fbpx
Wikipedia

Kipr (ada)

Kipr (türk. Kıbrıs, yun. Κύπρος) — Aralıq dənizinın şərqində ada. Coğrafi baxımından ada Asiya qitəsinə daxildir. Kipr Misirdən 380 km, Suriyadan 105 km, Türkiyədən isə 75 km məsafədə yerləşir. Şimalında Şimali Kipr Türk Respublikası, 1974-cü ildə türk ordusunun adanın şimalını nəzarətə götürməsindən sonra adanın cənubunda yerləşən və ada üzərində suveren hüquqları beynəlxalq birlik tərəfindən de-yure tanınan Kipr Respublikası yərləşir. Ayrıca, Kipr adasında Böyük Britaniyaya aid dövlət-hərbi baza olan Akrotiri və Dekeliya yerləşir.

Kipr adası
yun. Κύπρος, türk. Kıbrıs, ing. Cyprus
Ümumi məlumatlar
Sahəsi 9251 km²
Uzunluğu
  • 225 km
Eni 90 km
Hündür nöqtəsi 1952 m
Əhalisi 1.058.300 nəfər (2016-cı il)
Yerləşməsi
35°10′00″ şm. e. 33°21′00″ ş. u.
Ölkələr
Akvatoriya
Kipr adası
Kipr adası
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Kipr adası.
     Şimali Kipr      Cənubi Kipr      BMT sülhməramlıları      Böyük Britaniya hərbi bazaları

Coğrafiya

  Əsas məqalə: Kipr coğrafiyası

Ada şərqdən qərbə 240 km məsafədə uzanır. Eni isə 100 km təşkil edir. Adanın sahəsi 9251 km².

Faktiki olaraq ada üç dövlət aeasında bölünmüşdür. Onun 36 % ərazisinə, 36% Şimali Kipr Türk Respublikası, 57,6 % Kipr Respublikası, 3,7 % BMT (Kipr yaşıl zonası), 2,7 % isə Böyük Britaniya nəzarət edir. Böyük Britaniyaya aid hissədə Akrotiri və Dekeliya hərbi bazaları yerləşir.

Relyefi

Adanın ərazisinin bir hissəsini dağlar tutur. Şimal sahillərinə qədər Kireniya silsiləsi uzanır. Silsilənin qərb hissəsində eni 15 km, şərqində isə 25–30 km arasında dəyişir. Qərb hussəsində hündürlük daha çoxdur. Bəzi zirvələrin hündürlüyü 1000 metri keçir. Silsilənin ən hündür zirvəsi Akromand dağıdır (1023 m). Cənub-qərb hissəsində Torodos massivi yerləşir. Burada Kipr adasının ən hündür zirvəsi olan Olimbos dağı (1952 m) qərarlaşır.

İqlimi

Kiprin orta temperaturu:

İlin mövsümü gündüz orta temperatur gecə orta temperatur
qış 10-20 °C 5-12 °C
yaz 20-30 °C 15-20 °C
yay 25-40 °C 25-35 °C
payız 15-30 °C 10-20 °C

Bitki örtüyü və heyvanlar aləmi

Adanın bitki və heyanlar aləmi zənginliyi fəxr edə bilməz. Buranın endemik canlısı kipr dağ qoyunudur. Adanın meşəlik ərazilərində tülkü və dovşanları görmək olur. Alçaq sahələrdə kərtənkələ, tısbağa və ilanlar vardır. Burada sahilə yaxın meşəli cəngəlliklərdə buqələmunları görmək olur. Suda-quruda yaşayanlar kifayyət qədərdir. Xüsusi ilə ağac qurbağasını qeyd etmək olar.

Tarixi

  Əsas məqalə: Kipr tarixi

Kiprə aid ilk sivilizasiya əlamətləri neolit dövrünə aiddir. Burada daş dövrünün əlamətlərini bu gündə qalır. Adanın yunanlar tərəfindən məskunlaşılması Troya müharibəsi illərinə qədər davam etmişdir. Bu səbəbdən adada yunan dili və mədəniyəti yayılmışdı. Hətta burada iri şəhərlər salınmışdır ki, onların qalıqlarına bu gündə rast gəlmək olur. Əlverişli coğrafi mövqeydə yerləşməsi onu hədıfə çevirirdi. Assuryalılar, misirlilər və farslar adanı ələ keçirmişlər. B.e.ə 333-cü ildə adanı Makedoniyalı İskəndər ələ keçirmişdir.

Adada Ptolomeyin tələbəsi filosof Zemon doğulmuşdur. O Afinada stoisizm fəlsəfə məktəbinin əsasını qoymuşdur.

 
Kiren qəsri

Kipr b.e.ə 58-ci ildən b.e 330-cu ilə qədər Roma imperiyasına məsub olmuşdur. Kiprdə ilk xristianlıq tez yaranmışdır. Bu səbəbdən onları Avropanın ilk xristianları adlandırmaq olar. Romanın süqutundan sonra adanı Bizans imperiyası idarət etmişdir. Səlib yürüşlərində isə ada səlibçilər tərəfindən əlı keçirilmişdir. 14891571-ci illər ərzində Venesiyanın osmanlı təziqindən qutaran iqtisadi və stateji əhəmiyyət daşıyan bölgəsi rolunu oynamışdır. 1570-ci ildə 60 000 Osmanlı ordusu adanı ələ keçirmişdir. 1914-cü ilə qədər ada Osmanlı imperiyasının tərkibində qalmışdır. Buradan qərb mədəniyyəti uzaqlaşdırılmış ancaq yunan provaslav kilsəsi müstəqillik qazanmışdı

1869-cu ildə Süveyş kanalı inşa edildikdən sonra adanın əhəmiyyəti artmışdır. Berlik konfransında Britaniyanın Osmanlını dəstəkləməsi ilə əlaqədar ada Britaniyanın idarəsinə verilmişdir. 1925-ci ildən ada Böyük Britaniyanın koloniyası elan edilir. 1960-cı ildə dörd illik müharibənin nəticəsi olaraq ölkə müstəqilliyinə nail olmuşdur. Kiprin daxili işlərinə hər zaman Yunanıstan, TürkiyəBöyük Britaniya müdaxilə edirdi. Bu isə 1963-641967-ci illər ərzində adada Kipr böhranı başlamışdır. 1974-cü ildə isə ada da hakimiyyətə Qara polkovkiklər gəlir. Xuntanın hakimiyyətə gəlməsi Türkiyənin işə müdaxilə etməsi ilə nəticələnir. 1964-ci ildən adada BMT sülh məramlıları yerləşdirilmişdir. 1987-ci ildə Kiprlə Avropa ittifaqı arasında gömrük anlaşması imzalanmışdır. 1990-cı ildə Kipr hökuməti Avropa ittifaqına daxil olmaq məqsədi ilə ərizə verirlər 1998-ci ildən isə iki tərəfli danışıqlar başlamışdır. 1may 2004 referendumu ilə Kipr Avropa ittifaqının üzvü olmuşdur. Kipr hazırda bir çox beynəlxaq təşkilatların üzvü olsada, Şimali Kiprə qarşı təcrid olunma siyasəti aparılır.

  • 1 may 2004-cü ildən Yunan Kiprinin dövlət pulu avro olmuşdur.
  • 1 iyul 2012-ci ildən elə həmin ilin 31 dekabrına qədər Kipr Respublikası Avropa İttifaqına sədrlik etmişdir

İstinadlar

  1. Kiprə aid rusca sayt
  2. "Country Profile: Climate". Official Website of the Embassy of the Republic of Cyprus in Washington D.C. 2012-04-06 tarixində arxivləşdirilib..

kipr, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, kipr, dəqiqləşdirmə, kipr, türk, kıbrıs, Κύπρος, aralıq, dənizinın, şərqində, coğrafi, baxımından, asiya, qitəsinə, daxildir, kipr, misirdən, suriyadan, türkiyədən, isə, məsafədə, yerləşir, şimalında, şimali, kipr,. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Kipr deqiqlesdirme Kipr turk Kibris yun Kypros Araliq denizinin serqinde ada Cografi baximindan ada Asiya qitesine daxildir Kipr Misirden 380 km Suriyadan 105 km Turkiyeden ise 75 km mesafede yerlesir Simalinda Simali Kipr Turk Respublikasi 1974 cu ilde turk ordusunun adanin simalini nezarete goturmesinden sonra adanin cenubunda yerlesen ve ada uzerinde suveren huquqlari beynelxalq birlik terefinden de yure taninan Kipr Respublikasi yerlesir Ayrica Kipr adasinda Boyuk Britaniyaya aid dovlet herbi baza olan Akrotiri ve Dekeliya yerlesir Kipr adasiyun Kypros turk Kibris ing CyprusUmumi melumatlarSahesi 9251 km Uzunlugu 225 kmEni 90 kmHundur noqtesi 1952 mEhalisi 1 058 300 nefer 2016 ci il Yerlesmesi35 10 00 sm e 33 21 00 s u Olkeler Kipr KiprSimali Kipr Turk Respublikasi Simali Kipr Turk RespublikasiAkrotiri ve Dekeliya Akrotiri ve DekeliyaAkvatoriya Araliq deniziKipr adasiKipr adasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarKipr adasi Simali Kipr Cenubi Kipr BMT sulhmeramlilari Boyuk Britaniya herbi bazalari Mundericat 1 Cografiya 1 1 Relyefi 1 2 Iqlimi 1 3 Bitki ortuyu ve heyvanlar alemi 2 Tarixi 3 IstinadlarCografiya Redakte Esas meqale Kipr cografiyasiAda serqden qerbe 240 km mesafede uzanir Eni ise 100 km teskil edir Adanin sahesi 9251 km 1 Faktiki olaraq ada uc dovlet aeasinda bolunmusdur Onun 36 erazisine 36 Simali Kipr Turk Respublikasi 57 6 Kipr Respublikasi 3 7 BMT Kipr yasil zonasi 2 7 ise Boyuk Britaniya nezaret edir Boyuk Britaniyaya aid hissede Akrotiri ve Dekeliya herbi bazalari yerlesir Relyefi Redakte Adanin erazisinin bir hissesini daglar tutur Simal sahillerine qeder Kireniya silsilesi uzanir Silsilenin qerb hissesinde eni 15 km serqinde ise 25 30 km arasinda deyisir Qerb hussesinde hundurluk daha coxdur Bezi zirvelerin hundurluyu 1000 metri kecir Silsilenin en hundur zirvesi Akromand dagidir 1023 m Cenub qerb hissesinde Torodos massivi yerlesir Burada Kipr adasinin en hundur zirvesi olan Olimbos dagi 1952 m 2 qerarlasir Iqlimi Redakte Kiprin orta temperaturu Ilin movsumu gunduz orta temperatur gece orta temperaturqis 10 20 C 5 12 Cyaz 20 30 C 15 20 Cyay 25 40 C 25 35 Cpayiz 15 30 C 10 20 CBitki ortuyu ve heyvanlar alemi Redakte Adanin bitki ve heyanlar alemi zenginliyi fexr ede bilmez Buranin endemik canlisi kipr dag qoyunudur Adanin meselik erazilerinde tulku ve dovsanlari gormek olur Alcaq sahelerde kertenkele tisbaga ve ilanlar vardir Burada sahile yaxin meseli cengelliklerde buqelemunlari gormek olur Suda quruda yasayanlar kifayyet qederdir Xususi ile agac qurbagasini qeyd etmek olar Tarixi Redakte Esas meqale Kipr tarixi Kipre aid ilk sivilizasiya elametleri neolit dovrune aiddir Burada das dovrunun elametlerini bu gunde qalir Adanin yunanlar terefinden meskunlasilmasi Troya muharibesi illerine qeder davam etmisdir Bu sebebden adada yunan dili ve medeniyeti yayilmisdi Hetta burada iri seherler salinmisdir ki onlarin qaliqlarina bu gunde rast gelmek olur Elverisli cografi movqeyde yerlesmesi onu hedife cevirirdi Assuryalilar misirliler ve farslar adani ele kecirmisler B e e 333 cu ilde adani Makedoniyali Iskender ele kecirmisdir Adada Ptolomeyin telebesi filosof Zemon dogulmusdur O Afinada stoisizm felsefe mektebinin esasini qoymusdur Kiren qesri Kipr b e e 58 ci ilden b e 330 cu ile qeder Roma imperiyasina mesub olmusdur Kiprde ilk xristianliq tez yaranmisdir Bu sebebden onlari Avropanin ilk xristianlari adlandirmaq olar Romanin suqutundan sonra adani Bizans imperiyasi idaret etmisdir Selib yuruslerinde ise ada selibciler terefinden eli kecirilmisdir 1489 1571 ci iller erzinde Venesiyanin osmanli teziqinden qutaran iqtisadi ve stateji ehemiyyet dasiyan bolgesi rolunu oynamisdir 1570 ci ilde 60 000 Osmanli ordusu adani ele kecirmisdir 1914 cu ile qeder ada Osmanli imperiyasinin terkibinde qalmisdir Buradan qerb medeniyyeti uzaqlasdirilmis ancaq yunan provaslav kilsesi musteqillik qazanmisdi1869 cu ilde Suveys kanali insa edildikden sonra adanin ehemiyyeti artmisdir Berlik konfransinda Britaniyanin Osmanlini desteklemesi ile elaqedar ada Britaniyanin idaresine verilmisdir 1925 ci ilden ada Boyuk Britaniyanin koloniyasi elan edilir 1960 ci ilde dord illik muharibenin neticesi olaraq olke musteqilliyine nail olmusdur Kiprin daxili islerine her zaman Yunanistan Turkiye ve Boyuk Britaniya mudaxile edirdi Bu ise 1963 64 ve 1967 ci iller erzinde adada Kipr bohrani baslamisdir 1974 cu ilde ise ada da hakimiyyete Qara polkovkikler gelir Xuntanin hakimiyyete gelmesi Turkiyenin ise mudaxile etmesi ile neticelenir 1964 ci ilden adada BMT sulh meramlilari yerlesdirilmisdir 1987 ci ilde Kiprle Avropa ittifaqi arasinda gomruk anlasmasi imzalanmisdir 1990 ci ilde Kipr hokumeti Avropa ittifaqina daxil olmaq meqsedi ile erize verirler 1998 ci ilden ise iki terefli danisiqlar baslamisdir 1may 2004 referendumu ile Kipr Avropa ittifaqinin uzvu olmusdur Kipr hazirda bir cox beynelxaq teskilatlarin uzvu olsada Simali Kipre qarsi tecrid olunma siyaseti aparilir 1 may 2004 cu ilden Yunan Kiprinin dovlet pulu avro olmusdur 1 iyul 2012 ci ilden ele hemin ilin 31 dekabrina qeder Kipr Respublikasi Avropa Ittifaqina sedrlik etmisdirIstinadlar Redakte Kipre aid rusca sayt Country Profile Climate Official Website of the Embassy of the Republic of Cyprus in Washington D C 2012 04 06 tarixinde arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Kipr ada amp oldid 5971035, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.