Daş kömür çox kövrəkdir, qara, boz və parlaqdır. Suda batır və həll olmur. Daş kömür əsasən Donbas, Orta Asiya, Zaqafqaziya və Sibirdə çıxarılır. Ondan yaşayış evlərini qızdırmada, fabrik və zavodlarda, polad və çuqun əridilməsində, eləcə də yanacaq, sabun, yağ, spirt, benzol, plastik maddələr, ətriyyat, dərman, boyaq, turşular və s. istehsalında istifadə olunur. Daş kömür - üzvi mənşəli bərk yanacaqdır. Təbiətdə daş kömürün ehtiyatları neft ehtiyatından çoxdur. Daş kömürdən karbohidrogenlərin əsas alınma üsullarından biri daş kömürün kokslaşdırılmasıdır. Bu zaman 1000-1200 °C-də daş kömürün pirolizi həyata keçirilir. Daş kömürün kokslaşdırılması zamanı bir sıra məhsullar alınır. Daş kömürün kokslaşdırılması koks sobalarında həyata keçirilir. Koks sobası içərisi odadavamlı materialdan tikilmiş metal kameradır. Sobaya 20 ton daş kömür doldurulur və 14-15 saat müddətində kamera qızdırılır. 1 ton kömürdən 750-800 kq koks alınır.
Kokslaşma zamanı ilkin və təkrar çevrilmə prosesi baş verir. İlkin çevrilmə zamanı əvvəlcə qaz qarışığı alınır. Sonra isə daş kömür qatranının buxarı və koks əmələ gəlir. Təkrar çevrilmə zamanı aşağıdakı proseslər baş verir: - alkanların krekinqi;
- alkenlərin polimerləşməsi;
- tsikloalkanların dehidrogenləşməsi;
- tsikloalkanların dehidrogenləşməsi;
Alınan koks ayrıldıqdan sonra əmələ gələn uçucu komponentlər (koks qazı) soyudulur. Kondensləşmə nəticəsində daş kömür qatranı alınır. Bu prosesdə bir sıra maddələr - ammonyak, benzol və onun homoloqları, hidrogen, karbon oksidləri, metan, etilen və s. kondensləşmir.
Qaz qarışığını sulfat turşusu məhlulundan keçirdikdə ammonyak udulur. Reaksiya zamanı alınan ammonium-sulfat gübrə kimi istifadə olunur. Sonra daş kömür qatranından benzol ayrılır.
Koks qazının tərkibinə hidrogen, metan, karbon oksidləri və müxtəlif qazşəkilli karbohidrogenlər daxildir. Koks qazından yanacaq kimi və kimya sənayesində xammal kimi istifadə olunur.
Daş kömürün emalı üsullarından biri də onun hidrogenləşdirilməsidir. Daş kömürün hidrogenləşdirilməsi zamanı yanacağın tərkibindəki üzvi maddələr maye məhsullara çevrilir. Bu proses katalizator iştirakında yüksək temperaturda və təzyiqdə aparılır. Prosesdən alınan karbohidrogenlər qarışığı motor yanacağı kimi istifadə olunur.
Daş kömür planetimizdə ən geniş yayılmış qazıntı yanacağıdır. Mütəxəssislərin fikrinə görə onun ehtiyatı 500 ilə çatar. Həmçinin, daş kömürdən sintetik maye yanacaq da almaq olar. Lakin belə məhsulların dəyəri baha başa gəlir.
Xarici keçid
Daş kömür belə yığılır - FOTOSESSİYA
VikianbardaDaş kömür ilə əlaqəli mediafayllar var.
İstinadlar
Təbiətşünaslığın əsasları[ölü keçid]
Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət. Bakı-Elm-2008.
Avqust 12, 2021
daş, kömür, bitki, mənşəli, çökmə, süxur, olub, təbii, yanacaq, növüdür, növ, tortalı, qayaquruluşəsas, karbonikinci, dərəcəli, hidrogenkükürdoksigenazot, vikianbarda, əlaqəli, mediafayllarümumi, məlumat, redaktə, çox, kövrəkdir, qara, parlaqdır, suda, batır, . Das komur bitki menseli cokme suxur olub tebii yanacaq novudur Das komurDas komur Nov Tortali qayaQurulusEsas karbonIkinci dereceli hidrogenkukurdoksigenazot Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumat RedakteDas komur cox kovrekdir qara boz ve parlaqdir Suda batir ve hell olmur Das komur esasen Donbas Orta Asiya Zaqafqaziya ve Sibirde cixarilir Ondan yasayis evlerini qizdirmada fabrik ve zavodlarda polad ve cuqun eridilmesinde elece de yanacaq sabun yag spirt benzol plastik maddeler etriyyat derman boyaq tursular ve s istehsalinda istifade olunur 1 Das komur uzvi menseli berk yanacaqdir Tebietde das komurun ehtiyatlari neft ehtiyatindan coxdur Das komurden karbohidrogenlerin esas alinma usullarindan biri das komurun kokslasdirilmasidir Bu zaman 1000 1200 C de das komurun pirolizi heyata kecirilir Das komurun kokslasdirilmasi zamani bir sira mehsullar alinir Das komurun kokslasdirilmasi koks sobalarinda heyata kecirilir Koks sobasi icerisi odadavamli materialdan tikilmis metal kameradir Sobaya 20 ton das komur doldurulur ve 14 15 saat muddetinde kamera qizdirilir 1 ton komurden 750 800 kq koks alinir Kokslasma zamani ilkin ve tekrar cevrilme prosesi bas verir Ilkin cevrilme zamani evvelce qaz qarisigi alinir Sonra ise das komur qatraninin buxari ve koks emele gelir Tekrar cevrilme zamani asagidaki prosesler bas verir alkanlarin krekinqi alkenlerin polimerlesmesi tsikloalkanlarin dehidrogenlesmesi tsikloalkanlarin dehidrogenlesmesi Alinan koks ayrildiqdan sonra emele gelen ucucu komponentler koks qazi soyudulur Kondenslesme neticesinde das komur qatrani alinir Bu prosesde bir sira maddeler ammonyak benzol ve onun homoloqlari hidrogen karbon oksidleri metan etilen ve s kondenslesmir Qaz qarisigini sulfat tursusu mehlulundan kecirdikde ammonyak udulur Reaksiya zamani alinan ammonium sulfat gubre kimi istifade olunur Sonra das komur qatranindan benzol ayrilir Koks qazinin terkibine hidrogen metan karbon oksidleri ve muxtelif qazsekilli karbohidrogenler daxildir Koks qazindan yanacaq kimi ve kimya senayesinde xammal kimi istifade olunur Das komurun emali usullarindan biri de onun hidrogenlesdirilmesidir Das komurun hidrogenlesdirilmesi zamani yanacagin terkibindeki uzvi maddeler maye mehsullara cevrilir Bu proses katalizator istirakinda yuksek temperaturda ve tezyiqde aparilir Prosesden alinan karbohidrogenler qarisigi motor yanacagi kimi istifade olunur Das komur planetimizde en genis yayilmis qazinti yanacagidir Mutexessislerin fikrine gore onun ehtiyati 500 ile catar Hemcinin das komurden sintetik maye yanacaq da almaq olar Lakin bele mehsullarin deyeri baha basa gelir 2 Xarici kecid RedakteDas komur bele yigilir FOTOSESSIYA Vikianbarda Das komur ile elaqeli mediafayllar var Istinadlar Redakte Tebietsunasligin esaslari olu kecid Qerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki Elm 2008 Menbe https az wikipedia org w index php title Das komur amp oldid 5725474, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
