fbpx
Wikipedia

Tailand

Tailand Krallığı (Pratet Tai, tay ราชอาณาจักรไทย [râːtɕʰa ʔaːnaːtɕɑ̀k tʰɑj]) — Hind-Çin yarımadasında dövlət. Monarxiya quruluşuna malikdir. Digər yarımada dövlətlərinə görə nisbətən inkişaf etmişdir. Adı bir vaxtlar Siyam Krallığı olan ölkə 1939-cu ildə Tailand adlandırılmışdır. Paytaxt Banqkokun tai dilindəki mənası "mələklər şəhəri"dir. 200 il bundan əvvəl kiçik bir balıqçı şəhəri olaraq Siyam Krallığının paytaxt qurulan şəhəri, indi Asiyanın ən böyük şəhərlərindən biridir.

Tailand Krallığı

Tailand
Bayrağı
Himni: เพลงชาติ
(azərb. "Tailand Milli Marşı"‎)
PaytaxtıBanqkok
Rəsmi dilləriTay dili
Dini
Buddizm
Yaranması1932
Tarixi 
• Yaranması
28 dekabr 1768, 1238
Ərazisi
• Ümumi
513.120
Əhalisi
• Təxmini
67.091.089 (2012)
ValyutasıTailand batı
Saat qurşağı+7
Yolun hərəkət istiqamətisol
Telefon kodu+66
ISO 3166 koduTH
İnternet domeni.th
Tailand

Tailand 4 ölkə ilə həmsərhəddir – Kamboca, Laos, MyanmaMalayziya. 513,000  km² sahəsi ilə 51-ci, 66 milyon nəfər əhalisi ilə isə 20-ci yerdədir.

Tailandda idarəetmə forması konstitusiyalı monarxiyadır.

Tailand iqtisadiyyatı adambaşına düşən ÜDM göstəricisinə görə 20-ci, nominal ÜDM həcminə görə isə 27-ci yerdədir. İstehsal, kənd təsərrüfatıturizm ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sektorlarıdır.

Dövlət rəmzləri

Tailand Krallığının dövlət rəmzləri: Tailand bayrağı, Tailand gerbiTailand himnidir.

Coğrafiya

Ərazisi və sərhədləri

Tailandın coğrafi kordinatları 5°36' və 20°28' şimal enliyi ilə 97°20' və 105°35' şərq uzunlu arasında dəyişir. Ümumi ərazinin 2,23 min km² dəniz zonasına aiddir. Ərazinin qərbdən şərqə doğru maksimal uzunluğu 780 km, şimaldan cənuba doğru isə — 1650 km-dir. Cənub-qərbdən ölkə ərazisini Andaman dənizinin suları yuyur. Cənubdan və şərqdən isə Cənubi Çin dənizinin Siam körfəzi ilə həmsərhəddir. Sahil xəttinin ümumi uzunluğu 3 219 km-dir. Dəniz sahili ərazilərdə düzənlik və bataqlıqlaşmış relyef üstünlük təşkil edir. Malay yarımadasının qərb sahillərində düyü əkələn körfəzlər və kiçik çayların estuariləri ilə çox parçalanmış. Siam körfəzinin Kamboca ilə olan sərhəddində ÇanqKut adası yerləşir. Malay yarımadasının Samuy və Phanqan adaları Tailanda məxsusdur. Andaman dənizində isə Surin, Similan və Pxuket adaları yerləşir.

Geologiyası və faydalı qazıntıları

 
Tailandın[ölü keçid] qərbindəki mağaralar

Tailandın şimalında, qərbində və cənubunda yerləşən dağ sistemləri paleozoy geosinklinalına aiddir. Cənubi asiya qırışıqlığına mezozoyda yenidən aktivləşmişdir. Dağlar paleozoy və triasın effuziv əhəng daşlarından, qum daşlarından və şistlərindən təşkil olunmuş. Ölkənin şimal-şırqində yerləşən Korat yaylası mezozoyun qumdaşlarından ibarətdir. Tailandın mərkəzində tektonik çökmə yerləşir. Ərazi kaynozoyun çöküntü məhsulları ilə örtülmüş (5–7 km). Bu çökmə ərazidə Menam düzənliyi və Siam körfəzinin şelf hissəsi formalaşmış. Tailand ərazisində karst relyef formaları geniş yayılmış. Mağaralar üstünlük təşkil edir. Mağaraların çoxu buddizmin müqəddəs məkanları hesab olunur. Ən böyük mağaralardan biri — Pxravanqdenqdir. Uzunluğu 13,5 km-dir.

Mezozoy qranitləri böyük qalay yataqları ilə əlaqəlidir (1220 min ton)). Volfram ehtiyatlarının miqdarı 20 min tondur. Paleozoy strukturlarında stibium, flüorit, qurğuşun, sink, barit, dəmir filizi geniş yayılmışdır. Mərkəzdə və cənubda qonur və daş kömür ehtiyatları var. Qərbdə rubin və sapfir yataqları aşkar olunub.

Relyefi

Ölkə ərazisinin yarıdan çoxu allüvial düzənliklərdən ibarətdir. Bunlardan ən böyüyü — Menam düzənliyidir. Menam düzənliyi ölkənin mərkəzində, Çaupxraya çay vadisi boyu yerləşir. Çayın gətirmə məhsulları hesabına quru ərazi ildə 2–3 metr Siam körfəzinə daxil olur. Düzənlik rayonlar şimaldan Luanqpxaban silsiləsinin cənub hissəsi və Pxipannam ön dağları ilə əhatələnir. Qərbdə Kxuntxan, Tanentaunci və Bilau silsilələri yerləşir. Bu silsilələr meridianal istiqamətdə Malay yarımadasında uzanır. Tailandın şimal-qərb hissəsində ölkənin ən yüksək zirvəsi — Doyintanon dağı (2559 m) yerləşir. Şərq hissədə yerləşən Korat yayalası ölkə ərazisinin ¼-ni tutur. Yayla ölkə daxilinə doğru tədricə yüksəlir və Danqrek, Fufan alçaq dağları formalaşır. Kra bərzəxindən cənubda, Malay yarımadasında kiçik düzənliklər və alçaq dağlar üstünlük təşkil edir. Tailandın Andaman dəniz sahilləri kəskin parçalanmışdır. Adalar, qayalıqlar və sualtı riftlər mövcuddur.

İqlimi

Cənub Şərqi Asiyada mərkəzi mövqe tutmasına, şimaldan cənuba doğru böyük məsafədə uzanmasına görə Tailand müxtəlif iqlim xüsusiyyətlərinə mlikdir. O üzdən əsas məhsul yığımı il ərzində bir neçə dəfə həyata keçirilir. Turizm mövsümi il boyu davam edir.

Tailand üçün subekvatorialmusson iqlimi xarakterikdir. Orta illik temperatur +13 °C-dən aşağı düşmür və nadir hallarda +40 °C-ni keçir. Ən isti aylar aprel və maydır. Ölkənin şimalında iqlim nisbətən kontinentaldır. Sutkalıq temperatur bu ərazilərdə maksimum olur. Dağlıq ərazilərdə qışda temperatur 10–15 °C düşür. Düzənlik ərazilərin orta temperaturu + 22— +29 °C-dir. Tailandın cənub bölgələrinin iqlim şərtləri daha yümşaqdır. Malay yarımadasında orta aylıq temperatur + 27— + 29 °C-dir.

Şimal və cənub rayonlarında 3 mövsüm müşahidə olunur — isti və quru qış; qızmar və quru yaz; qızmar və rütubətli yay-payız. Cənubda isə 2 mövsüm ayrılır — rütubətli, tayfunlu yay və az rütubətli qış.

Fauna və florası

[[Fayl:พี่ด้วนเขาใหญ่2.jpg|link=https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9E%C9%99kil:%E0%B8%9E%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%A7%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%8D%E0%B9%882.jpg%7Cthumb%7C200x200px%7C[[Fillər[ölü keçid]]]]] 2005-ci ilə olan məlumata görə meşələr ölkə ərazisinin 28,4 %-ni təşkil edir. 1965-ci ildə bu göstərici 60 % olmuşdur. Əsas meşə örtüyünün qırılması nəticəsində ərazidə ikinci dərəcəli akasiya savannaları, eləcə də evkalipt ağacları formalaşıb. 1989-cu ildən ölkədə meşə qırımının həcmi kəskin azaldılmışdır.

Fauna rayonlaşdırmasına görə Tailand Hind-Malay zoocoğrafi zonasına daxildir. İri heyvanlardan hindistan filini, malay ayısını, yəhərli tapirı, qabanı misal göstərmək olar. Yırtıcılardan pələng, leopard, pantera, benqal pişiyi üstünlük təşkil edir.

Tarixi

Tailand ərazisində ilk dövlətlər I – II əsrlərdə yaranmağa başlamışdır. Tailərin üstünlük təşkil etdiyi ilk böyük dövlət XII əsrin sonu-XIII əsrin əvvəllərində yarandı və Sukotai dövləti adlandı. XIII əsrin ortalarından sonra Tailand ərazisində Siam dövləti yarandı. Ölkə Tailand adını yalnız 1932-ci ildə baş vermiş dövlət çevrilişindən sonra aldı.

Sukxotay krallığı

 
Pxra[ölü keçid] Açana (Vat Si Çum, Sukxotay Tarixi Parkı)

XIII əsrdən əvvəl tay krallıqları şimalda yerləşən yaylalarda hakimiyyət sürürdü. Bu dövlətlərə Lannatayın sələfi Hiran krallığı və müasir Çin Xalq Respublikası ərazisində yerləşən Kenhun krallığı daxil idi. Sukxotay uzun müddət Kxmer imperiyasının təsiri altında olmuş Lavo krallığının (indiki Lopburi) tərkibində ikən ticarət mərkəzinə çevrilmişdi. Tayların Yuxarı Çaopxraya çayı vadisinə miqrasiyası uzunmüddətli bir proses idi.

Müasir tarixşünasların Sukxotayın Kxmer imperiyasından ayrılmasının 1180-ci ildə başladığını irəli sürürlər. Sukxotay təxminən 1180-ci ildə Kxomsabad Kxlonlamponq rəhbərliyindəki monlar tərəfindən yenidən işğal olunana qədər yüksək muxtariyyət yaşayırdı.

İki yaxın dost olan pxokxun Si İndraditya (1238–1270) və pxokxun Pxa Muanq Kxmer imperiyasına qarşı üsyan qaldırmışdı.:195–196 Tay feodal tituluna çevrilməzdən əvvəl Kxun möhkəmləşdirilmiş qəsəbə və onun ətrafındakı kəndlərə hökmranlıq edən şəxsə verilən bir titul idi. Banqklanqxao Sukxotayı Si İndraditya adı ilə hökm etmiş və Pxra Ruanq sülaləsini (1238–1438) başlatmışdır. O, kortəbii krallığın təsirini qonşu şəhərlərə genişləndirmişdir. Hakimiyyətinin sonunda 1257-ci ildə Sukxotay krallığı Yuxarı Çaopxraya çayı vadisinin (o vaxtlar sadəcə Menam – azərb. Sular anası‎ olaraq bilinirdi) hamısına hökmranlıq edirdi.

Ənənəvi tay tarixşünasları Sukxotay krallığının əsasının qoyulması tay millətinin yaranması kimi hesab edirlər, çünki Sukxotaydan əvvəlki krallıqlar barədə çox az məlumat var. Müasir tarixi tədqiqatlar tay tarixinin tay tarixinin Sukxotaydan daha əvvəl başladığını iddia edirlər. Buna baxmayaraq, Sukxotay krallığının yaranması Tailandda hələ də qeyd edilir.

Ram Kamhanqın səfərləri

 
Vat[ölü keçid] Sapxan Xin (Sukxotay Tarixi Parkı)
 
Ramakxamxaenq[ölü keçid] kitabəsi (Banqkok milli muzeyi).

Pxo Kxun Ban Muanq (?–1279/80) və onun qardaşı Ramakxamxaenq (1279–1298) Sukxotay krallığının ərazisini genişləndirmişdir. Ramakxamxaenq cənubdakı Supannabxum krallığını və Sri Txamnakorn krallığını fəth etmiş, Txeravadanı dövlət dini olaraq qəbul etmişdir. Bununla yanaşı, bu dövrdə krallıq şimaldakı Pxre və Muanq Sua şəhərlərini ona xərac verməyə məcbur etmişdir.

Ramakxamxaenq daha sonra qərbdəki monlara özləri bütpərəstlərdən azad etmək üçün kömək etmişdir. Bu monlar daha sonra Martaban krallığını yaratdılar. Buna görə də tay tarixşünasları Martaban krallığının Sukxotaydan asılı olduğunu irəli sürürlər.

Səfərlərinə son qoyduqdan sonra Ramakxamxaenq Sri Txamnakorndan olan rahiblərin Txeravada inancını Sukxotayda təbliğ etməyə çağırmışdır. 1283-cü ildə tay əlifbasını yaratmışdır. Onun hazırladığı Ramakxamxaenq kitabəsi 600 il sonra Monqkut tərəfindən kəşf olunmuşdur.

Bu dövrdə krallıq Çinin Yuan sülaləsi ilə siyasi əlaqələr qurmağa başlamışdır. Sukxotay və Çin arasındakı ticari əlaqələr qat-qat inkişaf etmişdir. Sukxotayın ixrac etdiyi məhsullardan biri Sanqkalok idi. Bu Tailandın Çin üslubunda keramikanı hazırladığı yeganə dövrdür. Bu, XIV əsrdə dəbdən düşmüşdür.

Ayutiya krallığı

[[Fayl:AMH-5626-NA Bird's eye view of the city of Judja.jpg|link=https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9E%C9%99kil:AMH-5626-NA%20Bird's%20eye%20view%20of%20the%20city%20of%20Judja.jpg%7Cthumb%7C200x200px%7C[[Ayutiya[ölü keçid] krallığı]], 1686]] Ayutiya hegemonluğuna Sukxotay,:222 Kampxaenq Pxet və Pxitsanulok kimi şimal krallıqlarını və şəhər dövlətlərini fəth edərək başlamışdır. XV əsrin axırlarında Ayutiya regionun böyük gücü olan Anqkor krallığına səfərlər etmişdir. İllər keçdikcə Anqkor krallığının Çaopxraya çayı vadisindəki təsiri azalırdı və Ayutiya regionun yeni gücünə çevrilirdi.

Ayutiya və Lannatay arasındakı münasibətlər Ayutiyanın 1451-ci ildə gerçəkləşən Txau Çoy üsyanını dəstəkləməsindən sonra xeyli pisləşmişdi. Sukxotay krallığının zadəganlarından olan Yuttittxiranın Ayutiya kralı Borommatraylokkanat (1431–1488) ilə münaqişələri var idi. O, Borommatraylokkanatın sarayına getmiş və onu Pxitsanuloka hücum etməyə çağırmışdır. Beləliklə Yuxarı Çaopxraya vadisi uğrunda Ayutthaya–Lannatay müharibəsi başlamışdır. 1460-cı ildə qubernator Çalianq Lannatay kralı Tilokarata təslim olmuşdur. Bunu görən Borommatrailokkanat müharibəyə daha çox diqqət ayırmaq üçün paytaxt və ordusunu Pxitsanuloka köçürmüşdür. Tilokarat 1475-ci ildə Borommatraylokkanat ilə sülh imzalamışdır.

Buna baxmayaraq, Ayutiya krallığı mərkəzləşmiş bir dövlət deyildi. Ayutiya özünüidarə edən knyazlıqlardan və xərac verən vilayətlərdən ibarət idi. Bu knyazlıqlar və vilayətlər Ayutiya kralına sədaqət andı içirlər. Bir çox tarixçilər bunu mandala sistemi adlandırırlar. Bu knyazlıqlar ya Ayutiya krallıq sülaləsinin üzvləri ya da müstəqil orduya sahib yerli hökmdarlar tərəfindən idarə olunurdu. Bu sistem yerli knyazların tez-tez üsyan çıxarmasına səbəb olunurdu.

Krallıqda vərəsəlik qanununun zəif olması və güclü bir meritokratiya anlayışının olmaması mübahisəli varislik vəziyyəti olan zaman knyazların və taxt-taca iddiası olan digər hakim simaların ordularını yığıb paytaxta hücum etməsi və qanlı çevrilişlərin baş verməsi ilə nəticələnirdi.

XV əsrin əvvəllərində Ayutiya Malay yarımadası ilə maraqlanırdı, ancaq Malakka sultanlığının əhəmiyyətli ticarət limanları dövlətin müstəqilliyini qoruyurdu. Ayutiya Min Çininin siyasi və iqtisadi dəstəyi ilə Malakkaya qarşı bir neçə uğursuz səfər həyata keçirmişdir. XV əsrin əvvəllərində Min dənizçisi Çjen Xe (1371–1435) liman şəhərində bir baza qurmuşdur. Bu isə Çinin Malakkanı taylara uduzmaq istəmədiyini bildirirdi. Çinin müdafiəsi ilə şəhər çiçəklənmə dövrünü yaşamış və Ayutiyanın ən böyük rəqiblərindən birinə çevrilmişdir. 1511-ci ildə portuqaliyalılar Malakka şəhərini işğal etmişdir.

Qanlı bir vərəsəlik mübarizəsindən sonra Ayutiya qısa bir qızıl dövrünə girmişdir. Bu dövr XVIII əsrin ikinci yarısında baş vermiş, incəsənətin, ədəbiyyatın və təhsilin inkişafı ilə nəticələnmişdir.

 
Ayutthayadakı[ölü keçid] Wat Chaiwatthanaram məbədinin xarabalıqları. 17-ci əsrdə inşa edilmiş

Krallığın son əlli ili knyazlar arasında baş verən münaqişələrlə keçmişdir. Knyazların əsas hədəfi taxt-tacı ələ keçirmək idi. Saray əyanları və sərkərdələr sui-qəsdə uğrayırdı. Krallığın son monarxı V Boromaraça taxta kral olan balaca qardaşını məğlub edərək çıxmışdır.:203

Fransız mənbələrinə görə Ayutiya üç knyaz şəhərindən ibarət idi. Onlar Pxuket, Sonqkxla və Nakxonsithammarat idi.

1765-ci ildə 40 min əsgərlik bir Birma ordusu Ayutiyaya şimal və qərbdən hücum etdi.:250 Sərhəd ərazilərdə yerləşən kənd və qəsəbələr tez işğal olundu. 14 aylıq bir mühasirədən sonra Ayutiya şəhəri düşmüş və 1767-ci ilin aprel ayında talan edilib yandırılmışdır. Beləliklə Ayutiya krallığı süquta uğramışdır.:218

Hökumət və siyasət

Dövlət quruluşu

Tailand Parlament formasında idarəetmə üsuluna malik konstitusiyalı monarxiyadır. Milli bayram günü olan konstitusiya günü (1932) 10 dekabrdan qeyd olunur. Tailandın Konstitusiyası 2007-ci ilin noyabr ayından qüvvədədir.

İnzibati bölgüsü

Tailand 878 rayondan ibarət 76 əyalətə (Lampanq, Lampxun, Çianqmay, Çianqray, Mexonqson, Nan, Tak, Uttaradit, Pxre, Buriram, Kxonken, Nakxonratçasima, Samutpraxan, Çonburi, Sonqkxla, Amnatçaren, Yasotxon, Surin, Sisaket, Nonbualampxu, Maxasarakam, Mukdaxan və s.) və Banqkok paytaxt bələdiyyəsinə bölünür.

Dövlət başçısı

 
Kral[ölü keçid] Rama IX Bhumibol Adulyadej və Sirikit, 1959-cu ildə Nakhon Si Thammarat-da

Ölkədə milli birliyin rəmzi və buddizmin müdafiəçisi sayılan Kral — dövlətin başçısı və silahlı qüvvələrin ali baş komandanıdır. Siyasətin fövqündə duran Tailand Kralı mütləq hakimiyyətə malik olmasa da, ölkədə vaxtaşırı baş verən siyasi böhranlar zamanı müxtəlif siyasi qüvvələr arasında balansı qoruyub saxlamaq, habelə dövləti əhəmiyyət kəsb edən bir çox mühüm qərarların qəbulunda bilavasitə iştirak edir.

Mövcud Konstitusiyaya görə beynəlxalq müqavilələr bağlamaq, yüksək hərbi və mülki vəzifələrə təyinat, hərbi vəziyyət elan və ya ləğv etmək, veto hüququnun tətbiqi, əfv fərmanı vermək, dekret və fərmanlar dərc etmək, Parlamenti buraxmaq və erkən seçkilər təyin etmək və s. məsələlər Kralın birbaşa səlahiyyətlərinə aid olsa da, dövlət üçün çox vacib və həlledici qərarların qəbulunda Baş nazirinParlamentin razılığı mütləqdir.

Tay cəmiyyətinin bütün təbəqələrində yüksək nüfuza malik olan Kralın siyasi həyatdakı rolu, eyni idarəetmə-üsullu qərb dövlətlərindən fərqli olaraq formal xarakter daşımır.

Qanunvericilik hakimiyyəti

 
Tailand[ölü keçid] parlamenti

İkipalatalı Parlamentdən: 150 yerlik Senatdan (Yuxarı Palataya 75 üzv Kral tərəfindən təyin edilir, senatorların digər 50%-i isə ümumxalq səsverməsi yolu ilə 6 il müddətinə seçilirlər) və 500 yerlik Nümayəndələr Palatasından (Aşağı Palataya deputatlar ümumxalq səsverməsi yolu ilə 4 il müddətinə seçilirlər) ibarətdir.

Əsas funksiyası qanunvericilik aktlarını qəbul və illik dövlət büdcəsini təsdiq etməkdən ibarət olan ölkə Parlamenti, eyni zamanda qanunlarla bağlı Kralın vetosunu hər iki palatada 2/3 səs çoxluğu ilə dəf etmək, Hökumətin fəaliyyətinə nəzarət etmək və zəruri hallarda etimadsızlıq göstərməklə onu tam tərkibdə istefaya göndərmək səlahiyyətinə malikdir. əldə etmişdir.

Demoqrafiya

 
Uşaqlara[ölü keçid] böyüklərinə hörmət etmək öyrədilir.

Tailand çoxmillətli ölkə olub əhalisinin yarıdan çoxunu tai xalqları təşkil edir. Tailand ərazisində həmçinin laolar, çinlilər, vyetnamlılar, khmerlər və başqa xalqlar da yaşayır. Ölkədə tai dili rəsmi dil kimi qəbul edilmişdir.

2009-cu ilin aprel ayının əvvəlinə olan rəsmi təxminlərə əsasən Tailandın 66,8 milyon nəfər əhalisi var .

Maarif

Tailandda təlim ədəbi tai dilində aparılır. İbtidai təhsil 7 illik olub bütün əhali üçün məcburidir. Tailanda əhalinin sosial vəziyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə 4 – 7 yaşlı uşaqların tərbiyəsi ilə məşğul olan məktəbəqədər tərbiyə müəssisələri də mövcuddur. Orta təhsilin müddəti 5 il, texniki – peşə təhsilinin müddəti isə 1 – 3 ildir. Banqkokda 5 Universitet, Milli Kitabxana, Milli Muzey fəaliyyət göstərir.

Dini vəziyyət

 
Phra[ölü keçid] Phuttha Chinnarat viharasının daxili hissəsi

Tailanda buddistlər ölkə əhalisinin 96 faizini təşkil edirlər. Birmada olduğu kimi burada da buddizm özünün txeravad formasında inkişaf edib. Bura siam, kxmer, mon, lao, karen, dağ kxmerlərinin bir qrupu, və digər etnik qruplar daxildir. Buddizimin şimal məktəbi olan maxayanaya Tailandda yaşayan çinlilər, fyetnamlılar və bəzi laolar ibadət edir. Əhalinin 4 faizi müsəlmanlardır (malaylar, tyamlar, Banqladeş və Pakistandan gələnlər), əsasən sünnü-şafii məzhəblidirlər. Az sayda sünnü-hənəfilər və şiələr vardır. Çinləlirin bir hissəsi konfusianlıq və daosizmə etiqad edir. Tailandın əhalisinin kiçik bir hissəsi xristiandır. Xristian missionerləri bura XVI əsrdən çalışsalar da heç bir uğur qazana bilməyiblər. Əhalinin 0,5 faizini təşkil edən xristianlar əsasən Banqokda və ölkənin şimal hissəsində məskunlaşıblar. Katoliklərə(165 min nəfər) tailandda yaşayan vyetnamlılar, eləcə də avroasiyalı metislər arasında rast gəlmək olar. Protestanlar 30 min nəfərdirlər. Bununla yanaşı baptistlər, yeddinci günün adventistləri, lüteranlar və digər təriqətlərə mənsub xristianlar da vardır. Mərkəzi rayonlarda əsasən Hindistandan gələn induistlər (4 min nəfər), Banqokda isə az sayda siqxlər yaşayır. Tailandın bəzi dağ qəbilələri ənənəvi kultlara ibadət edirlər. Tailandın 14 min nəfər əhalisi heç bir dinə etiqad etmir

İqtisadiyyatı

[[Fayl:Bangkok Night Wikimedia Commons.jpg|link=https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9E%C9%99kil:Bangkok%20Night%20Wikimedia%20Commons.jpg%7Ccenter%7Cthumb%7C684x684px%7C[[Banqkok|Bangkok[ölü keçid]]] hər il 22 milyondan çox ziyarətçi cəlb edir.]] İnkişaf etmiş infrastruktura, azad bazar iqtisadiyyatına malik olan Tailand Krallığının iqtisadiyyatı ümumilikdə investisiya yönümlüdür və güclü ixrac potensialına malikdir. 1997–1998-ci illərdə Asiya maliyyə böhranından qurtulmuş Tailandın 2000–2008-ci illərdə ÜDM-də illik 4% artım müşahidə olunmuşdur. Tayland yüksək ixrac potensialına malik ölkədir. İxrac məhsulları əsasən maşınqayırma və elektron avadanlıq komponentləri, kənd təsərrüfatı məhsulları və zərgərlikdir. Bu üç sahənin ÜDM-də payı 50%-dən çoxdur. 2008–2009-cu illərdə dünyada hökm sürən maliyyə böhranı Tailandın ixracatını kəskin azaltdı. 2009-cu ildə iqtisadiyyatın artım tempi 2,2% təşkil etmişdir.

 
Mərkəzi[ölü keçid] dünyanın qarşısındakı BTS ayrılma marşrutu.

2010-cu ildə Taylandın ÜDM üzrə artımı 1995-ci ildən bəri ən yüksək həddə, 7,6%-ə çatmışdır. Buna səbəb ölkənin ixracatının dünya maliyyə böhranından sonra dirçəlməsi olmuşdur. 2010-cu ilin mart – may aylarında ölkədə baş vermiş iğtişaşlar Tailandın biznes mühitini və müştəri etimadını zəiflətmişdir. İğtişaşlar zamanı turizm sektorunun ciddi zərər çəkməsi və qısa müddətdə yenidən canlanması daha yüksək səviyyəli müştəri etimadının bərpa olunmasına rəvac vermişdir. Bundan başqa, ölkədə biznes və investisiya mühiti Tailand fond birjasının mart – may aylarında 5%-lik artım göstərməsi sayəsində öz mövqeyini qoruyub saxlaya bilmişdir. 2011-ci ildə ölkə iqtisadiyyatının həcminin artacağı ehtimalı böyükdür.

  • Ümumi daxili məhsul: alıcılıq qabiliyyəti – 580,3 mlrd. ABŞ dolları. (2010)
  • real artım nisbəti – 7,6% (2010), adambaşına – 8 700 ABŞ dolları (2010)
  • ÜDM sektorlar üzrə: kənd təsərrüfatı: 10,4%, sənaye: 45,6%, xidmət: 44% (2009)
  • Xarici valyuta və qızıl ehtiyatları – 176,1 mlrd. ABŞ dolları (2010)
  • Büdcə: Gəlirlər: 56.33 mlrd. ABŞ dolları, Xərclər: 56.87 mlrd. ABŞ dolları (2010)
  • İnflyasiya: 3,3% (2010)
  • Sənaye: turizm, tekstil və geyim, kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı, içki, tütün

məmulatları, zərgərlik məmulatları, sement, kompüter və hissələri, mebel, avtomobil hissələri, volfram (dünyada ikinci istehsalçı).

 
Tayland[ölü keçid] dünyanın ikinci ən böyük düyü ixracatçısıdır.
  • Kənd təsərrüfatı məhsulları: düyü, tropik bitkilər, şəkər çuğunduru, kokos, soya.
  • İxrac: 191.3 mlrd. ABŞ dolları (2010)
  • İxrac tərəfdaşları: ABŞ – 10,9%, Çin – 10,6%, Yaponiya – 10,3%, Honkonq – 6,2%,
  • Avstraliya – 5,6%, Malayziya – 5%, Sinqapur – 4,97% (2009)
  • İxrac malları: tekstil və ayaqqabı, balıq məhsulları, düyü, rezin, zərgərlik məmulatları,

avtomobil, kompüter və elektrik avadanlıqları.

  • İdxal: 156.9 mlrd. ABŞ dolları (2010)
  • İdxal tərəfdaşları: Yaponiya – 18,7%, Çin – 12,7%, Malayziya – 6,4%, ABŞ – 6,3%,

BƏƏ – 5%, Sinqapur – 4,3%, Cənubi Koreya Respublikası – 4,1% (2009)

  • İdxal malları: istehsal vasitələri, sənaye məhsulları, yanacaq.
  • Xarici borc: 82.5 mlrd. ABŞ dolları (2010)
  • Pul vahidi: Baht; 1 ABŞ dolları = 31.663 baht (2010)

Mədəniyyəti

Tailand inkişaf etmiş aqrar – sənaye ölkəsidir. Zəngin təbii sərvətlərə malikdir. Lakin iqtisadi inkişafı xarici kapitaldan, xüsusilə də ABŞ və Yaponiyadan asılıdır. Ölkəyə edilən iqtisadi müdaxilə istər – istəməz onun mədəniyyəti, maarifi və incəsənətinə də təsir göstərir.

Ədəbiyyat

 
Ramakien səhnəsi Wat Phra Kaewdəki bir divar üzərində təsvir edilmişdir.

Tailandın ilk ədəbi abidələri salnamə xarakteri daş kitabələrdir. Bu daş kitabələr XIII əsrin sonu- XIV əsrin əvvəllərinə aiddir. "Rama Kamhengin Stelası" ən qədim epiqrafik abidədir. Qədim Tailand ədəbiyyatına Hind ədəbiyyatı güclü təsir etmişdir. klassik şerlər əsasən dini – mədhiyyə xarakteri daşıyırdı. Epik poemalar və lirika XV – XVI əsrlərdən inkişaf etməyə başlamışdı. "Böyük həyat", "Yunanların məğlubiyyəti", "Parlo" və s. əsərlər həmin dövrün məhsullarıdır. XVIII əsrin məşhur lirik şairlərindən Sipart, Maharatçakru, Tammatibeti göstərmək olar. Həmin dövrün ədəbi yaradıcılığında "çərçivəli povestlər" deyilən janrlar mühüm yer tuturdu. Bu "çərçivəli povestlər" müxtəlif məzmunlu hekayələrdən ibarət idi. Dünyəvi mövzulara maraq XVIII əsrin sonundan artmağa başladı, nəşr işi inkişaf etdi.

Çauprayya Praklanqın "Raçatirat" tarixi romanı da həmin dövrün ədəbi nümunəsi idi. Sunton Punun "Kun Çanq və Kun Pen", "Pra Apaymani", Kral II Ramanın "Snao" poemaları, Pra Mahamontrinin "Şahzadə Landay" satirik poeması XIX əsr Tailand ədəbiyyatının ən yüksək səviyyəli nümunələridir. Tailanda realist ədəbiyyatı XX əsrin 30-cu illərindən inkişaf etməyə başladı. Siburapa, Lao Kamhom, Açin Pançapan, Seni Sauvaponq, Manat Tyanrayonq, İtsara Amantanun realizmin görkəmli nümayəndələri idi. Qadın yazıçı Tamayanti sosial mövzuda roman və hekayələr yazan müəllif kimi şöhrət qazanmışdır

Əyləncə

Tony Jaa
Lalisa Manoban

Taylandlılar, Tony Jaa Phanom Yeerum da daxil olmaqla, bu illər ərzində kinoda mükəmməl çıxış etdilər. Beynəlxalq uğurlardan zövq alan bir neçə rəqs-pop sənətçisi arasında Lisa Lalisa Manoban və Tata Young var.

Musiqi

Tailandda qədim zamanlardan dini və başqa mərasimlər, kənd bayramları musiqi ilə müşaət edilmişdir. Musiqi əsərləri əsasən sadə ritmli olub iti templə ifa olunur. Tailanda skripka tipli sau donq, sau o, sau sam say syounq, khim, tyakau (simli), khliy, pinay, khen, ranad yok, ranad thum, vonq iau, thon (nəfəs) və s. musiqi alətlərindən istifadə edilir. Tailandda həmçinin instrumental ansambllar geniş yayılmışdır. Montri Tramote, Narisi müasir Tailand bəstəkarlarına, U.Sukanthamalai, T.Aylen, Ç.Duryabhand və başqa müğənniləri nümunə gətirmək olar.

Mətbəx

Tailand mətbəxi özünün qeyri-adiliyi ilə digərlərindən fərqlənir. Onun qonşu Çin mətbəxindən əsas fərqi ondan ibarətdir ki, Tailand mətbəxində inqredientlərin seçimində müəyyən sərbəstliyə yol verir. Beləliklə də o daha fərdi və orijinal olur. Lakin, Tay mətbəxində dünyanın başqa mətbəxlərinin güclü təsiri hiss olunsa da, o, həmçinin öz xüsusi yeməkləri ilə fərqlənir. Bu da onun orijinallığının sirri hesab oluna bilər.

Tailand mətbəxində xörəklərin bişirmə vaxtı və ədviyyatların və ətirli otların seçimi aşbazın arzu və fantaziyasından asılıdır. Gözəl dadından başqa, xörəyin həmçinin gözəl görünüşü də olmalıdır. Çünki tailandlılar xörəyin estetik görünüşünə çox böyük əhəmiyyət verirlər.

Tərəvəzlərin və meyvələrin üzərində naxışın açılması demək olar ki, incəsənətə çevrilib. Xörəklər çox vaxtı soğan, pomidor və ya xiyar dilimləri ilə bəzədilir.

Bütün Asiyada olduğu kimi, burada da mətbəxin əsasını düyü təşkil edir. Demək olar ki, düyü bütün yeməklərin hazırlanmasında istifadə olunur. O, dadları tarazlaşdırdığı üçün isti yeməklərin hazırlanmasında geniş istifadə olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, düyü bişirilərkən, ona heç vaxt duz əlavə olunmur. Tay mətbəxində düyü Avropa mətbəxində geniş istifadə olunan çörək və kartofu əvəz edir.

Muay tay

Ram Muay, döyüş əvvəli mərasimlər.
Muay tay ölkənin milli idman növüdür
Buakaw, məşhur beynəlxalq muay tay praktikantları.

Muay tay qədim zamandan Siam olaraq adlandırılan bölgənin bölünməsindən sonra yaranan və bu gün ağırlıqlı olaraq Taylandda sistemlənmiş döyüş sistemlərinin hamısının ümumi adıdır. Hər nə qədər bölgə sərhədləri dəyişsə də, bu ölkəyə qonşu olan Myanmada (köhnə adı Burma) tətbiq olunan "Orkestr və ya Lethwai" və Kambocada edilən "Khmer boksun" ilə böyük bənzərliklər göstərilir. Muay tayın yaranması haqqında fərziyyələt "Tailand, Myanma və Kamboca" arasında anlaşılmazlıqlar indiki vaxtda şiddətlənmiş olub, hər ölkə bu idman növünü özünə şamil edir. Bu gün muay tay təkamül keçirərək 3 budaqda "peşəkar, həvəskar və milli (ənənəvi)" olaraq tətbiq olunmağa başlanılmışdır.

 
Taylanddakı yerli məktəblərdən olan uşaqlar Muay tay nümayiş etdirirlər.

Tarixi təxminən XIV əsrə aiddir. Köhnə antik sistemlərin hamısı "Muay Boran" (Antik Doyüş Sistemi) çətiri altındadır (Bu mövzuda bir çox əfsanələr mövcuddur. Muay Boran çətiri altında: "Muay Lopburi (bugünkü muay tayın əcdadı sayılır), Muay Çeyut, Muay Korat, Muay Koçasarn, Muay Nakorn" sistemləri vardır. Ənənəvi sistemlərdən bəzən Myanma, Tailand və ya Kamboca sərhədlərində müsabiqə hazırlanır, əlcək yerinə sarğı, bandaj istifadə edilir və xüsusilə Kamboca bu mövzuda peşəkarlıq əldə etmişdir.

Krabbe Krabbong isə, tamamilə "qılınc, nizə və s." ehtiva edən silahlı ənənəvi özünə xas bir intizam olub, ancaq bilindiyi kimi muay tay sistemi ilə bir əlaqəsi yoxdur. Ayrıca bu gün Tailand ordusunun bəzi hissələrində istifadə edilən "Military Lerdrit" adlandırılan döyüş sənətinin ölkəyə xas ayrı bir sistem mövcuddur.

 
Lumpinee[ölü keçid] Boks Stadionu

Tailandda tətbiq olunan peşəkar sistem doğuş üçün isə "Lumpini, Rachandamnern, TV 7 və s." kimi xüsusi olaraq inşa edilmiş stadionlar mövcuddur. Bunlar arasında xüsusilə "Rachandamnern" dünyada yalnız "Boks" məqsədi üçün inşa edilmiş ən böyük stadiondur. Buralarda hər həftə gün həddindən artıq döyuş edilməsinə və sıx olmasına görə diqqəti cəlb edir. Milli peşəkar muay tay mövzusunda əsas dünya təşkilatları "WMC (WORLD Muay Thai Council) və ya S-1 (SONGCHAI PROMOTIONS) adlandırıla bilər.

İstinadlar

  1. Таиланд // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969–1978.
  2. Coğrafiya ensiklopediyası. II kitab. Bakı: Çaşıqoğlu Multimediya", 2012 — s.204
  3. "The Climate of Thailand" (PDF). Thai Meteorological Department. İstifadə tarixi: 18 August 2016.
  4. Thailand Deforestation Rates and Related Forestry Figures
  5. (PDF). 2012-07-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-26.
  6. Koedes, Corc. "The Origins of the Sukhodaya Dynasty" (PDF). Journal of the Siam Society. Siam Heritage Trust. JSS Vol. 14.1b (digital). 1921: 1. İstifadə tarixi: 13 noyabr 2018. The dynasty which reigned during a part of the 13th and the first half of the 14th centuries at Sukhodaya and at Sri Sajjannlaya, on the upper Menam Yom, is the first historical Siamese dynasty. It has a double claim to this title, both because it cradle was precisely in the country designated by foreigners as "Siam" (Khmer: Syam; Chinese Sien, etc.), and because it is this dynasty which, by freeing the Thai principalities from the Cambodian yoke and by gradually extendinig its conquests as far as the Malay Peninsula, paved the way for the formation of the Kingdom of Siam properly so called.
  7. Koedes, Corc. Ualter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. tərcümə Suzan Braun Kouinq. University of Hawaii Press. 1968. ISBN 978-0-8248-0368-1.
  8. Terviel, Barend Jan. "Ahom and the Study of Early Thai Society" (PDF). Journal of the Siam Society. Siamese Heritage Trust. JSS Vol. 71.0 (digital). 1983: image 4. İstifadə tarixi: 14 noyabr 2018. khun : ruler of a fortified town and its surroundinig villages, together called a mu'ang. In older sources the prefix ph'o ("father") is sometimes used as well.
  9. Koedes, Corc. Ualter F. Vella (ed.). The Indianized States of Southeast Asia. tər. Suzan Braun Kouinq. University of Hawaii Press. 1968. ISBN 978-0-8248-0368-1.
  10. Hayam, 1989. səh. 355
  11. "The Aytthaya Era, 1350–1767". U. S. Library of Congress. İstifadə tarixi: 13 noyabr 2018.
  12. Jin, Şaoçin. Office of the People's Government of Fujian Province (ed.). Zheng He's voyages down the western seas. Fujian, China: China Intercontinental Press. 2005. səh. 58. ISBN 9787508507088. İstifadə tarixi: 13 noyabr 2018.
  13. "Ayutthaya". Thailand by Train. 2010. İstifadə tarixi: 13 noyabr 2018.
  14. Ruanqsilp, Bxavan. Dutch East India Company Merchants at the Court of Ayutthaya: Dutch Perceptions of the Thai Kingdom c. 1604–1765. Leyden, Niderland: Koninklijke Brill NV. 2007. ISBN 0-300-08475-7. İstifadə tarixi: 13 noyabr 2018.
  15. Halma, Çez Fransua. Dictionaire geographique universel. Amsterdam. 1750. səh. 880.
  16. Harvi, G.E. History of Burma. London: Frank Cass & Co. Ltd. 1925.
  17. Tailand Milli Statistika Ofisi
  18. https://www.vogue.com/vogueworld/slideshow/7-style-stars-to-watch-in-2020
  19. Çin mətbəxi 2016-03-05 at the Wayback Machine bonduelle.az  (az.)


Həmçinin bax

tailand, krallığı, pratet, ราชอาณาจ, กรไทย, râːtɕʰa, ʔaːnaːtɕɑ, tʰɑj, hind, çin, yarımadasında, dövlət, monarxiya, quruluşuna, malikdir, digər, yarımada, dövlətlərinə, görə, nisbətən, inkişaf, etmişdir, adı, vaxtlar, siyam, krallığı, olan, ölkə, 1939, ildə, ad. Tailand Kralligi Pratet Tai tay rachxanackrithy raːtɕʰa ʔaːnaːtɕɑ k tʰɑj Hind Cin yarimadasinda dovlet Monarxiya qurulusuna malikdir Diger yarimada dovletlerine gore nisbeten inkisaf etmisdir Adi bir vaxtlar Siyam Kralligi olan olke 1939 cu ilde Tailand adlandirilmisdir Paytaxt Banqkokun tai dilindeki menasi melekler seheri dir 200 il bundan evvel kicik bir baliqci seheri olaraq Siyam Kralliginin paytaxt qurulan seheri indi Asiyanin en boyuk seherlerinden biridir Tailand KralligiTailandBayragi GerbiHimni ephlngchati azerb Tailand Milli Marsi source source track track track track track track track track track track track track track track PaytaxtiBanqkokResmi dilleriTay diliDiniBuddizmYaranmasi1932Tarixi Yaranmasi28 dekabr 1768 1238Erazisi Umumi513 120Ehalisi Texmini67 091 089 2012 ValyutasiTailand batiSaat qursagi 7Yolun hereket istiqametisolTelefon kodu 66ISO 3166 koduTHInternet domeni thTailandTailand 4 olke ile hemserheddir Kamboca Laos Myanma ve Malayziya 513 000 km sahesi ile 51 ci 66 milyon nefer ehalisi ile ise 20 ci yerdedir Tailandda idareetme formasi konstitusiyali monarxiyadir Tailand iqtisadiyyati adambasina dusen UDM gostericisine gore 20 ci nominal UDM hecmine gore ise 27 ci yerdedir Istehsal kend teserrufati ve turizm olke iqtisadiyyatinin aparici sektorlaridir Mundericat 1 Dovlet remzleri 2 Cografiya 2 1 Erazisi ve serhedleri 2 2 Geologiyasi ve faydali qazintilari 2 3 Relyefi 2 4 Iqlimi 2 5 Fauna ve florasi 3 Tarixi 3 1 Sukxotay kralligi 3 1 1 Ram Kamhanqin seferleri 3 2 Ayutiya kralligi 4 Hokumet ve siyaset 4 1 Dovlet qurulusu 4 2 Inzibati bolgusu 4 3 Dovlet bascisi 4 4 Qanunvericilik hakimiyyeti 5 Demoqrafiya 5 1 Maarif 5 2 Dini veziyyet 6 Iqtisadiyyati 7 Medeniyyeti 7 1 Edebiyyat 7 2 Eylence 7 3 Musiqi 7 4 Metbex 7 5 Muay tay 8 Istinadlar 9 Hemcinin baxDovlet remzleri RedakteTailand Kralliginin dovlet remzleri Tailand bayragi Tailand gerbi ve Tailand himnidir Cografiya RedakteErazisi ve serhedleri Redakte Tailandin cografi kordinatlari 5 36 ve 20 28 simal enliyi ile 97 20 ve 105 35 serq uzunlu arasinda deyisir Umumi erazinin 2 23 min km deniz zonasina aiddir Erazinin qerbden serqe dogru maksimal uzunlugu 780 km simaldan cenuba dogru ise 1650 km dir Cenub qerbden olke erazisini Andaman denizinin sulari yuyur Cenubdan ve serqden ise Cenubi Cin denizinin Siam korfezi ile hemserheddir Sahil xettinin umumi uzunlugu 3 219 km dir Deniz sahili erazilerde duzenlik ve bataqliqlasmis relyef ustunluk teskil edir Malay yarimadasinin qerb sahillerinde duyu ekelen korfezler ve kicik caylarin estuarileri ile cox parcalanmis Siam korfezinin Kamboca ile olan serheddinde Canq ve Kut adasi yerlesir Malay yarimadasinin Samuy ve Phanqan adalari Tailanda mexsusdur Andaman denizinde ise Surin Similan ve Pxuket adalari yerlesir Geologiyasi ve faydali qazintilari Redakte Tailandin olu kecid qerbindeki magaralar Tailandin simalinda qerbinde ve cenubunda yerlesen dag sistemleri paleozoy geosinklinalina aiddir Cenubi asiya qirisiqligina mezozoyda yeniden aktivlesmisdir Daglar paleozoy ve triasin effuziv eheng daslarindan qum daslarindan ve sistlerinden teskil olunmus Olkenin simal sirqinde yerlesen Korat yaylasi mezozoyun qumdaslarindan ibaretdir Tailandin merkezinde tektonik cokme yerlesir Erazi kaynozoyun cokuntu mehsullari ile ortulmus 5 7 km Bu cokme erazide Menam duzenliyi ve Siam korfezinin self hissesi formalasmis 1 Tailand erazisinde karst relyef formalari genis yayilmis Magaralar ustunluk teskil edir Magaralarin coxu buddizmin muqeddes mekanlari hesab olunur En boyuk magaralardan biri Pxravanqdenqdir Uzunlugu 13 5 km dir Mezozoy qranitleri boyuk qalay yataqlari ile elaqelidir 1220 min ton 1 Volfram ehtiyatlarinin miqdari 20 min tondur 1 Paleozoy strukturlarinda stibium fluorit qurgusun sink barit demir filizi genis yayilmisdir Merkezde ve cenubda qonur ve das komur ehtiyatlari var Qerbde rubin ve sapfir yataqlari askar olunub Relyefi RedakteOlke erazisinin yaridan coxu alluvial duzenliklerden ibaretdir Bunlardan en boyuyu Menam duzenliyidir Menam duzenliyi olkenin merkezinde Caupxraya cay vadisi boyu yerlesir Cayin getirme mehsullari hesabina quru erazi ilde 2 3 metr Siam korfezine daxil olur Duzenlik rayonlar simaldan Luanqpxaban silsilesinin cenub hissesi ve Pxipannam on daglari ile ehatelenir Qerbde Kxuntxan Tanentaunci ve Bilau silsileleri yerlesir Bu silsileler meridianal istiqametde Malay yarimadasinda uzanir Tailandin simal qerb hissesinde olkenin en yuksek zirvesi Doyintanon dagi 2559 m yerlesir Serq hissede yerlesen Korat yayalasi olke erazisinin ni tutur 2 Yayla olke daxiline dogru tedrice yukselir ve Danqrek Fufan alcaq daglari formalasir Kra berzexinden cenubda Malay yarimadasinda kicik duzenlikler ve alcaq daglar ustunluk teskil edir Tailandin Andaman deniz sahilleri keskin parcalanmisdir Adalar qayaliqlar ve sualti riftler movcuddur Qerbi Tailand Cenubi Tailand Simal serq Tailand Simali TailandIqlimi Redakte Cenub Serqi Asiyada merkezi movqe tutmasina simaldan cenuba dogru boyuk mesafede uzanmasina gore Tailand muxtelif iqlim xususiyyetlerine mlikdir O uzden esas mehsul yigimi il erzinde bir nece defe heyata kecirilir Turizm movsumi il boyu davam edir Tailand ucun subekvatorial ve musson iqlimi xarakterikdir Orta illik temperatur 13 C den asagi dusmur ve nadir hallarda 40 C ni kecir En isti aylar aprel ve maydir Olkenin simalinda iqlim nisbeten kontinentaldir Sutkaliq temperatur bu erazilerde maksimum olur Dagliq erazilerde qisda temperatur 10 15 C dusur Duzenlik erazilerin orta temperaturu 22 29 C dir Tailandin cenub bolgelerinin iqlim sertleri daha yumsaqdir Malay yarimadasinda orta ayliq temperatur 27 29 C dir Simal ve cenub rayonlarinda 3 movsum musahide olunur isti ve quru qis qizmar ve quru yaz qizmar ve rutubetli yay payiz Cenubda ise 2 movsum ayrilir rutubetli tayfunlu yay ve az rutubetli qis 3 Fauna ve florasi Redakte Fayl phidwnekhaihy2 jpg link https az wikipedia org wiki C5 9E C9 99kil E0 B8 9E E0 B8 B5 E0 B9 88 E0 B8 94 E0 B9 89 E0 B8 A7 E0 B8 99 E0 B9 80 E0 B8 82 E0 B8 B2 E0 B9 83 E0 B8 AB E0 B8 8D E0 B9 882 jpg 7Cthumb 7C200x200px 7C Filler olu kecid 2005 ci ile olan melumata gore meseler olke erazisinin 28 4 ni teskil edir 4 1965 ci ilde bu gosterici 60 olmusdur Esas mese ortuyunun qirilmasi neticesinde erazide ikinci dereceli akasiya savannalari elece de evkalipt agaclari formalasib 1989 cu ilden olkede mese qiriminin hecmi keskin azaldilmisdir Fauna rayonlasdirmasina gore Tailand Hind Malay zoocografi zonasina daxildir Iri heyvanlardan hindistan filini malay ayisini yeherli tapiri qabani misal gostermek olar Yirticilardan peleng leopard pantera benqal pisiyi ustunluk teskil edir Tarixi RedakteTailand erazisinde ilk dovletler I II esrlerde yaranmaga baslamisdir Tailerin ustunluk teskil etdiyi ilk boyuk dovlet XII esrin sonu XIII esrin evvellerinde yarandi ve Sukotai dovleti adlandi XIII esrin ortalarindan sonra Tailand erazisinde Siam dovleti yarandi Olke Tailand adini yalniz 1932 ci ilde bas vermis dovlet cevrilisinden sonra aldi 5 Sukxotay kralligi Redakte Pxra olu kecid Acana Vat Si Cum Sukxotay Tarixi Parki XIII esrden evvel tay kralliqlari simalda yerlesen yaylalarda hakimiyyet sururdu Bu dovletlere Lannatayin selefi Hiran kralligi ve muasir Cin Xalq Respublikasi erazisinde yerlesen Kenhun kralligi daxil idi Sukxotay uzun muddet Kxmer imperiyasinin tesiri altinda olmus Lavo kralliginin indiki Lopburi terkibinde iken ticaret merkezine cevrilmisdi Taylarin Yuxari Caopxraya cayi vadisine miqrasiyasi uzunmuddetli bir proses idi Muasir tarixsunaslarin Sukxotayin Kxmer imperiyasindan ayrilmasinin 6 1180 ci ilde basladigini ireli sururler Sukxotay texminen 1180 ci ilde Kxomsabad Kxlonlamponq rehberliyindeki monlar terefinden yeniden isgal olunana qeder yuksek muxtariyyet yasayirdi Iki yaxin dost olan pxokxun Si Indraditya 1238 1270 ve pxokxun Pxa Muanq Kxmer imperiyasina qarsi usyan qaldirmisdi 7 195 196 Tay feodal tituluna cevrilmezden evvel Kxun mohkemlesdirilmis qesebe ve onun etrafindaki kendlere hokmranliq eden sexse verilen bir titul idi 8 Banqklanqxao Sukxotayi Si Indraditya adi ile hokm etmis ve Pxra Ruanq sulalesini 1238 1438 baslatmisdir O kortebii kralligin tesirini qonsu seherlere genislendirmisdir Hakimiyyetinin sonunda 1257 ci ilde Sukxotay kralligi Yuxari Caopxraya cayi vadisinin o vaxtlar sadece Menam azerb Sular anasi olaraq bilinirdi hamisina hokmranliq edirdi Enenevi tay tarixsunaslari Sukxotay kralliginin esasinin qoyulmasi tay milletinin yaranmasi kimi hesab edirler cunki Sukxotaydan evvelki kralliqlar barede cox az melumat var Muasir tarixi tedqiqatlar tay tarixinin tay tarixinin Sukxotaydan daha evvel basladigini iddia edirler Buna baxmayaraq Sukxotay kralliginin yaranmasi Tailandda hele de qeyd edilir Ram Kamhanqin seferleri Redakte Vat olu kecid Sapxan Xin Sukxotay Tarixi Parki Ramakxamxaenq olu kecid kitabesi Banqkok milli muzeyi Pxo Kxun Ban Muanq 1279 80 ve onun qardasi Ramakxamxaenq 1279 1298 Sukxotay kralliginin erazisini genislendirmisdir Ramakxamxaenq cenubdaki Supannabxum kralligini ve Sri Txamnakorn kralligini feth etmis Txeravadani dovlet dini olaraq qebul etmisdir Bununla yanasi bu dovrde kralliq simaldaki Pxre ve Muanq Sua seherlerini ona xerac vermeye mecbur etmisdir Ramakxamxaenq daha sonra qerbdeki monlara ozleri butperestlerden azad etmek ucun komek etmisdir Bu monlar daha sonra Martaban kralligini yaratdilar Buna gore de tay tarixsunaslari Martaban kralliginin Sukxotaydan asili oldugunu ireli sururler Seferlerine son qoyduqdan sonra Ramakxamxaenq Sri Txamnakorndan olan rahiblerin Txeravada inancini Sukxotayda teblig etmeye cagirmisdir 1283 cu ilde tay elifbasini yaratmisdir Onun hazirladigi Ramakxamxaenq kitabesi 600 il sonra Monqkut terefinden kesf olunmusdur Bu dovrde kralliq Cinin Yuan sulalesi ile siyasi elaqeler qurmaga baslamisdir Sukxotay ve Cin arasindaki ticari elaqeler qat qat inkisaf etmisdir Sukxotayin ixrac etdiyi mehsullardan biri Sanqkalok idi Bu Tailandin Cin uslubunda keramikani hazirladigi yegane dovrdur Bu XIV esrde debden dusmusdur Ayutiya kralligi Redakte Fayl AMH 5626 NA Bird s eye view of the city of Judja jpg link https az wikipedia org wiki C5 9E C9 99kil AMH 5626 NA 20Bird s 20eye 20view 20of 20the 20city 20of 20Judja jpg 7Cthumb 7C200x200px 7C Ayutiya olu kecid kralligi 1686 Ayutiya hegemonluguna Sukxotay 9 222 Kampxaenq Pxet ve Pxitsanulok kimi simal kralliqlarini ve seher dovletlerini feth ederek baslamisdir XV esrin axirlarinda Ayutiya regionun boyuk gucu olan Anqkor kralligina seferler etmisdir Iller kecdikce Anqkor kralliginin Caopxraya cayi vadisindeki tesiri azalirdi ve Ayutiya regionun yeni gucune cevrilirdi Ayutiya ve Lannatay arasindaki munasibetler Ayutiyanin 1451 ci ilde gerceklesen Txau Coy usyanini desteklemesinden sonra xeyli pislesmisdi Sukxotay kralliginin zadeganlarindan olan Yuttittxiranin Ayutiya krali Borommatraylokkanat 1431 1488 ile munaqiseleri var idi O Borommatraylokkanatin sarayina getmis ve onu Pxitsanuloka hucum etmeye cagirmisdir Belelikle Yuxari Caopxraya vadisi ugrunda Ayutthaya Lannatay muharibesi baslamisdir 1460 ci ilde qubernator Calianq Lannatay krali Tilokarata teslim olmusdur Bunu goren Borommatrailokkanat muharibeye daha cox diqqet ayirmaq ucun paytaxt ve ordusunu Pxitsanuloka kocurmusdur Tilokarat 1475 ci ilde Borommatraylokkanat ile sulh imzalamisdir Buna baxmayaraq Ayutiya kralligi merkezlesmis bir dovlet deyildi Ayutiya ozunuidare eden knyazliqlardan ve xerac veren vilayetlerden ibaret idi Bu knyazliqlar ve vilayetler Ayutiya kralina sedaqet andi icirler Bir cox tarixciler bunu mandala sistemi adlandirirlar 10 Bu knyazliqlar ya Ayutiya kralliq sulalesinin uzvleri ya da musteqil orduya sahib yerli hokmdarlar terefinden idare olunurdu Bu sistem yerli knyazlarin tez tez usyan cixarmasina sebeb olunurdu Kralliqda vereselik qanununun zeif olmasi ve guclu bir meritokratiya anlayisinin olmamasi mubahiseli varislik veziyyeti olan zaman knyazlarin ve taxt taca iddiasi olan diger hakim simalarin ordularini yigib paytaxta hucum etmesi ve qanli cevrilislerin bas vermesi ile neticelenirdi 11 XV esrin evvellerinde Ayutiya Malay yarimadasi ile maraqlanirdi ancaq Malakka sultanliginin ehemiyyetli ticaret limanlari dovletin musteqilliyini qoruyurdu Ayutiya Min Cininin siyasi ve iqtisadi desteyi ile Malakkaya qarsi bir nece ugursuz sefer heyata kecirmisdir XV esrin evvellerinde Min denizcisi Cjen Xe 1371 1435 liman seherinde bir baza qurmusdur Bu ise Cinin Malakkani taylara uduzmaq istemediyini bildirirdi Cinin mudafiesi ile seher ciceklenme dovrunu yasamis ve Ayutiyanin en boyuk reqiblerinden birine cevrilmisdir 1511 ci ilde portuqaliyalilar Malakka seherini isgal etmisdir 12 Qanli bir vereselik mubarizesinden sonra Ayutiya qisa bir qizil dovrune girmisdir Bu dovr XVIII esrin ikinci yarisinda bas vermis incesenetin edebiyyatin ve tehsilin inkisafi ile neticelenmisdir 13 Ayutthayadaki olu kecid Wat Chaiwatthanaram mebedinin xarabaliqlari 17 ci esrde insa edilmis Kralligin son elli ili knyazlar arasinda bas veren munaqiselerle kecmisdir Knyazlarin esas hedefi taxt taci ele kecirmek idi Saray eyanlari ve serkerdeler sui qesde ugrayirdi Kralligin son monarxi V Boromaraca taxta kral olan balaca qardasini meglub ederek cixmisdir 14 203Fransiz menbelerine gore Ayutiya uc knyaz seherinden ibaret idi Onlar Pxuket Sonqkxla ve Nakxonsithammarat idi 15 1765 ci ilde 40 min esgerlik bir Birma ordusu Ayutiyaya simal ve qerbden hucum etdi 16 250 Serhed erazilerde yerlesen kend ve qesebeler tez isgal olundu 14 ayliq bir muhasireden sonra Ayutiya seheri dusmus ve 1767 ci ilin aprel ayinda talan edilib yandirilmisdir Belelikle Ayutiya kralligi suquta ugramisdir 14 218Hokumet ve siyaset RedakteDovlet qurulusu Redakte Tailand Parlament formasinda idareetme usuluna malik konstitusiyali monarxiyadir Milli bayram gunu olan konstitusiya gunu 1932 10 dekabrdan qeyd olunur Tailandin Konstitusiyasi 2007 ci ilin noyabr ayindan quvvededir Inzibati bolgusu Redakte Tailand 878 rayondan ibaret 76 eyalete Lampanq Lampxun Cianqmay Cianqray Mexonqson Nan Tak Uttaradit Pxre Buriram Kxonken Nakxonratcasima Samutpraxan Conburi Sonqkxla Amnatcaren Yasotxon Surin Sisaket Nonbualampxu Maxasarakam Mukdaxan ve s ve Banqkok paytaxt belediyyesine bolunur Dovlet bascisi Redakte Kral olu kecid Rama IX Bhumibol Adulyadej ve Sirikit 1959 cu ilde Nakhon Si Thammarat da Olkede milli birliyin remzi ve buddizmin mudafiecisi sayilan Kral dovletin bascisi ve silahli quvvelerin ali bas komandanidir Siyasetin fovqunde duran Tailand Krali mutleq hakimiyyete malik olmasa da olkede vaxtasiri bas veren siyasi bohranlar zamani muxtelif siyasi quvveler arasinda balansi qoruyub saxlamaq habele dovleti ehemiyyet kesb eden bir cox muhum qerarlarin qebulunda bilavasite istirak edir Movcud Konstitusiyaya gore beynelxalq muqavileler baglamaq yuksek herbi ve mulki vezifelere teyinat herbi veziyyet elan ve ya legv etmek veto huququnun tetbiqi efv fermani vermek dekret ve fermanlar derc etmek Parlamenti buraxmaq ve erken seckiler teyin etmek ve s meseleler Kralin birbasa selahiyyetlerine aid olsa da dovlet ucun cox vacib ve helledici qerarlarin qebulunda Bas nazirin ve Parlamentin raziligi mutleqdir Tay cemiyyetinin butun tebeqelerinde yuksek nufuza malik olan Kralin siyasi heyatdaki rolu eyni idareetme usullu qerb dovletlerinden ferqli olaraq formal xarakter dasimir Qanunvericilik hakimiyyeti Redakte Tailand olu kecid parlamenti Ikipalatali Parlamentden 150 yerlik Senatdan Yuxari Palataya 75 uzv Kral terefinden teyin edilir senatorlarin diger 50 i ise umumxalq sesvermesi yolu ile 6 il muddetine secilirler ve 500 yerlik Numayendeler Palatasindan Asagi Palataya deputatlar umumxalq sesvermesi yolu ile 4 il muddetine secilirler ibaretdir Esas funksiyasi qanunvericilik aktlarini qebul ve illik dovlet budcesini tesdiq etmekden ibaret olan olke Parlamenti eyni zamanda qanunlarla bagli Kralin vetosunu her iki palatada 2 3 ses coxlugu ile def etmek Hokumetin fealiyyetine nezaret etmek ve zeruri hallarda etimadsizliq gostermekle onu tam terkibde istefaya gondermek selahiyyetine malikdir elde etmisdir Demoqrafiya Redakte Usaqlara olu kecid boyuklerine hormet etmek oyredilir Tailand coxmilletli olke olub ehalisinin yaridan coxunu tai xalqlari teskil edir Tailand erazisinde hemcinin laolar cinliler vyetnamlilar khmerler ve basqa xalqlar da yasayir Olkede tai dili resmi dil kimi qebul edilmisdir 2009 cu ilin aprel ayinin evveline olan resmi texminlere esasen Tailandin 66 8 milyon nefer ehalisi var 17 Maarif Redakte Tailandda telim edebi tai dilinde aparilir Ibtidai tehsil 7 illik olub butun ehali ucun mecburidir Tailanda ehalinin sosial veziyyetini yaxsilasdirmaq meqsedile 4 7 yasli usaqlarin terbiyesi ile mesgul olan mektebeqeder terbiye muessiseleri de movcuddur Orta tehsilin muddeti 5 il texniki pese tehsilinin muddeti ise 1 3 ildir Banqkokda 5 Universitet Milli Kitabxana Milli Muzey fealiyyet gosterir Dini veziyyet Redakte Phra olu kecid Phuttha Chinnarat viharasinin daxili hissesi Tailanda buddistler olke ehalisinin 96 faizini teskil edirler Birmada oldugu kimi burada da buddizm ozunun txeravad formasinda inkisaf edib Bura siam kxmer mon lao karen dag kxmerlerinin bir qrupu ve diger etnik qruplar daxildir Buddizimin simal mektebi olan maxayanaya Tailandda yasayan cinliler fyetnamlilar ve bezi laolar ibadet edir Ehalinin 4 faizi muselmanlardir malaylar tyamlar Banqlades ve Pakistandan gelenler esasen sunnu safii mezheblidirler Az sayda sunnu henefiler ve sieler vardir Cinlelirin bir hissesi konfusianliq ve daosizme etiqad edir Tailandin ehalisinin kicik bir hissesi xristiandir Xristian missionerleri bura XVI esrden calissalar da hec bir ugur qazana bilmeyibler Ehalinin 0 5 faizini teskil eden xristianlar esasen Banqokda ve olkenin simal hissesinde meskunlasiblar Katoliklere 165 min nefer tailandda yasayan vyetnamlilar elece de avroasiyali metisler arasinda rast gelmek olar Protestanlar 30 min neferdirler Bununla yanasi baptistler yeddinci gunun adventistleri luteranlar ve diger teriqetlere mensub xristianlar da vardir Merkezi rayonlarda esasen Hindistandan gelen induistler 4 min nefer Banqokda ise az sayda siqxler yasayir Tailandin bezi dag qebileleri enenevi kultlara ibadet edirler Tailandin 14 min nefer ehalisi hec bir dine etiqad etmirIqtisadiyyati Redakte Fayl Bangkok Night Wikimedia Commons jpg link https az wikipedia org wiki C5 9E C9 99kil Bangkok 20Night 20Wikimedia 20Commons jpg 7Ccenter 7Cthumb 7C684x684px 7C Banqkok Bangkok olu kecid her il 22 milyondan cox ziyaretci celb edir Inkisaf etmis infrastruktura azad bazar iqtisadiyyatina malik olan Tailand Kralliginin iqtisadiyyati umumilikde investisiya yonumludur ve guclu ixrac potensialina malikdir 1997 1998 ci illerde Asiya maliyye bohranindan qurtulmus Tailandin 2000 2008 ci illerde UDM de illik 4 artim musahide olunmusdur Tayland yuksek ixrac potensialina malik olkedir Ixrac mehsullari esasen masinqayirma ve elektron avadanliq komponentleri kend teserrufati mehsullari ve zergerlikdir Bu uc sahenin UDM de payi 50 den coxdur 2008 2009 cu illerde dunyada hokm suren maliyye bohrani Tailandin ixracatini keskin azaltdi 2009 cu ilde iqtisadiyyatin artim tempi 2 2 teskil etmisdir Merkezi olu kecid dunyanin qarsisindaki BTS ayrilma marsrutu 2010 cu ilde Taylandin UDM uzre artimi 1995 ci ilden beri en yuksek hedde 7 6 e catmisdir Buna sebeb olkenin ixracatinin dunya maliyye bohranindan sonra dircelmesi olmusdur 2010 cu ilin mart may aylarinda olkede bas vermis igtisaslar Tailandin biznes muhitini ve musteri etimadini zeifletmisdir Igtisaslar zamani turizm sektorunun ciddi zerer cekmesi ve qisa muddetde yeniden canlanmasi daha yuksek seviyyeli musteri etimadinin berpa olunmasina revac vermisdir Bundan basqa olkede biznes ve investisiya muhiti Tailand fond birjasinin mart may aylarinda 5 lik artim gostermesi sayesinde oz movqeyini qoruyub saxlaya bilmisdir 2011 ci ilde olke iqtisadiyyatinin hecminin artacagi ehtimali boyukdur Umumi daxili mehsul aliciliq qabiliyyeti 580 3 mlrd ABS dollari 2010 real artim nisbeti 7 6 2010 adambasina 8 700 ABS dollari 2010 UDM sektorlar uzre kend teserrufati 10 4 senaye 45 6 xidmet 44 2009 Xarici valyuta ve qizil ehtiyatlari 176 1 mlrd ABS dollari 2010 Budce Gelirler 56 33 mlrd ABS dollari Xercler 56 87 mlrd ABS dollari 2010 Inflyasiya 3 3 2010 Senaye turizm tekstil ve geyim kend teserrufati mehsullarinin emali icki tutunmemulatlari zergerlik memulatlari sement komputer ve hisseleri mebel avtomobil hisseleri volfram dunyada ikinci istehsalci Tayland olu kecid dunyanin ikinci en boyuk duyu ixracatcisidir Kend teserrufati mehsullari duyu tropik bitkiler seker cugunduru kokos soya Ixrac 191 3 mlrd ABS dollari 2010 Ixrac terefdaslari ABS 10 9 Cin 10 6 Yaponiya 10 3 Honkonq 6 2 Avstraliya 5 6 Malayziya 5 Sinqapur 4 97 2009 Ixrac mallari tekstil ve ayaqqabi baliq mehsullari duyu rezin zergerlik memulatlari avtomobil komputer ve elektrik avadanliqlari Idxal 156 9 mlrd ABS dollari 2010 Idxal terefdaslari Yaponiya 18 7 Cin 12 7 Malayziya 6 4 ABS 6 3 BEE 5 Sinqapur 4 3 Cenubi Koreya Respublikasi 4 1 2009 Idxal mallari istehsal vasiteleri senaye mehsullari yanacaq Xarici borc 82 5 mlrd ABS dollari 2010 Pul vahidi Baht 1 ABS dollari 31 663 baht 2010 Medeniyyeti RedakteTailand inkisaf etmis aqrar senaye olkesidir Zengin tebii servetlere malikdir Lakin iqtisadi inkisafi xarici kapitaldan xususile de ABS ve Yaponiyadan asilidir Olkeye edilen iqtisadi mudaxile ister istemez onun medeniyyeti maarifi ve incesenetine de tesir gosterir Edebiyyat Redakte Ramakien sehnesi Wat Phra Kaewdeki bir divar uzerinde tesvir edilmisdir Tailandin ilk edebi abideleri salname xarakteri das kitabelerdir Bu das kitabeler XIII esrin sonu XIV esrin evvellerine aiddir Rama Kamhengin Stelasi en qedim epiqrafik abidedir Qedim Tailand edebiyyatina Hind edebiyyati guclu tesir etmisdir klassik serler esasen dini medhiyye xarakteri dasiyirdi Epik poemalar ve lirika XV XVI esrlerden inkisaf etmeye baslamisdi Boyuk heyat Yunanlarin meglubiyyeti Parlo ve s eserler hemin dovrun mehsullaridir XVIII esrin meshur lirik sairlerinden Sipart Maharatcakru Tammatibeti gostermek olar Hemin dovrun edebi yaradiciliginda cerciveli povestler deyilen janrlar muhum yer tuturdu Bu cerciveli povestler muxtelif mezmunlu hekayelerden ibaret idi Dunyevi movzulara maraq XVIII esrin sonundan artmaga basladi nesr isi inkisaf etdi Cauprayya Praklanqin Racatirat tarixi romani da hemin dovrun edebi numunesi idi Sunton Punun Kun Canq ve Kun Pen Pra Apaymani Kral II Ramanin Snao poemalari Pra Mahamontrinin Sahzade Landay satirik poemasi XIX esr Tailand edebiyyatinin en yuksek seviyyeli numuneleridir Tailanda realist edebiyyati XX esrin 30 cu illerinden inkisaf etmeye basladi Siburapa Lao Kamhom Acin Pancapan Seni Sauvaponq Manat Tyanrayonq Itsara Amantanun realizmin gorkemli numayendeleri idi Qadin yazici Tamayanti sosial movzuda roman ve hekayeler yazan muellif kimi sohret qazanmisdir Eylence Redakte Tony Jaa Lalisa ManobanTaylandlilar Tony Jaa Phanom Yeerum da daxil olmaqla bu iller erzinde kinoda mukemmel cixis etdiler Beynelxalq ugurlardan zovq alan bir nece reqs pop senetcisi arasinda Lisa Lalisa Manoban 18 ve Tata Young var Musiqi Redakte Tailandda qedim zamanlardan dini ve basqa merasimler kend bayramlari musiqi ile musaet edilmisdir Musiqi eserleri esasen sade ritmli olub iti temple ifa olunur Tailanda skripka tipli sau donq sau o sau sam say syounq khim tyakau simli khliy pinay khen ranad yok ranad thum vonq iau thon nefes ve s musiqi aletlerinden istifade edilir Tailandda hemcinin instrumental ansambllar genis yayilmisdir Montri Tramote Narisi muasir Tailand bestekarlarina U Sukanthamalai T Aylen C Duryabhand ve basqa mugennileri numune getirmek olar Metbex Redakte Tailand metbexi ozunun qeyri adiliyi ile digerlerinden ferqlenir Onun qonsu Cin metbexinden esas ferqi ondan ibaretdir ki Tailand metbexinde inqredientlerin seciminde mueyyen serbestliye yol verir Belelikle de o daha ferdi ve orijinal olur Lakin Tay metbexinde dunyanin basqa metbexlerinin guclu tesiri hiss olunsa da o hemcinin oz xususi yemekleri ile ferqlenir Bu da onun orijinalliginin sirri hesab oluna biler 19 Tailand metbexinde xoreklerin bisirme vaxti ve edviyyatlarin ve etirli otlarin secimi asbazin arzu ve fantaziyasindan asilidir Gozel dadindan basqa xoreyin hemcinin gozel gorunusu de olmalidir Cunki tailandlilar xoreyin estetik gorunusune cox boyuk ehemiyyet verirler 19 Terevezlerin ve meyvelerin uzerinde naxisin acilmasi demek olar ki incesenete cevrilib Xorekler cox vaxti sogan pomidor ve ya xiyar dilimleri ile bezedilir 19 Butun Asiyada oldugu kimi burada da metbexin esasini duyu teskil edir Demek olar ki duyu butun yemeklerin hazirlanmasinda istifade olunur O dadlari tarazlasdirdigi ucun isti yemeklerin hazirlanmasinda genis istifade olunur Qeyd etmek lazimdir ki duyu bisirilerken ona hec vaxt duz elave olunmur Tay metbexinde duyu Avropa metbexinde genis istifade olunan corek ve kartofu evez edir 19 Phat thai Phat kaphrao Kai Tom yum Tom yum Kway teow Phanaeng Som tum khaoniao mamuangMuay tay Redakte Muay tay Ram Muay doyus evveli merasimler Muay tay olkenin milli idman novudur Buakaw meshur beynelxalq muay tay praktikantlari Muay tay qedim zamandan Siam olaraq adlandirilan bolgenin bolunmesinden sonra yaranan ve bu gun agirliqli olaraq Taylandda sistemlenmis doyus sistemlerinin hamisinin umumi adidir Her ne qeder bolge serhedleri deyisse de bu olkeye qonsu olan Myanmada kohne adi Burma tetbiq olunan Orkestr ve ya Lethwai ve Kambocada edilen Khmer boksun ile boyuk benzerlikler gosterilir Muay tayin yaranmasi haqqinda ferziyyelet Tailand Myanma ve Kamboca arasinda anlasilmazliqlar indiki vaxtda siddetlenmis olub her olke bu idman novunu ozune samil edir Bu gun muay tay tekamul kecirerek 3 budaqda pesekar heveskar ve milli enenevi olaraq tetbiq olunmaga baslanilmisdir Taylanddaki yerli mekteblerden olan usaqlar Muay tay numayis etdirirler Tarixi texminen XIV esre aiddir Kohne antik sistemlerin hamisi Muay Boran Antik Doyus Sistemi cetiri altindadir Bu movzuda bir cox efsaneler movcuddur Muay Boran cetiri altinda Muay Lopburi bugunku muay tayin ecdadi sayilir Muay Ceyut Muay Korat Muay Kocasarn Muay Nakorn sistemleri vardir Enenevi sistemlerden bezen Myanma Tailand ve ya Kamboca serhedlerinde musabiqe hazirlanir elcek yerine sargi bandaj istifade edilir ve xususile Kamboca bu movzuda pesekarliq elde etmisdir Krabbe Krabbong ise tamamile qilinc nize ve s ehtiva eden silahli enenevi ozune xas bir intizam olub ancaq bilindiyi kimi muay tay sistemi ile bir elaqesi yoxdur Ayrica bu gun Tailand ordusunun bezi hisselerinde istifade edilen Military Lerdrit adlandirilan doyus senetinin olkeye xas ayri bir sistem movcuddur Lumpinee olu kecid Boks Stadionu Tailandda tetbiq olunan pesekar sistem dogus ucun ise Lumpini Rachandamnern TV 7 ve s kimi xususi olaraq insa edilmis stadionlar movcuddur Bunlar arasinda xususile Rachandamnern dunyada yalniz Boks meqsedi ucun insa edilmis en boyuk stadiondur Buralarda her hefte gun heddinden artiq doyus edilmesine ve six olmasina gore diqqeti celb edir Milli pesekar muay tay movzusunda esas dunya teskilatlari WMC WORLD Muay Thai Council ve ya S 1 SONGCHAI PROMOTIONS adlandirila biler Istinadlar Redakte 1 2 3 Tailand Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 1978 Cografiya ensiklopediyasi II kitab Baki Casiqoglu Multimediya 2012 s 204 The Climate of Thailand PDF Thai Meteorological Department Istifade tarixi 18 August 2016 Thailand Deforestation Rates and Related Forestry Figures Medeniyyet tarixi ve nezeriyyesi Ali mektebler ucun derslik M J MANAFOVA N T EFENDIYEVA ve S A SAHHUSEYNOVANIN umumi redaktesile Baki Sabah nesriyyati 2008 2010 876 seh ISBN 5 86106 104 1 PDF 2012 07 25 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 26 Koedes Corc The Origins of the Sukhodaya Dynasty PDF Journal of the Siam Society Siam Heritage Trust JSS Vol 14 1b digital 1921 1 Istifade tarixi 13 noyabr 2018 The dynasty which reigned during a part of the 13th and the first half of the 14th centuries at Sukhodaya and at Sri Sajjannlaya on the upper Menam Yom is the first historical Siamese dynasty It has a double claim to this title both because it cradle was precisely in the country designated by foreigners as Siam Khmer Syam Chinese Sien etc and because it is this dynasty which by freeing the Thai principalities from the Cambodian yoke and by gradually extendinig its conquests as far as the Malay Peninsula paved the way for the formation of the Kingdom of Siam properly so called Koedes Corc Ualter F Vella ed The Indianized States of Southeast Asia tercume Suzan Braun Kouinq University of Hawaii Press 1968 ISBN 978 0 8248 0368 1 Terviel Barend Jan Ahom and the Study of Early Thai Society PDF Journal of the Siam Society Siamese Heritage Trust JSS Vol 71 0 digital 1983 image 4 Istifade tarixi 14 noyabr 2018 khun ruler of a fortified town and its surroundinig villages together called a mu ang In older sources the prefix ph o father is sometimes used as well Koedes Corc Ualter F Vella ed The Indianized States of Southeast Asia ter Suzan Braun Kouinq University of Hawaii Press 1968 ISBN 978 0 8248 0368 1 Hayam 1989 seh 355 The Aytthaya Era 1350 1767 U S Library of Congress Istifade tarixi 13 noyabr 2018 Jin Saocin Office of the People s Government of Fujian Province ed Zheng He s voyages down the western seas Fujian China China Intercontinental Press 2005 seh 58 ISBN 9787508507088 Istifade tarixi 13 noyabr 2018 Ayutthaya Thailand by Train 2010 Istifade tarixi 13 noyabr 2018 1 2 Ruanqsilp Bxavan Dutch East India Company Merchants at the Court of Ayutthaya Dutch Perceptions of the Thai Kingdom c 1604 1765 Leyden Niderland Koninklijke Brill NV 2007 ISBN 0 300 08475 7 Istifade tarixi 13 noyabr 2018 Halma Cez Fransua Dictionaire geographique universel Amsterdam 1750 seh 880 Harvi G E History of Burma London Frank Cass amp Co Ltd 1925 Tailand Milli Statistika Ofisi https www vogue com vogueworld slideshow 7 style stars to watch in 2020 1 2 3 4 Cin metbexi Arxivlesdirilib 2016 03 05 at the Wayback Machine bonduelle az az Tailand ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Hemcinin bax Redakte Menbe https az wikipedia org w index php title Tailand amp oldid 6253813, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.