Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Kaptan-ı dərya (Osmanlı türkcəsi: کاپیتان دریا, Kapitan-i Derya) — Osmanlı imperiyasında Donanmanın başçısına verilən hərbi statusdur.
16. əsrin ortalarına qədər bəylərbəyi rütbəsi, o tarixlərdən sonra vəzir kaptan-ı dəryaların (və ya Kaptanpaşa) önəmi, Osmanlı imperiyasının dənizləri aşması və Aralıq dənizi sahillərindəki fəthlər çoxaldıqca artdı.
Divan-ı Hümayüna üzv olaraq qatılmalı, Osmanlı imperiyasının dəniz əyalətləri adlanan əyalətlərini (Əlcəzair, Tunis, Trablusqarb və ya Tripolitaniya, Aralıq dənizi adaları) şəxsən özü və ya təyin etdiyi dənizçi paşalar vasitəsilə idarə edirdi. Keçmişdə indiki Çanaqqala ərazisində, sonralar isə İstanbulun Kasımpaşa səmtində yaşayan və limanın təhlükəsizliyindən məsul olan Kaptan-ı dərya statusu Tənzimat dövründə ləğv olunmuşdur.
İlk Osmanlı dəryabəyləri sancaqbəyliyi də edirdilər. Osmanlı dəniz qüvvələri İzmitdən Gəliboluya köçürüldükdən sonra dəryabəylərinə kaptan-ı dərya deyilməyə başlanmışdır. II. Mehmed dönəmində donanma gücləndirilərək ordu vəziyyətinə gətirilmiş, bununla da kaptan-ı dəryaların vəzifələri də artdırılmışdır. 1533-1534 tarixlərində Cəzir-i Bahr-i Səfid və Cəzair-i Qərb vilayətləri birləşdirilərək Kaptanpaşanın idarəsinə verilmişdir. Ancaq kaptan-i dəryalığın bu qədər yüksəlməsi əlbəttə ki, Barbaros Xeyrəddin Paşanın bu vəzifəyə gətirilməsi ilə bağlıdır. 16. əsrin sonlarında kaptan-ı dəryalığa yüksələnlərin vəzir rütbəsilə Divan-ı Hümayünə qatılması adəti başlanmışdır.
Kaptan-ı dərya həm Donanma-yı Hümayünün, həm də Tərsanə-i Amirənin ən böyük rütbəsi idi. Dənizçilikdə bütün təyinatları edə bilər, dövlət səviyyəli sənədlərə sultan adına imza ata bilərdi. Kaptan-ı dəryalığa təyin olunan şəxs əvvəlcə sədrəzəm qarşısında kürk geyinməli, daha sonra mərasimlə Tərsanə-i Amirəyə gedib vəzifəsinin başına keçirdi. Tərsanə-i Amirə sahəsindəki bəzi məsələlərə baxar, hətta edam cəzası belə verə bilərdi. Donanma ilə dənizə çıxan zaman İstanbuldan hərəkət etmədən öncə Tərsanə-i Amirədə sədrəzəmə icazə kağızı verməli, sonra onunla birlikdə Topqapı Sarayına gedərək sultanın hüzuruna çıxmalı idi. Bu zaman donanma gəmiləri də sarayın sahil hissəsinə gəlməli və top atəşləri ilə sultanı salamlamalı idi. İstanbulda olmadığı hallarda kaptan-ı dəryanı tərsanə əmini vəkalət edirdi. Ən yaxın köməkçisi tərsanə kəndxudası idi.
Kaptan-ı dəryalıq və onun vəzifələri 1867 tarixində ləğv edilərək Bahriyə Nəzarəti və İdarəçilik Məclisi adında iki dövlət orqanı arasında bölüşdürüldü. 1876 tarixində və 1878-1880-ci illərdə yenidən qurulsa da, sonda kaptan-ı dəryanın əsl vəzifələri Bahriyə nazirinə verildi.
Osmanlı kaptan-ı dəryaları
İstinadlar
- Sicill-i Osmani V, səh. 159
- Sicill-i Osmani V, səh. 189
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kaptan i derya Osmanli turkcesi کاپیتان دریا Kapitan i Derya Osmanli imperiyasinda Donanmanin bascisina verilen herbi statusdur 16 esrin ortalarina qeder beylerbeyi rutbesi o tarixlerden sonra vezir kaptan i deryalarin ve ya Kaptanpasa onemi Osmanli imperiyasinin denizleri asmasi ve Araliq denizi sahillerindeki fethler coxaldiqca artdi Divan i Humayuna uzv olaraq qatilmali Osmanli imperiyasinin deniz eyaletleri adlanan eyaletlerini Elcezair Tunis Trablusqarb ve ya Tripolitaniya Araliq denizi adalari sexsen ozu ve ya teyin etdiyi denizci pasalar vasitesile idare edirdi Kecmisde indiki Canaqqala erazisinde sonralar ise Istanbulun Kasimpasa semtinde yasayan ve limanin tehlukesizliyinden mesul olan Kaptan i derya statusu Tenzimat dovrunde legv olunmusdur Barbaros Xeyreddin Pasa Ilk Osmanli deryabeyleri sancaqbeyliyi de edirdiler Osmanli deniz quvveleri Izmitden Geliboluya kocuruldukden sonra deryabeylerine kaptan i derya deyilmeye baslanmisdir II Mehmed doneminde donanma guclendirilerek ordu veziyyetine getirilmis bununla da kaptan i deryalarin vezifeleri de artdirilmisdir 1533 1534 tarixlerinde Cezir i Bahr i Sefid ve Cezair i Qerb vilayetleri birlesdirilerek Kaptanpasanin idaresine verilmisdir Ancaq kaptan i deryaligin bu qeder yukselmesi elbette ki Barbaros Xeyreddin Pasanin bu vezifeye getirilmesi ile baglidir 16 esrin sonlarinda kaptan i deryaliga yukselenlerin vezir rutbesile Divan i Humayune qatilmasi adeti baslanmisdir Kaptan i derya hem Donanma yi Humayunun hem de Tersane i Amirenin en boyuk rutbesi idi Denizcilikde butun teyinatlari ede biler dovlet seviyyeli senedlere sultan adina imza ata bilerdi Kaptan i deryaliga teyin olunan sexs evvelce sedrezem qarsisinda kurk geyinmeli daha sonra merasimle Tersane i Amireye gedib vezifesinin basina kecirdi Tersane i Amire sahesindeki bezi meselelere baxar hetta edam cezasi bele vere bilerdi Donanma ile denize cixan zaman Istanbuldan hereket etmeden once Tersane i Amirede sedrezeme icaze kagizi vermeli sonra onunla birlikde Topqapi Sarayina gederek sultanin huzuruna cixmali idi Bu zaman donanma gemileri de sarayin sahil hissesine gelmeli ve top atesleri ile sultani salamlamali idi Istanbulda olmadigi hallarda kaptan i deryani tersane emini vekalet edirdi En yaxin komekcisi tersane kendxudasi idi Kaptan i deryaliq ve onun vezifeleri 1867 tarixinde legv edilerek Bahriye Nezareti ve Idarecilik Meclisi adinda iki dovlet orqani arasinda bolusduruldu 1876 tarixinde ve 1878 1880 ci illerde yeniden qurulsa da sonda kaptan i deryanin esl vezifeleri Bahriye nazirine verildi Osmanli kaptan i deryalari Kaptan i derya Baslangic tarixi Bitis tarixi Qeyd1 Baltaoglu Suleyman bey 1451 1458 Ilk Osmanli kaptan i deryasi2 Yavasca Sahin Pasa 1458 sentyabr 14653 Has Yunus bey sentyabr 14654 Veli Mahmud Pasa 1466 675 Gedik Ehmed Pasa 1467 686 Mesih Pasa 1481 14927 Guveyi Senan Pasa 1492 14938 Kicik Davud Pasa 1493 15029 Nisanci Qara Davud Pasa 1502 10 mart 150610 Herseqli Ehmed Pasa 10 mart 1506 2 iyul 151111 Cefer aga 2 iyul 1511 152112 1521 153213 1532 6 aprel 153414 Xeyreddin Pasa 6 aprel 153415 Sokollu Mehmed Pasa 5 iyul 1546 22 aprel 154916 Senan Pasa 22 aprel 1549 21 dekabr 155517 Piyale Pasa 7 yanvar 1555 may 156818 may 1568 7 oktyabr 157119 Qilinc Eli Pasa 7 oktyabr 1571 27 iyun 158720 Kureken Ibrahim Pasa 27 iyun 1587 158821 1588 159122 Cigalizade Yusif Pasa 1 1591 yanvar 159523 Bosniyali Xelil Pasa yanvar 1595 Cigalizade Yusif Pasa 2 ve son 1597 9824 Mustafa Pasa 1601 02 160425 Fireng Cefer Pasa 1 1604 18 yanvar 160626 Dervis Mehmed Pasa 18 yanvar 1606 21 iyun 1606 Fireng Cefer Pasa 2 21 iyun 1606 9 fevral 160827 Hafiz Ehmed Pasa 9 fevral 1608 6 fevral 160928 Marasli Xelil Pasa 6 fevral 1609 oktyabr 161129 Okuz Mehmed Pasa oktyabr 1611 1612 Marasli Xelil Pasa 2 1612 noyabr 161730 Celebi Eli Pasa 1 noyabr 1617 yanvar 161831 Qara Davud Pasa yanvar 1618 fevral 1618 40 gun qalmisdir Celebi Eli Pasa 2 ve son 1618 23 dekabr 1619 Marasli Xelil Pasa 3 23 dekabr 1619 dekabr 162132 Nigdeli Mustafa Pasa dekabr 1621 iyun 1622 Marasli Xelil Pasa 4 ve son iyun 1622 162333 Topal Receb Pasa aprel 1623 13 iyul 162634 Catalcali Hesen Pasa 13 iyul 1626 20 oktyabr 163035 Canpoladzade Mustafa Pasa 20 oktyabr 1630 163336 Bostanci Cefer Pasa 1633 iyun 163437 Deli Huseyn Pasa 1 iyun 1634 17 oktyabr 163538 Kemankes Mustafa Pasa 17 oktyabr 1635 24 dekabr 163839 24 dekabr 1638 yanvar 1640 Deli Huseyn Pasa 2 yanvar 1640 9 sentyabr 164040 Siyavus Pasa 9 sentyabr 1640 31 yanvar 164241 31 yanvar 1642 14 mart 164342 14 mart 1643 mart 164443 Silahdar Yusif Pasa mart 1644 22 yanvar 164644 Musa Pasa 22 yanvar 1646 iyun 164745 iyun 1647 164846 1648 22 iyun 164847 Voynuq Ehmed Pasa 22 iyun 1648 28 iyul 164948 Bigli Mustafa Pasa 28 iyul 1649 oktyabr 164949 Heyderzade Mehmed Pasa oktyabr 1649 1 oktyabr 165050 Husambeyzade Eli Pasa 1 1 oktyabr 1650 sentyabr 165251 Bigli Dervis Pasa sentyabr 1652 21 mart 165352 Cavuszade Mehmed Pasa 1 21 mart 1653 26 noyabr 165353 Qara Murad Pasa 26 noyabr 1653 11 may 165554 Dellaq Mustafa Pasa 11 may 1655 21 may 165555 Zurnazen Mustafa Pasa 21 may 1655 5 mart 165656 Merzifonlu Mustafa Pasa 5 mart 1656 may 165657 Halici Mustafa Pasa may 1656 3 may 165658 Topal Kenan Pasa 3 may 1656 13 iyul 165659 Seydi Ehmed Pasa 13 iyul 1656 12 dekabr 165660 Topal Mehmed Pasa 12 dekabr 1656 dekabr 1657 Cavuszade Mehmed Pasa 2 ve son dekabr 1657 iyul 1658 Deli Huseyn Pasa 3 ve son iyul 1658 dekabr 165861 Biko Eli Pasa dekabr 1658 aprel 1660 Husambeyzade Eli Pasa 2 ve son aprel 1660 dekabr 166162 Ebdulqedir Pasa dekabr 1661 mart 166263 Merzifonlu Mustafa Pasa mart 166264 Kaplan Mustafa Pasa 1 1665 6665 Eli Pasa 1671 72 yanvar 167666 Seydizade Mehmed Pasa yanvar 1676 13 noyabr 167767 Qara Ibrahim Pasa 13 noyabr 1677 25 noyabr 1678 Kaplan Mustafa Pasa 2 25 noyabr 167868 Kicik Sipahi Mustafa Pasa 1679 14 yanvar 168169 Yozgadli Mustafa Pasa 14 yanvar 1681 20 dekabr 168370 Musahib Mustafa Pasa 20 dekabr 1683 dekabr 168571 1 dekabr 1685 168872 Qalayli Ehmed Pasa 1688 dekabr 168973 Mezomorto Huseyn Pasa 1 dekabr 1689 9 fevral 1690 2 9 fevral 1690 169274 Halvaci Yusif Pasa 169275 Korpulu Haci Huseyn Pasa 1694 95 Mezomorto Huseyn Pasa 2 ve son 1695 9676 Haci Ebdulfettah Pasa 1701 0277 Asci Mehmed Pasa 1 1702 0378 Kicik Osman Pasa 1703 0479 Baltaci Mehmed Pasa 170480 Ebdurrehman Pasa dekabr 170481 Veli Mehmed Pasa 1705 0682 Morali Ibrahim Pasa 1706 0783 Pasazade Mehmed Pasa 170984 Kirli Ehmed Pasa 1 171185 Hoca Ibrahim Pasa 1 1712 Kirli Ehmed Pasa 2 ve son 171386 Silahdar Suleyman Pasa Asci Mehmed Pasa 2 ve son noyabr 171387 Izmirli Suleyman Pasa 1 yanvar 1714 18 dekabr 171488 Canim Hoca Mehmed Pasa 1 18 dekabr 1714 14 fevral 1717 Hoca Ibrahim Pasa 2 ve son 14 fevral 1717 5 aprel 1718 Izmirli Suleyman Pasa 2 5 aprel 1718 12 sentyabr 172189 Qaymaq Mustafa Pasa 12 sentyabr 1721 28 sentyabr 173090 Abdi Pasa 28 sentyabr 1730 1 oktyabr 173091 Hafiz Ehmed Pasa 1 oktyabr 1730 28 oktyabr 1730 Canim Hoca Mehmed Pasa 2 28 oktyabr 1730 18 may 173191 Sahin Pasa 18 may 173192 Abdi Pasa ferqli93 Haci Huseyn Pasa noyabr 173194 Haci Ebubekr Pasa 1 1732 33 7 may 1733 Canim Hoca Mehmed Pasa 3 7 may 1733 14 noyabr 173695 Laz Eli Pasa 14 noyabr 17369697 Miraxur Mustafa Pasa 174098 Yehya Pasa may 1743 noyabr 174399 Pir Mustafa Pasa noyabr 1743 yanvar 1744100 Ehmed Ratib Pasa yanvar 1744 Pir Mustafa Pasa noyabr 1744101 Mahmud Pasa 1746102 Sahsuvarzade Mustafa Pasa yanvar 1747 Haci Ebubekr Pasa 2 1750103 Durak Pasa 1751104 Melek Mehmed Pasa 1 1752105 Qarabagli Suleyman Pasa 1 noyabr 1754106 Eli Pasa 1756 57 Qarabagli Suleyman Pasa 2 1757 58107 Ebdulkerim Pasa 1759 60108 Mustafa Pasa 1760 61 fevral 1761109 Haci Hesen Pasa fevral 1761 avqust 1762110 Kicik Mustafa Pasa avqust 1762 aprel 1763 Qarabagli Suleyman Pasa 3 aprel 1763 dekabr 1763111 Nisli Mehmed Pasa dekabr 1763 fevral 1765112 Huseyn Husnu Pasa fevral 1765113 Tosun Mehmed Pasa 1765 66114 Melek Mehmed Pasa 2 1766 67115 Ibrahim Pasa 1768 69116 Husameddin Pasa 1769 70117 Cefer Pasa 1770 71118 Hesen Pasa 1 noyabr 1770 dekabr 1773119 Mehmed Pasa dekabr 1773 avqust 1774 Hesen Pasa 2 avqust 1774 20 aprel 1789120 Giritli Huseyn Pasa 20 aprel 1789121 Kicik Huseyn Pasa 1791 92122 Ebdulqedir Pasa 1803 04123 1804 05124 Bostanci Mehmed Pasa 1805 06125 1806126 Seyid Eli Pasa 1 fevral 1807127 Ramiz Pasa 1808 Seyid Eli Pasa 2 dekabr 1808128 1809129 Hafiz Eli Pasa iyun 1809130 Qara Mehmed Pasa 1810 18 noyabr 1810 12 dekabr 1810131 Husrev Pasa 1 22 yanvar 1811 fevral 1818132 Ehmed Pasa fevral 1818 15 avqust 1818133 Seyid Hesen Pasa 15 avqust 1818 25 iyun 1819134 Deli Abdullah Pasa iyul 1819 15 noyabr 1821135 Nasuhzade Eli Pasa 15 noyabr 1821 20 aprel 1822136 Qara Mehmed Pasa 1828 20 aprel 1822 9 dekabr 1822 Husrev Pasa 2 9 dekabr 1822 9 fevral 1827137 Izzet Pasa 9 fevral 1827138 Pabuccu Ehmed Pasa 1828 29139 Xelil Pasa 1 1829 30140 Tahir Pasa 1 1832 33141 Firari Ehmed Pasa 1836 37142 Seid Pasa 1839 Tahir Pasa 2 1841 Xelil Pasa 2 1843143 Mehmed Eli Pasa 1 1845 Xelil Pasa 3 1847 Mehmed Eli Pasa 2 1848144 Suleyman Pasa 1849 Mehmed Eli Pasa 3 1851145 Mahmud Pasa 1852146 Rza Pasa 1853 54147 Mehmed Emin Pasa 1 yanvar 1854 29 may 1854 Xelil Pasa 4 29 may 1854 Mehmed Eli Pasa 4 1854 55 Mehmed Emin Pasa 2 1858 59 40 gun Mehmed Eli Pasa 5 1858 59148 Ingilis Mustafa Pasa yanvar 1863149 Ates Mehmed Pasa fevral 1863150 Haci Vesim Pasa 1864 65151 Xelil Pasa 1865 66 Mehmed Eli Pasa 6 may 1866IstinadlarSicill i Osmani V seh 159 Sicill i Osmani V seh 189