordugahinin qarsisina gelmisdi Selim qarsi terefden hucum olmadiqca qeti olaraq hucum etmeyeciyini soylemisdi Beyazide minmis oldugu arabanin penceresinden oglunun quvveleri gosterildikde II Beyazid duygulanmis Rumeli axinci ve sancaqbeylerinin de tesiriyle doyusden geri cekilerek terefler arasinda bir razilasma olmusdur Razilasmaya gore II Beyazid sahzadeleri arasinda hec kimi veliehd elan etmemesi barede bir ehidname yazdirdi Bundan basqa Selime Rumeli den istediyi Semendire Sancagi verilmis bununla birlikde bu sancaga Alacahisar ve Izvorvik sancaqlari da elave edilmisdir Bu hadiseler uzerine Sahzade Ehmed atasina yazdigi mektubda Selimin esgeriyle padsah atasinin uzerine getdiyini buna baxmayaraq 3 sancaq ve buna elave olaraq 500 000 axca verilmesini tenqid etmis yalniz 3 sancaq olsa da bunun Rumeli nin tamamile verilmesi demek oldugunu padsah olmasina yalniz bir xutbe ve bir de sikke qaldigini halbuki ozunun atasini esla incitmediyini de ifade etmisdir Bundan basqa atasi sag olduqca seltenetde qeti olaraq gozu olmadigini ancaq usyankar qardasi uzerine getmesine icaze verilmesini istemisdir Belece veliehd teyini isini de onleyen Selim emrindeki esgerlerle Semendireye getmeyib Kohne Zagra ve Filibe tereflerinde qalmis ve Semendireye bir vekil gondermisdir Sahzade Selim Semendire yolunda olarken merkezden sancaga getmesi emr edildi ancaq Selim Sahqulu meselesinin neticelenmesini gozlediyini ifade edirdi Neticede Sahqulu ile doyusulmus bu doyusde Sedrezem Xedim Eli Pasa heyatini itirmisdi Sahzade Ehmed ise usyankarlari teqib etmek yerine Amasyaya donmus esgerlerin Ehmede olan desteyi azalmisdi Xedim Eli Pasanin vefat etdiyini oyrenen Beyazid yene eyni zamanlarda Karaman valisi oglu Sahzade Sahensahin olum xeberini de aldiqda seltenetden qeti suretde cekilmeye qerar verdi Dovlet qabaqcil adamlarini devet edib gorusdu ve ekseriyyet Sahzade Ehmedin hokmdar olmasini destekledi Xedim Eli Pasanin yerine sedrezem olan Herseqli Ehmed Pasa bu qerara qatilmadi padsahin cekilmemesi Sahzade Selimin Semendirede qalmasi Sahzade Ehmedin ise Karaman eyaletine neql edilmesi lazim oldugunu mudafie etse de basda padsah olmaq uzre ekseriyyet Sahzade Ehmedin hokmdar olmasini istediyinden ona xeber gonderdi Qerar verildikden sonra padsah Beyazid Rumeli beylerini cagiraraq onlardan Sahzade Ehmede etiraz etmeyeceklerine dair soz aldi Rumeli beyleri kimi Selimi destekleyen yeniceriler ise Ehmedin hokmdarligini onlemek ucun Senin sagliginda biz basqasini padsah istemirik deye teminat vermisdi Filibe de olan Sahzade Selim ise butun bunlari adamlari vasitesiyle oyrenirdi Beyazidin verdiyi ehdnameye emel etmediyini anlayan Sahzade Selim 40 000 neferlik quvvetle Corluda atasinin quvvelerinin oldugu duzenliye girdi 1511 ci ilin avqust ayinda tarixinde bas veren doyus sonunda Selimin quvveleri meglub oldu Sahzade teqib edenlerin elinden zorla xilas olaraq Qara deniz sahiline geldi ve ona qatilanlarla Iyne Adadan gemiyle Kefeye getdi Selimin bu meglubiyyeti uzerine Ehmede derhal Istanbula gelmesi yazildi Sedrezem Herseqli Ehmed Pasa daha evvel verilen ehdnameye sadiq qalmaq ve Sahzade Ehmedin paytaxta cagirilmamasi haqqinda padsaha tekidler etse de bu bir netice vermedi Sahzade Ehmed Istanbula geldiyi gunun sabahi padsah elan edildi Sahzade Ehmedin hokmdarligini tanimayan yeniceriler bununla qalmayib aralarinda dovlet ireli gelenlerinin evlerinin de oldugu bir cox evi talan etdi Yeniceriler Selime sedaqet gostererek onun gelmesi ve veliehd olmasi lazim oldugunu tekid etdi Bunu xeber alan Ehmed Anadoluya dondu Selim eleyhdarlari bunun uzerine Sahzade Qorqudu hokmdar etme dusuncesiyle onu telesik Istanbula cagirdilar Bunun uzerine Istanbula gelen Qorquda yeniceriler hormet gosterse de Selimden basqasini istemediklerini soylediler Yenibagca qiyami 6 mart 24 aprel 1512 19 Bu veziyyet uzerine cetin veziyyete dusen ve artiq hokmu ve nufuzu qalmayan Beyazid Selimi Istanbula devet etdi Taxtdan cekilmesi ve vefati Redakte Sahzade Selim 19 aprelde Istanbula catdi Bu arada Sahzade Qorqud da Istanbulda idi Ozunden uc yas kicik qardasinin padisahligini tanidi ve tebrik etdi 24 aprel 1512 ci ilde II Beyazid oglu Selim adina taxtdan imtina etdiyini aciqladi Belece atasinin vefatindan sonra yenicerilerin desteyi ile taxta cixan II Beyazid uzun bir seltenetin sonunda yene yenicerilerin tezyiqi ile taxtdan cekilmis oldu Beyazid baslangicda seltenetden cekilmeye yanasmayaraq Selime Sah Ismayil uzerine edilecek sefere Serdar teyin etmeyi teklif etse de Selim ordunun basinda hokmdarin olmasi lazim oldugunu soyleyerek bu teklifi redd etdi Beyazid oglunun hokmdar olma isteyi ve esger ile bezi dovlet adamlarinin Selimden teref oldugunu gorub selteneti Selime terk etdi aprel 1512 20 21 Selimin culusu da 23 may tarixinde heyata kecirilmisdir II Beyazid taxtini ogluna buraxarken bu sozleri soylemisdir Adaletten ayrilma acizlere ve bicarelere karsi merhametli ol Kimsesizlere sefkat goster herkesin sana ram olmasini istiyorsan ulemaya cok saygi goster zaruret olmadikca kimseye sert davranma Yeni Sultan Selime Dimetokaya cekilmek istediyini soyleyen sabiq sultan oglunun culusundan 11 gun sonra izdihamli bir merasim ile Istanbuldan Dimetoka ya dogru yola cixdi Yola cixanda da cox xeste ve yorgun olan sabiq sultan ata mine bilmedi ve ancaq texti revan ile seyahete davam ede bildi Dimetoka ya catmaga omru vefa etmeyen II Beyazid yola cixisindan 32 gun sonra 26 may 1512 ci ilde Edirnenin cenub serqindeki Havsa mahalinin Abalar kendinde vefat etdi II Beyazidin cenazesi Istanbula getirildi Fateh Mescidinde qilinan cenaze namazindan sonra oz tikdirdiyi Beyazid mescidindeki turbesine defn edildi 64 yasinda vefat eden II Beyazidin padsahliq muddeti 31 ilden 9 gun eskik idi Olumu butun Islam aleminde keder ile qarsilandi Qahirede olumu esidilince basda Sultan Kansu olmaq uzre cox sayda adamin qatildigi qiyabi cenaze namazi qilindi Bundan basqa Islam dunyasinin basqa yerlerinde de qiyabi cenaze namazlari qilindi Maraqli dialoqlari RedakteXristofor Kolumb ile dialoq Redakte Amerika qitesini kesf eden Italyan denizci Xristofor Kolumb texminen 14 ildir hazirladigi okean seferini 1484 tarixinde Portuqaliya Kralina teqdim etdi amma redd edildi Destekleyecek bir maliyyeci tapa bilmediyi ucun maddi cetinliklere giren Kolumb Avropa ile Osmanli arasinda ticaret ile mesgul oldu Bu dovrde 1484 tarixinde Sultan II Beyazide bir kesis musayieti muraciet etdi ve bu isteyi Osmanli qeydlerinde II Bayezid den sultanin adina yeni ulkeler kesfedebilmek icin emrine gemiler vermesi istedi seklinde kecmekdedir Sultan qarsisina cixan bu delidolu insani ciddiye almadi ve telebini redd etdi Kolumb Beyazidin iki il sonra Ispan kral ve kralicasina muraciet etdi ve 1492 ci ilde de Amerikani bilmeden de olsa kesf etdi Sonraki illerde Kolumb ile uc defe Amerikaya getmis bir Ispan bir doyus sonrasinda Piri Reisin emisi Kamal Reise esir dusdu ve Kolumbun kesf etdiyi Amerika sahillerinin xeritesini emisine verdi Piri Reis bu xeritedeki melumatlardan yola cixaraq 1513 de ilk dunya xeritesini cekdi 22 Leonardo da Vinci ile dialoq Redakte 1502 ci ilde tarixin en boyuk ixtiracilarindan ve senetcilerinden biri olaraq gosterilen Italyan Leonardo Da Vinci II Beyazide Halic uzerine tikilmesi ucun 240 metr uzunlugunda bir korpu layihesi teqdim etdi Ancaq Da Vincinin bu qeyri adi layihesi II Beyazid terefinden qebul edilmedi ve iller sonra benzeri bir korpu 2001 ci ilde Norvecde tikildi Gul Baba ile dialoq Redakte Ovliya Celebinin dediyine gore Sultan II Beyazid 1481 ci ilin bir qis gunu Galata eteklerinde ovlanarken son derece baximli ve gullerle bezedilmis bir bagca ve icinde kohnelmis kicik bir daxma gordu Daxmada fasile veren Sultan buranin sahibi Gul Baba ile tanis olur ve onu bagcaya gosterdiyi diqqete gore mukafatlandirmaq istediyini soyledi Gul Baba da padsahina sari ve qirmizi iki eded gul vererek bu bagcaya bir mekteb ve xestexana tikdirmesini istedi Galata Sarayi Ocagi indiki vaxtda Qalatasaray Liseyi belece quruldu ve Yavuz Sultan Selimin oglu Qanuni Sultan Suleyman da daxil olmaq uzre butun sahzadeler sahzadelerin usaqlari ve ehemiyyetli dovlet vezifelileri ilk ve orta tehsillerini burada aldilar 23 Ailesi RedakteHeremxanasi Redakte Nigar Xatun Sahzade Qorqud ile Fatma Sultanin anasi Sirin Xatun Sahzade Abdullah ile Ayn i Sah Sultanin anasi Gulruh Xatun Sahzade Alemsah ile Qemersah Sultanin anasi Bulbul Xatun Sahzade Ehmed ile Hundi Sultanin anasi Husnusah Xatun Qaramanoglu Nasuh Beyin qizi Gul Bahar Xatun Yavuz Sultan Selimin anasi 2 24 Ferahsad Xatun Kefe sancaqbeyi Sahzade Mehmedin anasi I Ayse Xatun Zulqederoglu Elauddovle Bozqurd beyin qiziOglan usaqlari Redakte Sahzade Ehmed Sahzade Qorqud I Selim Sahzade Mehmed Sahzade Mahmud Sahzade Alemsah Sahzade Abdullah Sahzade SahensahQiz usaqlari Redakte Govher Muluk Sultan d 1467 o 1550 1480 ci ilde Kureken Ehmed Pasa ile evlendirilmisdir Selcuq Sultan d 1469 o 1508 Ilk evliliyi 1484 cu ilde Kureken Ferhad Pasa ile ikinci evliliyi ise 1486 ci ilde Kureken Mehmed Pasa ile bas tutdu Cenazesi Sultan Beyazid kulliyesindeki Selcuq Sultan turbesine defn edilmisdir Xedice Sultan d 1465 o 1500 Ilk evliliyi 1479 cu ilde Kureken Qara Mustafa Pasa ile ikinci evliliyi ise 1484 ci ilde Kureken Faiq Pasa ile bas tutdu Sultanzade Sultan d 1475 o 1520 1501 ci ilde Kureken Malqocoglu Yehya Pasa ile evlendirilmisdir Ayse Sultan Hundi Sultan d 1470 o 1511 1484 cu ilde Herseqli Ehmed Pasa ile evlendirilmisdir Ayn i Sah Sultan Fatma Sultan 1504 cu ilde Kureken Gozelce Hesen beyle evlendirilmisdir Sah Sultan d 1475 o 1506 1490 ci ilde Kureken Nasuh beyle evlendirilmisdir Huma Sultan d o 1504 1482 ci ilde Kureken Bali Pasa ile evlendirilmisdir Qemersah Sultan Meliha SultanIstinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 1 2 https www britannica com biography Bayezid II 1 2 Bahadiroglu Yavuz 2009 Resimli Osmanli Tarihi 15 Baski Istanbul Nesil Yayinlari s 129 ISBN 978 975 269 299 2 http www osmanli700 gen tr padisahlar 08sehzade html Arxivlenmis suret 2007 08 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 18 Sakaoglu Necdet Beyazid II 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 1 s 299 302 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik ISBN 975 08 0073 7 Arxivlenmis suret 2007 09 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 18 Shaw Stanford J History of the Ottoman Empire and modern Turkey Cambridge University Press 1 cilt s 71 72 Arxivlenmis suret 2007 07 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 18 http www turkcebilgi net bilim osmanli tarihi sultan ii bayezid bayezid i veli 8666 8 html http www biyografi net kisiayrinti asp kisiid 134 Arxivlenmis suret 2007 09 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 18 http www amazon com History Venice John Julius Norwich dp 0679721975 reader 0679721975 A History of Venice Londra Penguin s 383 0 679 72197 5 http www osmanli700 gen tr padisahlar 08index html Arxivlenmis suret 2007 08 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 18 Arxivlenmis suret 2007 05 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 18 http www yeniumit com tr konular php sayi id 75 amp konu id 713 amp yumit bolum2 http www biriz biz padisahlar p8 htm Arxivlenmis suret 2012 10 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 04 18 Yunus Kocak Yenicerilige Ilk Intisap Edenler Yard Doc Dr Remzi KILIC Trabzon Valisi Sehzade Selim ve Faaliyetleri Nigde Universitesi Egitim Fakultesi Yenicag Tarihi Ana Bilim Dali Ogretim Uyesi Yilmaz Oztuna Yavuz Sultan Selim sf 39 ISBN 975 00981 1 0 https web archive org web 20140115094849 http arsiv sabah com tr 2006 09 27 gun151 html Sabah Gazetesi 15 Ocak 2014 tarihi https web archive org web 20121119194656 http www gscemiyet org tr Mektep aspx Sayfa GulBaba Galatasaraylilar Dernegi 19 Kasim 2012 tarihi http www 4dw net royalark Turkey turkey4 htmXarici kecidler RedakteII BeyazidOsmanli sulalesiDogum 3 Dekabr 1447 Vefat 26 May 1512Hakimiyyet titullariSelefleri II Mehmed Osmanli Imperiyasi دولت عالیه عثمانی Sultani3 Mayis 1481 25 Nisan 1512 Xelefleri I SelimHaqq iddasi titullariSelefleri II Mehmed Islam Xelifesi خلافة إسلامية Xelefleri I SelimSelefleri II Mehmed Serqi Roma Qeyseri Xelefleri BirlestirildiMenbe https az wikipedia org w index php title II Beyazid amp oldid 6085010, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.