fbpx
Wikipedia

Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi

Milli Azərbaycan Tarixi MuzeyiBakıda yerləşən elmi tədqiqat müəssisəsi. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən və AMEA-nın tərkibində olan muzeylərdən biridir. Azərbaycan tarixinə və mədəniyyətinə aid materialların toplanması, tədqiqi, elmi fondlarda qorunması, ekspozisiyada və sərgilərdə nümayiş etdirilməsi ilə məşğul olur.

Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi
Əsası qoyulub 1920
Açılış tarixi 1921
Mövzu Azərbaycan tarixi
Ölkə
Yerləşir H.Z. Tağıyev küç.4.
Bakı
Azərbaycan
Kolleksiyası 300.000
Direktor Nailə Vəlixanlı
Muzeyə yetişmək M 1 Sahil metrostansiyası
Telefon +994-12-493-23-87
40°22′10″ şm. e. 49°50′24″ ş. u.
Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi
azhistorymuseum.az
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Muzeyin Tarixi

1920-ci ilin iyun ayında Azərbaycan SSR Xalq Maarif Komissarlığının məktəbdənkənar işlər şöbəsində yaradılmış "Muzekskurs" yarımşöbəsinin nəzdində az sonra "Doğma diyarın tədris muzeyi – İstiqlal" təşkil edildi. Artıq iyul ayından məşhur neft sahibkarı və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yaşayış mülkündə yerləşdirilmiş bu muzey həmin ilin oktyabr ayının 25-dən Azərbaycan SSR Dövlət Muzeyi adı ilə işləməyə başlamış, 1921-ci ilin may ayından ilk tamaşaçılarını qəbul etmişdir.

 
H.Z.Tağıyev

Yarandığı ilk dövrdə muzeydə tarix, arxeologiyaetnoqrafiya, botanikazoologiya, minerologiya və geologiya, təsviri incəsənət və bədii sənət, xalq təhsili, köməkçi tədris müəssisələri şöbələri, eləcə də Azərbaycan Doğma Diyarın Tədqiqi Cəmiyyəti və Qədim abidələrin mühafizəsi komissiyası fəaliyyət göstərirdi. 1923-cü ildə yaradılan və muzeylə sıx əlaqədə fəaliyyət göstərən Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyəti muzeyin tərkibindəki cəmiyyət və komissiyanı özündə cəmləşdirdi. 1925-ci ildə XMK Kollegiyasının təsdiq etdiyi Azərbaycan Dövlət Muzeyinin "Əsasnamə"sinə görə Muzeyin strukturunda edilən dəyişiklik əsasında tarix-etnoqrafiya, incəsənət, biologiya, geologiya şöbələri və Qafqaza və Şərqə dair kitabları əhatə edən zəngin kitabxana fəaliyyətini davam etdirdi. Sonrakı illər dövrün tələbinə uyğun olaraq muzeydə dəfələrlə struktur dəyişikliyi edildi.

30-cu illərin ortalarında böyüməkdə olan nəslin siyasi-tərbiyə məsələlərinə qarşı diqqətin artması, muzey ekspozisiyalarında sosialist cəmiyyətinin üstünlüklərini nümayiş etdirməyin vacibliyinə dair partiya və hökumətin tələbləri tarixin öyrənilməsi və təbliğini günün əsas məsələlərindən biri etdi. Məktəblərdə tarixin tədrisinə artırılan diqqət yeni tarix və tarix-diyarşünaslıq muzeylərinin yaranması ilə müşayiət olundu. Azərbaycan XKŞ-in 31 mart 1936-cı il qərarına görə Azərbaycan Dövlət Muzeyinin yenidən qurulması tarix profilli muzeyin yaradılması və onun Azərbaycan Tarixi Muzeyi adı ilə yenicə təşkil edilmiş Ittifaq EA-nın Azərbaycan filialına verilməsi ilə nəticələndi. Bu, keçmiş Dövlət muzeyinin tərkibindən 1934-cü ildə ondan şaxələnərək ayrılmış Teatr muzeyindən başqa, qeyri-tarix profilli digər sahələrin də ayrılmasına və yeni muzeylərin (Təbiət, Incəsənət, Ateizm və din, Ədəbiyyat və b.) yaranmasına səbəb oldu. 30-cu illərin sonu – 40-cı illərin əvvəllərində baş verən kütləvi repressiya və müharibə alimlərin və muzey işçilərinin sıralarını seyrəltdi. Akademiyanın ayrı-ayrı institutlarında struktur dəyişiklikləri edildi. Hətta 1941-ci ildə bu vaxtadək müstəqil qurum olan Tarix Muzeyi (o dövrdə Azərbaycan xalqlarının Tarixi Muzeyi) fəaliyyətini yeni təşkil olunmuş Tarix, Dil və Ədəbiyyat Institutunda Muzey şöbəsi adı ilə davam etdirdi. 1943-cü ildə Azərbaycan Tarixi Muzeyi EA Azərbaycan filialının qərarı ilə Rəyasət heyətinin nəzdində yenidən müstəqil vahid qurum kimi təsdiq edildi.

Bütün bu müddət ərzində 1941-ci ilədək həm Tağıyev mülkündə, həm də Şirvanşahlar Sarayında əsasən müxtəlif tarixi mövzularda sərgilər təşkil edən Muzey (1941–1952-ci illərdə Tağıyev mülkündə AzSSR XKŞ, sonralar Nazirlər Soveti yerləşdirilmişdi) müharibə və sonrakı illərdə elmi-tədqiqat (xüsusilə arxeoloji) işlərinə daha çox üstünlük verirdi. Bu isə Muzeydə bilavasitə öz istiqamətinə uyğun işlərin zəifləməsinə gətirib çıxartdı. Yalnız 1953-cü ildə Tağıyev mülkünün yenidən Muzeyə qaytarılması və dövlətin muzey quruculuğu sahəsində gördüyü tədbirlər Tarix Muzeyində xalqımızın ta qədimdən bu günədək tarixini əks etdirən elmi ekspozisiyanın qurulması üçün şərait yaratdı.

Muzeydə hal-hazırda 6 elmi şöbə (Azərbaycanın qədim və orta əsrlər dövrü tarixinin ekspozisiyası, Azərbaycanın yeni dövr tarixinin ekspozisiyası, Azərbaycanın ən yeni dövr tarixinin ekspozisiyası, Etnoqrafiya, Numizmatika və epiqrafika, Elmi-ekskursiya və kütləvi işlər şöbələri), Muzey əşyalarının bərpası laboratoriyası, 12 fond, 4 qrup və kitabxana fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Tarixi Muzeyində ekspozisiya, elmi-tədqiqat, elmi-kütləvi və fond işlərinin əsas istiqamətlərini tarix elminin son illərdə əldə etmiş olduğu nailiyyətlərə və muzeyşünaslığın dünya təcrübəsi ilə təsdiq olunan müasir prinsiplərinə əsaslanaraq ekspozisiyanın qurulması, onun daim zənginləşdirilərək təkmilləşdirilməsi, Azərbaycan xalqının qədim dövrdən bu günədək tarixini əks etdirən maddi və mənəvi mədəniyyət abidələrinin toplanması və mühafizəsi, tədqiqi, nəşri, onların ekspozisiya və sərgilərdə nümayişi və təbliği təşkil etmişdir.

Yarandığı ilk gündən həm mədəni-maarif, həm də elmi-tədqiqat müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərən Azərbaycan Tarixi Muzeyinin işi haqqında danışarkən tez-tez "birinci" və ya "ilk dəfə" sözlərini işlətmək lazım gəlir. Belə ki, hələ 1925-ci ildə XocalıdaNaxçıvanda təşkil olunan arxeoloji ekspedisiyalar Azərbaycan ərazisində qədim maddi-mədəniyyət abidələrinin elmi baxımdan öyrənilməsinin əsasını qoydu. Sonrakı illərdə muzey əməkdaşları Qafqaz Albaniyasının paytaxtı Qəbələdə, orta əsr şəhərləri Gəncədə, Xarabagilanda, Örənqalada arxeoloji tədqiqatlar apardılar. Qəbələ rayonu ərazisində aşkar edilən Yaloylutəpə mədəniyyəti Böyük Qafqaz ərazisindəki maraqlı tapıntılardan oldu. Azərbaycan tarixinin erkən orta əsrlər dövrünün mühüm məsələlərini işıqlandıran Mingəçevir arxeoloji ekspedisiyası isə əldə edilən elmi nəticələrinə görə o dövrdə respublika, hətta Ittifaq miqyasında böyük uğur kimi qiymətləndirildi. Məhz bu ekspedisiyanın materialları muzeyin salonlarının yaraşığına çevrildi, neçə-neçə kitab və dissertasiya üçün mənbə rolunu oynadı.

2004–2007-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının prezidenti cənab İlham Əliyevin göstərişi və nəzarəti ilə muzeyin binası əvvəlki görkəmini saxlamaqla müasir muzey tələbləri səviyyəsində bərpa və təmir olundu. Muzeyin yeni avadanlıqla təchiz olunması, prezidentin və hökumətin ayırdığı investisiya ilə nadir muzey ekponatlarının bir hissəsinin bərpa və konservasiya edilməsi və bunun nəticəsində tariximizin bütün dövrlərinin daha dolğun təqdim olunması indi olduğu kimi bundan sonra da muzeyi ölkənin tarixi-mədəni irsinin qoruyucusu edəcəkdir. Muzeyin 10 otağında Azərbaycan xalqının görkəmli oğlu Hacı Zeynalabdin Tağıyevin ev-muzeyinin açılması vətəninə və xalqına hədsiz xidmətlər göstərmiş "el atası"nın xatirəsini əbədiləşdirmiş, onun görk olacaq həyat və fəaliyyətini işıqlandırmışdır. 2001-ci ildən başlayaraq hər il nəşr olunan elmi toplu Muzeyin hələ ötən əsrin 50-ci illərindən çıəxan və burada aparılan elmi tədqiqat işlərinin nəticələrinə həsr olunan elmi məqalələr toplusunun davamıdır. 2005-ci ildən "milli" statusunu almış Azərbaycan Tarixi Muzeyi bu gün ölkə prezidentinin qayğısı ilə respublikanın çox mühüm elmi-mədəni ocağına çevrilmişdir. 2007-ci ildə öz qapılarını yeni ekspozisiya ilə tamaşaçıların üzünə açan muzey Azərbaycan tarixinin daha ətraflı və obyektiv təqdim olunması məqsədilə elmi tədqiqat və mədəni-maarif işlərini bir qədər də genişləndirmiş, fəaliyyətini elmin inkişafı üzrə Milli Strategiyaya uyğun qurmuşdur. Açılışdan sonra muzeydə keçirilən müxtəlif mövzulu sərgilər, elmi-praktiki seminar və konfranslar, muzey əməkdaşlarının hazırladıqları kitab, buklet, kataloq və toplular həm mütəxəssislərin, həm də Azərbaycanın tarixi, onun maddi və mənəvi mədəniyyəti ilə maraqlananların rəğbətinə səbəb olmuşdur. 2016-cı ildən etibarən muzeydə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti bölməsi fəaliyyət göstərir. Muzeyimizin 90 illiyi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 16 mart 2010-cu il tarixli sərəncamı ilə dövlət səviyyəsində qeyd edildi. Yubiley ili çərçivəsində muzeydə 6 sərgi təşkil olunmuş, 1 respublika və 1 beynəlxalq elmi konfrans keçirilmiş, 10 adda müxtəlif kitab nəşr olunmuşdur.

2013-cü ildən Muzeydə "Tağıyev klubu", eləcə də "Gənc muzeyşünaslar və muzeysevərlər kulubu" və "Kinoklub" fəaliyyət göstərməktədir.

2015-ci ilin iyun ayının 15-də Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin 95 yaşı tamam oldu.

2020-ci ilin iyun ayından Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin 100 illiyi tamam olur. Muzeylərin inkişafı üçün son dərəcə böyük əhəmiyyət kəsb edən bu qərar bu gün Azərbaycan dövləti tərəfindən uğurla həyata keçirilir. Dövlət başçımızın tapşırığı ilə muzeyimizin 100 illiyi ərəfəsində Tağıyev sarayında müasir muzey quruculuğu səviyyəsində bərpa və təmir işlərinin başlanması, ekspozisiyanın muzeyşünaslığın dünya təcrübəsi prinsiplərinə əsaslanan təkmilləşdirilməsi müstəqil ölkəmizdə muzey fəaliyyəti sahəsində əsas dövlət prinsipinin həyata keçirilməsinin bariz nümunəsidir. Azərbaycan prezidentinin Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin 100 illik yubileyinin layiqincə keçirilməsi haqqında verdiyi sərəncamı isə şəxsən onun özünün tariximizə, mədəniyyətimizə xüsusi qayğı və diqqət göstərdiyini bir daha sübut edir.

Sərt karantin rejiminin yumşaldılmasından sonra – 2020-ci il iyunun 17-də Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin nəzdində fəaliyyət göstərən Hacı Zeynalabdin Tağıyevin xatirə muzeyinin təmir və yenidənqurma işlərindən sonra açılış mərasimi keçirildi.

Muzey binasının tarixi

Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin yerləşdiyi bina məşhur sahibkar, xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin və ailəsinin yaşayış evi olub. Bakı şəhərinin baş memarı olmuş İosif Vikentyeviç Qoslavskinin (1865–1904) layihəsi əsasında inşa edilən Tağıyev sarayı Bakının ən gözəl binalarından biridir.

İ.Qoslavski 1891-ci ildə Bakıda tikilən Aleksandr Nevski kilsəsinin inşasına nəzarət üzrə mütəxəssis qismində Bakıya ezam olunmuşdu. İ.Qoslavski 1893–1904-cü illərdə şəhərin baş memarı vəzifəsini tutub. Onun müəllifliyi ilə Bakıda memarlıq cəhətdən gözəl olan on iki bina tikilib. H. Z. A. Tağıyevin sarayı 1895–1901-ci illərdə inşa olunub. Nəhəng günbəzlərlə tamamlanan bu üç mərtəbəli sarayın bir tərəfi Baryatinski (indi Ə.Əlizadə), digərləri Polis (indi Y. Məmmədəliyev), Merkuri (indi Z. Əliyeva), fasadı isə Qorçakov (indi H. Z. A.Tağıyev) küçələrinə baxırdı. Otaqların iki sıralı tikilişi sarayın daxili həllinin əsasını təşkil edir.

İki qapalı həyət ətrafında mərasim və yaşayış otaqları qruplara ayrılıb. Binanın iki aralı mərmər pilləkənləri olan ön hissəsi Qərbə baxır. İkinci mərtəbənin anfiladasında nəbati naxışlı pilyastrlarla bəzədilmiş Avropa zalı yerləşirdi. Şərq zalı isə özünün əzəməti, ornamentlərin təmtəraq və zərifliyi ilə fərqlənirdi. Mərkəzində kiçik fəvvarə olan qış bağı Şərq zalına birləşdirilmişdi. H.Z.Tağıyevin kabineti, yemək, qonaq və başqa otaqlar palıd ağacı ilə bəzədilmişdir. Hacının həyat yoldaşı Sona xanımın öz orijinallığı ilə seçilən buduarının — kiçik qonaq otağının tavanı fiqurlu güzgülü lövhəciklərdən yığılmışdı.

 
Şərq zalına aparan pilləkən

Tağıyev sarayının inşasında 270 nəfər mühəndis, memar, dülgər, nəqqaş və başqa ustalar çalışmışdı. Sarayın daxilindəki bütün avadanlıq Rusiyadan, Fransadan, Amerikadan, Almaniyadan gətirilmişdi. Evdə istilədici və soyuducu sistemlər quraşdırılmışdı. İmarət hər dörd tərəfdən üç mərtəbədən idi, otaqların hər birisinin ucalığı 1320 metrə çatırdı. Sarayın sütunları almaz və rəngli güzgülü şüşələrlə bəzədilmiş, yeri Rusiyadan gətirilmiş təbii rəngli ağcaqayın taxtalardan döşənmişdi. Təkcə binanın tikintisinə (xaricdən gətirilən mebel və avadanlıq nəzərə alınmasa) 1,2 milyon rubl vəsait xərclənmişdi.

Aşağı mərtəbədə H.Z.Tağıyevin kontoru və bir sıra başqa otaqlar, ikinci mərtəbədə isə yaşayış otaqları, kabinet və iki zal — Avropa və Şərq zalları, eləcə də iki seyf otağı, təmizlik otaqları, mətbəx, hamam və s. yerləşirdi. Y.Məmmədəliyev küçəsinə ayrıca çıxışı olan üçüncü mərtəbə 16 otaqdan ibarətdir. 1914-cü ildən sarayda H.Z.Tağıyevin başçılıq etdiyi Bakı Tacir bankı da yerləşirdi.

1920-ci ilin aprelində Azərbaycanda hakimiyyəti almış bolşeviklər Tağıyev sarayını müsadirə etmiş, onun bir hissəsində Dövlət Tarix Muzeyi fəaliyyətə başlamışdı. 1941–1954-cü illərdə Tarix Muzeyi Şirvanşahlar sarayına köçürülmüş, binada Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Soveti yerləşdirilmişdi. 1954-cü ildə binanın ikinci mərtəbəsi yenidən Tarix Muzeyinə qaytarıldı. Birinci mərtəbədə isə Texniki və tibbi sənədlər arxivi yerləşdirildi. Yalnız 2000-ci ildə Tağıyev mülkü bütövlükdə Azərbaycan Tarixi Muzeyinin ixtiyarına verildi.

Tağıyev sarayı bir neçə dəfə rekonstruksiyaya məruz qalmışdı. XX əsrin ortalarında aparılan təmir zamanı güzgülü otaqdakı şəkillər "burjua qalığı" kimi məhv edilmiş və üzərindən yeni suvaq çəkilmişdir. 2000-ci ildə cari təmir zamanı suvağın altında həmin divar rəsmləri aşkar edilmişdir. Üstündən dörd dəfə rəng vurulmasına baxmayaraq, rəsmlər əvvəlki təravətini itirməmişlər.

2005-ci ildən Tağıyev sarayında əsaslı təmir və bərpa işləri başlandı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin nəzdində H.Z.Tağıyevin xatirə muzeyi də yaradıldı.

Hacı Zeynalabdin Tağıyevin ev muzeyi

Xatirə muzeyinə daxil olan otaqların, əşyaların, mebelin bərpası ilə məşğul olan Azərbaycan və İtaliya mütəxəssisləri H.Z.Tağıyevin ailəvi fotoalbomu əsasında otaqların əvvəlki görkəmini bərpa edə bilmişlər. Muzeyi təşkil edən otaqlar bunlardır: 1) H.Z.Tağıyevin iş kabineti, 2) Şərq zalı, 3) kitabxana, 4) bilyard otağı, 5) yemək otağı, 6) məlumat otağı, 7) Sona xanım Tağıyevanın bəzək otağı — buduar, 8) yataq otağı, 9) təmizlik otağı.

 
Şərq zalı

Xatirə muzeyinin ekspozisiyası H.Z.Tağıyevin iş kabinetindən başlayır. Kabinet özünün sadə gözəlliyi ilə seçilir. Onun divarları qırmızı ağacdan düzəldilmiş panellərlə və naxışlı tünd yaşıl divar kağızı ilə bəzədilmişdi. Burada bilavasitə Hacının özünə məxsus kitab şkafı, yazı stolu, kreslo, stul və dolabla yanaşı köhnə ailəvi fotoalbom əsasında hazırlanmış digər əşyalar da vardır. Kitab şkafında Rusiya imperiyasının qanunlar toplusu, məlumat kitabları, ensiklopediyalar saxlanılır. Səhərlər kabinetdə Hacının köməkçiləri ona yerli, Rusiya, Avropa, eləcə də Şərq ölkələrində çıxan qəzetlərdən onu maraqlandıran məqalələri oxuyar, dünyada baş verən hadisələrdən xəbərdar edərdilər. Yazı stolunun arxasındakı divarda Hacının öz şəkil kolleksiyasından İran hökmdarları Nadir şah ƏfşarFətəli şah Qacarın, solda isə Rusiya imperatoru II Nikolayın və onun xanımı Aleksandra Fyodorovnanın portretləri asılıb. Kabinetin pəncərələri ilə üzbəüz divarda isə rəssam Ayvazovskinin "Dənizdə fırtına" adlı əsəri asılıb. Hacının İran şahı Müzəffərəddinlə görüşünü əks etdirən portret də ev sahibinin yaşadığı günlərdə olduğu kimi əvvəlki yerində asılmışdır.

Yazı stolu ilə üzbəüz H.Z.Tağıyevin portretini görmək olar. Bakıda orta texniki məktəbin binasının tikilməsində göstərdiyi xidmətlərə, maddi yardıma görə şəhər duması H.Z.Tağıyevin portretinin sifariş edilməsi barədə qərar vermişdi. Əsər 1912-ci ildə görkəmli rəssam İ.Brodski tərəfindən çəkilmişdi. Burada H.Z.Tağıyev təltif edildiyi bütün medal və ordenlərdə əks olunub. Onların arasında Rusiyanın "Müqəddəs Stanislav" ordenləri, "Səyinə görə" üç qızıl medal, İranın "Şiri xurşid" ordeni, Buxara Qızıl Ulduzu vardır.

İş kabinetindən Şərq zalına keçmək mümkündür. Sarayın iki ən böyük zallarından biri olan, qədim oriyental ornamentlərini özündə birləşdirən Şərq zalı gözəlliyi və möhtəşəmliyi ilə seçilir. Burada qəbullar, rəsmi müşavirələr və təntənəli mərasimlər keçirilirdi. Qapıları qoz, fıstıq, armud ağaclarından hazırlanmış Şərq zalı xüsusi zövqlə bəzədilmişdi. Buraya şəbəkəli stollar, stullar, royal, kreslolar və s. qoyulub. Zalın tavanına Quran ayələri yazılıb. Bu yazı və bəzəklərə 9 kiloqram qızıl işlədilib. Nəhəng çil-çıraq və güzgülərin üzərindəki bralar zalı işıqlandırmaqla bərabər, onun gözəlliyini daha da artırır. Pəncərələrin bədənnüma şüşələrində H.Z.Tağıyevin ərəb hərfləri ilə adı və soyadı yazılmışdır. Zalın müxtəlif hissələrində rast gəlinən və müsəlman memarlığında geniş işlədilən altıgüşəli ulduz Süleyman peyğəmbərin üzüyünün qaşı formasındadır. İnanca görə, o, insanı pis nəzərdən qoruyur. Yuxarı hissədəki sütunlu tağlar möhtəşəm Şərq zalına xüsusi gözəllik verir.

 
Avropa zalı

Sütunlu tağların altından keçərək H.Z.Tağıyevin kitabxanasına daxil olmaq olar. H.Z.Tağıyev maarifçiliyin tərəqqisi üçün misilsiz səy və xidmətlər göstərmişdir. Onun vəsaiti hesabına görkəmli yazıçı və şairlərin, tarixçilərin əsərləri çap olunmuşdur. Tağıyev "Kaspi" qəzetini almış və onun sahibi olmuşdu; Quran Azərbaycan dilində ilk dəfə həmin qəzetin nəşriyyatında nəşr edilmişdi. Azərbaycanda "Nəşri-maarif", "Nicat" və b. xeyriyyə cəmiyyətlərinin təsis edilib fəaliyyət göstərməsində Hacı böyük əmək sərf etmişdi.

Kitabxanada ağ rəngli, yumşaq, ipək oturacaqlı mebel dəsti, iki taxta stol, stullar və kreslolar, kitab şkafları yerləşdirilib. Kitab şkaflarında Rusiya imperiyasının qanunlar topluları saxlanılır. Xalça və pərdələr otağa xüsusi yaraşıq verir.

Kitabxananın sağında yerləşən qapı bilyard otağına aparır. Otağın ortasında bilyard stolu qoyulmuşdur. Buradakı arxası hündür gön-dəri divan, kreslolar istirahət üçün nəzərdə tutulmuşdur. Otağı xüsusi quruluşlu çil-çıraq bəzəyir.

Bilyard otağı və kitabxanadan çıxıb yenidən sütunlu tağlar olan guşəyə daxil olmaq olar. Buradan solda yerləşən qapı yemək otağına aparır. Otağın divarlarına məxməri-ipək parça çəkilmişdir. Ortada uzun düzbucaqlı masa və ətrafına oturacağı məxmərdən olan stullar qoyulub. Buxara əmirinin hədiyyəsi olan gümüşdən hazırlanmış üstü minalı qab dəsti burada nümayiş etdirilir. Şkaflarda H.Z.Tağıyevin Fransadan gətirdiyi və üzərində özünün venzeli olan xörək dəsti, gümüş bıçaqlar, büllur qədəhlər qoyulub. Otaqda həmçinin qoz ağacından düzəldilmiş, gözəl ornamentli böyük bufet yerləşir.

Bufetdən soldakı qapı interaktiv masa olan otağa aparır. Xatirə muzeyinin yeni ekspozisiyasında iriölçülü ekranda (touch screen) H.Z.Tağıyevin sahibkarlıq və ictimai fəaliyyəti, Azərbaycanda və onun hüdudlarından kənarda gördüyü xeyriyyə işləri, ailəsi haqqında məlumatlar yerləşdirilib. Həmin məlumatlar üç dildə – Azərbaycan, ingilis və rus dillərində təqdim olunur. İnteraktiv masanın üstünlüklərindən biri də eyni zamanda dörd ziyarətçinin orada qeyd olunan məlumatlarla tanış ola bilməsidir.

Bu otaqdan sağ tərəfdə yerləşən kiçik qonaq otağı H.Z.Tağıyevin ikinci həyat yoldaşı Sona xanıma məxsus idi. Hacı iki dəfə ailə qurub. Zeynəb xanımla birinci nikahdan onun üç övladı dünyaya gəlmişdi. Sona xanım general Balakişi bəy Ərəblinskinin qızı idi. Onun Hacı ilə nikahı 1896-cı ildə bağlanıb. Aralarında 40-dan çox yaş fərqinin olmasına baxmayaraq bu, xoşbəxt izdivac idi. Həmin nikahdan onların beş övladı doğulmuşdur.

Sona xanımın kiçik qonaq otağı öz gözəlliyi və orijinallığı ilə o birilərindən fərqlənir. Tavan fiqurlu güzgülü lövhəciklərdən quraşdırılmış, divarlar rəngarəng naxışlarla bəzədilmişdir. Otaq bəzən güzgülü zal da adlandırılır. Mərkəzdə orijinal dəyirmi divan yerləşir. Onun üstündə lampa üçün yer var. Burada həmçinin dördguşəli naxışlı stollar, yumşaq kreslolar və stullar qoyulub.

Qonaq otağından yataq otağına aparan ensiz dəhliz var. Yataq otağı iki hissədən ibarətdir. Onları bir-birindən şəbəkəli taxta arakəsmə ayırır. Birinci hissədə yuxarısı hündür, naxışlı ikiyataqlı çarpayı və trümo yerləşir. İkinci hissədə isə kiçik və dəyirmi stol, divan, kreslolar, stullar qoyulmuşdur. Otaq boyu xalça və pərdələr otağın gözəlliyini daha da artırır.

Yataq otağına bitişik balaca bir otaq var. Bu, təmizlik оtаğıdır. Burada güzgülü trümo, yumşaq kreslo, stol, paltar və rəfli şkaflar qoyulub. Trümonun üstündə bəzək əşyalarını görmək olar.

Direktorları

  • 1920 – 1921 – Staneviç Y.
  • 1921 – Savelyev S.
  • 1923 – Məlikov Məmməd
  • 1923 – Şeyxzadə İsmayıl
  • 1923 – 1928 – Şərifov Davud
  • 1928 – 1932 – Manutsyan Sero
  • 1932 – 1934 – Melkumyan A.
  • 1934 – 1937 – Salamov M.
  • 1937 – Klimov A.
  • 1938 – 1939 – İşxanov B.
  • 1939 – Leviatov V.N. (d.v.m.i.e.)
  • 1939 – Mehdiyev D.Q.
  • 1940 – 1942 — Əliyev Zeynal (d.v.m.i.e.)
  • 1942 – 1947 — Leviatov V.
  • 1947 – 1952 — Qazıyev Saleh
  • 1952 – 1953 – Cəfərzadə İshaq
  • 1953 – Soxatskiy V.İ. (d.v.m.i.e.)
  • 1953 – 1954 – Əfəndiyev Məmməd
  • 1954 – 1961 – Qazıyev Məmməd Əmin
  • 1961 – 1998 – Əzizbəyova Püstəxanım
  • 1998 – Rəcəbli Əli
  • 1998 – Vəlixanlı Nailə — bu günədək

Muzeyin Fondları

Vətən müharibəsi fondu

Vətən Müharibəsi Fondu 2021-ci ilin yanvar ayında Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin Elmi Şurasının qərarı ilə yaradılmışdır.

 
Şəhid və qazilərə məxsus materiallar

Fondun yaradılmasında məqsəd Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda şəhid və qazi olan həmvətənlərimizə məxsus geyim, xatirə əşyaları, sənədlər və fotoların toplanması, qorunması, tədqiqi və təbliğidir. Fonda Azərbaycan Respublikasının güc strukturlarının Vətən Müharibəsində istifadə etdikləri geyim və ideoloji vəsaitlər də daxil edilmişdir. Hazırda 100 - dən artıq inventarı olan Vətən Müharibəsi Fondu yeni materialları qəbul etməkdədir. Fondda Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları general -mayor Polad Həşimov, polkovnik İlqar Mirzəyev, polkovnik Şükür Həmidov və Çingiz Qurbanova məxsus əşyalar və fotolar mühafizə olunur. Vətən Müharibəsi fondunda mühafizə olunan materiallar arasında Azərbaycan ordusunun torpaqlarımızın azad edilməsi zamanı erməni hərbçilərindən hərbi qənimət kimi götürdükləri nümunələr də yer alır. Fondun müdiri Şəfa Mövsümovdur.

Arxeologiya fondu

Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin ilk struktur bölmələrindən biri 1920-ci ildə təşkil edilən Arxeoloji seksiya olmuşdur. Seksiyanın əməkdaşları professor Yevgeni Paxomovun rəhbərliyi ilə muzeyə daxil olan arxeoloji və numizmatik materialların ilkin işlənilməsini aparmış, onları kataloqlaşdırmışlar. Muzeyin Arxeologiya fondunun inventar kitabında ilk maddi mədəniyyət nümunəsi kimi qədim daş dövrünə aid çaxmaqdaşından əmək aləti qeyd olunmuşdur. Həmin əmək aləti 1920-ci il mayın 25-də Benkendorfun evindən qəbul edilmişdir. Bunun ardınca Birlinskinin (1920), Uşakovun (1920), Abezkuzun (1920), Skinderin (1921), Yevgeni Paxomovun (1921) kolleksiyalarındakı maddi mədəniyyət nümunələri fondun eksponatlarını xeyli zənginləşdirdi. XX əsrin 20-ci illərindən Tarix Muzeyi Azərbaycan ərazisində arxeoloji kəşfiyyat və qazıntı işlərinə başlamışdır. Gəncə-Çovdar, Yaloylutəpə, Redkin lager, Xocalı abidələrində aparılan geniş qazıntı işləri 30–40-cı illərdə Qədim Gəncə, Bakı Xan sarayı, Naxçıvan, Uzuntəpə və Mingəçevirdə davam etdrilmiş, Arxeologiya fondu ildən-ilə materiallarla zənginləşmişdir. Sonralar arxeoloji qazıntı işlərini AMEA-nın Tarix İnstitutu, ArxeologiyaEtnoqrafiya İnstitutunun müvafiq ekspedisiyaları aparmışlar. Bu qazıntılardan aşkar olunmuş maddi mədəniyyət nümunələrinin bir hissəsi Arxeologiya fondunda toplanmışdır. Görkəmli Azərbaycan arxeoloqlarının əməyi sayəsində hal-hazırda 50 mindən artıq materialın toplandığı Arxeologiya fondunda daş, mis-daş, tunc, ilk dəmir, antik və orta əsrlər dövrünü xarakterizə edən maddi mədəniyyət nümunələri vardır. 2009-cu ilədək fond Azərbaycanın Qədim və orta əsrlər dövrü tarixinin elmi ekspozisiya şöbəsinin nəzdində fəaliyyət göstərmişdir. 2009-cu ildə müstəqil Arxeologiya elmi fond şöbəsinin təşkili materialların tədqiqi, nümayişi, təbliği və zənginləşdirilməsi üçün yeni imkanlar yaratdı.

 
Arxeologiya fondu.jpg

Arxeoloji nümunələr fond şkaflarında yerləşdirilməklə, onlara aid zəruri məlumatlar əsasında fondun Elektron Məlumat Bazası yaradılmışdır. 2008-ci ildən isə fond materiallarının elektron pasportlaşdırılması işinə başlanılıb. Bu iş muzeyin lokal şəbəkəsində yaradılmış xüsusi pasport proqramında həyata keçirilir. Hazırda fond materiallarının 25 faizi elektron pasportlaşdırılıb.

Məzmun və forma zənginliyinə görə seçilən Arxeologiya fondunun materialları tədqiqatçıların diqqətini cəlb etmiş, onların tədqiqat obyektinə çevrilmişdir. İndiyə kimi mənbə bazasını fond materialları təşkil edən onlarla elmi-tədqiqat əsəri, broşür, buklet, eləcə də “Mingəçevir küp qəbirləri” albomu (1960), “Qədim Azərbaycan bəzəkləri” (1971), “Xəzər Atlantidası” (2009), “Azərbaycanın antropomorf terrakotları”(2010), “Şirvanın bədii metalı” (2012) və “Zoomorf təsvirli şirli qablar” (2016) kataloqları, “Davud bəy Şərifov” (2016) və “Azərbaycanın qədim və orta əsr silahları” (2018) kitab-albomları, eləcə də “Xəzər Atlantidasının yadigarları” (2020) və “Sehirli çıraq” (2020) kitabçaları işıq üzü görmüş, “Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi və arxeoloji irsimiz” və “Azərbaycanın antik dövr keramikası-oynoxoyyalar” kitab-albomları, “Saxsı oyuncaqlar” və “Azərbaycanın sirli saxsıları-sferokonuslar” kataloqları nəşrə hazırlanmışdı.

Müxtəlif illərdə Arxeologiya fonduna İshaq Cəfərzadə, Məmmədəli Hüseynov, Şərqiyyə Sadıqzadə, Gennadi Ağayev, Fariz Xəlilli rəhbərlik etmişlər. Hazırda fonda Nasir Quluzadə rəhbərlik edir.

Numizmatika fondu

Zəngin numizmatik irsə malik olan Azərbaycan ərazisində tapılan sikkələrin müntəzəm şəkildə qeydə alınmasına və öyrənilməsinə 1920-ci ildə Azərbaycan SSR Dövlət Muzeyinin tərkibində Numizmatika fondunun yaradılmasından sonra başlanılmışdır. Yaradıldığı ilk illərdə 103 sikkədən, 1928-ci il məlumatına görə 4734, 1939-cu ilə görə 16728 sikkədən ibarət kiçik kolleksiyaya malik olan bu fond indi respublikada 100 000-dən çox sikkənin saxlanıldığı, tədqiq və təbliğ olunduğu vahid numizmatik mərkəzdir. Bunların əsas hissəsini Azərbaycan Respublikası ərazisində kəsilmiş və tapılmış sikkələr təşkil edir. Bu sikkələr sırasında IX–XVIII əsrlər Azərbaycanın feodal dövlətləri – Şirvanşah-Məzyədilər, Sacilər, Salarilər, Şəddadilər, Azərbaycan atabəyləri, Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvilərə, xanlıqlara məxsus sikkələr xüsusi önəm daşıyır. Fondda həmçinin antik və Şərq sikkələrindən ibarət kolleksiyalar, qədim Yunanıstan şəhərlərinin, Roma, Bizans imperiyalarının, ellinist dövlətlərinin (Selevkiya, Parfiya, Baktriya), Sasanilər, Ərəb Xilafəti, Səlcuqlar, Elxanilər, Cuçilər, Osmanlılar, Əfşarlar, Baburilər və s. dövründə zərb olunmuş və Azərbaycan ərazisində tapılan sikkələr saxlanılır. Fondda, demək olar ki, bütün dünya ölkələrini (Qərbi Avropa, Rusiya, Hindistan, Çin və s.) təmsil edən sikkə kolleksiyaları mövcuddur. Azərbaycanda numizmatikanın bir elm kimi təşəkkülü və sonrakı uğurları məhz Muzeydə Numizmatika fondunun yaradılması, bu fondun təsisçisi və uzun müddət mühafizi olan əməkdar elm xadimi, Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü, tarix elmləri doktoru, professor Yevgeni Aleksandroviç Paxomovun (1880–1965) fəaliyyəti ilə bağlıdır. Geniş elmi maraq sahibi olan bu alimin Azərbaycan ərazisində aşkara çıxarılan təsadüfi sikkə tapıntılarının qeydə alınması, toplanılması, tədqiq və nəşr olunması sahəsində göstərdiyi səy və əldə etdiyi elmi nailiyyətlər böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan tarixinə, arxeologiyasına və numizmatikasına həsr edilmiş 100-dən artıq məqalə, "Azərbaycanın və Qafqazın digər respublika, vilayət və əyalətlərinin sikkə dəfinələri" topluları (Bakı, 1926–1966), "Gürcüstan sikkələri" (Tiflis, 1970), "Azərbaycan sikkələri" (I c., 1959; II c., 1962) əsərləri Y.Paxomov qələminin məhsuludur.

 
Azərbaycan Sacilər dövlətinin qızıl dinarı

Azərbaycan sikkələrinin öyrənilməsində A.Rəhimovun da əməyi az olmamışdır. Onun Azərbaycanın pul dövriyyəsinə həsr edilmiş 15 elmi əsəri sırasında "Bakı dəfinəsi" (1948), "Ağqoyunluların nadir sikkələri", "Örənqala və Bakıda arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış sikkələrin xülasəsi" məqalələri, həmçinin K.Qolenko, S.Mustafayeva, İ.Babayevin məqalələri, L.Əzimovanın, N.Sinitsinanın dissertasiya işləri Numizmatika fondunun materialları əsasında hazırlanmış tədqiqat işləridir. 1968-ci ildə Azərbaycan SSR EA Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Muzeydə Numizmatika və epiqrafika şöbəsi yaradılmış və Y.Paxomovun tələbəsi Əli Məhəmməd oğlu Rəcəbli şöbənin müdiri təyin edilmişdir. Əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix elmləri doktoru, professor Ə.Rəcəbli "Azərbaycan numizmatikası (Azərbaycanda sikkə zərbi və pul dövriyyəsi tarixi)" (Bakı, Elm və həyat, 1997, rus dilində) monoqrafiyasının və 70-dən artıq məqalənin müəllifidir. 50 ildən artıq müxtəlif tədris müəssisələrində pedaqoji fəaliyyət göstərməklə yanaşı elmi uğurları olan, müxtəlif təltiflərə malik bu alimin rəhbərliyi ilə üç namizədlik dissertasiyası müdafiə edilmişdir. Alimin yetirmələri olan t.ü.f.d., dosent Sənubər Qasımova və t.ü.f.d. Aygün Məmmədova hazırda Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin əməkdaşları qismində fəaliyyət göstərirlər.

Ötən əsrin tədqiqatçıların (A.Rəhimov, K.Qolenko, S.Mustafayeva, İ.Babayev, L.Əzimova, N.Sinitsina) əsərləri Numizmatika Fondu materiallarına istinadən işlənilmişdir.

Azərbaycanda müdafiəyə təqdim edilmiş - Q.Pirquliyeva, A.Quliyev, T.Quliyev, S.Qasımova, A.Məmmədova və d. namizədlik dissertasiya işləri və məqalələrində Numizmatika Fondu materialları əks edilmişdir.

1998-ci ildən Numizmatika fondundan qeyri-məskukat materialları (möhürlər, ordenlər, medallar, markalar, şəxsi təltiflər və s.) seçilərək ayrılmış və Köməkçi Tarixi Fənn Materialları fondu yaradılmışdır.

Hazırda Numizmatika Fondu və “Numizmatika və epiqrafika” elmi-fond şöbəsinin əməkdaşlarının səyi ilə fondda saxlanılan sikkələrin elektron pasport-proqrama qeyd edilməsi, tədqiqi və təbliği işi davam etdirilir.

Etnoqrafiya fondu

Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində saxlanan ən nəfis, orijinal və nadir eksponatların böyük bir qismi Etnoqrafiya elmi fond şöbəsinin fondunda mühafizə olunur. Etnoqrafiya fonduna alınan ilk eksponat Muzeyin açıldığı dövrə, yəni 1920-ci ilə təsadüf edir. Bu gün fondda mühafizə edilən eksponatların ümumi sayı 9 minə yaxındır. Onların içərisində ən qədimi XII əsrə aid şamdan, həvəng və manqaldır. Əsasən orta əsrlərə aid və Azərbaycan xalqının tarixini, mədəniyyətini, məişətini, özündə yaşadan bu nadir eksponatlar öz maddi və mənəvi dəyəri baxımından çox qiymətli olub, milli dəyərlərimizin araşdırılması üçün əvəzsiz elmi bazadır. Etnoqrafiya fondunda qorunan materiallar içərisində Azərbaycan ərazisində yaşayan milli azlıqların, müxtəlif xalqların məişətinə məxsus əşyalar da yer alıb.

 
“20 Yanvar” xalçası.1990-cı il

Fondun kolleksiyasının bir qismini Azərbaycan xalqının həyat tərzi və məişəti ilə sırf bağlı olan, Quba, Şirvan, Bakı, Gəncə, Qazax, Qarabağ və Təbriz xalça məktəblərinə məxsus xalça və xalça məmulatları təşkil edir. Etnoqrafiya fondunda qorunan eksponatlar içərisində Azərbaycanın maddi mədəniyyətinin mühüm göstəricilərindən olan geyimlərin və tikmələrin özünəməxsus yeri vardır. Bu nəfis sənət əsərlərinin yüksək bədii-tarixi dəyəri həm də onların bəzilərinin məşhur şəxsiyyətlər tərəfindən hazırlanması ilə bağlıdır. Məsələn, sonuncu Qarabağ xanının qızı, şairə Xurşudbanu Natəvanın əl işi olan bədii tikmələr nəinki muzeyin, bütövlükdə Azərbaycan incəsənətinin inciləri sayıla bilər.

Azərbaycan xalqının zəngin mənəvi mədəniyyətə sahib olduğunu sübut edən musiqi alətləri də Etnoqrafiya fondunda yer almışdır. Fondda mühafizə olunan, XII–XVI əsrlərdə istifadə olunan çoğur Azərbaycanın ən nadir musiqi alətlərindən biridir. Etnoqrafik əşyalar içərisində mis, bürünc, tunc, ağac, çini, gil, daşdan hazırlanmış müxtəlif əmək alətləri, məişət əşyaları, dini ayinlərin icrası ilə bağlı əşyalar da geniş yer tutur. Misdən hazırlanmış şərbətqabılar, qəndillər, kasalar, şirli və şirsiz saxsıdan küpə, dolça, nehrə, ağac və metal əmək alətləri, zərif çini qablar və s. öz istehsal üsulları, dekorativ tərtibatı baxımından olduqca maraqlı və qiymətlidir. Dini ayinlərin icrası zamanı istifadə edilən müxtəlif təbii daşlar və muncuqlardan ibarət nəzərliklər, kəhraba, əqiq, təsbehlər, üzəri dua və müqəddəs kəlamlarla yazılı üzüklər, dua qabları və s. əsrlər boyu xalqın yaddaşından süzülüb gələn dini inancları özündə yaşadır. Etnoqrafiya fondunda Azərbaycanın tanınmış alim, şair, bəstəkar, hərbçilərinə məxsus əşyalar da mühafizə edilir. Onlardan Mirzə Fətəli Axundovun, Üzeyir Hacıbəylinin, Nəcəf bəy Vəzirovun, Əliağa Şıxlinskinin və başqalarının şəxsi əşyalarını göstərmək olar. Bununla yanaşı fondda Moldova, Türkmənistan, Rusiya, İran və s. ölkə nümayəndələrinin Azərbaycana səfərləri zamanı muzeyə bağışladıqları qiymətli hədiyyələr də qorunub saxlanır. Müxtəlif illərdə Etnoqrafiya şöbəsinə Yevgeni Paxomov, İshaq Cəfərzadə, Z.Kilçevskaya, H.Quliyev, M.Nəsirli, Mayya Cəbrayılova, Nərmin Tahirzadə, Ətiqə İzmayılova rəhbərlik etmiş, Mehdi Quliyev, Əhməd Abdullayev, Nigar Seyidzadə, Ayəndə Dadaşova, Afət Rüstəmbəyova isə fondun mühafizləri olmuşlar. Hazırda Etnoqrafiya elmi fond şöbəsinin müdiri Gülzadə Abdulovadır, fondun müdiri isə t.ü.f.d. Sevinc Nəsirovadır.

Fondun materiallarının zənginləşdirilməsində ayrı-ayrı illərdə toplama və satınalma yolu ilə əldə edilən mədəni irs nümunələri ilə yanaşı bu gün də davam etdirilən etnoqrafik ekspedisiyalar mühüm rol oynamışdır. Bu ekspedisiyalarda V.F.Trofimova, Z.Kilçevskaya , S.Qazıyev, H.Quliyev, Ə.İzmayılova, G.Abdulova və b. iştirak etmişdir.

Azərbaycana aid Norveç, Almaniya (DREZDEN), Vatikan, Çexiyanın Ostrava və Praqa şəhərlərində keçirilən sərgilərin təşkilində fondun materiallarından geniş istifadə olunmuşdur. Muzeydə keçirilən “Qafqaz İslam ordusu-90” (2008), “Muğam aləmi” (2009), “Bakı-İslam mədəniyyətinin paytaxtı” (2009), “Azərbaycanın qədim mədəniyyət ocağı - Qarabağ” (2010), “Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin inciləri” (2010), “Muzey əşyalarının ikinci həyatı” (2011), “Azərbaycan süfrəsinin mis qabları” (2013), “Arşın mal alan - 100” (2013), “Dost ellərin hədiyyələri” (2014), “Azərbaycan qadın bəzəkləri”, “Azərbaycanın neft salnaməsi” (2014), “Şəki: irsimizi yaşadan ulu diyar” (2019), Şirvanşahlar sarayında keçirilən “Şirvanşahlar irsi dünya muzeylərində”(2019), Böyük Vətən müharibəsinin 75 illiyinə həsr olunmuş “Millət sizə minnətdardır” (2020) sərgilərində fondun materialları təqdim olunmuşdur.

Fond materiallarına dair "Azərbaycan tikmələri" (1970-ci il, rus dilində), "Ковры и ковровые изделия "(1970-е годы), "Azərbaycan milli geyimləri"(1970-ci il, rus dilində), “Чеканные медные изделия” (1970-е годы) “Azərbaycan tikmələri” (1971), “Azərbaycan milli geyimləri” (1972), “Xurşid Banu Natəvan - 180” (2012), “Mirzə Fətəli Axundzadə - 200” (2012), “Qarabağ xalçaları” (2013), “Bakı, Şirvan, Quba xalçaları” (2013), “Azərbaycan süfrəsinin mis qabları” (2013), “Azərbaycan qadın geyim bəzəkləri”(2016), “Keçmiş məişətə səyahət - ətriyyat, kosmetika, aksesuarlar” (2018), “Gözəllik ondur” (2020) kitab-albomları, “Azərbaycan milli kişi geyimləri”(2020) monoqrafiyası çap olunmuşdur.

Silahlar və Bayraqlar fondu

Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin ilk fondlarından biri Yeni tarix fondu idi. 2009-cu ildə aparılan struktur dəyişikliyindən sonra onun adı dəyişdirilərək Silahlar və bayraqlar fondu adlandırıldı. Fondda 1575-dən artıq eksponat saxlanılır. Silahlar və bayraqlar fondunun əsas hissəsini müdafiə, soyuq və odlu silahların müxtəlif növləri təşkil edir. Orta əsrlər və Yeni dövrə aid dəbilqələr, zirehli əsləhələr, qılınclar, tapanca və tüfənglər, toplar, zənburəklər və s. Azərbaycanda silah istehsalının ən yüksək səviyyədə olmasına dəlalət edir. Silah nümunələri üzərində yazılar, nəbati, həndəsi ornamentlər, qızılgümüşü işləmələr, həmçinin tiyə və lülələrin keyfiyyətli polad növündən hazırlanması o dövrün silah ustalarının yüksək peşəkarlığından xəbər verir. Fondda həmçinin XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərinə aid Qafqaz, Qərbi Avropa, Rusiya və Şərq silahları da mühafizə olunur.

Bayraqlar kolleksiyasını ayrı-ayrı xanlıqlara, çar ordusunun tərkibində müxtəlif müsəlman alaylarına məxsus bayraqlar təşkil edir. Onlar 1924-cü ildə Tiflisdə yerləşən Qafqaz Hərb Tarixi Muzeyindən təhvil alınmışdır. Bu bayraqlar çox nəfis parçalarından tikilmiş, üzəri gözəl nəbati ornamentlərlə və yazılarla bəzədilmişdir. Fondda həmçinin sovet dövrünə aid, Azərbaycan hərbi diviziyalarına məxsus bayraqlar da mühafizə olunur.

 
Bakı xanlığının bayrağı. XVIII əsr

Bu silahlar silah istehsalının ən yüksək səviyyədə olmasından, Azərbaycan silahsazlarının yüksək peşəkarlığından xəbər verir. Fondun materialları mütəmadi olaraq muzeyin ekspozisiyasında və müxtəlif sərgilərdə istifadə olumaqla yanaşı bilavasitə yalnız fondun kolleksiyasını əhatə edən sərgilərdə də nümayiş etdirilir: “Şərq silahları və bayraqları” (1999). “Torpağa sancılmış qılınc” (2012), Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin təşkil etdiyi “I Azərbaycan Beynəlxalq Müdafiə Sənayesi sərgisi” (2014), “II Azərbaycan Beynəlxalq Müdafiə Sənayesi sərgisi” (2016), “III Azərbaycan Beynəlxalq Müdafiə Sənayesi sərgisi” (2018), Gəncə şəhərində təşkil olunan sərgi (2014), Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin nəzdində II Dünya müharibəsinin 70 illiyinə həsr olunmuş sərgi (2015), Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin yaranmasının 95 illiyi münasibətilə keçirilən sərgi (2015), “Şah İsmayıl-hökmdar və sərkərdə” (2016), “Şirvanşahlar dövləti” (2017), “Azərbaycan milli geyimləri” sərgisi (2017), Qafqaz islam Ordusunun Bakını azad etməsinin 100 illiyinə həsr olunmuş sərgi (2018), “Azərbaycan Cümhuriyyətinin görkəmli xadimləri” sərgisi (2018), “Admiral C.Cavadov. həyatı, döyüş və xidmət yolu” sərgisi (2018), “Ordum varsa, yurdum var” sərgisi (2018), “Şəki özü bir muzeydir” sərgisi (2019), “Azərbaycan II Dünya Müharibəsində” sərgisi (2020).

Milli dəyərlərimizin bariz nümunələri olan bu eksponatlar bir sıra beynəlxalq sərgilərdə maddi mədəniyyətlərimizi, tarixi irsimizi əks etdirməklə yanaşı bu irsi təbliğ edir: 2006-2007-ci illərdə Norveç Stavanger şəhərində “Karvan: Azərbaycan odlar yurdu”, 2012-ci ildə İtaliyanın Roma şəhərində “Azərbaycan inciləri”, 2012-2013-cü illərdə Çexiya Respublikasının Ostrava şəhərində “Azərbaycan -əbədi odlar diyarı”, 2014-2016-cı illərdə Çexiyanın Praqa şəhərində “Azərbaycan: möcüzəli Odlar yurdu”, 2019-cu ildə Moskva şəhərində Xalq Təsərrüfati Nailiyyətləri ərazisində “Azərbaycan Böyük Vətən müharibəsi dövründə”(2020) sərgiləri.

Fond materialları əsasında “Azərbaycanda dövlətçilik və onların rəmzıəri” (2000), “Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin inciləri” (2010) kitab albomları, “Azərbaycan bayraqları” (2005), “Azərbaycan müdafiə silahları” (2012), “Azərbaycan soyuq və odlu silahları” (2016) kataloqları nəşr olunmuş, “Azərbaycan orta əsr silahları” (2019) monoqrafiyası, “Azərbaycan şəhərlərinin açarları” (2020) bukleti çap edilmişdir. Silahlar və bayraqlar fondunun materialları əsasında müxtəlif janrda televiziya verilişləri çəkilmiş, ayrı-ayrı respublika və beynəlxalq konfranslarda tezis və məruzələrlə çıxışlar olunmuşdur.

İlk vaxtlarda Yeni tarix fonduna Fikrət Süleymanov, 1965-ci ildən Sara Cahangirova, 2002-ci ildən isə Sevinc Vahabova rəhbərlik etmişdir.

Sənədli Mənbələr fondu

Sənədli mənbələr fondu 1955-ci ildən fəaliyyət göstərən Muzeyin Elmi arxivi əsasında yaradılmışdır. Arxivə muzeydə aparılan elmi işlərin, arxeoloji ekspedisiyaların materialları, habelə XIX – XX əsrlərə aid sənədlər və fotoşəkillər toplanırdı. 1992-ci ildə Elmi arxiv Sənədli mənbələr fonduna çevrilmişdi. Fondun kolleksiyasının əsasını XIX əsrdən bu günə qədərki dövrü əhatə edən sənədlər, fotoşəkillər, açıqcalar və s. təşkil edir. Bu materiallar mövzulara görə fərqlənir. Belə ki, fondda XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq inkişaf etməkdə olan neft sənayesinin tarixinə, yerli və xarici şirkətlərə aid sənədlər, habelə XX əsrdə Azərbaycan SSR-də neft sənayesinin inkişafına dair maraqlı sənədlər mühafizə olunur. Milli mədəniyyətin inkişafına dair materiallar Sənədli materiallar fondunda xüsusi yer tutur. Buraya görkəmli maarifçilərin, mədəniyyət xadimlərinin, tanınmış ziyalıların, habelə XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda fəaliyyət göstərən mədəni-maarif və xeyriyyə cəmiyyətlərinə aid materiallar daxildir. Fondda Muzeyin tarixinə dair sənədlərlə yanaşı, yarandığı ilk gündən Muzeydə çalışan əməkdaşlara məxsus sənəd və fotoşəkillər də xüsusi bölmədə qorunur.

 
H.Z.Tağıyevin qız məktəbinin təntənəli açılış mərasimi.1901-ci il

Sənədli mənbələr fondu Azərbaycan Tarixi Muzeyinin elmi arxivi əsasında 1996-cı ildə yaradılmışdır. Fond yaradılmamışdan öncə elmi arxivdə ekspozisiyanın mövzu planları, arxeoloji ekspedisiyaların və muzey əməkdaşlarının gördüyü işlər haqda hesabatları, müxtəlif nəşrlərdən iqtibaslar, təqvimlər və s. sənədlər saxlanılırdı. Elmi arxivin inventar kitabında ilk qeydiyyat 1953-cü il noyabrın 20-nə təsadüf edir. Sənədli mənbələr fondu yarandıqdan sonra isə muzeyin fəaliyyətini əks etdirən rəsmi sənədlər hazırki arxivə təhvil verilmişdi.

Hazırda fondun kolleksiyasında XIX əsrin əvvəllindən bu günədək olan uzun dövrü əhatə edən müxtəlif səpkili materiallar, o cümlədən, Azərbaycan mədəniyyəti və maarifinin, elm və ədəbiyyatının inkişafını, milli mətbuatının yaranmasını əks etdirən sənədlər və fotoşəkillər mühafizə olunur. Həmin sənədli mənbələr arasında məşhur ictimai xadim və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin mənalı ömür yolunu və fəaliyyətini əks etdirən materiallar da çoxluq təşkil edir. Belə ki, bu nüfuzlu şəxsiyyətin simasını üç fotoşəkil albomunda görmək mümkündür. Fondun müvafiq saxlanc yerlərində qorunan Mirzə Fətəli Axundzadə, Həsən bəy Zərdabi, Nəcəf bəy Vəzirov, Rəşid bəy Əfəndiyev, Teymur bəy Bayraməlibəyov və digərlərinin şəxsi kolleksiyaları, “Molla Nəsrəddin” jurnalının və XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəlində nəşr olunan “Əkinçi” qəzetinin, “Həyat”, “İrşad”, “İqbal” və s. mətbu orqanların nadir nüsxələri, həmin dövrdə fəaliyyət göstərmiş maarif cəmiyyətlərinin, eləcə də onların nəzdində açılmış təhsil müəssisələrinin sənədləri olduqca əhəmiyyətlidir. Fondda saxlanılan və 1877-ci ildə Parisdə fransız dilində nəşr edilən, üzərində tanınmış azərbaycanlı ziyalısı Əbülfət bəy Şahtaxtinskinin şəxsi möhürü olan Quran onun nadir incilərindəndir. Bakı Universitetinin fəaliyyətinə dair müxtəlif sənədlər, Azərbaycan türklərinin orta əsr eposu olan “Kitabi Dədəm Qorqud” dastanının Drezdendə saxlanılan XVI əsr nüsxəsinin faksimile surəti fondun kolleksiyasını zənginləşdirir.

Fondun maraqlı kolleksiya nümunələri arasında Milli teatrının yaranmasını və bu günədək keçdiyi yolu özündə əks etdirən sənəd və fotoşəkillər də yer alıb. Bunlardan Üzeyir Hacıbəyli və Müslüm Maqomayevin, Azərbaycan səhnəsinin görkəmli aktyorlarının yaradıcılığını əks etdirən materiallar xüsusi önəm daşıyır.

Fondda Azərbaycanda neft sənayesinin, geologiya elminin təşəkkülü və inkişafı ilə bağlı xeyli sənəd də mühafizə olunur. Həmin sənədlərə nümunə olaraq “Pitoyev və Kº Səhmdar Cəmiyyəti”, “Benkendorf və Kº Ticarət Evinin neft mədənlərinin təsvirləri. Balaxanı, 1896”, “Nobel Qardaşları Neft Hasilatı Cəmiyyətinin (1879-1904) XXV illiyi”, “Nobel Qardaşları Neft Hasilatı Cəmiyyətinin (1879-1909) XXX illiyi”, cizgi, cədvəl, xəritə və illüstrasiyaları olan “Bakı-Batumi ağ neft kəmərinin I sahəsinin işə salınması”, “Azərbaycanın dəniz yataqlarının kompleks işlənməsi”, “İliç buxtasının torpaqla örtülməsi”, “Şollar su kəmərinin tikintisi”, “Petrovsk-Bakı xəttinin (1896-1902) icra cizgiləri” adlı albomları göstərmək olar.

Fondda həmçinin XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəlində burada neft hasilatı ilə məşğul olmuş yerli və xarici şirkətlərin sənədləri, fotoşəkilləri və açıqçaları, M.Abramoviç, D.Qolubyatnikov, İ.Qubkin, L.Qurviç, F.Rüstəmbəyov, Y.Məmmədəliyev S.Vəzirov, Ə.Bağırova, Ə.Əlizadə, Ə.Yaqubov, İ.Hüseynov və başqalarının kolleksiyaları mühafizə olunur. Burada qocaman neftçi Piri Quliyevin 1925-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarında təcrübə keçməsi haqda sənəd də xüsusi maraq kəsb edir.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə dair tarixi dəyər kəsb edən sənədlər də fondun xüsusi kolleksiyasını təşkil edir. Onların arasında müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin əsasını qoymuş və “Əqdnamə” adı ilə qələmə alınmış “İstiqlal Bəyannaməsi” diqqəti xüsusilə çəkir. Bu tarixi sənədin fondda saxlanılan fotosurətinə ilk peşəkar azərbaycanlı rəssam Əzim Əzimzadə bəyannamənin qəbul edildiyi 1918-ci ildə bədii tərtibat vermişdir. Bu sənədin azərbaycanlı mühacirlərdən əldə edilmiş və 2014-cü ildə Muzeyə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqdimatı ilə təhvil verilmiş oijinal mətninin və fransızcaya tərcüməsinin yazılı nüsxələri də fondda qorunur. Ümumiyyətlə, son illər ərzində fondda Cümhuriyyət xadimlərinə və təhsil almaq məqsədilə xaricə göndərilmiş azərbaycanlı gənclərə aid xeyli sayda material toplanmışdır. 2018-ci ildə isə fondun kolleksiyasına milli hərəkatımızın lideri Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 1950-ci ildə bu məfkurənin gənc nümayəndəsi Süleyman Mehmet Təkinərlə yazışmalarını özündə əks etdirən məktublar təhvil verilmişdi.

Fondun müvafiq kolleksiyalarında elmin ayrı-ayrı sahələrində çalışmış Azərbaycan Elmlər Akademiyasının bir çox həqiqi və müxbir üzvlərinin maraqlı materialları da özünəməxsus yer tutur. Təbabət sahəsində böyük uğurlar qazanmış alimlərin – Yakov Gindesin, Fyodr İlyinin, Bahadır Qayıbovun, Mustafa Hacıqasımovun, Azərbaycan EA-nın ilk prezidenti Mirəsədulla Mirqasımovun və azərbaycanlı qadınlar arasında ilk göz həkimi olan Sona Vəlixanlının materialları xüsusilə maraqlıdır. İlk azərbaycanlı topoqraf general İbrahim ağa Vəkilovun kolleksiyasında isə o dövrün unikal xəritələri, etnoqrafik fotoşəkillər də nadir eksponatlar yer almışdır.

Fondda Birinci və İkinci Dünya müharibəsi dövrlərində Azərbaycanın ön və arxa cəbhələrində fəallığına dair saysız-hesabsız materiallar da qorunub saxlanılır. İkinci Dünya müharibəsi zamanı Berlinə qədər gedib çıxmış və Brandenburq qapısının üzərinə qələbə bayrağını sancmış 416-cı Taqanroq milli diviziyasına aid materialları xüsusilə qeyd etmək olar.

Fondda ümummilli lider Heydər Əliyevin həm sovet dönəmində, həm də müstəqillik illərindəki siyasi fəaliyyətinə dair xeyli sayda sənəd və fotomateriallar mühafizə edilir. Bu çoxsaylı sənədlər arasında üç nadir sənəd - Naxçıvan Pedaqoji Texnikumunun məzunu ikən Heydər Əliyevin Azərbaycan Tarixi Muzeyində çalışmaq məqsədi ilə direktorunun adına yazdığı ərizə, tərcümeyi-hal və doldurduğu kadrların uçotu üzrə şəxsi vərəqə xüsusilə maraqlıdır. Fondun müasir dövrə aid sənədlər kolleksiyasında həmçinin Azərbaycanın istiqlalı və ərazi bütövlüyü uğrunda həlak olmuş əksər vətəndaşlarımıza aid də şəxsi materiallar da yer almışdır.

2014-cü ildə fondun nəzdində yaradılmış “Xəritələr sektoru”na muzeyin ayrı-ayrı fondlarında və kitabxanasında saxlanılan, əksəriyyəti nadir olan xəritələr təhvil verilmişdir. Hazırda Fondun kolleksiyasında 19 222 saxlanma vahidi mühafizə olunur. Sənədli mənbələr fondunun bir çox kolleksiya nümunələrindən kataloq və kitab-albomların hazırlanmasında mənbə qismində istifadə edilmişdir.

Fonda Roza Pisarevskaya (1955-1965), Osman Əfəndiyev (1965-1970), Svetlana Medvedeva (1970-2008) və Mehriban Əliyeva (2008-2019) rəhbərlik etmişdi. Hazırda fondun müdiri Esmira Rəhimovadır.

Hədiyyələr və Xatirə əşyaları fondu

Hədiyyələr və xatirə əşyaları fondu 1955-ci ildə yaradılan Sovet dövrü, 1992-ci ildən isə Ən yeni tarix fondu adlanan fondlar əsasında 2009-cu ildə təşkil olunmuşdur. 1955-ci ildə fond yaranarkən onun eksponatları əsasən Azərbaycan Dövlət Xalq Maarifi Muzeyindən, Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasın, V.İ.Lenin adına Muzeyin Bakı filialından, Azərbaycanın xarici ölkələrlə mədəni əlaqələr cəmiyyətindən, Azərbaycan SSR Yazıçılar İttifaqından, və başqa təşkilatlardan Muzeyə verilmiş 210 ədəd materialdan ibarət idi. Hazırda fondda 5665-dən artıq eksponat vardır. Təqribən 1000 eksponat respublikaya və bilavasitə Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinə xarici ölkələrin nümayəndələri tərəfindən verilmiş hədiyyələrdir.

 
Nəriman Nərimanova məxsus yazı ləvazimatı

Fondun kolleksiyasına neft sahibkarı, xeyriyyəçi Hacı Zeynal Abdin Tağıyevin, şair və yazıçılardan Hüseyn Cavid, Səməd Vurğun, Rəsul Rza, alimlərdən Mirəsədulla Mirqasımov, Yusif Məmmədəliyev, Ələşrəf Əlizadə, Həsən Abdullayev, Fəraməz Maqsudov, İsmayıl Hüseynov bəstəkarlardan Müslüm Maqomayev, Zülfüqar Hacıbəyov, Fikrət Əmirov, Qara Qarayev, bəstəkar-dirijor Niyazinin, aktyorlardan Hüseynqulu Sarabski, Ələsgər Ələkbərov, Mərziyyə Davudova, Əli Qurbanov, Leyla Bədirbəyli, Ağasadıq Gəraybəyli, Hökümə Qurbanova, Murad Yegizarov, Fuad Poladov, Sosialist Əməyi və Sovet İttifaqı Qəhrəmanları Sabit Orucov, Süleyman Vəzirov, İsrafil Məmmədov, Həzi Aslanov, Mehdi Hüseynzadə, Ziya Bünyadov , AXC-nin hərbi naziri Səmədağa Mehmandarov, Dövlət Nəzarət naziri Nəriman Nərimanbəyli, Azərbaycan Milli Demokratik hərəkatının liderlərindən biri, Müstəqil Azərbaycan Respublikasının sabiq prezidenti Əbülfəz Elçibəy və başqalarına məxsus xatirə əşyaları aiddir. Fondda eksponatların təsviri, tematik izahlı kartların, nisbətən daha maraqlı və nadir eksponatlara elmi pasportların tərtibi, eksponatların elektron pasportlaşdırılması, kataloqların hazırlanması, yaradıcı təşkilatlara və ayrı-ayrı şəxslərə köməklik göstərilməsi üzrə iş aparılır , konservasiya və bərpa üçün, Muzeydə təşkil olunan sərgilər üçün materiallar seçilir. Fondun materialları əsasında “Dost ellərin hədiyyələri” sərgisi təşkil edilmiş və eyni adda kataloq nəşr olunmuşdur.”Maestro Niyazi”, “Elmin qızıl fondu”, “Azərbaycan bayraqları”, “Azərbaycan generalları”, “Əziz Əliyev”, “Bakının teatr həyatı”, “Azərbaycanin neft salnaməsi” kataloqlarının hazırlanmasında da fondun materiallarından geniş istifadə edilmişdir.

Fonda rəhbərlik etmişlər. Ağa Rəhimov (1955), Əsgər Abdullayev (1955-1957), Tofiq Dadaşov (1957- 1958), Rövşanə Haşımova (1958-1961), Mira Əliyarova (1961-1964), Zümrüd Quliyeva (1964-1970), Rəna Səfərova (1970-ci ildən).

Təsviri Materiallar fondu

1925-ci ildə Muzeydə İncəsənət şöbəsi fəaliyyətə başladı. Növbəti ildə Muzeydə rəsm qalereyası və 675 əsərdən ibarət Şərq incəsənəti ekspozisiyası açıldı. Muzeyin təsviri incəsənət kolleksiyasının əsasını Azərbaycanda toplama işi və bolşevik hökumətinin "müsadirə kampaniyası" nəticəsində toplanan, habelə MoskvaLeninqrad (Sankt-Peterburq) şəhərlərindən gətirilən rəsm əsərləri təşkil etdi.

 
“Babək” portreti. XX əsr

1928-ci ilin may ayına olan məlumata əsasən İncəsənət şöbəsində 715 ədəd Şərq, 879 ədəd Qərb incəsənətinə aid eksponat toplanmışdır. 1928-ci ildə şöbənin rəhbəri V. M. Zummer təyin olunmuşdur.1934-cü ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyinin yaradılması ilə əlaqədar Tarix Muzeyinin İncəsənət şöbəsində olan materialların çox hissəsi yeni muzeyə təhvil verildi və şöbə faktiki olaraq ləğv edildi. Tarix Muzeyinin ayrı-ayrı fondlarında, şöbələrdə pərakəndə vəziyyətdə olan rəsm əsərləri 2002-ci ildə təşkil olunan İllüstrasiya və təsviri incəsənət fonduna (2009-cu ildən Təsviri materiallar fondu) toplanmağa başladı. Hal-hazırda fondda Azərbaycan, Avropa, Rusiyanın tanınmış rəssamlarının 800-dən artıq əsərləri mühafizə olunur. Onların içərisində yağlı və sulu boya ilə kətan, taxta, karton və kağız üzərində, həmçinin qrafika, litoqrafiya, intarsiya, inkrustasiya, mozaika və s. üsullarla işlənmiş sənət əsərləri var. Bu gün muzeydə fəaliyyət göstərən “Təsviri materiallar” fondu həmin əsərlərlə yanaşı toplama və sifariş yolu ilə əsasən, tarixə aid bədii rəsm əsərləri, heykəllər və digər sənət incilərini əhatə edir. Bu əsərlər muzeyin daimi ekspozisiyasında və təşkil etdiyi sərgilərdə nümayiş olunur.

2012-ci ildə fondun materialları əsasında muzeydə “Azərbaycan rəssamlarının əsərləri muzey kolleksiyasında” sərgisi təşkil olunmuşdur. 2002-2019-cu ilə kimi Təsviri materiallar fondunun müdiri tarix üzrə fəlsəfə doktoru Rasim Sultanov, 2019-cu ildən fondun müdiri memarlıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Nardanə Yusifovadır.

Köməkçi tarixi fənn materialları fondu

AMEA Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində daimi ekspozisiyanın yeni-yeni materiallarla daha da zənginləşdirilməsi, qonaqlar üçün daha da baxımlı olması istiqamətində mütəmadi iş aparılır. Bu yaxınlarda Azərbaycanın tanınmış neft sahibkarı və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin ev-muzeyinin ekspozisiyasına "H.Z.Tağıyevin təltif nişanları" adlı yeni vitrin əlavə olunmuşdur. Belə ki, vitrində H.Ztağıyevin müxtəlif illərdə təltif olunduğu İarnın "Şir-i xurşid" ordeninin 1-ci dərəcəsinin ulduz və nişanı (lentlə), Buxara əmirliyinin "Şərəfli Buxara ulduzu" ordeni, həmçinin Rusiya imperatorluğunun "III Aleksandrın tacqoyma mərasiminə həsr olunmuş medal", "İmperator III Aleksandrın dövründə xidmətlərə görə", "Səylərə görə" medalları nümayiş etdirilir.Vitrində nümayiş etdirilən təltif nişanları Muzey əməkdaşlarının uzun müddət ərzində apardıqları araşdırmalar nəticəsində aşkarlanmışdır.H.Z.Tağıyevin təltif nişanlarının axtarılması istiqamətində 2008–2009-cu illərdə Muzeyin Heraldika Fond-şöbəsi tərəfindən başlanan tədqiqatlar 2012-ci ildə uğurla nəticələnmişdir. Belə ki, Muzeyin Köməkçi tarixi fənn materialları Fondunun müdiri t.ü.f.d. Sənubər Qasımova tərəfindən aşkarlanmış H.Z.Tağıyevin təltif nişanları tədqiq olunmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, S.Qasımova tərəfindən yazılmış müvafiq məqalələr MATM-ın məqalələr toplusunda və Özbəkistan EA Tarix İnstitutunun "Ozbəkistan tarixi" jurnalında nəşr olunmuşdur. Azərbaycan xalqı qarşısında böyük xidmətləri olan H.Z.Tağıyevin həyatı və çoxşaxəli fəaliyyəti ilə bağlı tədqiqat və axtarışlar davam edir.

 
I Avropa Oyunlarının qızıl medalı

1998-ci ildə vahid Numizmatika fondunun iki hissəyə ayrılması nəticəsində Məskukət və Qeyri-məskukət fondları təşkil edildi. Numizmatika fondunda saxlanılan döş nişanları, təltiflər, markalar, kağız pullar, möhürlər, şəxsi əşyalar və s. Qeyri-məskukət fonduna təhvil verildi. 2009-cu ildə onun əsasında Faleristika, qliptika və bonistika, 2012-ci ildə isə əhatə etdiyi kolleksiyanın məzmunu nəzərə alınaraq “Köməkçi tarixi fənn materialları” fondu adlandırıldı. Hazırda fondun kolleksiyası 32 minədək say vahidi təşkil edir. Fondun faleristika kolleksiyası stolüstü, donativ, xatirə medalları, ordenlər, döş nişanları, cetonlar və digər fərqlənmə nişanlarından ibarətdir. Orta əsr sülalələrinin hakimlərinə, XIX əsrə aid möhürlər, o jümlədən, poçt və dəmiryol möhürləri, Rusiya və xarici ölkə möhürləri qliptika kolleksiyasını təşkil edir. Qiymətli kağızlar, eləcə də Azərbaycanın, QərbŞərq dövlətlərinin pul nişanları bonistika, kolleksiyasında Azərbayjan və xarici dövlətlərin markaları isə filateliya kolleksiyasına daxildir. Fondun şəxsi təltiflər kolleksiyasında görkəmli alim, həkim, mədəniyyət və injəsənət xadimləri, neft sənayesi işçiləri, millət vəkilləri, fəhlələr və başqa ixtisas sahiblərinin orden, medal və fərqlənmə nişanları qorunur.

- “Qliptika” bölməsində 360 ədəd;

- “Faleristika” bölməsində 2235 ədəd;

- “Bonistika” bölməsində 12 375 ədəd;

- “Filateliya” bölməsində 17 000-dən artıq ədəd;

- “Şəxsi təltiflər” bölməsində 1016 ədəd.

Fonda 1998-ci ildən tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Sənubər Qasımova rəhbərlik edir.

Xüsusi fond

1957-ci ildə Azərbaycan Tarixi Muzeyində Qiymətli metallar fondu təşkil olundu. Buraya muzeyin digər fondlarında saxlanılan, sonralar isə arxeoloji qazıntılar, həmçinin təsadüfi tapıntılar nəticəsində və əhalidən satınalma yolu ilə alınan qiymətli metallardan hazırlanan eksponatlar daxil edilmişdi. 2009-cu ildən fond Xüsusi fond adlandırılmışdı. Hazırda burada 1690 eksponat saxlanılır. Onlardan 585 ədəd gümüş, 342 ədəd qızıl, 763 ədəd numizmatik kolleksiyaya aiddir. Fond materiallarının əsas hissəsini arxeoloji eksponatlar, qadın və kişi zinət əşyaları, tanınmış şəxsiyyətlərə məxsus əşyalar, müxtəlif məişət əşyaları (mücrülər, vazlar, stəkanaltılar və s.) və numizmatik materiallar təşkil edir.

 
Azıxantropun alt çənəsi

Muzeyin ən qədim və qiymətli eksponatlarından biri olan azıxantropun çənəsinin fraqmenti məhz bu fondda qorunub saxlanılır. Şəki rayonunun Küdürlü kəndində tapılan m.ö. XVIII-XVII əsrlərə aid döymə üsulu ilə hazırlanmış qızıl qadın bəzəkləri fondun ən qədim zinət əşyalarındandır. 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı əsasında muzeyə hədiyyə edilən Azərbaycanın ilk təbii qızıl nümunəsi də bu fonda təhvil verilmişdir. Xüsusi fondun materialları çoxsaylı respublika və beynəlxalq sərgilərdə nümayiş etdirilmiş, bu materiallar əsasında məqalələr, bukletlər dərc olunmuş, konfrans və simpoziumlarda çıxışlar edilmişdir. Beynəlxalq sərgilər: “Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin 90 illiyi” 29 dekabr 2008-ci il, “Muğam aləmi”-2009. Beynəlxalq muğam festivalı ilə əlaqədar Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində açılan sərgi-17.03.2009-cu il, “Bakı İslam mədəniyyətinin paytaxtıdır” 6 noyabr 2009-cu il. Muzeyə yeni alınan, bərpa və konservasiya olunan materiallar-28 yanvar 2010-cu il, “Azərbaycanın qədim mədəniyyət ocağı-Qarabağ” 3 iyun 2010-cu il, “Muzeyin inciləri” 13 oktyabr 2010-cu il, “Eksponatların ikinci həyatı” 23 dekabr 2011-ci il, “Arşın mal alan-100” 20 fevral 2013-cü il, “Azərbaycan Möcüzəli odlar yurdu” Praqa şəhəri.

Fondun eksponatları əsasında aşağıdakı kitab-albom və kataloq dərc edilmişdir: Асланов Г.М., Голубкина Т.И., Садыхзаде Ш.Г. «Каталог золoтых и серебряных предметов из археологических раскопок Азербайджана», Баку: АН Азерб.ССР, 1966; “Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi kolleksiyasının inciləri” kataloqunun (2010), Rüstəmbəyova A.M. “Azərbaycanın arxeoloji gümüş və qızıl əşyaları”, 2013. “Müsəlman Şərqinin qızıl sikkələri” (2020) elmi kataloqlar.

Fonda müxtəlif illərdə Nina Şahramanova (1955-1956), Püstəxanım Əzizbəyova (1956-1967), Maya Atakişiyeva (1967-1995), Ətiqə İzmaylova (1995-2005) etmişdilər. 2009-cu ildən fonda t.ü.f.d., dosent Afət Rüstəmbəyova rəhbərlik edir.

Foto-neqativ materiallar fondu

Azərbaycan Tarixi Muzeyi yarandığı ildə onun nəzdində foto arxiv fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. II Dünya müharibəsinə qədər arxivdə təxminən 4000 ədəd fotolent, fotoşəkil və neqativlər mövcüd idi.

 
Laçın rayonunu əks etdirən fotoşəklin neqativi.1972-сi il.

1941–1944-cü illərdə fotoarxivə məsul işçi olmadığından dəqiq qeydiyyat aparılmır, fotoşəkillərin və neqativlərin xeyli hissəsi muzey fondlarındakı albomlarda, kitabxanada saxlanılırdı.

Muzeyin Foto-neqativ materiallar fondu 1955-ci ildə yarandı. Hal-hazırda fondda 20000-dən artıq neqativ, o cümlədən, 8000-ə yaxın yaxın şüşə neqativ, 5000-dən artıq fotolent, 2000-ə yaxın rəngli slayd, 7 ədəd videokaset, 7 ədəd CD saxlanılır. Bu foto-neqativlərin bir hissəsi muzey tərəfindən satın alınıb, digəri isə muzey əməkdaşları tərəfindən ayrı-ayrı şəxslərdən, idarə və təşkilatlardan toplanılıb. Fondda görkəmli şəxsiyyətlərin fotoşəkillərinin, sənədlərin, müxtəlif şəhərkəndlərin görüntülərinin, eləcə də muzeyin fondlarında saxlanılan və ekspozisiyasında nümayiş olunan materialların foto-neqativləri mühafizə edilir. Foto neqativ materiallar fonduna Ağayeva Dünya (1955-1959), Sübhi xanım Ağarəhim qızı (1959-1966), Zahirə İbrahimova (1966-1969), Tatyana Nəsirova (1969-1976), Zahirə Məlik-Aslanova (1976-1982), Validə İslamova (1982-1984), Səlminaz Zeynalova (1984-1998), Solmaz Hüseynova (2003- 2019) rəhbərlik etmişlər. Hazırda fondun müdiri Afət Kərimovadır.

Köməkçi materiallar fondu

Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin Köməkçi materiallar fondu 1979-cu ilin yanvar ayında yaradılıb. Fondda Azərbaycan tarixinin müxtəlif dövrlərini özündə əks etdirən materiallar mühafizə olunur. Fondun tərkibi əsasən fotoşəkillərdən, qəzet materiallarından və sənədlərdən ibarətdir. Fondun materialları arasında XX əsrdə mədəniyyət və incəsənət, iqtisadiyyat və kənd təsərrüfatı, Birinci və İkinci Dünya Müharibələri, müasir dövrə də aid sənədlərin surətləri qorunur. Hazırda fondda 7189 saxlanma vahidi mühafizə olunur. Buradakı materialların əksəriyyəti orjinal olmasa da, hər birinin xüsusi tarixi əhəmiyyəti vardır. Fonda vaxtilə S.Cahangirova, R.Sultanov, S.Axundova rəhbərlik edib. Hal-hazırda fond mühafizi Mehriban Mehdiyevadır.

Kitabxana

Kitabxana 1920-ci ildən Azərbaycan Tarixi Muzeyinin nəzdində fəaliyyət göstərir. Muzeyi təşkil edən şəxslər yeni yaranan kitabxanaya Azərbaycan tarixinə aid ədəbiyyat əldə etmək üçün ziyalılara müraciət etmişlər. Kitabxanaya ilk daxil olan əsərlər numizmatika və epiqrafikaya aid kitablar olmuşdur. Kitabxananın nəzdində oxu zalı da fəaliyyət göstərirdi. Kitabxana fondunu zənginləşdirən mənbələrdən biri də şəxsi kolleksiyalardan toplanan, satın alınan və bağışlanan, Sankt-Peterburqda, Moskvada, Azərbaycan tarixinə aid toplanan kitab, jurnal və qəzetlər idi. İldən-ilə artan kitabxananın fondu 1936-cı ildə 4700 ədəd təşkil edirdisə, 1943-cü ildə onun sayı 30 minə çatdı. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin kitabxanasının yaranmasında və zənginləşməsində Y. Paxomov, İ. Cəfərzadə, M. Salamov, S. Qazıyev, V. Leviatov, M. Qazıyev, Z. Yampolskiy, Z. Bünyadov kimi alimlərin böyük rolu olmuşdur. Hazırda kitabxana fondunun ümumi həcmi 84534 nüsxə, onlardan 59832 ədəd kitab, 12000 jurnal və 12702 ədəd digər material təşkil edir. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin kitabxanası Respublikanın zəngin kitabxanalarından sayılır. Hal-hazırda kitabxananın müdiri İradə Qasımovadır.

Bərpa Laboratoriyası

Muzey eksponatlarının bərpası Azərbaycan Tarixi Muzeyinin yarandığı vaxtdan həyata keçirilirdi. İlk əvvəl bərpa və konservasiya işləri əsasən arxeloji tapıntılar üzərində aparılırdı. Lakin muzeyin kolleksiyası müxtəlif eksponatlarla zənginləşdikcə, digər sahələr üzrə ixtisaslaşmış bərpaçı-mütəxəssislərin cəlb olunmasına zərurət yaranırdı. Laboratoriya əməkdaşlarının əksəriyyəti çoxillik bərpaçılıq təcrübəsinə və təhsilə malikdirlər. Hal-hazırda laboratoriyanın metal, keramika, ağac, tekstil (xalça və tikmə), boyakarlıq və qrafika üzrə ixtisaslaşmış 13 əməkdaşı var. Peşə səviyyələrini artırmaq üçün laboratoriya əməkdaşları mütəmadi olaraq bərpa və konservasiya məsələlərinə aid müxtəlif yeni nəşrlərə müraciət edir, qabaqcıl üsulları öz işlərində tətbiq edirlər. Laboratoriyanın fəaliyyəti 2010-cu ildə Muzeydə keçirilmiş "Muzey eksponatlarının ikinci həyatı" adlı sərgidə təqdim olunmuşdur.

İstinadlar

  1. Lider TV (12.09.2017). "Tarix Muzeyi necə qorunur?" (azərb.). Youtube.com. İstifadə tarixi: 2017-09-13.
  2. . 2017-10-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-20.
  3. Lider TV (26.05.2016). "Səda - Tarix muzeyində yeni bölmə açıldı" (azərb.). Youtube.com. İstifadə tarixi: 2016-05-26.
  4. http://azhistorymuseum.gov.az/az/about/3
  5. http://azhistorymuseum.gov.az/az/about/1
  6. http://azhistorymuseum.gov.az/az/fond/3
  7. http://azhistorymuseum.gov.az/az/fond/8
  8. http://azhistorymuseum.gov.az/az/fond/5
  9. http://azhistorymuseum.gov.az/az/fond/10
  10. http://azhistorymuseum.gov.az/az/fond/13
  11. http://azhistorymuseum.gov.az/az/fond/11
  12. http://azhistorymuseum.gov.az/az/fond/6
  13. http://azhistorymuseum.gov.az/az/fond/15

Xarici keçidlər

  • Muzeyin rəsmi saytı 2017-07-12 at the Wayback Machine
  • Youtube: Azərbaycan Tarix Muzeyi
  • Azerbaycan Tarix Muzeyi
  • Музей истории Азербайджана готовится к 100-летию  (rus.)

Həmçinin bax

milli, azərbaycan, tarixi, muzeyi, bakıda, yerləşən, elmi, tədqiqat, müəssisəsi, azərbaycanda, fəaliyyət, göstərən, amea, nın, tərkibində, olan, muzeylərdən, biridir, azərbaycan, tarixinə, mədəniyyətinə, materialların, toplanması, tədqiqi, elmi, fondlarda, qor. Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi Bakida yerlesen elmi tedqiqat muessisesi Azerbaycanda fealiyyet gosteren ve AMEA nin terkibinde olan muzeylerden biridir Azerbaycan tarixine ve medeniyyetine aid materiallarin toplanmasi tedqiqi elmi fondlarda qorunmasi ekspozisiyada ve sergilerde numayis etdirilmesi ile mesgul olur Milli Azerbaycan Tarix MuzeyiEsasi qoyulub 1920Acilis tarixi 1921Movzu Azerbaycan tarixiOlke AzerbaycanYerlesir H Z Tagiyev kuc 4 BakiAzerbaycanKolleksiyasi 300 000Direktor Naile VelixanliMuzeye yetismek M 1 Sahil metrostansiyasiTelefon 994 12 493 23 8740 22 10 sm e 49 50 24 s u Milli Azerbaycan Tarix Muzeyiazhistorymuseum az Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Muzeyin Tarixi 2 Muzey binasinin tarixi 3 Haci Zeynalabdin Tagiyevin ev muzeyi 4 Direktorlari 5 Muzeyin Fondlari 6 Veten muharibesi fondu 7 Arxeologiya fondu 8 Numizmatika fondu 9 Etnoqrafiya fondu 10 Silahlar ve Bayraqlar fondu 11 Senedli Menbeler fondu 12 Hediyyeler ve Xatire esyalari fondu 13 Tesviri Materiallar fondu 14 Komekci tarixi fenn materiallari fondu 15 Xususi fond 16 Foto neqativ materiallar fondu 17 Komekci materiallar fondu 18 Kitabxana 19 Berpa Laboratoriyasi 20 Istinadlar 21 Xarici kecidler 22 Hemcinin baxMuzeyin Tarixi Redakte Esas meqale Haci Zeynalabdin Tagiyevin sarayi1920 ci ilin iyun ayinda Azerbaycan SSR Xalq Maarif Komissarliginin mektebdenkenar isler sobesinde yaradilmis Muzekskurs yarimsobesinin nezdinde az sonra Dogma diyarin tedris muzeyi Istiqlal teskil edildi Artiq iyul ayindan meshur neft sahibkari ve xeyriyyeci Haci Zeynalabdin Tagiyevin yasayis mulkunde yerlesdirilmis bu muzey hemin ilin oktyabr ayinin 25 den Azerbaycan SSR Dovlet Muzeyi adi ile islemeye baslamis 1921 ci ilin may ayindan ilk tamasacilarini qebul etmisdir H Z Tagiyev Yarandigi ilk dovrde muzeyde tarix arxeologiya ve etnoqrafiya botanika ve zoologiya minerologiya ve geologiya tesviri incesenet ve bedii senet xalq tehsili komekci tedris muessiseleri sobeleri elece de Azerbaycan Dogma Diyarin Tedqiqi Cemiyyeti ve Qedim abidelerin muhafizesi komissiyasi fealiyyet gosterirdi 1923 cu ilde yaradilan ve muzeyle six elaqede fealiyyet gosteren Azerbaycani Tedqiq ve Tetebbo Cemiyyeti muzeyin terkibindeki cemiyyet ve komissiyani ozunde cemlesdirdi 1925 ci ilde XMK Kollegiyasinin tesdiq etdiyi Azerbaycan Dovlet Muzeyinin Esasname sine gore Muzeyin strukturunda edilen deyisiklik esasinda tarix etnoqrafiya incesenet biologiya geologiya sobeleri ve Qafqaza ve Serqe dair kitablari ehate eden zengin kitabxana fealiyyetini davam etdirdi Sonraki iller dovrun telebine uygun olaraq muzeyde defelerle struktur deyisikliyi edildi 30 cu illerin ortalarinda boyumekde olan neslin siyasi terbiye meselelerine qarsi diqqetin artmasi muzey ekspozisiyalarinda sosialist cemiyyetinin ustunluklerini numayis etdirmeyin vacibliyine dair partiya ve hokumetin telebleri tarixin oyrenilmesi ve tebligini gunun esas meselelerinden biri etdi Mekteblerde tarixin tedrisine artirilan diqqet yeni tarix ve tarix diyarsunasliq muzeylerinin yaranmasi ile musayiet olundu Azerbaycan XKS in 31 mart 1936 ci il qerarina gore Azerbaycan Dovlet Muzeyinin yeniden qurulmasi tarix profilli muzeyin yaradilmasi ve onun Azerbaycan Tarixi Muzeyi adi ile yenice teskil edilmis Ittifaq EA nin Azerbaycan filialina verilmesi ile neticelendi Bu kecmis Dovlet muzeyinin terkibinden 1934 cu ilde ondan saxelenerek ayrilmis Teatr muzeyinden basqa qeyri tarix profilli diger sahelerin de ayrilmasina ve yeni muzeylerin Tebiet Incesenet Ateizm ve din Edebiyyat ve b yaranmasina sebeb oldu 30 cu illerin sonu 40 ci illerin evvellerinde bas veren kutlevi repressiya ve muharibe alimlerin ve muzey iscilerinin siralarini seyreltdi Akademiyanin ayri ayri institutlarinda struktur deyisiklikleri edildi Hetta 1941 ci ilde bu vaxtadek musteqil qurum olan Tarix Muzeyi o dovrde Azerbaycan xalqlarinin Tarixi Muzeyi fealiyyetini yeni teskil olunmus Tarix Dil ve Edebiyyat Institutunda Muzey sobesi adi ile davam etdirdi 1943 cu ilde Azerbaycan Tarixi Muzeyi EA Azerbaycan filialinin qerari ile Reyaset heyetinin nezdinde yeniden musteqil vahid qurum kimi tesdiq edildi Butun bu muddet erzinde 1941 ci iledek hem Tagiyev mulkunde hem de Sirvansahlar Sarayinda esasen muxtelif tarixi movzularda sergiler teskil eden Muzey 1941 1952 ci illerde Tagiyev mulkunde AzSSR XKS sonralar Nazirler Soveti yerlesdirilmisdi muharibe ve sonraki illerde elmi tedqiqat xususile arxeoloji islerine daha cox ustunluk verirdi Bu ise Muzeyde bilavasite oz istiqametine uygun islerin zeiflemesine getirib cixartdi Yalniz 1953 cu ilde Tagiyev mulkunun yeniden Muzeye qaytarilmasi ve dovletin muzey quruculugu sahesinde gorduyu tedbirler Tarix Muzeyinde xalqimizin ta qedimden bu gunedek tarixini eks etdiren elmi ekspozisiyanin qurulmasi ucun serait yaratdi Muzeyde hal hazirda 6 elmi sobe Azerbaycanin qedim ve orta esrler dovru tarixinin ekspozisiyasi Azerbaycanin yeni dovr tarixinin ekspozisiyasi Azerbaycanin en yeni dovr tarixinin ekspozisiyasi Etnoqrafiya Numizmatika ve epiqrafika Elmi ekskursiya ve kutlevi isler sobeleri Muzey esyalarinin berpasi laboratoriyasi 12 fond 4 qrup ve kitabxana fealiyyet gosterir Azerbaycan Tarixi Muzeyinde ekspozisiya elmi tedqiqat elmi kutlevi ve fond islerinin esas istiqametlerini tarix elminin son illerde elde etmis oldugu nailiyyetlere ve muzeysunasligin dunya tecrubesi ile tesdiq olunan muasir prinsiplerine esaslanaraq ekspozisiyanin qurulmasi onun daim zenginlesdirilerek tekmillesdirilmesi Azerbaycan xalqinin qedim dovrden bu gunedek tarixini eks etdiren maddi ve menevi medeniyyet abidelerinin toplanmasi ve muhafizesi tedqiqi nesri onlarin ekspozisiya ve sergilerde numayisi ve tebligi teskil etmisdir 1 Yarandigi ilk gunden hem medeni maarif hem de elmi tedqiqat muessisesi kimi fealiyyet gosteren Azerbaycan Tarixi Muzeyinin isi haqqinda danisarken tez tez birinci ve ya ilk defe sozlerini isletmek lazim gelir Bele ki hele 1925 ci ilde Xocalida ve Naxcivanda teskil olunan arxeoloji ekspedisiyalar Azerbaycan erazisinde qedim maddi medeniyyet abidelerinin elmi baximdan oyrenilmesinin esasini qoydu Sonraki illerde muzey emekdaslari Qafqaz Albaniyasinin paytaxti Qebelede orta esr seherleri Gencede Xarabagilanda Orenqalada arxeoloji tedqiqatlar apardilar Qebele rayonu erazisinde askar edilen Yaloylutepe medeniyyeti Boyuk Qafqaz erazisindeki maraqli tapintilardan oldu Azerbaycan tarixinin erken orta esrler dovrunun muhum meselelerini isiqlandiran Mingecevir arxeoloji ekspedisiyasi ise elde edilen elmi neticelerine gore o dovrde respublika hetta Ittifaq miqyasinda boyuk ugur kimi qiymetlendirildi Mehz bu ekspedisiyanin materiallari muzeyin salonlarinin yarasigina cevrildi nece nece kitab ve dissertasiya ucun menbe rolunu oynadi 2004 2007 ci illerde Azerbaycan Respublikasinin prezidenti cenab Ilham Eliyevin gosterisi ve nezareti ile muzeyin binasi evvelki gorkemini saxlamaqla muasir muzey telebleri seviyyesinde berpa ve temir olundu Muzeyin yeni avadanliqla techiz olunmasi prezidentin ve hokumetin ayirdigi investisiya ile nadir muzey ekponatlarinin bir hissesinin berpa ve konservasiya edilmesi ve bunun neticesinde tariximizin butun dovrlerinin daha dolgun teqdim olunmasi indi oldugu kimi bundan sonra da muzeyi olkenin tarixi medeni irsinin qoruyucusu edecekdir Muzeyin 10 otaginda Azerbaycan xalqinin gorkemli oglu Haci Zeynalabdin Tagiyevin ev muzeyinin acilmasi vetenine ve xalqina hedsiz xidmetler gostermis el atasi nin xatiresini ebedilesdirmis onun gork olacaq heyat ve fealiyyetini isiqlandirmisdir 2001 ci ilden baslayaraq her il nesr olunan elmi toplu Muzeyin hele oten esrin 50 ci illerinden ciexan ve burada aparilan elmi tedqiqat islerinin neticelerine hesr olunan elmi meqaleler toplusunun davamidir 2005 ci ilden milli statusunu almis Azerbaycan Tarixi Muzeyi bu gun olke prezidentinin qaygisi ile respublikanin cox muhum elmi medeni ocagina cevrilmisdir 2007 ci ilde oz qapilarini yeni ekspozisiya ile tamasacilarin uzune acan muzey Azerbaycan tarixinin daha etrafli ve obyektiv teqdim olunmasi meqsedile elmi tedqiqat ve medeni maarif islerini bir qeder de genislendirmis fealiyyetini elmin inkisafi uzre Milli Strategiyaya uygun qurmusdur Acilisdan sonra muzeyde kecirilen muxtelif movzulu sergiler elmi praktiki seminar ve konfranslar muzey emekdaslarinin hazirladiqlari kitab buklet kataloq ve toplular hem mutexessislerin hem de Azerbaycanin tarixi onun maddi ve menevi medeniyyeti ile maraqlananlarin regbetine sebeb olmusdur 2 2016 ci ilden etibaren muzeyde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti bolmesi fealiyyet gosterir 3 Muzeyimizin 90 illiyi Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti cenab Ilham Eliyevin 16 mart 2010 cu il tarixli serencami ile dovlet seviyyesinde qeyd edildi Yubiley ili cercivesinde muzeyde 6 sergi teskil olunmus 1 respublika ve 1 beynelxalq elmi konfrans kecirilmis 10 adda muxtelif kitab nesr olunmusdur 2013 cu ilden Muzeyde Tagiyev klubu elece de Genc muzeysunaslar ve muzeyseverler kulubu ve Kinoklub fealiyyet gostermektedir 2015 ci ilin iyun ayinin 15 de Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin 95 yasi tamam oldu 2020 ci ilin iyun ayindan Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin 100 illiyi tamam olur Muzeylerin inkisafi ucun son derece boyuk ehemiyyet kesb eden bu qerar bu gun Azerbaycan dovleti terefinden ugurla heyata kecirilir Dovlet bascimizin tapsirigi ile muzeyimizin 100 illiyi erefesinde Tagiyev sarayinda muasir muzey quruculugu seviyyesinde berpa ve temir islerinin baslanmasi ekspozisiyanin muzeysunasligin dunya tecrubesi prinsiplerine esaslanan tekmillesdirilmesi musteqil olkemizde muzey fealiyyeti sahesinde esas dovlet prinsipinin heyata kecirilmesinin bariz numunesidir Azerbaycan prezidentinin Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin 100 illik yubileyinin layiqince kecirilmesi haqqinda verdiyi serencami ise sexsen onun ozunun tariximize medeniyyetimize xususi qaygi ve diqqet gosterdiyini bir daha subut edir Sert karantin rejiminin yumsaldilmasindan sonra 2020 ci il iyunun 17 de Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin nezdinde fealiyyet gosteren Haci Zeynalabdin Tagiyevin xatire muzeyinin temir ve yenidenqurma islerinden sonra acilis merasimi kecirildi Muzey binasinin tarixi RedakteMilli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin yerlesdiyi bina meshur sahibkar xeyriyyeci Haci Zeynalabdin Tagiyevin ve ailesinin yasayis evi olub Baki seherinin bas memari olmus Iosif Vikentyevic Qoslavskinin 1865 1904 layihesi esasinda insa edilen Tagiyev sarayi Bakinin en gozel binalarindan biridir I Qoslavski 1891 ci ilde Bakida tikilen Aleksandr Nevski kilsesinin insasina nezaret uzre mutexessis qisminde Bakiya ezam olunmusdu I Qoslavski 1893 1904 cu illerde seherin bas memari vezifesini tutub Onun muellifliyi ile Bakida memarliq cehetden gozel olan on iki bina tikilib H Z A Tagiyevin sarayi 1895 1901 ci illerde insa olunub Neheng gunbezlerle tamamlanan bu uc mertebeli sarayin bir terefi Baryatinski indi E Elizade digerleri Polis indi Y Memmedeliyev Merkuri indi Z Eliyeva fasadi ise Qorcakov indi H Z A Tagiyev kucelerine baxirdi Otaqlarin iki sirali tikilisi sarayin daxili hellinin esasini teskil edir Iki qapali heyet etrafinda merasim ve yasayis otaqlari qruplara ayrilib Binanin iki arali mermer pillekenleri olan on hissesi Qerbe baxir Ikinci mertebenin anfiladasinda nebati naxisli pilyastrlarla bezedilmis Avropa zali yerlesirdi Serq zali ise ozunun ezemeti ornamentlerin temteraq ve zerifliyi ile ferqlenirdi Merkezinde kicik fevvare olan qis bagi Serq zalina birlesdirilmisdi H Z Tagiyevin kabineti yemek qonaq ve basqa otaqlar palid agaci ile bezedilmisdir Hacinin heyat yoldasi Sona xanimin oz orijinalligi ile secilen buduarinin kicik qonaq otaginin tavani fiqurlu guzgulu lovheciklerden yigilmisdi Serq zalina aparan pilleken Tagiyev sarayinin insasinda 270 nefer muhendis memar dulger neqqas ve basqa ustalar calismisdi Sarayin daxilindeki butun avadanliq Rusiyadan Fransadan Amerikadan Almaniyadan getirilmisdi Evde istiledici ve soyuducu sistemler qurasdirilmisdi Imaret her dord terefden uc mertebeden idi otaqlarin her birisinin ucaligi 1320 metre catirdi Sarayin sutunlari almaz ve rengli guzgulu suselerle bezedilmis yeri Rusiyadan getirilmis tebii rengli agcaqayin taxtalardan dosenmisdi Tekce binanin tikintisine xaricden getirilen mebel ve avadanliq nezere alinmasa 1 2 milyon rubl vesait xerclenmisdi Asagi mertebede H Z Tagiyevin kontoru ve bir sira basqa otaqlar ikinci mertebede ise yasayis otaqlari kabinet ve iki zal Avropa ve Serq zallari elece de iki seyf otagi temizlik otaqlari metbex hamam ve s yerlesirdi Y Memmedeliyev kucesine ayrica cixisi olan ucuncu mertebe 16 otaqdan ibaretdir 1914 cu ilden sarayda H Z Tagiyevin basciliq etdiyi Baki Tacir banki da yerlesirdi 1920 ci ilin aprelinde Azerbaycanda hakimiyyeti almis bolsevikler Tagiyev sarayini musadire etmis onun bir hissesinde Dovlet Tarix Muzeyi fealiyyete baslamisdi 1941 1954 cu illerde Tarix Muzeyi Sirvansahlar sarayina kocurulmus binada Azerbaycan SSR Xalq Komissarlari Soveti yerlesdirilmisdi 1954 cu ilde binanin ikinci mertebesi yeniden Tarix Muzeyine qaytarildi Birinci mertebede ise Texniki ve tibbi senedler arxivi yerlesdirildi Yalniz 2000 ci ilde Tagiyev mulku butovlukde Azerbaycan Tarixi Muzeyinin ixtiyarina verildi Tagiyev sarayi bir nece defe rekonstruksiyaya meruz qalmisdi XX esrin ortalarinda aparilan temir zamani guzgulu otaqdaki sekiller burjua qaligi kimi mehv edilmis ve uzerinden yeni suvaq cekilmisdir 2000 ci ilde cari temir zamani suvagin altinda hemin divar resmleri askar edilmisdir Ustunden dord defe reng vurulmasina baxmayaraq resmler evvelki teravetini itirmemisler 2005 ci ilden Tagiyev sarayinda esasli temir ve berpa isleri baslandi Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyevin tesebbusu ile Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin nezdinde H Z Tagiyevin xatire muzeyi de yaradildi 4 Haci Zeynalabdin Tagiyevin ev muzeyi RedakteXatire muzeyine daxil olan otaqlarin esyalarin mebelin berpasi ile mesgul olan Azerbaycan ve Italiya mutexessisleri H Z Tagiyevin ailevi fotoalbomu esasinda otaqlarin evvelki gorkemini berpa ede bilmisler Muzeyi teskil eden otaqlar bunlardir 1 H Z Tagiyevin is kabineti 2 Serq zali 3 kitabxana 4 bilyard otagi 5 yemek otagi 6 melumat otagi 7 Sona xanim Tagiyevanin bezek otagi buduar 8 yataq otagi 9 temizlik otagi Serq zali Xatire muzeyinin ekspozisiyasi H Z Tagiyevin is kabinetinden baslayir Kabinet ozunun sade gozelliyi ile secilir Onun divarlari qirmizi agacdan duzeldilmis panellerle ve naxisli tund yasil divar kagizi ile bezedilmisdi Burada bilavasite Hacinin ozune mexsus kitab skafi yazi stolu kreslo stul ve dolabla yanasi kohne ailevi fotoalbom esasinda hazirlanmis diger esyalar da vardir Kitab skafinda Rusiya imperiyasinin qanunlar toplusu melumat kitablari ensiklopediyalar saxlanilir Seherler kabinetde Hacinin komekcileri ona yerli Rusiya Avropa elece de Serq olkelerinde cixan qezetlerden onu maraqlandiran meqaleleri oxuyar dunyada bas veren hadiselerden xeberdar ederdiler Yazi stolunun arxasindaki divarda Hacinin oz sekil kolleksiyasindan Iran hokmdarlari Nadir sah Efsar ve Feteli sah Qacarin solda ise Rusiya imperatoru II Nikolayin ve onun xanimi Aleksandra Fyodorovnanin portretleri asilib Kabinetin pencereleri ile uzbeuz divarda ise ressam Ayvazovskinin Denizde firtina adli eseri asilib Hacinin Iran sahi Muzeffereddinle gorusunu eks etdiren portret de ev sahibinin yasadigi gunlerde oldugu kimi evvelki yerinde asilmisdir Yazi stolu ile uzbeuz H Z Tagiyevin portretini gormek olar Bakida orta texniki mektebin binasinin tikilmesinde gosterdiyi xidmetlere maddi yardima gore seher dumasi H Z Tagiyevin portretinin sifaris edilmesi barede qerar vermisdi Eser 1912 ci ilde gorkemli ressam I Brodski terefinden cekilmisdi Burada H Z Tagiyev teltif edildiyi butun medal ve ordenlerde eks olunub Onlarin arasinda Rusiyanin Muqeddes Stanislav ordenleri Seyine gore uc qizil medal Iranin Siri xursid ordeni Buxara Qizil Ulduzu vardir Is kabinetinden Serq zalina kecmek mumkundur Sarayin iki en boyuk zallarindan biri olan qedim oriyental ornamentlerini ozunde birlesdiren Serq zali gozelliyi ve mohtesemliyi ile secilir Burada qebullar resmi musavireler ve tenteneli merasimler kecirilirdi Qapilari qoz fistiq armud agaclarindan hazirlanmis Serq zali xususi zovqle bezedilmisdi Buraya sebekeli stollar stullar royal kreslolar ve s qoyulub Zalin tavanina Quran ayeleri yazilib Bu yazi ve bezeklere 9 kiloqram qizil isledilib Neheng cil ciraq ve guzgulerin uzerindeki bralar zali isiqlandirmaqla beraber onun gozelliyini daha da artirir Pencerelerin bedennuma suselerinde H Z Tagiyevin ereb herfleri ile adi ve soyadi yazilmisdir Zalin muxtelif hisselerinde rast gelinen ve muselman memarliginda genis isledilen altiguseli ulduz Suleyman peygemberin uzuyunun qasi formasindadir Inanca gore o insani pis nezerden qoruyur Yuxari hissedeki sutunlu taglar mohtesem Serq zalina xususi gozellik verir Avropa zali Sutunlu taglarin altindan kecerek H Z Tagiyevin kitabxanasina daxil olmaq olar H Z Tagiyev maarifciliyin tereqqisi ucun misilsiz sey ve xidmetler gostermisdir Onun vesaiti hesabina gorkemli yazici ve sairlerin tarixcilerin eserleri cap olunmusdur Tagiyev Kaspi qezetini almis ve onun sahibi olmusdu Quran Azerbaycan dilinde ilk defe hemin qezetin nesriyyatinda nesr edilmisdi Azerbaycanda Nesri maarif Nicat ve b xeyriyye cemiyyetlerinin tesis edilib fealiyyet gostermesinde Haci boyuk emek serf etmisdi Kitabxanada ag rengli yumsaq ipek oturacaqli mebel desti iki taxta stol stullar ve kreslolar kitab skaflari yerlesdirilib Kitab skaflarinda Rusiya imperiyasinin qanunlar toplulari saxlanilir Xalca ve perdeler otaga xususi yarasiq verir Kitabxananin saginda yerlesen qapi bilyard otagina aparir Otagin ortasinda bilyard stolu qoyulmusdur Buradaki arxasi hundur gon deri divan kreslolar istirahet ucun nezerde tutulmusdur Otagi xususi quruluslu cil ciraq bezeyir Bilyard otagi ve kitabxanadan cixib yeniden sutunlu taglar olan guseye daxil olmaq olar Buradan solda yerlesen qapi yemek otagina aparir Otagin divarlarina mexmeri ipek parca cekilmisdir Ortada uzun duzbucaqli masa ve etrafina oturacagi mexmerden olan stullar qoyulub Buxara emirinin hediyyesi olan gumusden hazirlanmis ustu minali qab desti burada numayis etdirilir Skaflarda H Z Tagiyevin Fransadan getirdiyi ve uzerinde ozunun venzeli olan xorek desti gumus bicaqlar bullur qedehler qoyulub Otaqda hemcinin qoz agacindan duzeldilmis gozel ornamentli boyuk bufet yerlesir Bufetden soldaki qapi interaktiv masa olan otaga aparir Xatire muzeyinin yeni ekspozisiyasinda iriolculu ekranda touch screen H Z Tagiyevin sahibkarliq ve ictimai fealiyyeti Azerbaycanda ve onun hududlarindan kenarda gorduyu xeyriyye isleri ailesi haqqinda melumatlar yerlesdirilib Hemin melumatlar uc dilde Azerbaycan ingilis ve rus dillerinde teqdim olunur Interaktiv masanin ustunluklerinden biri de eyni zamanda dord ziyaretcinin orada qeyd olunan melumatlarla tanis ola bilmesidir Bu otaqdan sag terefde yerlesen kicik qonaq otagi H Z Tagiyevin ikinci heyat yoldasi Sona xanima mexsus idi Haci iki defe aile qurub Zeyneb xanimla birinci nikahdan onun uc ovladi dunyaya gelmisdi Sona xanim general Balakisi bey Ereblinskinin qizi idi Onun Haci ile nikahi 1896 ci ilde baglanib Aralarinda 40 dan cox yas ferqinin olmasina baxmayaraq bu xosbext izdivac idi Hemin nikahdan onlarin bes ovladi dogulmusdur Sona xanimin kicik qonaq otagi oz gozelliyi ve orijinalligi ile o birilerinden ferqlenir Tavan fiqurlu guzgulu lovheciklerden qurasdirilmis divarlar rengareng naxislarla bezedilmisdir Otaq bezen guzgulu zal da adlandirilir Merkezde orijinal deyirmi divan yerlesir Onun ustunde lampa ucun yer var Burada hemcinin dordguseli naxisli stollar yumsaq kreslolar ve stullar qoyulub Qonaq otagindan yataq otagina aparan ensiz dehliz var Yataq otagi iki hisseden ibaretdir Onlari bir birinden sebekeli taxta arakesme ayirir Birinci hissede yuxarisi hundur naxisli ikiyataqli carpayi ve trumo yerlesir Ikinci hissede ise kicik ve deyirmi stol divan kreslolar stullar qoyulmusdur Otaq boyu xalca ve perdeler otagin gozelliyini daha da artirir Yataq otagina bitisik balaca bir otaq var Bu temizlik otagidir Burada guzgulu trumo yumsaq kreslo stol paltar ve refli skaflar qoyulub Trumonun ustunde bezek esyalarini gormek olar 5 Direktorlari Redakte1920 1921 Stanevic Y 1921 Savelyev S 1923 Melikov Memmed 1923 Seyxzade Ismayil 1923 1928 Serifov Davud 1928 1932 Manutsyan Sero 1932 1934 Melkumyan A 1934 1937 Salamov M 1937 Klimov A 1938 1939 Isxanov B 1939 Leviatov V N d v m i e 1939 Mehdiyev D Q 1940 1942 Eliyev Zeynal d v m i e 1942 1947 Leviatov V 1947 1952 Qaziyev Saleh 1952 1953 Ceferzade Ishaq 1953 Soxatskiy V I d v m i e 1953 1954 Efendiyev Memmed 1954 1961 Qaziyev Memmed Emin 1961 1998 Ezizbeyova Pustexanim 1998 Recebli Eli 1998 Velixanli Naile bu gunedekMuzeyin Fondlari RedakteVeten muharibesi fondu RedakteVeten Muharibesi Fondu 2021 ci ilin yanvar ayinda Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin Elmi Surasinin qerari ile yaradilmisdir Sehid ve qazilere mexsus materiallar Fondun yaradilmasinda meqsed Azerbaycanin erazi butovluyu ugrunda sehid ve qazi olan hemvetenlerimize mexsus geyim xatire esyalari senedler ve fotolarin toplanmasi qorunmasi tedqiqi ve tebligidir Fonda Azerbaycan Respublikasinin guc strukturlarinin Veten Muharibesinde istifade etdikleri geyim ve ideoloji vesaitler de daxil edilmisdir Hazirda 100 den artiq inventari olan Veten Muharibesi Fondu yeni materiallari qebul etmekdedir Fondda Azerbaycanin Milli Qehremanlari general mayor Polad Hesimov polkovnik Ilqar Mirzeyev polkovnik Sukur Hemidov ve Cingiz Qurbanova mexsus esyalar ve fotolar muhafize olunur Veten Muharibesi fondunda muhafize olunan materiallar arasinda Azerbaycan ordusunun torpaqlarimizin azad edilmesi zamani ermeni herbcilerinden herbi qenimet kimi goturdukleri numuneler de yer alir Fondun mudiri Sefa Movsumovdur Arxeologiya fondu RedakteMilli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin ilk struktur bolmelerinden biri 1920 ci ilde teskil edilen Arxeoloji seksiya olmusdur Seksiyanin emekdaslari professor Yevgeni Paxomovun rehberliyi ile muzeye daxil olan arxeoloji ve numizmatik materiallarin ilkin islenilmesini aparmis onlari kataloqlasdirmislar Muzeyin Arxeologiya fondunun inventar kitabinda ilk maddi medeniyyet numunesi kimi qedim das dovrune aid caxmaqdasindan emek aleti qeyd olunmusdur Hemin emek aleti 1920 ci il mayin 25 de Benkendorfun evinden qebul edilmisdir Bunun ardinca Birlinskinin 1920 Usakovun 1920 Abezkuzun 1920 Skinderin 1921 Yevgeni Paxomovun 1921 kolleksiyalarindaki maddi medeniyyet numuneleri fondun eksponatlarini xeyli zenginlesdirdi XX esrin 20 ci illerinden Tarix Muzeyi Azerbaycan erazisinde arxeoloji kesfiyyat ve qazinti islerine baslamisdir Gence Covdar Yaloylutepe Redkin lager Xocali abidelerinde aparilan genis qazinti isleri 30 40 ci illerde Qedim Gence Baki Xan sarayi Naxcivan Uzuntepe ve Mingecevirde davam etdrilmis Arxeologiya fondu ilden ile materiallarla zenginlesmisdir Sonralar arxeoloji qazinti islerini AMEA nin Tarix Institutu Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutunun muvafiq ekspedisiyalari aparmislar Bu qazintilardan askar olunmus maddi medeniyyet numunelerinin bir hissesi Arxeologiya fondunda toplanmisdir Gorkemli Azerbaycan arxeoloqlarinin emeyi sayesinde hal hazirda 50 minden artiq materialin toplandigi Arxeologiya fondunda das mis das tunc ilk demir antik ve orta esrler dovrunu xarakterize eden maddi medeniyyet numuneleri vardir 2009 cu iledek fond Azerbaycanin Qedim ve orta esrler dovru tarixinin elmi ekspozisiya sobesinin nezdinde fealiyyet gostermisdir 2009 cu ilde musteqil Arxeologiya elmi fond sobesinin teskili materiallarin tedqiqi numayisi tebligi ve zenginlesdirilmesi ucun yeni imkanlar yaratdi Arxeologiya fondu jpg Arxeoloji numuneler fond skaflarinda yerlesdirilmekle onlara aid zeruri melumatlar esasinda fondun Elektron Melumat Bazasi yaradilmisdir 2008 ci ilden ise fond materiallarinin elektron pasportlasdirilmasi isine baslanilib Bu is muzeyin lokal sebekesinde yaradilmis xususi pasport proqraminda heyata kecirilir Hazirda fond materiallarinin 25 faizi elektron pasportlasdirilib Mezmun ve forma zenginliyine gore secilen Arxeologiya fondunun materiallari tedqiqatcilarin diqqetini celb etmis onlarin tedqiqat obyektine cevrilmisdir Indiye kimi menbe bazasini fond materiallari teskil eden onlarla elmi tedqiqat eseri brosur buklet elece de Mingecevir kup qebirleri albomu 1960 Qedim Azerbaycan bezekleri 1971 Xezer Atlantidasi 2009 Azerbaycanin antropomorf terrakotlari 2010 Sirvanin bedii metali 2012 ve Zoomorf tesvirli sirli qablar 2016 kataloqlari Davud bey Serifov 2016 ve Azerbaycanin qedim ve orta esr silahlari 2018 kitab albomlari elece de Xezer Atlantidasinin yadigarlari 2020 ve Sehirli ciraq 2020 kitabcalari isiq uzu gormus Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi ve arxeoloji irsimiz ve Azerbaycanin antik dovr keramikasi oynoxoyyalar kitab albomlari Saxsi oyuncaqlar ve Azerbaycanin sirli saxsilari sferokonuslar kataloqlari nesre hazirlanmisdi 6 Muxtelif illerde Arxeologiya fonduna Ishaq Ceferzade Memmedeli Huseynov Serqiyye Sadiqzade Gennadi Agayev Fariz Xelilli rehberlik etmisler Hazirda fonda Nasir Quluzade rehberlik edir Numizmatika fondu RedakteZengin numizmatik irse malik olan Azerbaycan erazisinde tapilan sikkelerin muntezem sekilde qeyde alinmasina ve oyrenilmesine 1920 ci ilde Azerbaycan SSR Dovlet Muzeyinin terkibinde Numizmatika fondunun yaradilmasindan sonra baslanilmisdir Yaradildigi ilk illerde 103 sikkeden 1928 ci il melumatina gore 4734 1939 cu ile gore 16728 sikkeden ibaret kicik kolleksiyaya malik olan bu fond indi respublikada 100 000 den cox sikkenin saxlanildigi tedqiq ve teblig olundugu vahid numizmatik merkezdir Bunlarin esas hissesini Azerbaycan Respublikasi erazisinde kesilmis ve tapilmis sikkeler teskil edir Bu sikkeler sirasinda IX XVIII esrler Azerbaycanin feodal dovletleri Sirvansah Mezyediler Saciler Salariler Seddadiler Azerbaycan atabeyleri Qaraqoyunlu Agqoyunlu Sefevilere xanliqlara mexsus sikkeler xususi onem dasiyir Fondda hemcinin antik ve Serq sikkelerinden ibaret kolleksiyalar qedim Yunanistan seherlerinin Roma Bizans imperiyalarinin ellinist dovletlerinin Selevkiya Parfiya Baktriya Sasaniler Ereb Xilafeti Selcuqlar Elxaniler Cuciler Osmanlilar Efsarlar Baburiler ve s dovrunde zerb olunmus ve Azerbaycan erazisinde tapilan sikkeler saxlanilir Fondda demek olar ki butun dunya olkelerini Qerbi Avropa Rusiya Hindistan Cin ve s temsil eden sikke kolleksiyalari movcuddur Azerbaycanda numizmatikanin bir elm kimi tesekkulu ve sonraki ugurlari mehz Muzeyde Numizmatika fondunun yaradilmasi bu fondun tesiscisi ve uzun muddet muhafizi olan emekdar elm xadimi Azerbaycan SSR EA nin muxbir uzvu tarix elmleri doktoru professor Yevgeni Aleksandrovic Paxomovun 1880 1965 fealiyyeti ile baglidir Genis elmi maraq sahibi olan bu alimin Azerbaycan erazisinde askara cixarilan tesadufi sikke tapintilarinin qeyde alinmasi toplanilmasi tedqiq ve nesr olunmasi sahesinde gosterdiyi sey ve elde etdiyi elmi nailiyyetler boyuk ehemiyyet kesb edir Azerbaycan tarixine arxeologiyasina ve numizmatikasina hesr edilmis 100 den artiq meqale Azerbaycanin ve Qafqazin diger respublika vilayet ve eyaletlerinin sikke defineleri toplulari Baki 1926 1966 Gurcustan sikkeleri Tiflis 1970 Azerbaycan sikkeleri I c 1959 II c 1962 eserleri Y Paxomov qeleminin mehsuludur Azerbaycan Saciler dovletinin qizil dinari Azerbaycan sikkelerinin oyrenilmesinde A Rehimovun da emeyi az olmamisdir Onun Azerbaycanin pul dovriyyesine hesr edilmis 15 elmi eseri sirasinda Baki definesi 1948 Agqoyunlularin nadir sikkeleri Orenqala ve Bakida arxeoloji qazintilar zamani tapilmis sikkelerin xulasesi meqaleleri hemcinin K Qolenko S Mustafayeva I Babayevin meqaleleri L Ezimovanin N Sinitsinanin dissertasiya isleri Numizmatika fondunun materiallari esasinda hazirlanmis tedqiqat isleridir 1968 ci ilde Azerbaycan SSR EA Reyaset Heyetinin qerari ile Muzeyde Numizmatika ve epiqrafika sobesi yaradilmis ve Y Paxomovun telebesi Eli Mehemmed oglu Recebli sobenin mudiri teyin edilmisdir Emekdar medeniyyet iscisi tarix elmleri doktoru professor E Recebli Azerbaycan numizmatikasi Azerbaycanda sikke zerbi ve pul dovriyyesi tarixi Baki Elm ve heyat 1997 rus dilinde monoqrafiyasinin ve 70 den artiq meqalenin muellifidir 50 ilden artiq muxtelif tedris muessiselerinde pedaqoji fealiyyet gostermekle yanasi elmi ugurlari olan muxtelif teltiflere malik bu alimin rehberliyi ile uc namizedlik dissertasiyasi mudafie edilmisdir Alimin yetirmeleri olan t u f d dosent Senuber Qasimova ve t u f d Aygun Memmedova hazirda Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin emekdaslari qisminde fealiyyet gosterirler Oten esrin tedqiqatcilarin A Rehimov K Qolenko S Mustafayeva I Babayev L Ezimova N Sinitsina eserleri Numizmatika Fondu materiallarina istinaden islenilmisdir Azerbaycanda mudafieye teqdim edilmis Q Pirquliyeva A Quliyev T Quliyev S Qasimova A Memmedova ve d namizedlik dissertasiya isleri ve meqalelerinde Numizmatika Fondu materiallari eks edilmisdir 1998 ci ilden Numizmatika fondundan qeyri meskukat materiallari mohurler ordenler medallar markalar sexsi teltifler ve s secilerek ayrilmis ve Komekci Tarixi Fenn Materiallari fondu yaradilmisdir Hazirda Numizmatika Fondu ve Numizmatika ve epiqrafika elmi fond sobesinin emekdaslarinin seyi ile fondda saxlanilan sikkelerin elektron pasport proqrama qeyd edilmesi tedqiqi ve tebligi isi davam etdirilir 7 Etnoqrafiya fondu RedakteMilli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde saxlanan en nefis orijinal ve nadir eksponatlarin boyuk bir qismi Etnoqrafiya elmi fond sobesinin fondunda muhafize olunur Etnoqrafiya fonduna alinan ilk eksponat Muzeyin acildigi dovre yeni 1920 ci ile tesaduf edir Bu gun fondda muhafize edilen eksponatlarin umumi sayi 9 mine yaxindir Onlarin icerisinde en qedimi XII esre aid samdan heveng ve manqaldir Esasen orta esrlere aid ve Azerbaycan xalqinin tarixini medeniyyetini meisetini ozunde yasadan bu nadir eksponatlar oz maddi ve menevi deyeri baximindan cox qiymetli olub milli deyerlerimizin arasdirilmasi ucun evezsiz elmi bazadir Etnoqrafiya fondunda qorunan materiallar icerisinde Azerbaycan erazisinde yasayan milli azliqlarin muxtelif xalqlarin meisetine mexsus esyalar da yer alib 20 Yanvar xalcasi 1990 ci il Fondun kolleksiyasinin bir qismini Azerbaycan xalqinin heyat terzi ve meiseti ile sirf bagli olan Quba Sirvan Baki Gence Qazax Qarabag ve Tebriz xalca mekteblerine mexsus xalca ve xalca memulatlari teskil edir Etnoqrafiya fondunda qorunan eksponatlar icerisinde Azerbaycanin maddi medeniyyetinin muhum gostericilerinden olan geyimlerin ve tikmelerin ozunemexsus yeri vardir Bu nefis senet eserlerinin yuksek bedii tarixi deyeri hem de onlarin bezilerinin meshur sexsiyyetler terefinden hazirlanmasi ile baglidir Meselen sonuncu Qarabag xaninin qizi saire Xursudbanu Natevanin el isi olan bedii tikmeler neinki muzeyin butovlukde Azerbaycan incesenetinin incileri sayila biler Azerbaycan xalqinin zengin menevi medeniyyete sahib oldugunu subut eden musiqi aletleri de Etnoqrafiya fondunda yer almisdir Fondda muhafize olunan XII XVI esrlerde istifade olunan cogur Azerbaycanin en nadir musiqi aletlerinden biridir Etnoqrafik esyalar icerisinde mis burunc tunc agac cini gil dasdan hazirlanmis muxtelif emek aletleri meiset esyalari dini ayinlerin icrasi ile bagli esyalar da genis yer tutur Misden hazirlanmis serbetqabilar qendiller kasalar sirli ve sirsiz saxsidan kupe dolca nehre agac ve metal emek aletleri zerif cini qablar ve s oz istehsal usullari dekorativ tertibati baximindan olduqca maraqli ve qiymetlidir Dini ayinlerin icrasi zamani istifade edilen muxtelif tebii daslar ve muncuqlardan ibaret nezerlikler kehraba eqiq tesbehler uzeri dua ve muqeddes kelamlarla yazili uzukler dua qablari ve s esrler boyu xalqin yaddasindan suzulub gelen dini inanclari ozunde yasadir Etnoqrafiya fondunda Azerbaycanin taninmis alim sair bestekar herbcilerine mexsus esyalar da muhafize edilir Onlardan Mirze Feteli Axundovun Uzeyir Hacibeylinin Necef bey Vezirovun Eliaga Sixlinskinin ve basqalarinin sexsi esyalarini gostermek olar Bununla yanasi fondda Moldova Turkmenistan Rusiya Iran ve s olke numayendelerinin Azerbaycana seferleri zamani muzeye bagisladiqlari qiymetli hediyyeler de qorunub saxlanir Muxtelif illerde Etnoqrafiya sobesine Yevgeni Paxomov Ishaq Ceferzade Z Kilcevskaya H Quliyev M Nesirli Mayya Cebrayilova Nermin Tahirzade Etiqe Izmayilova rehberlik etmis Mehdi Quliyev Ehmed Abdullayev Nigar Seyidzade Ayende Dadasova Afet Rustembeyova ise fondun muhafizleri olmuslar Hazirda Etnoqrafiya elmi fond sobesinin mudiri Gulzade Abdulovadir fondun mudiri ise t u f d Sevinc Nesirovadir Fondun materiallarinin zenginlesdirilmesinde ayri ayri illerde toplama ve satinalma yolu ile elde edilen medeni irs numuneleri ile yanasi bu gun de davam etdirilen etnoqrafik ekspedisiyalar muhum rol oynamisdir Bu ekspedisiyalarda V F Trofimova Z Kilcevskaya S Qaziyev H Quliyev E Izmayilova G Abdulova ve b istirak etmisdir Azerbaycana aid Norvec Almaniya DREZDEN Vatikan Cexiyanin Ostrava ve Praqa seherlerinde kecirilen sergilerin teskilinde fondun materiallarindan genis istifade olunmusdur Muzeyde kecirilen Qafqaz Islam ordusu 90 2008 Mugam alemi 2009 Baki Islam medeniyyetinin paytaxti 2009 Azerbaycanin qedim medeniyyet ocagi Qarabag 2010 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin incileri 2010 Muzey esyalarinin ikinci heyati 2011 Azerbaycan sufresinin mis qablari 2013 Arsin mal alan 100 2013 Dost ellerin hediyyeleri 2014 Azerbaycan qadin bezekleri Azerbaycanin neft salnamesi 2014 Seki irsimizi yasadan ulu diyar 2019 Sirvansahlar sarayinda kecirilen Sirvansahlar irsi dunya muzeylerinde 2019 Boyuk Veten muharibesinin 75 illiyine hesr olunmus Millet size minnetdardir 2020 sergilerinde fondun materiallari teqdim olunmusdur Fond materiallarina dair Azerbaycan tikmeleri 1970 ci il rus dilinde Kovry i kovrovye izdeliya 1970 e gody Azerbaycan milli geyimleri 1970 ci il rus dilinde Chekannye mednye izdeliya 1970 e gody Azerbaycan tikmeleri 1971 Azerbaycan milli geyimleri 1972 Xursid Banu Natevan 180 2012 Mirze Feteli Axundzade 200 2012 Qarabag xalcalari 2013 Baki Sirvan Quba xalcalari 2013 Azerbaycan sufresinin mis qablari 2013 Azerbaycan qadin geyim bezekleri 2016 Kecmis meisete seyahet etriyyat kosmetika aksesuarlar 2018 Gozellik ondur 2020 kitab albomlari Azerbaycan milli kisi geyimleri 2020 monoqrafiyasi cap olunmusdur 8 Silahlar ve Bayraqlar fondu RedakteMilli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin ilk fondlarindan biri Yeni tarix fondu idi 2009 cu ilde aparilan struktur deyisikliyinden sonra onun adi deyisdirilerek Silahlar ve bayraqlar fondu adlandirildi Fondda 1575 den artiq eksponat saxlanilir Silahlar ve bayraqlar fondunun esas hissesini mudafie soyuq ve odlu silahlarin muxtelif novleri teskil edir Orta esrler ve Yeni dovre aid debilqeler zirehli esleheler qilinclar tapanca ve tufengler toplar zenburekler ve s Azerbaycanda silah istehsalinin en yuksek seviyyede olmasina delalet edir Silah numuneleri uzerinde yazilar nebati hendesi ornamentler qizil ve gumusu islemeler hemcinin tiye ve lulelerin keyfiyyetli polad novunden hazirlanmasi o dovrun silah ustalarinin yuksek pesekarligindan xeber verir Fondda hemcinin XIX esrin sonu XX esrin evvellerine aid Qafqaz Qerbi Avropa Rusiya ve Serq silahlari da muhafize olunur Bayraqlar kolleksiyasini ayri ayri xanliqlara car ordusunun terkibinde muxtelif muselman alaylarina mexsus bayraqlar teskil edir Onlar 1924 cu ilde Tiflisde yerlesen Qafqaz Herb Tarixi Muzeyinden tehvil alinmisdir Bu bayraqlar cox nefis parcalarindan tikilmis uzeri gozel nebati ornamentlerle ve yazilarla bezedilmisdir Fondda hemcinin sovet dovrune aid Azerbaycan herbi diviziyalarina mexsus bayraqlar da muhafize olunur Baki xanliginin bayragi XVIII esr Bu silahlar silah istehsalinin en yuksek seviyyede olmasindan Azerbaycan silahsazlarinin yuksek pesekarligindan xeber verir Fondun materiallari mutemadi olaraq muzeyin ekspozisiyasinda ve muxtelif sergilerde istifade olumaqla yanasi bilavasite yalniz fondun kolleksiyasini ehate eden sergilerde de numayis etdirilir Serq silahlari ve bayraqlari 1999 Torpaga sancilmis qilinc 2012 Azerbaycan Mudafie Senayesi Nazirliyinin teskil etdiyi I Azerbaycan Beynelxalq Mudafie Senayesi sergisi 2014 II Azerbaycan Beynelxalq Mudafie Senayesi sergisi 2016 III Azerbaycan Beynelxalq Mudafie Senayesi sergisi 2018 Gence seherinde teskil olunan sergi 2014 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin nezdinde II Dunya muharibesinin 70 illiyine hesr olunmus sergi 2015 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin yaranmasinin 95 illiyi munasibetile kecirilen sergi 2015 Sah Ismayil hokmdar ve serkerde 2016 Sirvansahlar dovleti 2017 Azerbaycan milli geyimleri sergisi 2017 Qafqaz islam Ordusunun Bakini azad etmesinin 100 illiyine hesr olunmus sergi 2018 Azerbaycan Cumhuriyyetinin gorkemli xadimleri sergisi 2018 Admiral C Cavadov heyati doyus ve xidmet yolu sergisi 2018 Ordum varsa yurdum var sergisi 2018 Seki ozu bir muzeydir sergisi 2019 Azerbaycan II Dunya Muharibesinde sergisi 2020 Milli deyerlerimizin bariz numuneleri olan bu eksponatlar bir sira beynelxalq sergilerde maddi medeniyyetlerimizi tarixi irsimizi eks etdirmekle yanasi bu irsi teblig edir 2006 2007 ci illerde Norvec Stavanger seherinde Karvan Azerbaycan odlar yurdu 2012 ci ilde Italiyanin Roma seherinde Azerbaycan incileri 2012 2013 cu illerde Cexiya Respublikasinin Ostrava seherinde Azerbaycan ebedi odlar diyari 2014 2016 ci illerde Cexiyanin Praqa seherinde Azerbaycan mocuzeli Odlar yurdu 2019 cu ilde Moskva seherinde Xalq Teserrufati Nailiyyetleri erazisinde Azerbaycan Boyuk Veten muharibesi dovrunde 2020 sergileri Fond materiallari esasinda Azerbaycanda dovletcilik ve onlarin remzieri 2000 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin incileri 2010 kitab albomlari Azerbaycan bayraqlari 2005 Azerbaycan mudafie silahlari 2012 Azerbaycan soyuq ve odlu silahlari 2016 kataloqlari nesr olunmus Azerbaycan orta esr silahlari 2019 monoqrafiyasi Azerbaycan seherlerinin acarlari 2020 bukleti cap edilmisdir Silahlar ve bayraqlar fondunun materiallari esasinda muxtelif janrda televiziya verilisleri cekilmis ayri ayri respublika ve beynelxalq konfranslarda tezis ve meruzelerle cixislar olunmusdur 9 Ilk vaxtlarda Yeni tarix fonduna Fikret Suleymanov 1965 ci ilden Sara Cahangirova 2002 ci ilden ise Sevinc Vahabova rehberlik etmisdir Senedli Menbeler fondu RedakteSenedli menbeler fondu 1955 ci ilden fealiyyet gosteren Muzeyin Elmi arxivi esasinda yaradilmisdir Arxive muzeyde aparilan elmi islerin arxeoloji ekspedisiyalarin materiallari habele XIX XX esrlere aid senedler ve fotosekiller toplanirdi 1992 ci ilde Elmi arxiv Senedli menbeler fonduna cevrilmisdi Fondun kolleksiyasinin esasini XIX esrden bu gune qederki dovru ehate eden senedler fotosekiller aciqcalar ve s teskil edir Bu materiallar movzulara gore ferqlenir Bele ki fondda XIX esrin ikinci yarisindan baslayaraq inkisaf etmekde olan neft senayesinin tarixine yerli ve xarici sirketlere aid senedler habele XX esrde Azerbaycan SSR de neft senayesinin inkisafina dair maraqli senedler muhafize olunur Milli medeniyyetin inkisafina dair materiallar Senedli materiallar fondunda xususi yer tutur Buraya gorkemli maarifcilerin medeniyyet xadimlerinin taninmis ziyalilarin habele XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde Azerbaycanda fealiyyet gosteren medeni maarif ve xeyriyye cemiyyetlerine aid materiallar daxildir Fondda Muzeyin tarixine dair senedlerle yanasi yarandigi ilk gunden Muzeyde calisan emekdaslara mexsus sened ve fotosekiller de xususi bolmede qorunur H Z Tagiyevin qiz mektebinin tenteneli acilis merasimi 1901 ci il Senedli menbeler fondu Azerbaycan Tarixi Muzeyinin elmi arxivi esasinda 1996 ci ilde yaradilmisdir Fond yaradilmamisdan once elmi arxivde ekspozisiyanin movzu planlari arxeoloji ekspedisiyalarin ve muzey emekdaslarinin gorduyu isler haqda hesabatlari muxtelif nesrlerden iqtibaslar teqvimler ve s senedler saxlanilirdi Elmi arxivin inventar kitabinda ilk qeydiyyat 1953 cu il noyabrin 20 ne tesaduf edir Senedli menbeler fondu yarandiqdan sonra ise muzeyin fealiyyetini eks etdiren resmi senedler hazirki arxive tehvil verilmisdi Hazirda fondun kolleksiyasinda XIX esrin evvellinden bu gunedek olan uzun dovru ehate eden muxtelif sepkili materiallar o cumleden Azerbaycan medeniyyeti ve maarifinin elm ve edebiyyatinin inkisafini milli metbuatinin yaranmasini eks etdiren senedler ve fotosekiller muhafize olunur Hemin senedli menbeler arasinda meshur ictimai xadim ve xeyriyyeci Haci Zeynalabdin Tagiyevin menali omur yolunu ve fealiyyetini eks etdiren materiallar da coxluq teskil edir Bele ki bu nufuzlu sexsiyyetin simasini uc fotosekil albomunda gormek mumkundur Fondun muvafiq saxlanc yerlerinde qorunan Mirze Feteli Axundzade Hesen bey Zerdabi Necef bey Vezirov Resid bey Efendiyev Teymur bey Bayramelibeyov ve digerlerinin sexsi kolleksiyalari Molla Nesreddin jurnalinin ve XIX esrin sonu XX esrin evvelinde nesr olunan Ekinci qezetinin Heyat Irsad Iqbal ve s metbu orqanlarin nadir nusxeleri hemin dovrde fealiyyet gostermis maarif cemiyyetlerinin elece de onlarin nezdinde acilmis tehsil muessiselerinin senedleri olduqca ehemiyyetlidir Fondda saxlanilan ve 1877 ci ilde Parisde fransiz dilinde nesr edilen uzerinde taninmis azerbaycanli ziyalisi Ebulfet bey Sahtaxtinskinin sexsi mohuru olan Quran onun nadir incilerindendir Baki Universitetinin fealiyyetine dair muxtelif senedler Azerbaycan turklerinin orta esr eposu olan Kitabi Dedem Qorqud dastaninin Drezdende saxlanilan XVI esr nusxesinin faksimile sureti fondun kolleksiyasini zenginlesdirir Fondun maraqli kolleksiya numuneleri arasinda Milli teatrinin yaranmasini ve bu gunedek kecdiyi yolu ozunde eks etdiren sened ve fotosekiller de yer alib Bunlardan Uzeyir Hacibeyli ve Muslum Maqomayevin Azerbaycan sehnesinin gorkemli aktyorlarinin yaradiciligini eks etdiren materiallar xususi onem dasiyir Fondda Azerbaycanda neft senayesinin geologiya elminin tesekkulu ve inkisafi ile bagli xeyli sened de muhafize olunur Hemin senedlere numune olaraq Pitoyev ve Kº Sehmdar Cemiyyeti Benkendorf ve Kº Ticaret Evinin neft medenlerinin tesvirleri Balaxani 1896 Nobel Qardaslari Neft Hasilati Cemiyyetinin 1879 1904 XXV illiyi Nobel Qardaslari Neft Hasilati Cemiyyetinin 1879 1909 XXX illiyi cizgi cedvel xerite ve illustrasiyalari olan Baki Batumi ag neft kemerinin I sahesinin ise salinmasi Azerbaycanin deniz yataqlarinin kompleks islenmesi Ilic buxtasinin torpaqla ortulmesi Sollar su kemerinin tikintisi Petrovsk Baki xettinin 1896 1902 icra cizgileri adli albomlari gostermek olar Fondda hemcinin XIX esrin sonu XX esrin evvelinde burada neft hasilati ile mesgul olmus yerli ve xarici sirketlerin senedleri fotosekilleri ve aciqcalari M Abramovic D Qolubyatnikov I Qubkin L Qurvic F Rustembeyov Y Memmedeliyev S Vezirov E Bagirova E Elizade E Yaqubov I Huseynov ve basqalarinin kolleksiyalari muhafize olunur Burada qocaman neftci Piri Quliyevin 1925 ci ilde Amerika Birlesmis Statlarinda tecrube kecmesi haqda sened de xususi maraq kesb edir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetine dair tarixi deyer kesb eden senedler de fondun xususi kolleksiyasini teskil edir Onlarin arasinda muasir Azerbaycan dovletciliyinin esasini qoymus ve Eqdname adi ile qeleme alinmis Istiqlal Beyannamesi diqqeti xususile cekir Bu tarixi senedin fondda saxlanilan fotosuretine ilk pesekar azerbaycanli ressam Ezim Ezimzade beyannamenin qebul edildiyi 1918 ci ilde bedii tertibat vermisdir Bu senedin azerbaycanli muhacirlerden elde edilmis ve 2014 cu ilde Muzeye Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin teqdimati ile tehvil verilmis oijinal metninin ve fransizcaya tercumesinin yazili nusxeleri de fondda qorunur Umumiyyetle son iller erzinde fondda Cumhuriyyet xadimlerine ve tehsil almaq meqsedile xarice gonderilmis azerbaycanli genclere aid xeyli sayda material toplanmisdir 2018 ci ilde ise fondun kolleksiyasina milli herekatimizin lideri Mehemmed Emin Resulzadenin 1950 ci ilde bu mefkurenin genc numayendesi Suleyman Mehmet Tekinerle yazismalarini ozunde eks etdiren mektublar tehvil verilmisdi Fondun muvafiq kolleksiyalarinda elmin ayri ayri sahelerinde calismis Azerbaycan Elmler Akademiyasinin bir cox heqiqi ve muxbir uzvlerinin maraqli materiallari da ozunemexsus yer tutur Tebabet sahesinde boyuk ugurlar qazanmis alimlerin Yakov Gindesin Fyodr Ilyinin Bahadir Qayibovun Mustafa Haciqasimovun Azerbaycan EA nin ilk prezidenti Miresedulla Mirqasimovun ve azerbaycanli qadinlar arasinda ilk goz hekimi olan Sona Velixanlinin materiallari xususile maraqlidir Ilk azerbaycanli topoqraf general Ibrahim aga Vekilovun kolleksiyasinda ise o dovrun unikal xeriteleri etnoqrafik fotosekiller de nadir eksponatlar yer almisdir Fondda Birinci ve Ikinci Dunya muharibesi dovrlerinde Azerbaycanin on ve arxa cebhelerinde fealligina dair saysiz hesabsiz materiallar da qorunub saxlanilir Ikinci Dunya muharibesi zamani Berline qeder gedib cixmis ve Brandenburq qapisinin uzerine qelebe bayragini sancmis 416 ci Taqanroq milli diviziyasina aid materiallari xususile qeyd etmek olar Fondda umummilli lider Heyder Eliyevin hem sovet doneminde hem de musteqillik illerindeki siyasi fealiyyetine dair xeyli sayda sened ve fotomateriallar muhafize edilir Bu coxsayli senedler arasinda uc nadir sened Naxcivan Pedaqoji Texnikumunun mezunu iken Heyder Eliyevin Azerbaycan Tarixi Muzeyinde calismaq meqsedi ile direktorunun adina yazdigi erize tercumeyi hal ve doldurdugu kadrlarin ucotu uzre sexsi vereqe xususile maraqlidir Fondun muasir dovre aid senedler kolleksiyasinda hemcinin Azerbaycanin istiqlali ve erazi butovluyu ugrunda helak olmus ekser vetendaslarimiza aid de sexsi materiallar da yer almisdir 2014 cu ilde fondun nezdinde yaradilmis Xeriteler sektoru na muzeyin ayri ayri fondlarinda ve kitabxanasinda saxlanilan ekseriyyeti nadir olan xeriteler tehvil verilmisdir Hazirda Fondun kolleksiyasinda 19 222 saxlanma vahidi muhafize olunur Senedli menbeler fondunun bir cox kolleksiya numunelerinden kataloq ve kitab albomlarin hazirlanmasinda menbe qisminde istifade edilmisdir Fonda Roza Pisarevskaya 1955 1965 Osman Efendiyev 1965 1970 Svetlana Medvedeva 1970 2008 ve Mehriban Eliyeva 2008 2019 rehberlik etmisdi Hazirda fondun mudiri Esmira Rehimovadir Hediyyeler ve Xatire esyalari fondu RedakteHediyyeler ve xatire esyalari fondu 1955 ci ilde yaradilan Sovet dovru 1992 ci ilden ise En yeni tarix fondu adlanan fondlar esasinda 2009 cu ilde teskil olunmusdur 1955 ci ilde fond yaranarken onun eksponatlari esasen Azerbaycan Dovlet Xalq Maarifi Muzeyinden U Hacibeyov adina Azerbaycan Dovlet Konservatoriyasin V I Lenin adina Muzeyin Baki filialindan Azerbaycanin xarici olkelerle medeni elaqeler cemiyyetinden Azerbaycan SSR Yazicilar Ittifaqindan ve basqa teskilatlardan Muzeye verilmis 210 eded materialdan ibaret idi Hazirda fondda 5665 den artiq eksponat vardir Teqriben 1000 eksponat respublikaya ve bilavasite Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyine xarici olkelerin numayendeleri terefinden verilmis hediyyelerdir Neriman Nerimanova mexsus yazi levazimati Fondun kolleksiyasina neft sahibkari xeyriyyeci Haci Zeynal Abdin Tagiyevin sair ve yazicilardan Huseyn Cavid Semed Vurgun Resul Rza alimlerden Miresedulla Mirqasimov Yusif Memmedeliyev Elesref Elizade Hesen Abdullayev Feramez Maqsudov Ismayil Huseynov bestekarlardan Muslum Maqomayev Zulfuqar Hacibeyov Fikret Emirov Qara Qarayev bestekar dirijor Niyazinin aktyorlardan Huseynqulu Sarabski Elesger Elekberov Merziyye Davudova Eli Qurbanov Leyla Bedirbeyli Agasadiq Geraybeyli Hokume Qurbanova Murad Yegizarov Fuad Poladov Sosialist Emeyi ve Sovet Ittifaqi Qehremanlari Sabit Orucov Suleyman Vezirov Israfil Memmedov Hezi Aslanov Mehdi Huseynzade Ziya Bunyadov AXC nin herbi naziri Semedaga Mehmandarov Dovlet Nezaret naziri Neriman Nerimanbeyli Azerbaycan Milli Demokratik herekatinin liderlerinden biri Musteqil Azerbaycan Respublikasinin sabiq prezidenti Ebulfez Elcibey ve basqalarina mexsus xatire esyalari aiddir Fondda eksponatlarin tesviri tematik izahli kartlarin nisbeten daha maraqli ve nadir eksponatlara elmi pasportlarin tertibi eksponatlarin elektron pasportlasdirilmasi kataloqlarin hazirlanmasi yaradici teskilatlara ve ayri ayri sexslere komeklik gosterilmesi uzre is aparilir konservasiya ve berpa ucun Muzeyde teskil olunan sergiler ucun materiallar secilir Fondun materiallari esasinda Dost ellerin hediyyeleri sergisi teskil edilmis ve eyni adda kataloq nesr olunmusdur Maestro Niyazi Elmin qizil fondu Azerbaycan bayraqlari Azerbaycan generallari Eziz Eliyev Bakinin teatr heyati Azerbaycanin neft salnamesi kataloqlarinin hazirlanmasinda da fondun materiallarindan genis istifade edilmisdir Fonda rehberlik etmisler Aga Rehimov 1955 Esger Abdullayev 1955 1957 Tofiq Dadasov 1957 1958 Rovsane Hasimova 1958 1961 Mira Eliyarova 1961 1964 Zumrud Quliyeva 1964 1970 Rena Seferova 1970 ci ilden 10 Tesviri Materiallar fondu Redakte1925 ci ilde Muzeyde Incesenet sobesi fealiyyete basladi Novbeti ilde Muzeyde resm qalereyasi ve 675 eserden ibaret Serq inceseneti ekspozisiyasi acildi Muzeyin tesviri incesenet kolleksiyasinin esasini Azerbaycanda toplama isi ve bolsevik hokumetinin musadire kampaniyasi neticesinde toplanan habele Moskva ve Leninqrad Sankt Peterburq seherlerinden getirilen resm eserleri teskil etdi Babek portreti XX esr 1928 ci ilin may ayina olan melumata esasen Incesenet sobesinde 715 eded Serq 879 eded Qerb incesenetine aid eksponat toplanmisdir 1928 ci ilde sobenin rehberi V M Zummer teyin olunmusdur 1934 cu ilde Azerbaycan Dovlet Incesenet Muzeyinin yaradilmasi ile elaqedar Tarix Muzeyinin Incesenet sobesinde olan materiallarin cox hissesi yeni muzeye tehvil verildi ve sobe faktiki olaraq legv edildi Tarix Muzeyinin ayri ayri fondlarinda sobelerde perakende veziyyetde olan resm eserleri 2002 ci ilde teskil olunan Illustrasiya ve tesviri incesenet fonduna 2009 cu ilden Tesviri materiallar fondu toplanmaga basladi Hal hazirda fondda Azerbaycan Avropa Rusiyanin taninmis ressamlarinin 800 den artiq eserleri muhafize olunur Onlarin icerisinde yagli ve sulu boya ile ketan taxta karton ve kagiz uzerinde hemcinin qrafika litoqrafiya intarsiya inkrustasiya mozaika ve s usullarla islenmis senet eserleri var Bu gun muzeyde fealiyyet gosteren Tesviri materiallar fondu hemin eserlerle yanasi toplama ve sifaris yolu ile esasen tarixe aid bedii resm eserleri heykeller ve diger senet incilerini ehate edir Bu eserler muzeyin daimi ekspozisiyasinda ve teskil etdiyi sergilerde numayis olunur 2012 ci ilde fondun materiallari esasinda muzeyde Azerbaycan ressamlarinin eserleri muzey kolleksiyasinda sergisi teskil olunmusdur 2002 2019 cu ile kimi Tesviri materiallar fondunun mudiri tarix uzre felsefe doktoru Rasim Sultanov 2019 cu ilden fondun mudiri memarliq uzre felsefe doktoru dosent Nardane Yusifovadir 11 Komekci tarixi fenn materiallari fondu RedakteAMEA Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde daimi ekspozisiyanin yeni yeni materiallarla daha da zenginlesdirilmesi qonaqlar ucun daha da baximli olmasi istiqametinde mutemadi is aparilir Bu yaxinlarda Azerbaycanin taninmis neft sahibkari ve xeyriyyeci Haci Zeynalabdin Tagiyevin ev muzeyinin ekspozisiyasina H Z Tagiyevin teltif nisanlari adli yeni vitrin elave olunmusdur Bele ki vitrinde H Ztagiyevin muxtelif illerde teltif olundugu Iarnin Sir i xursid ordeninin 1 ci derecesinin ulduz ve nisani lentle Buxara emirliyinin Serefli Buxara ulduzu ordeni hemcinin Rusiya imperatorlugunun III Aleksandrin tacqoyma merasimine hesr olunmus medal Imperator III Aleksandrin dovrunde xidmetlere gore Seylere gore medallari numayis etdirilir Vitrinde numayis etdirilen teltif nisanlari Muzey emekdaslarinin uzun muddet erzinde apardiqlari arasdirmalar neticesinde askarlanmisdir H Z Tagiyevin teltif nisanlarinin axtarilmasi istiqametinde 2008 2009 cu illerde Muzeyin Heraldika Fond sobesi terefinden baslanan tedqiqatlar 2012 ci ilde ugurla neticelenmisdir Bele ki Muzeyin Komekci tarixi fenn materiallari Fondunun mudiri t u f d Senuber Qasimova terefinden askarlanmis H Z Tagiyevin teltif nisanlari tedqiq olunmusdur Qeyd etmek lazimdir ki S Qasimova terefinden yazilmis muvafiq meqaleler MATM in meqaleler toplusunda ve Ozbekistan EA Tarix Institutunun Ozbekistan tarixi jurnalinda nesr olunmusdur Azerbaycan xalqi qarsisinda boyuk xidmetleri olan H Z Tagiyevin heyati ve coxsaxeli fealiyyeti ile bagli tedqiqat ve axtarislar davam edir I Avropa Oyunlarinin qizil medali 1998 ci ilde vahid Numizmatika fondunun iki hisseye ayrilmasi neticesinde Meskuket ve Qeyri meskuket fondlari teskil edildi Numizmatika fondunda saxlanilan dos nisanlari teltifler markalar kagiz pullar mohurler sexsi esyalar ve s Qeyri meskuket fonduna tehvil verildi 2009 cu ilde onun esasinda Faleristika qliptika ve bonistika 2012 ci ilde ise ehate etdiyi kolleksiyanin mezmunu nezere alinaraq Komekci tarixi fenn materiallari fondu adlandirildi Hazirda fondun kolleksiyasi 32 minedek say vahidi teskil edir Fondun faleristika kolleksiyasi stolustu donativ xatire medallari ordenler dos nisanlari cetonlar ve diger ferqlenme nisanlarindan ibaretdir Orta esr sulalelerinin hakimlerine XIX esre aid mohurler o jumleden poct ve demiryol mohurleri Rusiya ve xarici olke mohurleri qliptika kolleksiyasini teskil edir Qiymetli kagizlar elece de Azerbaycanin Qerb ve Serq dovletlerinin pul nisanlari bonistika kolleksiyasinda Azerbayjan ve xarici dovletlerin markalari ise filateliya kolleksiyasina daxildir Fondun sexsi teltifler kolleksiyasinda gorkemli alim hekim medeniyyet ve injesenet xadimleri neft senayesi iscileri millet vekilleri fehleler ve basqa ixtisas sahiblerinin orden medal ve ferqlenme nisanlari qorunur Qliptika bolmesinde 360 eded Faleristika bolmesinde 2235 eded Bonistika bolmesinde 12 375 eded Filateliya bolmesinde 17 000 den artiq eded Sexsi teltifler bolmesinde 1016 eded Fonda 1998 ci ilden tarix uzre felsefe doktoru dosent Senuber Qasimova rehberlik edir 12 Xususi fond Redakte1957 ci ilde Azerbaycan Tarixi Muzeyinde Qiymetli metallar fondu teskil olundu Buraya muzeyin diger fondlarinda saxlanilan sonralar ise arxeoloji qazintilar hemcinin tesadufi tapintilar neticesinde ve ehaliden satinalma yolu ile alinan qiymetli metallardan hazirlanan eksponatlar daxil edilmisdi 2009 cu ilden fond Xususi fond adlandirilmisdi Hazirda burada 1690 eksponat saxlanilir Onlardan 585 eded gumus 342 eded qizil 763 eded numizmatik kolleksiyaya aiddir Fond materiallarinin esas hissesini arxeoloji eksponatlar qadin ve kisi zinet esyalari taninmis sexsiyyetlere mexsus esyalar muxtelif meiset esyalari mucruler vazlar stekanaltilar ve s ve numizmatik materiallar teskil edir Azixantropun alt cenesi Muzeyin en qedim ve qiymetli eksponatlarindan biri olan azixantropun cenesinin fraqmenti mehz bu fondda qorunub saxlanilir Seki rayonunun Kudurlu kendinde tapilan m o XVIII XVII esrlere aid doyme usulu ile hazirlanmis qizil qadin bezekleri fondun en qedim zinet esyalarindandir 2004 cu ilde Azerbaycan Respublikasi Prezidenti Ilham Eliyevin serencami esasinda muzeye hediyye edilen Azerbaycanin ilk tebii qizil numunesi de bu fonda tehvil verilmisdir Xususi fondun materiallari coxsayli respublika ve beynelxalq sergilerde numayis etdirilmis bu materiallar esasinda meqaleler bukletler derc olunmus konfrans ve simpoziumlarda cixislar edilmisdir Beynelxalq sergiler Sovet Ittifaqi Qehremani Mehdi Huseynzadenin 90 illiyi 29 dekabr 2008 ci il Mugam alemi 2009 Beynelxalq mugam festivali ile elaqedar Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinde acilan sergi 17 03 2009 cu il Baki Islam medeniyyetinin paytaxtidir 6 noyabr 2009 cu il Muzeye yeni alinan berpa ve konservasiya olunan materiallar 28 yanvar 2010 cu il Azerbaycanin qedim medeniyyet ocagi Qarabag 3 iyun 2010 cu il Muzeyin incileri 13 oktyabr 2010 cu il Eksponatlarin ikinci heyati 23 dekabr 2011 ci il Arsin mal alan 100 20 fevral 2013 cu il Azerbaycan Mocuzeli odlar yurdu Praqa seheri Fondun eksponatlari esasinda asagidaki kitab albom ve kataloq derc edilmisdir Aslanov G M Golubkina T I Sadyhzade Sh G Katalog zolotyh i serebryanyh predmetov iz arheologicheskih raskopok Azerbajdzhana Baku AN Azerb SSR 1966 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi kolleksiyasinin incileri kataloqunun 2010 Rustembeyova A M Azerbaycanin arxeoloji gumus ve qizil esyalari 2013 Muselman Serqinin qizil sikkeleri 2020 elmi kataloqlar Fonda muxtelif illerde Nina Sahramanova 1955 1956 Pustexanim Ezizbeyova 1956 1967 Maya Atakisiyeva 1967 1995 Etiqe Izmaylova 1995 2005 etmisdiler 2009 cu ilden fonda t u f d dosent Afet Rustembeyova rehberlik edir Foto neqativ materiallar fondu RedakteAzerbaycan Tarixi Muzeyi yarandigi ilde onun nezdinde foto arxiv fealiyyet gostermeye baslamisdir II Dunya muharibesine qeder arxivde texminen 4000 eded fotolent fotosekil ve neqativler movcud idi Lacin rayonunu eks etdiren fotoseklin neqativi 1972 si il 1941 1944 cu illerde fotoarxive mesul isci olmadigindan deqiq qeydiyyat aparilmir fotosekillerin ve neqativlerin xeyli hissesi muzey fondlarindaki albomlarda kitabxanada saxlanilirdi Muzeyin Foto neqativ materiallar fondu 1955 ci ilde yarandi Hal hazirda fondda 20000 den artiq neqativ o cumleden 8000 e yaxin yaxin suse neqativ 5000 den artiq fotolent 2000 e yaxin rengli slayd 7 eded videokaset 7 eded CD saxlanilir Bu foto neqativlerin bir hissesi muzey terefinden satin alinib digeri ise muzey emekdaslari terefinden ayri ayri sexslerden idare ve teskilatlardan toplanilib Fondda gorkemli sexsiyyetlerin fotosekillerinin senedlerin muxtelif seher ve kendlerin goruntulerinin elece de muzeyin fondlarinda saxlanilan ve ekspozisiyasinda numayis olunan materiallarin foto neqativleri muhafize edilir Foto neqativ materiallar fonduna Agayeva Dunya 1955 1959 Subhi xanim Agarehim qizi 1959 1966 Zahire Ibrahimova 1966 1969 Tatyana Nesirova 1969 1976 Zahire Melik Aslanova 1976 1982 Valide Islamova 1982 1984 Selminaz Zeynalova 1984 1998 Solmaz Huseynova 2003 2019 rehberlik etmisler Hazirda fondun mudiri Afet Kerimovadir Komekci materiallar fondu RedakteMilli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin Komekci materiallar fondu 1979 cu ilin yanvar ayinda yaradilib Fondda Azerbaycan tarixinin muxtelif dovrlerini ozunde eks etdiren materiallar muhafize olunur Fondun terkibi esasen fotosekillerden qezet materiallarindan ve senedlerden ibaretdir Fondun materiallari arasinda XX esrde medeniyyet ve incesenet iqtisadiyyat ve kend teserrufati Birinci ve Ikinci Dunya Muharibeleri muasir dovre de aid senedlerin suretleri qorunur Hazirda fondda 7189 saxlanma vahidi muhafize olunur Buradaki materiallarin ekseriyyeti orjinal olmasa da her birinin xususi tarixi ehemiyyeti vardir Fonda vaxtile S Cahangirova R Sultanov S Axundova rehberlik edib Hal hazirda fond muhafizi Mehriban Mehdiyevadir 13 Kitabxana RedakteKitabxana 1920 ci ilden Azerbaycan Tarixi Muzeyinin nezdinde fealiyyet gosterir Muzeyi teskil eden sexsler yeni yaranan kitabxanaya Azerbaycan tarixine aid edebiyyat elde etmek ucun ziyalilara muraciet etmisler Kitabxanaya ilk daxil olan eserler numizmatika ve epiqrafikaya aid kitablar olmusdur Kitabxananin nezdinde oxu zali da fealiyyet gosterirdi Kitabxana fondunu zenginlesdiren menbelerden biri de sexsi kolleksiyalardan toplanan satin alinan ve bagislanan Sankt Peterburqda Moskvada Azerbaycan tarixine aid toplanan kitab jurnal ve qezetler idi Ilden ile artan kitabxananin fondu 1936 ci ilde 4700 eded teskil edirdise 1943 cu ilde onun sayi 30 mine catdi Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin kitabxanasinin yaranmasinda ve zenginlesmesinde Y Paxomov I Ceferzade M Salamov S Qaziyev V Leviatov M Qaziyev Z Yampolskiy Z Bunyadov kimi alimlerin boyuk rolu olmusdur Hazirda kitabxana fondunun umumi hecmi 84534 nusxe onlardan 59832 eded kitab 12000 jurnal ve 12702 eded diger material teskil edir Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin kitabxanasi Respublikanin zengin kitabxanalarindan sayilir Hal hazirda kitabxananin mudiri Irade Qasimovadir Berpa Laboratoriyasi RedakteMuzey eksponatlarinin berpasi Azerbaycan Tarixi Muzeyinin yarandigi vaxtdan heyata kecirilirdi Ilk evvel berpa ve konservasiya isleri esasen arxeloji tapintilar uzerinde aparilirdi Lakin muzeyin kolleksiyasi muxtelif eksponatlarla zenginlesdikce diger saheler uzre ixtisaslasmis berpaci mutexessislerin celb olunmasina zeruret yaranirdi Laboratoriya emekdaslarinin ekseriyyeti coxillik berpaciliq tecrubesine ve tehsile malikdirler Hal hazirda laboratoriyanin metal keramika agac tekstil xalca ve tikme boyakarliq ve qrafika uzre ixtisaslasmis 13 emekdasi var Pese seviyyelerini artirmaq ucun laboratoriya emekdaslari mutemadi olaraq berpa ve konservasiya meselelerine aid muxtelif yeni nesrlere muraciet edir qabaqcil usullari oz islerinde tetbiq edirler Laboratoriyanin fealiyyeti 2010 cu ilde Muzeyde kecirilmis Muzey eksponatlarinin ikinci heyati adli sergide teqdim olunmusdur Istinadlar Redakte Lider TV 12 09 2017 Tarix Muzeyi nece qorunur azerb Youtube com Istifade tarixi 2017 09 13 Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyinin 90 yasi tamam olmusdur 2017 10 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 10 20 Lider TV 26 05 2016 Seda Tarix muzeyinde yeni bolme acildi azerb Youtube com Istifade tarixi 2016 05 26 http azhistorymuseum gov az az about 3 http azhistorymuseum gov az az about 1 http azhistorymuseum gov az az fond 3 http azhistorymuseum gov az az fond 8 http azhistorymuseum gov az az fond 5 http azhistorymuseum gov az az fond 10 http azhistorymuseum gov az az fond 13 http azhistorymuseum gov az az fond 11 http azhistorymuseum gov az az fond 6 http azhistorymuseum gov az az fond 15Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi ile elaqeli mediafayllar var Muzeyin resmi sayti Arxivlesdirilib 2017 07 12 at the Wayback Machine Youtube Azerbaycan Tarix Muzeyi Azerbaycan Tarix Muzeyi Muzej istorii Azerbajdzhana gotovitsya k 100 letiyu rus Hemcinin bax RedakteTagiyevin qizlar mektebi Umid valsi balet Menbe https az wikipedia org w index php title Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi amp oldid 5991392, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.